SZKOLNY PROGRAM NAUCZANIA W SZKOLE MUZYCZNEJ I STOPNIA Nr 1 im. St. Wiechowicza w Krakowie PRZEDMIOT - - FORTEPIAN DODATKOWY opracowanie: mgr Ewa Wachta mgr Alicja Migielska Kraków, 2011 1
Wstęp Przedmiot fortepian dodatkowy w szkołach muzycznych I st. obejmuje 2 letnią naukę gry w kl. 5, 6 cyklu sześcioletniego i III, IV cyklu czteroletniego. Specyfika nauczania polega na elastycznym indywidualnym podejściu do pracy z uczniem w zależności od zdolności, możliwości i warunków (własny instrument) ucznia. Przedmiot ten bazuje na wiadomościach, które uczniowie zdobyli przez 4 lata cyklu sześcioletniego i 2 lata cyklu czteroletniego na lekcjach przedmiotu głównego i zajęciach teoretycznych. W nauczaniu tego przedmiotu obowiązują dwie zasady kształcenia: - kontynuacja procesu nauczania - indywidualizacja tego procesu Końcowy efekt pracy ucznia prowadzi do: - swobodnego opanowania zapisu nutowego - wykorzystania wiedzy i umiejętności zdobytych na zajęciach teoretycznych - rozbudzenia w uczniu wrażliwości i zamiłowania do muzyki - umiejętności prawidłowego wykonania utworów Cele nauczania - zainteresowanie ucznia muzyką fortepianową - rozwijanie uzdolnień muzycznych ucznia w sposób dostosowany do jego wieku i predyspozycji - nauczanie podstaw gry na instrumencie - nauczanie zasad notacji w stopniu umożliwiającym samodzielne odczytanie zapisu nutowego - przygotowanie do samodzielnego opracowania krótkich i łatwych utworów, - wdrażanie do systematycznego i świadomego ćwiczenia - rozwijanie i kształcenie wyobraźni artystycznej - wprowadzenie podstaw zależności harmonicznych 2
Pierwszy rok nauczania Treść nauczania: 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu i jego budowy. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry. 3. Wybrane elementy techniki gry. 4. Zasady notacji oraz czytanie a vista. 5. Samodzielna praca nad utworem. 6. Przygotowanie do muzykowania zespołowego. 7. Program na zakończenie roku szkolnego. Forma realizacji: 1. Omówienie historii fortepianu i jego prototypów. Obejrzenie instrumentu, zapoznanie z działaniem mechanizmu, układem klawiatury i funkcją pedałów. 2. Pokazanie prawidłowej postawy, ćwiczenia rozluźniające, właściwe ułożenie rąk na klawiaturze. 3. Wprowadzenie elementów techniki fortepianowej. Poznawanie różnych rodzajów artykulacji na podstawie ćwiczeń (gamy, dwu i trójdźwięki rozłożone, akordy). Poznawanie zasad frazowania. Kontrolowanie swobody aparatu. 4. Zapoznanie ucznia z elementami zapisu muzycznego: system 2 pięciolinii, wysokości dźwięków w kluczu wiolinowym i basowym. Ćwiczenia przygotowujące do gry a vista. 5. Rozczytywanie z uczniem utworów na lekcji i przyzwyczajanie go do dokładnej realizacji zapisu nutowego. podkreślanie znaczenia systematyczności w ćwiczeniu. 6. Wykonywanie z uczniem prostych utworów na 4 ręce. Synchronizacja działań, zwracanie uwagi na właściwe proporcje dźwiękowe: partia solisty i akompaniatora. 7. Prezentacja utworów wybranych przez nauczyciela zgodnych z podstawą programową. Wybór utworów na zakończenie roku. Nabyte umiejętności: 1. Umiejętność nazywania poszczególnych części fortepianu. Znajomość podstawowych wiadomości z historii instrumentu. 2. Umiejętność zachowania prawidłowej postawy, ułożenia prawej i lewej ręki na klawiaturze. 3. Umiejętność gry z zachowaniem podstawowych sposobów artykulacji, dynamiki i frazowania. Umiejętność gry akordów i ozdobników. 4. Umiejętność równoczesnego czytania z dwóch pięciolinii w kluczu wiolinowym i basowym. Umiejętność czytania a vista łatwych i krótkich utworów. 5. Umiejętność samodzielnego opracowania łatwego utworu z uwzględnieniem właściwego frazowania, artykulacji, tempa, dynamiki i stylistyki utworu. 6. Umiejętność grania prostych akompaniamentów z repertuaru wykonywanego na instrumencie głównym lub gry na cztery ręce. 7. Poprawne wykonanie etiud o zróżnicowanej problematyce technicznej uwzględniającej możliwości ucznia, utworu polifonicznego lub dawnych mistrzów, 3
utworu dowolnego lub na cztery ręce, granie a vista. Podstawa programowa przewidziana do realizacji w ciągu roku szkolnego: - 6 krótkich utworów dowolnych - 4 etiudy - 1 część sonatiny - 1 utwór polifoniczny - gama durowa i molowa, trójdźwięki rozłożone przez 2 oktawy Wymogi na przesłuchanie końcoworoczne Trzy z poniżej wymienionych form: Etiuda Utwór polifonizujący lub polifoniczny Utwór dowolny Sonatina Cały program musi być wykonany z pamięci 4
Drugi rok nauczania Rozwijanie umiejętności nabytych w pierwszym roku nauczania. Poszerzanie repertuaru. Treść nauczania: 1. Podstawowa wiedza w zakresie historii instrumentu i jego budowy. 2. Podstawy prawidłowego aparatu gry. 3. Wybrane elementy techniki gry. 4. Zasady notacji oraz czytanie a vista. 5. Samodzielna praca nad utworem. 6. Przygotowanie do muzykowania zespołowego. 7. Program na zakończenie etapu edukacyjnego. Forma realizacji: 1. Powtórzenie wiadomości z poprzedniej klasy. Zapoznanie ze znanymi markami fortepianów. Poznawanie najwybitniejszych kompozytorów muzyki fortepianowej i czołowych pianistów. 2. Utrwalanie prawidłowej podstawy przy instrumencie (pokaz, ćwiczenia). Ćwiczenia poprawiające swobodę aparatu gry (rozluźnianie ramion, łokci, przegubów). Zwrócenie uwagi na zależność między prawidłowym aparatem gry a jakością dźwięku. 3. Utrwalanie poznanych w przedniej klasie elementów techniki fortepianowej. Stosowanie pedału rytmicznego i synkopowanego. Ćwiczenia poprawiające niezależność artykulacyjną obu rąk. 4. Utrwalanie wiadomości z klasy poprzedniej. Rozszerzenie zakresu znajomości zapisu nutowego. Poznawanie kolejnych oznaczeń dynamicznych i agogicznych. Zapoznanie ucznia z zapisem i realizacją prostych ornamentów. 5. Precyzyjne wyjaśnianie wymagań nauczyciela - wskazanie fragmentów, które uczeń ma przygotować na kolejną lekcję z podaniem sposobów ich ćwiczenia. Sprawdzanie i omawianie realizowanych przez ucznia zadań. Rozwijanie świadomości muzycznej ucznia poprzez skłanianie go do analizy własnej gry. 6. Wykonywanie z uczniem utworów na 4 ręce lub 2 fortepiany. Nauka współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności. Znajomość obydwu partii utworu. 7. Prezentacja utworów wybranych przez nauczyciela. Opanowanie pod względem techniczno - wykonawczym i pamięciowym programu na zakończenie roku. Nabyte umiejętności: 1. Umiejętność wymienienia znanych marek fortepianów, kompozytorów muzyki fortepianowej i czołowych pianistów. 2. Umiejętność świadomego rozluźniania aparatu gry, zauważania zależności między prawidłowym aparatem a jakością dźwięku, 3. Umiejętność stosowania pedału rytmicznego i synkopowanego, posiadania w stopniu podstawowym niezależności artykulacyjnej obu rąk. 4. Znajomość kolejnych oznaczeń agogicznych i dynamicznych, umiejętność 5
realizowania prostych ozdobników. 5. Umiejętność świadomego analizowania swojej gry. 6. Umiejętność współdziałania i współodpowiedzialność za wykonanie utworu. Znajomość obydwu partii. 7. Umiejętność wykonania z pamięci programu wybranego przez nauczyciela. Podstawa programowa przewidziana do realizacji w ciągu roku szkolnego: - 4 etiudy - 3 utwory dowolne - 2 utwory polifoniczne - 2 cz. sonatiny - gamy: durowa i molowa, pasaże w przewrotach przez 4 oktawy Wymogi na przesłuchanie końcoworoczne Trzy z poniżej wymienionych form: Etiuda Utwór polifonizujący lub polifoniczny Utwór dowolny Sonatina Cały program musi być wykonany z pamięci 6
Propozycje repertuarowe Szkoły i zbiory dla początkujacych: 1. A. M. Klechniowska Szkoła na fortepian 2. M. Niemira Szkoła na fort. cz. I i II 3. J. Garścia Muzyczne abc przy fortepianie Etiudy: 1. S. Raube Etiudy dla dzieci t. I i II 2. D. Wiłkomirska Etiudy dla początkujących 3. W. Sawicka, G. Stępniowa Etiudy t. I 4. H. Lemoine Etiudy dziecięce Utwory polifonizujące, polifoniczne, utwory dawnych mistrzów: 1. Z. Śliwiński Z dawnych wieków 2. J. Hoffman, A. Rieger Dawne tańce i melodie t.i i ii 3. J. S. Bach Łatwe utwory 4. J. S. Bach Drobne utwory 5. J. S. Bach Małe preludia 6. G. F. Handel 2 Sarabandy Formy klasyczne: 1. J. Hofmann,A. Rieger Wybrane sonatiny t. I i II 2. S. Raube Wybór sonatin t. I i II 3. J. Garścia Sonatiny op. 4 4. L. Miklaszewski Sonatiny Utwory różne: 1. E. Altberg Czytanki muzyczne cz. I i II 2. F. Rybicki Zaczynam grać 3. S. Majkapar Biriulki 4. P. Czajkowski Album dla młodzieży op. 39 5. F. Rybicki Już gram 6. D. Kabalewski Łatwe utwory op. 39 7. S. Raube Taniec niedźwiadków 8. B. Bartok Mikrokosmos 9. B. Biskupska Łatwy blues na fortepian 7