Współpraca międzynarodowa Organizacje międzynarodowe Zakres rozszerzony Współpraca międzynarodowa Wyróżniamy trzy podstawowe płaszczyzny współpracy międzynarodowej: płaszczyzna polityczna ma na celu głównie wspólne rozwiązywanie problemów politycznych w skali regionalnej lub globalnej płaszczyzna gospodarcza mająca na celu ułatwienie handlu międzynarodowego, poszerzenie rynków zbytu oraz poprawę dostępu do nowych technologii i zasobów płaszczyzna militarna mająca na celu zapewnienie bezpieczeństwa krajom członkowskim oraz zapobieganie konfliktom, a także prowadzenie akcji rozjemczych i misji pokojowych Etapy integracji gospodarczej STREFA WOLNEGO HANDLU - kraje wchodzące w skład strefy znoszą między sobą cła i ograniczenia ilościowe, pozostawiając jednocześnie narodowe taryfy celne oraz odrębną politykę handlową wobec krajów trzecich Etapy integracji gospodarczej UNIA CELNA członkowie unii znoszą bariery w przepływie towarów i ustanawiają wspólną taryfę celną oraz ujednolicają politykę handlową wobec partnerów zewnętrznych Etapy integracji gospodarczej WSPÓLNY RYNEK partnerzy uczestniczący w tym etapie integracji zapewniają swobodę przepływu nie tylko towarów, ale i czynników produkcji wprowadza się tzw. cztery wolności czyli swobodny przepływ towarów, kapitału, usług i ludzi. Prowadzi to do rezygnacji z kontroli na granicach wewnętrznych ugrupowania integracyjnego. Etapy integracji gospodarczej UNIA GOSPODARCZA I WALUTOWA uczestnicy unii decydują się na harmonizację narodowej polityki gospodarczej oraz wprowadzenie wspólnej, ponadnarodowej waluty powołują centralny bank emisyjny 1
Etapy integracji gospodarczej UNIA GOSPODARCZA I POLITYCZNA - uczestnicy unii decydują się na pełną koordynację polityki wewnętrznej, zagranicznej oraz obronnej; tworzy się ponadnarodowe organa władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej powstaje federacja państw ZJEDNOCZONYCH Organizacja Narodów Zjednoczonych - ONZ organizacja międzynarodowa, założona w 1945 r. przez 51 krajów (w tym Polskę), które zobowiązały się do utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, rozwijania przyjaznych stosunków między narodami, promowania postępu społecznego oraz lepszego standardu życia i praw człowieka. Do organizacji należą 193 państwa. Główną siedzibą organizacji jest Nowy Jork. Zgromadzenie Ogólne, będące swego rodzaju parlamentem, w którym każde państwo członkowskie ma jeden głos. Decyzje zapadają zwykłą większością głosów, w sprawach ważnych większością 2/3 głosów (wybór nowych członków, deklaracje pokojowe, budżet, w sprawach Rady Bezpieczeństwa czy polecenia użycia sił zbrojnych). Obraduje podczas corocznych sesji zwyczajnych, a sesje nadzwyczajne mogą być zwoływane przez Radę Bezpieczeństwa lub na wniosek większości członków ONZ. Rada Bezpieczeństwa, którą tworzy pięciu członków stałych: Chiny, Francja, Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Rosja reprezentująca Wspólnotę Niepodległych Państw oraz dziesięciu członków niestałych wybieranych na kadencję dwuletnią (5 z Afryki i Azji, 2 z Ameryki Łacińskiej, 3 z Europy). Stali członkowie dysponują prawem weta, które zawiesza każde postępowanie. Do najważniejszych kompetencji Rady Bezpieczeństwa należą: wyłączne prawo nakładania sankcji politycznych i ekonomicznych oraz decyzje użycia sił zbrojnych w celu przeciwdziałania agresji lub usuwania jej skutków. Sekretariat, którym kieruje Sekretarz Generalny (obecnie (2016) funkcję tą pełni Ban Ki-moon z Korei Płd.). Wybierany jest na kadencję pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ, prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji, może również zwracać uwagę Radzie Bezpieczeństwa na każdą sprawę, która, według jego oceny, zagraża pokojowi. FAO, Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa. Do zadań FAO należy: doskonalenie produkcji, wymiany i rozprowadzania produktów rolniczych, leśnictwa i rybołówstwa, stabilizacja cen na surowce rolnicze przez system subsydiów, udzielanie pomocy technicznej krajom o niskiej kulturze rolnej. Jednym z programów realizowanych przez FAO jest Zielona Rewolucja 2
UNESCO, Organizacja do spraw Oświaty, Nauki i Kultury - Za główne cele stawia sobie utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa poprzez oddziaływanie na sferę wychowania, nauki i kultury poszczególnych członków, wymianę kulturalną i wzajemne poznanie różnych kultur. UNESCO tworzy listy dziedzictwa światowego UNICEF Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom - organizacja międzynarodowa utworzona w 1946 przez ONZ, na rzecz pomocy potrzebującym dzieciom z całego świata, zwłaszcza z krajów słabo rozwiniętych lub dotkniętych klęską żywiołową. UNHCR - Urząd Wysokiego Komisarza ONZ do spraw Uchodźców. Zajmuje się ochroną uchodźców, ułatwianiem im asymilacji oraz pomocą w repatriacji. WHO - Światowa Organizacja Zdrowia Celem WHO jest dążenie do poprawy i ochrony zdrowia wszystkich ludzi - oznacza to zwalczanie chorób zakaźnych, rozwój służby zdrowia, szkolnictwa, oświaty medycznej głównie w krajach rozwijających się. MFW (IMF) - Międzynarodowy Fundusz Walutowy Do zadań MFW należy: popieranie międzynarodowej współpracy walutowej oraz uporządkowanych stosunków walutowych, udzielanie pomocy w likwidacji trudności płatniczych, podejmowanie działań zmierzających do uporządkowanego rozwoju i wzrostu handlu międzynarodowego. Bank Światowy - udziela kredytów rządom krajów członkowskich lub podmiotom gospodarczym mającym gwarancje rządowe. Kredyty są przeznaczane na finansowanie konkretnych projektów i na finansowanie strukturalnych przemian w gospodarkach krajów rozwijających się. 3
ONZ działania w zakresie utrzymania pokoju na świecie Działania dyplomatyczne dążące do wynegocjowania i zawarcia porozumienia przez strony konfliktu Wysyłanie w rejon konfliktu obserwatorów, których celem jest rejestrowanie przypadków łamania praw człowieka, nadzorowanie przestrzegania zawieszenia broni oraz rozbrojenia walczących stron Nakładanie na strony konfliktu sankcji politycznych i gospodarczych Wysyłanie do miejsc konfliktu wojsk pokojowych, których celem jest rozdzielenie walczących stron i doprowadzenie do rozejmu i dalszych działań pokojowych Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego - NATO Organizacja polityczno-militarna, której głównym celem jest zapewnienie bezpieczeństwa i stabilizacji krajów członkowskich. Należy do niej większość krajów Europy Zachodniej i Środkowej (za wyjątkiem: Szwecja, Finlandia, Irlandia, Austria i Szwajcaria) oraz kraje bałkańskie (Rumunia, Bułgaria, Grecja, Chorwacja, Albania), a także Litwa, Łotwa i Estonia oraz Turcja, USA i Kanada (łącznie 28 państw). Polska jest członkiem NATO od roku 1999. Wspólnota Niepodległych Państw (WNP) Organizacja polityczno-gospodarcza skupiająca większość krajów powstałych w wyniku rozpadu ZSRR. Wyjątkiem są Litwa, Łotwa i Estonia, które nie przystąpiły do WNP. W 2009 roku Gruzja wystąpiła z tej organizacji. Unia Afrykańska - UA Organizacja polityczno gospodarczo - militarna skupiająca prawie wszystkie kraje Afryki (wyjątek to Maroko) jej celem jest dążenie do powstania zjednoczonej Afryki. 4
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju - OECD Organizacja gospodarczo-polityczna skupiająca kraje wysokorozwinięte. Jej celem jest wspieranie rozwoju gospodarczego i poziomu życia ludzi oraz zacieśnianie współpracy międzynarodowej. Kraje członkowskie: większość krajów UE (za wyjątkiem Litwy, Łotwy, Bułgarii, Rumunii, Chorwacji), Szwajcaria, Norwegia, Islandia, USA, Kanada, Meksyk, Chile, Australia, Nowa Zelandia, Japonia, Korea Płd., Turcja i Izrael. Polska jest członkiem od roku 1996. G7 i G8 G7 grupa siedmiu najbardziej wpływowych państw świata: Stany Zjednoczone, Japonia, Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy i Kanada. Przywódcy państw należących do G7 spotykają się co roku na szczytach polityczno-gospodarczych, na które zaproszenie otrzymuje także przewodniczący Komisji Europejskiej (jako przedstawiciel Unii Europejskiej). Od 1997 do 2014 roku członkiem grupy była także Rosja (w tym czasie grupa działała jako G8). Po przyłączeniu Krymu do Rosji pozostałe państwa grupy postanowiły zawiesić członkostwo Rosji, powracając do formuły G7. G20 Grupa 19 państw oraz Unia Europejska, której celem jest dyskusja nad wspólną polityką finansową. Członkowie spotykają się raz do roku, a ich reprezentantami są ministrowie finansów. Należą do nich oficjalnie najbogatsze państwa na świecie: Arabia Saudyjska, Argentyna, Australia, Brazylia, Chiny, Francja, Indie, Indonezja, Japonia, Kanada, Korea Południowa, Meksyk, Niemcy, Południowa Afryka, Rosja, Stany Zjednoczone, Turcja, Wielka Brytania, Włochy oraz Unia Europejska 5
Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową - OPEC Organizacja gospodarcza, której celem jest regulacja światowego rynku ropy naftowej, a zwłaszcza wpływ na jej ceny osiąga to poprzez regulację wielkości wydobycia ropy przez kraje członkowskie. Do OPEC należą obecnie: Algieria, Arabia Saudyjska, Angola, Ekwador, Irak, Iran, Katar, Kuwejt, Libia, Nigeria, Wenezuela, Zjednoczone Emiraty Arabskie oraz Indonezja (od stycznia 2016r) Północnoamerykański Układ Wolnego Handlu - NAFTA Organizacja gospodarcza skupiająca USA, Kanadę i Meksyk. Celem jest eliminacja barier handlowych i ułatwienia w handlu towarami i usługami pomiędzy sygnatariuszami Układu oraz wspieranie warunków uczciwej konkurencji w strefie wolnego handlu. Liga Państw Arabskich -LPA Organizacja polityczna skupiająca kraje arabskie położone w północnej Afryce oraz na Półwyspie Arabskim. Do organizacji tej należy też oficjalnie Autonomia Palestyńska. Celem jest zacieśnianie współpracy miedzy krajami członkowskimi oraz kształtowanie wspólnego stanowiska w sprawach międzynarodowych. 6
Światowa Organizacja Handlu - WTO Organizacja ekonomiczna, której głównym celem jest liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami, prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel, rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej, przestrzegania praw własności intelektualnej. Należy do niej większość państw świata (ponad 160 krajów). Polska jest współzałożycielem WTO BRICS BRICS określenie grupy państw rozwijających się Brazylii, Rosji, Indii, Chin oraz od 2011 Republiki Południowej Afryki. Nazwa pochodzi od pierwszych liter nazw tych państw. Kraje BRICS nie tworzą sojuszu politycznego (jak np. Unia Europejska) ani formalnego stowarzyszenia handlu. Cele krajów zrzeszonych to: Stworzenie nowego systemu walutowego. Zwiększenie roli państw rozwijających się w światowych instytucjach walutowych. Zreformowanie ONZ. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) Organizacja polityczna powołana w roku 1994, której celem jest działanie na rzecz pokoju w Europie i na świecie. Ma swoją siedzibę we Wiedniu. Członkami jest ponad 50 państw europejskich wraz z azjatyckimi krajami byłego ZSRR orz USA, Kanada i Mongolia. 7
Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) Regionalna organizacja polityczno-gospodarcza założona w 1967 roku. Członkami są kraje Półwyspu Indochińskiego oraz Archipelagu Malajskiego. Celem organizacji jest współpraca gospodarcza, kulturalna oraz polityczna w regionie. Współpraca Gospodarcza Azji i Pacyfiku (APEC) Luźny układ integracyjny dotyczący współpracy gospodarczej krajów Azji i obrzeży Pacyfiku, powołany w 1989 r. w Canberze. Cele APEC: znoszenie barier celnych dążenie do ściślejszej integracji gospodarczej popieranie wzrostu gospodarczego i sprawiedliwego rozwoju Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA) Międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała w 1960 r., mająca na celu utworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi (początkowo było to 9 państw europejskich). Większość członków tej organizacji weszło w skład UE. Obecnie EFTA skupia Islandię, Norwegię, Szwajcarię i Lichtenstein. 8
Wspólny Rynek Południa (MERCOSUR) Międzynarodowa organizacja gospodarcza powołana w roku 1991 skupiająca Brazylię, Argentynę, Paragwaj, Urugwaj i Wenezuelę. Zadania organizacji to wzmocnienie współpracy gospodarczej i zniesienie barier handlowych. Obecnie Mercosur jest najsilniejszą strefą wolnego handlu w Ameryce Południowej Euroazjatycka Unia Gospodarcza Euroazjatycka Unia Gospodarcza wspólnota gospodarcza powołana 29 maja 2014 roku przez trzy państwa założycielskie: Białoruś, Kazachstan i Rosję. Do unii dołączyły także Armenia (10 października 2014 roku) i Kirgistan (23 grudnia 2014 roku). Euroazjatycka Unia Gospodarcza, zgodnie z postanowieniami traktatu, rozpoczęła formalną oraz praktyczną działalność 1 stycznia 2015 roku. Tego dnia zaczął obowiązywać swobodny przepływ pracowników między krajami EUG, rok później ma powstać wspólny rynek farmaceutyczny, w 2019 energii elektrycznej, a w 2025 ropy i gazu. Organizacje pozarządowe - cechy Niezależność od władz państwowych i samorządowych Dobrowolność członkowstwa w organizacji Działanie non-profit wszystkie zyski są przeznaczana na działalność statutową Wolontariat jako główna forma działalności członków organizacji Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca - międzynarodowy ruch humanitarny, zrzeszający około 97 milionów wolontariuszy na całym świecie, stworzony aby chronić ludzkie zdrowie i życie, zapewniać szacunek dla istoty ludzkiej, oraz by łagodzić i zapobiegać ludzkiemu cierpieniu. 9
Amnesty International (AI) - międzynarodowa organizacja pozarządowa, której celem jest zapobieganie naruszeniom praw człowieka, dążenie do zniesienia stosowania kary śmierci oraz obrona więźniów sumienia Lekarze bez Granic (MSF)- organizacja powstała w wierze, że wszyscy ludzie mają prawo do opieki medycznej, i że to prawo jest ważniejsze niż granice państwowe. MSF dostarcza opieki medycznej zarówno w przypadkach nagłych (działania zbrojne, epidemie), jak i w przypadku endemii chorób takich jak malaria. Greenpeace - niezależna międzynarodowa organizacja pozarządowa, działająca na rzecz ochrony środowiska naturalnego. Kampanie prowadzone przez Greenpeace obejmują sześć głównych obszarów: ochronę lasów naturalnych ochronę oceanów i mórz ochronę przed substancjami toksycznymi walkę z globalnym ociepleniem i zmianami klimatycznymi promocję rewolucji energetycznej i odejście od brudnych źródeł energii promocję zrównoważonego rolnictwa i walkę przeciwko wprowadzaniu do środowiska organizmów modyfikowanych genetycznie (GMO) World Wide Fund for Nature (WWF) - Światowy Fundusz na rzecz Przyrody - organizacja pozarządowa i ekologiczna o charakterze międzynarodowym, której misją jest powstrzymanie degradacji środowiska naturalnego Ziemi i stworzenie przyszłości, w której ludzie będą żyli w harmonii z przyrodą. WOŚP Wielka Orkiestra Świątecznej Pomocy Caritas Polska Polska Akcja Humanitarna (PAH) Klub Gaja Liga Ochrony Przyrody Szlachetna Paczka Fundacja Ewy Błaszczyk "Akogo?" 10