POLSKA AKADEMIA NAUK KOMITET PARAZYTOLOGII Instytut Parazytologii PAN 00-818 Warszawa, ul. Twarda 51/55, tel: (22) 697-89-95, fax: (22) 620-62-27: e-mail: moskwa@twarda.pan.pl Protokół z Posiedzenia Plenarnego Komitetu Parazytologii w dniu 19.11.2013 r. Posiedzenie Plenarne Komitetu Parazytologii, w którym wzięło udział 17 członków (w części otwartej i zamkniętej - lista obecności w załączeniu) oraz 16 gości (w części otwartej), odbyło się w Instytucie Parazytologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Program posiedzenia Część otwarta: 1. Otwarcie posiedzenia - A. Prof. dr hab. Tadeusz Żarski, Katedra Biologii Środowiska Zwierząt, Wydział Nauk o Zwierzętach, SGGW, Warszawa GMO: zamierzenia i rzeczywistość - B. Dr Luiza Jedlina, Instytut Parazytologii PAN - Rośliny transgeniczne jako nośniki szczepionek i terapeutyków przeciwpasożytniczych - Dyskusja Część zamknięta: 2. Przyjęcie porządku obrad 3. Omówienie działalności Komitetu Parazytologii PAN w 2013 r. 4. Ocena Komitetów Naukowych PAN a. założenia b. analiza arkusza oceny 5. Dyskusja nad wynikami oceny parametrycznej jednostek naukowych 6. Sprawy bieżące 7. Wolne wnioski Ad. 1. Otwarcie zabrania Przewodnicząca Komitetu Parazytologii PAN prof. Bożena Moskwa przywitała przybyłych członków oraz gości i otworzyła posiedzenie Komitetu Parazytologii. Część otwarta posiedzenia: A. Prof. dr hab. Tadeusz Żarski, wygłosił wykład nt. GMO: zamierzenia i rzeczywistość, zwracając szczególną uwagę na problemy bezpieczeństwa zdrowotnego żywności modyfikowanej genetycznie. Podkreślił, że zagrożenia dla zdrowia ludzi i środowiska powinny być rozpatrywane w dwóch aspektach: zamkniętego użycia GMO oraz zamierzonego uwolnienia GMO do środowiska. Z punktu widzenia bezpieczeństwa zdrowotnego największe obawy budzą 1
uprawy i żywność GMO, choć w skali globalnej, jedynie 2,7% obszarów uprawnych stanowią areały roślin genetycznie modyfikowanych. Ponad 90% uprawianych obecnie na świecie odmian GMO zawiera tylko dwa rodzaje modyfikacji genetycznych, z których jedna warunkuje oporność na herbicydy, a druga zdolność syntezy bakteryjnej toksyny Cry środka owadobójczego. Tak zmodyfikowane rośliny, wytwarzające w znaczących ilościach substancje toksyczne działające selektywnie na określone gatunki fitopasożytów mogą jednak negatywnie oddziaływać na organizm człowieka. Doświadczalnie wykazano zmiany hematologiczne m.in. u zwierząt odżywianych kukurydzą 1507 oporną na glufosynat amonowy, kukurydzą NK603 odporną na herbicyd Roundup oraz ziemniakami EH 92-527-1, ze zmienionym składem skrobi. U szczurów poddanych dwuletniej ekspozycji na GMO, zespół Seraliniego odnotował zaburzenia hormonalne, uszkodzenia wątroby i nerek, zwiększoną zachorowalność na nowotwory gruczołu mlekowego oraz większą śmiertelność zwierząt. Zdaniem Prelegenta procedury oceny ryzyka zdrowotnego Europejskiej Agencji ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) dotyczące wprowadzonych do uprawy i obrotu GMO są niewystarczające. B. Dr Luiza Jedlina przedstawiła referat pt. Rośliny transgeniczne jako nośniki szczepionek i terapeutyków przeciwpasożytniczych. Idea wykorzystania roślin do produkcji antygenów szczepionkowych zrodziła się na początku lat dziewięćdziesiątych, a uzyskanie powierzchniowego antygenu wirusa zapalenia wątroby typu B w transgenicznym tytoniu otworzyło drogę do licznych badań nad tego typu szczepionkami. Jednak doustne szczepionki oparte na roślinach genetycznie modyfikowanych wytwarzających antygeny pasożytów człowieka i zwierząt pozostają nadal w sferze doświadczeń. Poszukuje się genów kodujących wysoce immunogenne białka m.in. Schistosoma japonicum (białko Sj23), Fasciola hepatica (proteaza cysteinowa), Ascaris suum (białko 16kD z larwy L3), Taenia solium (białka KETc1, GK1 and KETc12), Echinococcus granulosus (białka Eg95 i EgA31), których ekspresja w spożywanych transgenicznych roślinach mogłyby wzbudzać silną odpowiedź odpornościową. Zadawalające rezultaty uzyskano w przypadku szczepień drobiu przeciw kokcydiozie transgenicznym tytoniem z ekspresją białka EtMIC2, pochodzącego z Eimeria tenella. Za powszechnym zastosowaniem w przyszłości szczepionek doustnych przemawiają względy ekonomiczne oraz prosty sposób ich aplikowania. Dyskusja Prof. A. Okulewicz poruszyła problem regulacji prawych upraw GMO na terenie Polski i dostępności produktów spożywczych wytworzonych na bazie GMO. Jak wyjaśnił Prof. T. Żarski w Europie dopuszczono do uprawy kukurydzę MON 810, przeznaczoną do produkcji pasz dla zwierząt oraz ziemniaka Amflora do celów przemysłowych. W Polsce na skutek zakazu upraw GMO (2 styczeń 2013 r.) rolnicy nie mogą legalnie uprawiać roślin modyfikowanych genetycznie 2
pomimo zniesienia zakazu obrotu materiałem nasiennym roślin modyfikowanych. W naszych sklepach możemy jednak znaleźć produkty nieoznaczone, a zawierające domieszki GMO do 0,9% ich zawartości, co jest zgodnie z prawem unijnym. Ad. 2. Przyjęcie porządku obrad Członkowie Komitetu przyjęli porządek obrad jednomyślnie. Ad.3. Omówienie działalności Komitetu Parazytologii PAN w 2013 r. Przewodnicząca KP PAN zwróciła się z prośbą do przewodniczących sekcji o nadsyłanie sprawozdań rocznych z działalności zespołów. Otrzymała już sprawozdanie Sekcji Parazytologii Weterynaryjnej sporządzone przez dr hab. Tomasza Cencka oraz Sekcji Informacji przesłane przez dr Piotra Nowosada. Przewodnicząca KP PAN zwróciła uwagę na fakt, że pewne projekty uwzględnione w planie pracy Komitetu na br. nie zostały zrealizowane. Zaplanowano na rok 2013 7 zadań: a. Współorganizację konferencji naukowych. b. Kontynuację prac nad wznowieniem drugiego, uzupełnionego wydania Słownika Parazytologicznego. c. Zorganizowanie spotkania przedstawicieli laboratoriów i ośrodków parazytologicznych mających w swoim profilu działania również badania usługowe dla kontynuacji zapoczątkowanej w 2012 roku dyskusji na temat zasad walidacji podstawowych mikroskopowych metod parazytologicznych. d. Dyskusję nad założeniami kształcenia i potrzebę opracowania podręcznika parazytologii dla studentów i lekarzy weterynarii. e. Kontynuację opracowywania modułu programu kształcenia z parazytologii zgodnie z Krajowymi Ramami Kwalifikacji, na studiach II stopnia w obszarach nauk przyrodniczych, nauk medycznych, nauk o zdrowiu, nauk o kulturze fizycznej oraz nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych. f. Opracowanie opinii nt. aktualnej problematyki w zakresie parazytologii ogólnej, weterynaryjnej i medycznej. g. Aktualizację strony internetowej Komitetu Parazytologii. Ad.a. W roku 2013 zorganizowano wszystkie cztery zaplanowane konferencje naukowe: 1. IX Ogólnopolskie Sympozjum Ekologia Człowieka Współczesnego oraz 52. Dzień Kliniczny Parazytologii Lekarskiej nt. Środowiskowe uwarunkowania chorób pasożytniczych i grzybic oraz inne zagadnienia parazytologii i mikologii, 18.05.2013 r., Łódź. 3
2. XXIII Zjazd Polskiego Towarzystwa Parazytologicznego, 04-07.09.2013 r., Szklarska Poręba- Piechowice. 3. IX Konferencja Naukowa Choroby odzwierzęce w Polsce - stałe i nowe zagrożenia, 19.09.2013 r., Poznań. 4. Międzynarodowa Konferencja Naukowa nt. "Aktualna sytuacja włośnicy w Europie Środkowej", 07-08.11.2013 r., Puławy. Ad.b. W roku bieżącym, prace nad wznowieniem drugiego, uzupełnionego wydania Słownika Parazytologicznego nie zostały podjęte. Prof. A. Okulewicz poinformowała, że pewne sugestie dotyczące formy nowej wersji słownika zostały przekazane Prof. B. Machnickiej-Rowińskiej, która jako Redaktor Naczelny Annals of Parasitology miała się do nich ustosunkować, ale do chwili obecnej nie uzyskano żadnych wskazówek. Wobec faktu, że spośród członków obecnych na posiedzeniu Komitetu nie znalazła się osoba, która podjęłaby się redagowania słownika, padła propozycja zwrócenia się z taką prośbą do prof. E. Sińskiego, który jest wybitnym parazytologiem i jako emeryt dysponuje większą ilością wolnego czasu. Ad.c. Spotkania przedstawicieli laboratoriów i ośrodków parazytologicznych w celu kontynuacji zaproponowanych zasad walidacji podstawowych mikroskopowych metod parazytologicznych nie zostały zorganizowane. Brak zainteresowania placówek diagnostycznych tym problemem podyktowany jest brakiem obowiązku akredytacji laboratoriów medycznych. Opracowane przez zespół prof. P. Myjaka "Standardy w zakresie laboratoryjnych czynności w parazytologii medycznej, oceny ich jakości i wartości diagnostycznej oraz laboratoryjnej interpretacji i autoryzacji wyników badań (propozycje)", których celem miało być obowiązkowe wdrożenie zaproponowanych standardów do wszystkich laboratoriów diagnostycznych, nadal nie trafiły do odpowiednich organów rządowych. Prof. B. Milewska-Bobula podkreśliła, że powyższe standardy mogą mieć wartość prawną tylko jako rozporządzenie Ministra Zdrowia. Prof. P. Kurnatowski i dr hab. J. Stańczak zwrócili uwagę na fakt, że sprawa specjalizacji w zakresie parazytologii także stanęła w miejscu. Wobec powyższych faktów, Przewodnicząca prof. B. Moskwa zaproponowała, aby Prezydium KP PAN wystosowało pismo do Konsultanta Krajowego ds. Diagnostów Laboratoryjnych prof. Jana K. Kulpy z zapytaniem o losy wyżej wymienionego projektu standardów oraz specjalizacji w zakresie laboratoryjnej parazytologii medycznej. Ad.d. Opracowanie podręcznika z zakresu parazytologii dla studentów i lekarzy weterynarii nie zostało rozpoczęte w br. 4
Ad.e. Prof. Lonc zobowiązała się do końca roku 2013 zakończyć prace zespołu nad modułami programów kształcenia z parazytologii zgodnie z Krajowymi Ramami Kwalifikacji dla studiów II stopnia w obszarach nauk przyrodniczych, nauk medycznych, nauk o zdrowiu, nauk o kulturze fizycznej oraz nauk rolniczych, leśnych i weterynaryjnych. Dr hab. J. Stańczak wyraziła swoje zaniepokojenie redukcją godzin z parazytologii na Gdańskim Uniwersytecie Medycznym. Prof. A.C. Majewska zwróciła uwagę, że problem ten dotyczy wszystkich uczelni medycznych, w których wprowadzono 5-letnie studia magisterskie. Prof. Maria Doligalska poinformowała, że na Wydziale Biologii UW wprowadzono nowy kierunek studiów - Biotechnologię medyczną, w ramach nauczania którego przewidziane będą także zagadnienia z etiologii i patogenezy chorób pasożytniczych. Ad.f. W roku bieżący nie zostały opracowane opinie nt. aktualnej problematyki w zakresie parazytologii ogólnej, weterynaryjnej i medycznej. Prof. E. Gołąb zwróciła uwagę na trudną sytuację kobiet w ciąży z podejrzeniem toksoplazmozy. Wyniki badań serologicznych wykonywanych w różnych laboratoriach odmiennymi testami są trudne do zinterpretowania, co w wielu nieuzasadnionych przypadkach skutkuje podawaniem kobietom rowamycyny przez cały okres ciąży. Prof. S. Pancewicz podkreślił, że dopóki w laboratoriach stosowane będą różne testy, nadal będą występowały trudności diagnostyczne, takich parazytoz jak toksoplazmozy czy boreliozy. Monitoring toksoplazmowych przeciwciał w przypadku wykonywania oznaczeń stężenia IgG za pomocą kilku różnych testów ma ograniczoną użyteczność. Zdaniem prof. B. Milewskiej-Bobuli i prof. E. Gołąb problem wiarygodności wyników w diagnostyce toksoplazmozy oraz konieczność funkcjonowania laboratoriów referencyjnych dla możliwości przeprowadzenia badań odwoławczych powinny być poruszane na wspólnych spotkaniach z Polskim Towarzystwem Ginekologicznym, Polskim Towarzystwem Periodontologicznym oraz Polskim Towarzystwem Neonatologicznego w celu wypracowania praktycznego i prawnego rozwiązania tego problemu. Prof. P. Kurnatowski wskazał na niekompetencje diagnostyczne różnych komercyjnych laboratoriów posługujących się wyłącznie testami serologicznymi w diagnostyce parazytoz jelitowych. W wielu laboratoriach całkowicie zaprzestano stosowanie procedur badań koproskopowych, które są złotym standardem w wykrywaniu pasożytów przewodu pokarmowego. Ad.g. Aktualizacja strony internetowej Komitetu Parazytologii. Trwa tworzenie angielskiej strony WWW. Z uwagi na fakt, że platforma WWW PAN jest przestarzała problemy techniczne opóźniają szybkie jej uruchomienie. Dr P. Nowosad zapewnił, że do końca 2013 r. wersja anglojęzyczna będzie dostępna. 5
Odnotowano do?? listopada 2013 r. 7904 wejść na polską stronę KP i był to znaczący wzrost w porównaniu do 2012r. Ad.4. Ocena Komitetów Naukowych PAN Prof. B. Moskwa zwróciła się z prośbą do Przewodniczących Sekcji o sporządzenie syntetycznego sprawozdania z działalności Sekcji za rok 2013, a wszystkich członków poprosiła o wnikliwe zapoznanie się z arkuszami oceny Komitetu i pomoc w wypełnianiu Ankiety Działalności Komitetu (ADK) obejmującej okres dwóch lat działalności, liczony od dnia pierwszego zebrania plenarnego (06.12.2011 r.) w kadencji 2011-2014. Przewodnicząca przypomniała, że termin składania ADK upływa 31 stycznia 2014 r. Zwrócono uwagę na fakt, że brak strony WWW w języku angielskim pociąga za sobą uzyskanie 20 punktów ujemnych w ocenie działalności Komitetu. Prof. P. Kurnatowski zaproponował, aby w przyszłości podnieść punktację KP poprzez zorganizowanie warsztatów dla młodej kadry naukowej. Prof. A. Okulewicz zasugerowała, aby podczas kolejnego Dnia Klinicznego Parazytologii Lekarskiej zorganizować taka formę dokształcania doktorantów i młodszych pracowników. Ad.5 Dyskusja nad wynikami oceny parametrycznej jednostek naukowych. Przewodnicząca poruszyła temat zakończonej oceny parametrycznej jednostek naukowych przez Komitet Ewaluacji Jednostek Naukowych (KEJN). Podkreśliła, że uzyskanie odpowiedniej kategorii A+, A, B, C pod względem jakości prowadzenia badań naukowych i prac badawczorozwojowych będzie skutkowało wysokością finasowaniem placówki odpowiednio od 150 do poniżej 50%. Prof. W. Cabaj poinformował, że pomimo uzyskania wysokiej punktacji naukowej, IP PAN uzyskał kategorię B. Zdaniem Dyrektora Instytutu powyższa sytuacja była skutkiem zastosowanej metodologii wyznaczania kategorii naukowej. W ocenie sumarycznej m.in. nie uwzględniono wszystkich publikacji z lat 2009-2012, czterech grantów rozpoczynających się w 2008 roku, a realizowanych w okresie rozliczeniowym. Także stan i struktura zatrudnienia pracowników IP PAN była niekorzystna przy obliczaniu odpowiednich współczynników wyznaczających kategorię. Obecnie trwają uzupełnienia ankiety ewaluacyjnej IP PAN, które mogą poprawić sumaryczna punktację jednostki. Prof. Elżbieta Gołąb podkreśliła, że oprócz dorobku naukowego liczba pracowników naukowych zatrudnionych w placówce jest bardzo istotnym parametrem w kategoryzacji danej jednostki, czemu dało wyraz przyznanie kategorii B Pionowi Epidemiologii i Mikrobiologii, PZH. Dr hab. J. Matowicka-Karna poinformowała, że wysoka punktacja naukowa przy niskiej liczbie pracowników naukowych pozwoliła Wydziałowi Farmaceutycznemu UM w Białymstoku uzyskać kategorię A+. 6
Ad. 6. Sprawy bieżące. Przewodnicząca przypomniała o terminowym rozliczaniu delegacji (do 16.12.2013) i kierowaniu obciążenia za udział w posiedzeniu Komitetu Parazytologii PAN na podany adres. Ad.7. Wolne wnioski Prof. B. Moskwa zaproponowała tematykę kolejnego wykładu Pasożyty roślin - na następnym posiedzeniu KP planowanym na kwiecień 2014 roku. Warszawa, 19 listopad 2013 r. Protokołowała Dr hab. Joanna Błaszkowska 7