Dzieci chronià Êrodowisko

Dzieci chronià Êrodowisko

CO ROBI, ABY CHRONIå ÂRODOWISKO? Cele Dziecko: wymienia i rysuje ró ne czynnoêci zwiàzane z ochronà Êrodowiska, wyra a za pomocà rysunku swoje zachowania proekologiczne. Metoda: narysuj i napisz, rozmowa. Metoda polega na zaproszeniu dzieci do narysowania odpowiedzi na zadane pytanie lub zadany temat i jeêli to mo liwe, na udzieleniu pisemnej odpowiedzi, wyjaêniajàcej co znajduje si na rysunku. Dziecko poprzez rysunki, a nast pnie krótkie ich opisy, wyra a siebie, swój stosunek do otaczajàcego Êwiata. Póêniej analizuje si tylko rysunki razem z pisemnymi wypowiedziami. Rysunki, które nie sà opisane, nie sà analizowane ze wzgl du na trudno- Êci w obiektywnej ich ocenie. Metod t z powodzeniem mo na zastosowaç ju w przedszkolu, gdzie dzieci ustnie analizujà swoje rysunki, a nauczycielka zapisuje ich wypowiedzi. Materia y: arkusz papieru formatu A4 dla ka dego dziecka, o ówek i kredki. Przebieg zaj ç 1. Prosimy dzieci, by zastanowi y si nad tym, co ka de z nich robi, aby chroniç Êrodowisko. 2. Rozdajemy dzieciom materia y. 3. Prosimy dzieci, aby narysowa y samych siebie, robiàcych wszystkie rzeczy s u àce ochronie Êrodowiska. Niech wykonajà tyle rysunków, ile tylko zdo ajà na jednej stronie arkusza papieru (czyni to analiz szybszà i atwiejszà). Dzieci mogà równie pokolorowaç swoje rysunki. 4. Nast pnie dzieci podpisujà ka dy z obrazków albo dyktujà nam podpis. Nie oceniamy poprawnoêci napisanych przez dzieci tekstów, nawet jeêli dzieci s abo z tym sobie radzà. Mo e to znacznie ograniczyç s ownà ekspresj dzieci (nie napiszà, np. jakiegoê wyrazu, gdy b dà si obawiaç, e napiszà go b dnie). Prosimy dzieci, aby napisa y tak, jak im si wydaje, e dane s owo powinno byç napisane. 5. Dla u atwienia póêniejszej analizy rysunków prosimy dzieci, aby podpisa y swoje prace. Mo emy sami napisaç na ka dym rysunku imi i wiek dzieci m odszych. 6. Mo emy poinformowaç dzieci, e rysunki nie b dà oceniane, ale b dà stanowiç materia do dalszej pracy i punkt wyjêcia do planowania dzia aƒ w ramach Programu ekozespo ów. Wa ne jest, by dzieci us ysza y, e b dà wspó decydowaç o tym, nad czym b dziemy wspólnie pracowaç. 7. Bardzo wa ne jest to, aby dzieci pracowa y samodzielnie, uzyskamy w ten sposób rzetelniejsze informacje. Zwracamy uwag na to, aby dzieci nie dzieli y si swoimi pomys ami. Wskazówki pedagogiczne Metod napisz i narysuj mo emy zastosowaç w planowaniu szczegó owych dzia aƒ w ramach Programu ekozespo ów (np. zwiàzanych z poszanowaniem wody, energii, wytwarzaniem odpadów, podró owaniem, dokonywaniem zakupów). Przyk ady tematów: Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.1

Co robi, aby oszcz dzaç wod? Co robi, aby oszcz dzaç energi? Co robi, aby ograniczyç iloêç produkowanych odpadów? Bibliografia Szymaƒska M., M., Metoda Narysuj i napisz w edukacji zdrowotnej dzieci i m odzie y, (W:) Wychowanie zdrowotne osiàgni cia i perspektywy wdra ania do szkó. Ogólnopolska Konferencja Naukowa, Kraków 14 15 czerwca 1996. Zeszyty naukowe nr 74, Cz Êç II, AWF Kraków 1998. Alicja Szarzyƒska Przyk ad pracy dziecka na temat Co robi, aby chroniç Êrodowisko? 5.2 Dzieci chronià Êrodowisko

TWORZYMY PRZEDSZKOLE PRZYJAZNE ÂRODOWISKU Cele Dziecko: wyjaênia poj cie ekologiczne przedszkole, wymienia ró ne dzia ania ekologiczne, które mo na podejmowaç w przedszkolu i jego otoczeniu (np. segregacja i kompostowanie odpadów, oszcz dzanie wody, energii, dokarmianie ptaków itp.). Metody: opis obrazka, rozmowa, narysuj i napisz. Materia y: plakat Nasze ekologiczne przedszkole, arkusze papieru, kredki, flamastry, emblematy s oneczka. Wprowadzenie Nie ma przedszkola w stu procentach przyjaznego Êrodowisku. Nie mniej nale y si staraç, by nasze przedszkole dà y o pod tym wzgl dem do idea u. Oznacza to prowadzenie pozytywnych dzia aƒ na rzecz Êrodowiska, zmian starych przyzwyczajeƒ na nowy, ekologiczny styl post powania. Gdy mówimy o ekologicznym przedszkolu, rozumiemy przez to: cechy budynku przedszkolnego i jego otoczenie z jakich materia ów budowlanych zbudowane jest przedszkole, czy przedszkole posiada urzàdzony plac zabaw dla dzieci, ogródek, czy jest ono pozytywnie wkomponowane w krajobraz, wyposa enie ka dej sali przedszkolnej w kàcik przyrody, oddzia ywanie funkcjonowania przedszkola na Êrodowisko przyrodnicze, oddzia ywanie przedszkola na Êrodowisko spo eczne, sposób zarzàdzania przedszkolem, styl ycia osób pracujàcych w przedszkolu i oddzia ywanie tych osób na innych ludzi, jakoêç ycia w przedszkolu, na którà sk adajà si warunki pracy, atmosfera mi dzy ludêmi, nastawienie do pracy, warunki higieniczne. W przedszkolu mo na chroniç Êrodowisko i równoczeênie oszcz dzaç znaczne fundusze, wprowadzajàc nowe zwyczaje dotyczàce, np.: mniejszego zu ycia energii i wody, wytwarzania mniejszej iloêci Êmieci, zmniejszenia emisji substancji szkodliwych dla Êrodowiska, ochrony dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego. Cz sto wystarczà drobne kroki. Mo na, np. zmniejszyç zu ycie papieru, u ywaç drugà stron arkusza na notatki i rysunki dzieci. Istnieje te wiele sposobów na oszcz dzanie energii i wody. Warto przemyêleç, które z nich najlepiej sprawdzà si w przypadku naszego przedszkola. Odpowiedzi na pytanie Co to jest ekologiczne przedszkole? nale y szukaç w przedszkolnej spo ecznoêci. Wype nienie planszy wywieszonej w widocznym miejscu przedszkola, na której zapisane jest powy sze pytanie. Wszystkie dzieci, nauczycielki, inni pracownicy przedszkola, dyrektor Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.3

b dà zapisywaç na niej cechy, które ich zdaniem, charakteryzujà takie przedszkole. Dzieci mogà to przedstawiç w formie rysunków. Warto w àczyç do tego zadania rodziców. Im wi cej osób wypowie si na temat wizji ekologicznego przedszkola, tym bardziej wnikliwy jego obraz otrzymamy. Po tak przeprowadzonym badaniu nale y przyjrzeç si w asnemu przedszkolu w kontek- Êcie wymienionych cech. Pomocà w tym zadaniu mo e byç plakat Nasze ekologiczne przedszkole, przedstawiajàcy szereg dzia aƒ, na które nale y zwróciç uwag. Warto go wykorzystaç w pracy z dzieçmi, jak i podczas spotkaƒ z rodzicami. Podj cie dzia aƒ ekologicznych w przedszkolu przypomina, e yjemy w przyrodzie i jeste- Êmy jej cz Êcià. To, co szkodzi przyrodzie, jest równie zagro eniem dla cz owieka. Aby to zrozumieç, powinniêmy organizowaç wycieczki do ró nych ekosystemów, takich jak: las, àka, pole, park, ogródki dzia kowe, sad, staw, zagajnik i in., prowadziç zaj cia w ogrodzie przedszkolnym. Dzi ki pracy w ogrodzie przedszkolnym, dzieci w sposób bardzo przyst pny poznajà podstawowe prawa i prawid owoêci przyrody, a jednoczeênie uczà si szacunku do pracy, zarówno w asnej, jak i innych. Przebieg zaj ç 1. JeÊli jest to pierwsze spotkanie dzieci z poj ciem ekologiczne przedszkole pytamy, co ono, wed ug nich, oznacza. Co mog yby robiç w takim przedszkolu? W tym celu dzielimy dzieci na kilka zespo ów. Dajemy ka demu z nich du y arkusz papieru i prosimy, eby narysowa y to, co mog yby robiç w ekologicznym przedszkolu. Potem dzieci podpisujà ka dy z obrazków albo dyktujà nam podpis. 2. Rozmawiamy z dzieçmi o wykonanych pracach. 3. Gromadzimy dzieci przy po o onym na pod odze plakacie Nasze ekologiczne przedszkole i prosimy, by dok adnie si jemu przyjrza y. Po kilku minutach (2-3), w czasie których pozwalamy na swobodne wypowiedzi (pytania) dzieci, zas aniamy plakat i pytamy: Co tu si dzieje? Co robià dzieci? Jak mo na nazwaç ich post powanie? Jak mo na nazwaç to wszystko, co tu si dzieje? 4. Wspólnie ustalamy, e plakat przedstawia ró ne dzia ania ekologiczne podejmowane przez dzieci w przedszkolu i jego otoczeniu. Omawiamy te dzia ania, wyjaêniamy co to jest, np. segregacja, kompostowanie odpadów. 5. Organizujemy wycieczk po przedszkolu i jego otoczeniu w celu sprawdzenia, jakie dzia ania ekologiczne sà ju podejmowane, a jakie nale y podjàç, aby przekszta ciç przedszkole w przyjazne Êrodowisku. Wycieczk zaczynamy od sali dzieci. 6. Zwracamy uwag dzieciom na to, e nie wszystkiemu mogà same zaradziç, ale wiele mogà same zmieniç na lepsze. Potrzebna b dzie pomoc osób pracujàcych w przedszkolu, rodziców i innych osób w podejmowaniu dzia aƒ na rzecz ekologicznego przedszkola. 7. Rozmawiamy z dzieçmi, co powinno byç zmienione teraz w przedszkolu. Co mo e byç zmienione póêniej? Co mo na zrobiç zaraz? Od czego mo na zaczàç? 8. Wspólnie z dzieçmi dokonujemy wyboru kilku dzia aƒ ekologicznych, które zostanà przeprowadzone od zaraz, np. segregacja odpadów, kompostowanie odpadów organicznych, oszcz dzanie energii, itp. 9. Nast pnie zaznaczamy na plakacie emblematem, np. s oneczka te dzia ania, które dzieci pragnà podjàç od zaraz w swoim przedszkolu. Wywieszamy plakat na Êcianie lub w innym widocznym miejscu w sali. Bibliografia Angiel J., Tworzymy szko przyjaznà Êrodowisku, Podkowa LeÊna-Olsztyn 2003, Fundacja GAP Polska, Olsztyƒskie Centrum Edukacji Ekologicznej przy W-MODN. W gliƒska M., Jak pracowaç z obrazkiem, Kraków 2000, Oficyna Wydawnicza Impuls. Alicja Szarzyƒska, Zdzis aw Stan Nitak 5.4 Dzieci chronià Êrodowisko

MY I NASZE ÂRODOWISKO POMYS Y ZAMIAST ODPADÓW Cele Dziecko: projektuje i wykonuje z naturalnych materia ów pojemniki do segregacji odpadów, segreguje odpady wed ug materia u, z którego dana rzecz jest wykonana (papier, plastik, szk o, metal), wykonuje z odpadów zabawki, ozdoby choinkowe, zbiera makulatur. Metody: praktyczne dzia ania, rozmowa, drama, obserwacja bezpoêrednia. Uczestnicy: dzieci starszej grupy wiekowej przedszkola lub m odszej klasy szko y podstawowej. Osoby wspierajàce dzia ania: dyrektor przedszkola, personel, rodzice. Miejsce: przedszkole, Zak ad Gospodarki Odpadami Komunalnymi, dom. Czas trwania: 3-4 miesiàce. Materia y: du e kartony, flamastry, kolorowe kartki do wykonania napisów: PAPIER, PLASTIK, SZK O, METAL, klej, odpady z domowego kosza, farby plakatowe, blok rysunkowy, plakat Gdzie oddajemy swoje odpady?, karta badawcza wytwarzania odpadów, ankieta ekologiczna Fundacji GAP Polska (za àcznik 4, s. 1.14). Dzia ania 1. Wspólnie z dzieçmi projektujemy i wykonujemy cztery pojemniki do segregacji odpadów. Do tego zadania nale y wykorzystaç wszelkie naturalne materia y, po zu yciu ulegajàce rozk adowi w naturalnym Êrodowisku, bàdê nieszkodliwe dla Êrodowiska. Mo e to byç, np. karton. Niewskazane sà syntetyczne (sztuczne) i szkodliwe dla Êrodowiska materia y, takie jak plastik, aluminium. 2. Uk adamy na Êrodku sali napisy: PAPIER, PLASTIK, SZK O, METAL i prosimy dzieci o ich kilkakrotne, g oêne odczytanie. Naklejamy napisy na kartonowe pojemniki. 3. Nast pnie zapraszamy dzieci do zabawy Segregujemy odpady. Rozsypujemy wór odpadów na Êrodku sali. Odpady tak dobieramy, eby naêladowa y w przybli eniu prawdziwy sk ad domowego kosza. Pytamy dzieci, co dzieje si z odpadami z naszych domów. Nast pnie prosimy, aby posegregowa y odpady do odpowiednich pojemników. Jakich odpadów jest najwi cej? Co mo na zrobiç z posegregowanymi odpadami? 4. Dzieci mogà dodatkowo opatrzyç pojemniki rysunkami, które b dà znakiem wskazujàcym, co i gdzie wyrzucaç. Na obrazkach mogà byç rzeczy, które najcz Êciej sà do nich wyrzucane. 5. Prezentacja pojemników do segregacji odpadów na forum przedszkola. Zach canie dzieci, nauczycieli i personelu przedszkola do segregacji odpadów w gospodarstwie domowym oraz w przedszkolu. Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.5

6. Organizujemy w przedszkolu konkurs na zabawki lub ozdoby Êwiàteczne wykonane z odpadów. 7. Przeprowadzamy ankiet wêród rodziców na temat ich podejêcia do segregowania odpadów w domu oraz innych dzia aƒ na rzecz ochrony Êrodowiska, np. oszcz dzania wody, energii, sposobu podró owania, dokonywania zakupów. 8. Proponujemy rodzicom, by segregowali i wa yli odpady wytwarzane w domu, a wyniki notowali w karcie badawczej wytwarzania odpadów (w za àczeniu). 9. Wr czamy rodzicom plakat Gdzie oddajemy swoje odpady? Wspólnie wpisujemy adresy miejsc, gdzie mo emy oddaç do odzysku ró ne rodzaje domowych odpadów. Rodzice mogà zawiesiç plakaty na tablicy w swojej klatce bloku mieszkalnego. 10. Organizujemy w przedszkolu konkurs Papier nie roênie na drzewie. Zach camy nauczycieli, personel, dzieci i ich rodziców do zbiórki makulatury. Nawiàzujemy wspó prac z firmà odbierajàcà makulatur. 11. W celu pokazania dzieciom i rodzicom, co dzieje si z posegregowanymi odpadami, udajemy si na wycieczk do Zak adu Gospodarki Odpadami Komunalnymi. 12. Przygotowujemy i przeprowadzamy zaj cia dla rodziców, podczas których zaprezentowane zostanà korzyêci z segregowania odpadów. Wystawienie przez dzieci, w formie dramy, przedstawienia uêwiadamiajàcego rodzicom koniecznoêç segregowania odpadów. Zach camy rodziców do segregacji odpadów w swoich gospodarstwach domowych. Prezentacja: pojemniki do segregacji odpadów w przedszkolu, wystawa zabawek i ozdób choinkowych. Ocena: w czasie realizacji projektu przez nauczyciela, dyrektora, podczas prezentacji przez publicznoêç. Alicja Szarzyƒska, Zdzis aw Stan Nitak 5.6 Dzieci chronià Êrodowisko

Karta badawcza wytwarzania odpadów Znaczna iloêç odpadów jest wytwarzana w gospodarstwie domowym i bez segregacji dostarczana na komunalne sk adowisko. Jak jest w Twoim gospodarstwie domowym? Segreguj odpady wytwarzane w Twoim domu. Ustaw kilka pude ek lub pojemników na ró ne rodzaje odpadów. Po tygodniu zwa lub oszacuj ich wag. Dane wpisz w tabeli. Ze wzgl dów higienicznych odpady kuchenne usuwaj na bie àco. Nie wpisuj do tabeli odpadów, które ju regularnie segregujesz i dostarczasz do odzysku (kolorowe kontenery, segregacja workowa). Imi i nazwisko MiejscowoÊç Liczba osób w gospodarstwie domowym Data Rodzaj odpadów (w kg) Makulatura Szk o Metale Plastik Organiczne Inne, np. baterie àczna waga odpadów wyrzucanych na sk adowisko 1. tydzieƒ pomiarów - stan poczàtkowy Jak obliczyç wytwarzanie odpadów na sk adowisko Êrednio na osob tygodniowo? WartoÊç z rubryki Razem na sk adowisko podziel przez liczb domowników. Razem na sk adowisko: Ârednio na osob tygodniowo: Karta badawcza wytwarzania odpadów Znaczna iloêç odpadów jest wytwarzana w gospodarstwie domowym i bez segregacji dostarczana na komunalne sk adowisko. Jak jest w Twoim gospodarstwie domowym? Segreguj odpady wytwarzane w Twoim domu. Ustaw kilka pude ek lub pojemników na ró ne rodzaje odpadów. Po tygodniu zwa lub oszacuj ich wag. Dane wpisz w tabeli. Ze wzgl dów higienicznych odpady kuchenne usuwaj na bie àco. Nie wpisuj do tabeli odpadów, które ju regularnie segregujesz i dostarczasz do odzysku (kolorowe kontenery, segregacja workowa). Imi i nazwisko MiejscowoÊç Liczba osób w gospodarstwie domowym Data Rodzaj odpadów (w kg) Makulatura Szk o Metale Plastik Organiczne Inne, np. baterie àczna waga odpadów wyrzucanych na sk adowisko 2. tydzieƒ pomiarów - stan koƒcowy Jak obliczyç wytwarzanie odpadów na sk adowisko Êrednio na osob tygodniowo? WartoÊç z rubryki Razem na sk adowisko podziel przez liczb domowników. Razem na sk adowisko: Ârednio na osob tygodniowo: Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.7

5.8 Dzieci chronià Êrodowisko

SEGREGUJEMY ÂMIECI Cele Dziecko: przestrzega ÊciÊle regu gry dydaktycznej, prawid owo przyporzàdkowuje rysunek przedmiotu do odpowiedniej kategorii surowców wtórnych. Metoda: gra dydaktyczna. Formy pracy: zespo owa lub indywidualna. Materia y: kostka do gry, arkusz brystolu du ego formatu, zestaw 18 kart z rysunkami odpadów dla ka dego dziecka (w za àczeniu). Zasady gry: 1. Prosimy dzieci, by wylosowa y kolejnoêç udzia u w grze. 2. Przygotowujemy list uczestników gry, zgodnà z wylosowanà kolejnoêcià. Wpisujemy na nià zdobyte przez dzieci punkty. 3. Na arkuszu brystolu (du ego formatu) rysujemy tabel z 6 kolumnami, z których ka da b dzie odpowiada a wynikowi uzyskanemu po rzucie kostkà. Tabela powinna wyglàdaç nast pujàco: Makulatura Szk o Metale Plastik Odpady organiczne Odpady niebezpieczne 4. Wszystkie dzieci kolejno rzucajà kostkà, wybierajàc w ten sposób kategori surowców wtórnych. Umieszczajà w tabeli wybrany przez siebie rysunek przedmiotu, który jako Êmieç mo na zaliczyç do wylosowanej grupy surowców. 5. Ka dy rodzaj Êmieci dzieci mogà umieêciç w tabeli tylko raz. 6. Za prawid owy wybór dziecko otrzymuje 1 punkt. Bez punktu pozostaje natomiast odpowiedê b dna (dziecko nie prawid owo przyporzàdkowa o rysunek przedmiotu do odpowiedniej kategorii surowców wtórnych) lub brak odpowiedzi. 7. Po umieszczeniu rysunków przedmiotów w tabeli przez wszystkie dzieci, gr powtarzamy. Dzieci ponownie rzucajà kostkà i przyporzàdkowujà rysunki do poszczególnych rubryk w kolejnoêci odwrotnej ni poprzednio. Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.9

8. Gra mo e si toczyç dowolnà liczb kolejek. Dzieci mogà zapisywaç na kartkach lub wykonywaç rysunki Êmieci, takich które nie zosta y zamieszczone na kartach. Trzeba pami taç, e nale y skoƒczyç gr wtedy, gdy wszystkie dzieci wykonajà tyle samo rzutów kostkà. 9. Wygrywa dziecko lub dzieci, które uzyskajà najwi cej punktów. Bibliografia Augustyniak M. i M., Mój Êwiat. Podr cznik do przyrody 4, Gdaƒsk 2002, Wydawnictewo M. Ro ak. Alicja Szarzyƒska, Zdzis aw Stan Nitak 5.10 Dzieci chronià Êrodowisko

Karty z rysunkami odpadów Szklany s oik Szklane butelki Szklanki Plastikowa butelka Torba plastikowa Pojemnik po jogurcie Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.11

Puszka po konserwie Klucz Garnek Skorupki jaj upiny owoców i warzyw Odpady ogrodowe liêcie 5.12 Dzieci chronià Êrodowisko

Koperty Gazety Kartony Resztki farby Lekarstwa Baterie Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.13

5.14 Dzieci chronià Êrodowisko

ÂMIECI? NIE, ZASOBY! Cele Dziecko: wyjaênia i rozró nia poj cia zasoby i Êmieci, podejmuje próby posegregowania Êmieci z domowego kosza, rozumie, e nasza nadmierna konsumpcja powoduje powstawanie Êmieci, ma ÊwiadomoÊç, e mo na ponownie wykorzystaç lub daç do odzysku znacznà cz Êç Êmieci wytwarzanych w gospodarstwie domowym. Metody: rozmowa, çwiczenia. Materia y: odpady z domowego kosza, np. puszka aluminiowa, metalowa, butelka szklana i plastikowa, stare czasopisma, pojemnik po jogurcie itp. Przebieg zaj ç 1. Na zaj cia dzieci mia y przynieêç jeden lub dwa produkty lub pozosta oêci po wykorzystanym przedmiocie (opakowania), typowe dla kosza na Êmieci w ich gospodarstwie domowym. 2. Prosimy dzieci, eby wymieni y nazwy rzeczy, które znalaz y w domowych Êmieciach. Dlaczego je wyrzucamy? 3. Wspólnie badamy ka dy produkt w utworzonym przez nas koszu na Êmieci. 4. Omawiamy mechanizm powstawania du ych iloêci Êmieci i ich wp yw na Êrodowisko. 5. Pytamy, czy mo na by o uniknàç tych Êmieci, czy mo na dokonywaç zakupów w inny sposób lub nawet zmniejszyç dzi ki recyklingowi to, co trafia do kosza. 6. Zapraszamy dzieci do posortowania Êmieci z kosza na dwie sterty: rzeczywiste Êmieci i odpady do odzysku, które nazwiemy zasobami. 7. Nast pnie segregujemy zasoby na dwie kategorie: rzeczy, które mo na ponownie u yç (np. plastikowa torebka z zakupów mo e byç u yta jako worek na odpady; sweter, który jest za ma y, mo e byç podarowany m odszemu sàsiadowi itp.), rzeczy, które mogà byç oddane do odzysku, to znaczy zmienione na nowy produkt (np. puszka aluminiowa, szklana butelka po soku itp.). 8. Zach camy dzieci, aby aktywnie w àczy y si do programu recyklingu w przedszkolu (szkole) i domu. Bibliografia Learnig for Sustainable Future, Teachers Centre: Classroom & Online Activities, Thematic Activities: Product and Consumer Trends, Garbage? No, Resources!, www.schoolnet.ca, www.lsf-lst.ca Alicja Szarzyƒska, Zdzis aw Stan Nitak Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.15

5.16 Dzieci chronià Êrodowisko

ÂMIECI I CO DALEJ? Cele Dziecko: wylicza ró ne rodzaje Êmieci powstajàcych w gospodarstwie domowym, wymienia sposoby zmniejszania iloêci Êmieci powstajàcych w domu, wyjaênia w asnymi s owami poj cie recykling. Metody: obserwacja, rozmowa, çwiczenia. Materia y: tablica do przypinania posterów (lub miejsce na Êcianie), du a karta papieru A0, no yczki, klej, taêma klejàca, kartki kartonu, mazaki, kredki, kolorowe magazyny (ewentualnie), za àcznik 1 Kosz odpadów, za àcznik 2 Jak ograniczyç iloêç Êmieci?, za àcznik 3 Sposoby ograniczenia iloêci Êmieci w domu. Przygotowania wst pne Nale y przygotowaç: 1. Rysunek kosza na Êmieci przedstawionego w za àczniku 1. Wymiary kosza podane w a àczniku sà odpowiednie do çwiczeƒ z grupà 25-osobowà. 2. Du e napisy, które nale y umieêciç w pobli u rysunku z koszem: ograniczanie u ywania redukcja, ponowne u ycie, przetwarzanie recykling. 3. Has a na kartkach papieru: papier, ywnoêç, metal, szk o, plastik, ró ne - które b dzie trzeba przymocowaç przy koszu, tak jak w za àczniku 1. Przebieg zaj ç 1. Na kilka dni przed zaj ciami prosimy, aby dzieci uwa nie przyjrza y si w domu, co wyrzucane jest do ich kosza na Êmieci. 2. Na zaj ciach umieszczamy przygotowany du y rysunek kosza na Êmieci w widocznym dla wszystkich dzieci miejscu wraz z odpowiednio przymocowanymi napisami: papier, ywnoêç, metal, szk o plastik, ró ne. 3. Rozmawiamy z dzieçmi, co mo e byç Êmieciem papierowym, ywnoêciowym, plastikowym, metalowym, szklanym, plastikowym i mieszczàcym si w kategorii ró ne zobacz informacje w za àczniku 2: Jak ograniczaç iloêç Êmieci? 4. Prosimy, aby dzieci przedstawi y wyniki swoich domowych obserwacji, a wi c wymieni y, jakie Êmieci by y wyrzucane do ich domowego kosza. Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.17

Podczas gdy dzieci wymieniajà swoje domowe Êmieci, zapisujemy ich nazwy na tablicy lub du ej karcie papieru. Dzieci zastanawiajà si, do jakiej kategorii Êmieci nale à wymienione, wyrzucane przez rodzin rzeczy. Tak np. stare gazety b dà rzeczami z papieru, pusta puszka po sardynkach metalem, obierki po ziemniakach ywnoêcià itd. 5. Rozdajemy dzieciom kartki papieru i kredki. Prosimy, aby ka de dziecko narysowa o jakàê rzecz b dàcà Êmieciem. Nale y tak rozdzieliç tematy do rysowania, aby znalaz y si tam Êmieci z ka dej kategorii wymienionej na naszym koszu do Êmieci. (To çwiczenie mo na przeprowadziç inaczej warto rozdaç dzieciom stare magazyny, czasopisma, aby z nich wycina y odpowiednie zdj cia, rysunki, które nast pnie naklejajà na otrzymane kartki papieru.) 6. Gdy rysunki b dà gotowe, pytamy dzieci, kto ma Êmieci z papieru lub kartonu, osoby te prosimy, aby swoje Êmieci przyczepi y w odpowiednim miejscu naszego kosza. Kolejno prosimy dzieci z nast pnymi Êmieciami do umieszczania ich w odpowiednich cz Êciach kosza. Wykonujemy to çwiczenie do chwili, gdy wszystkie dzieci przymocujà swoje rysunki i tym samym kosz zostanie zape niony. 7. Rozmawiamy z dzieçmi o tym, e du a iloêç Êmieci zawsze stanowi problem dla przyrody i tak naprawd, eby go rozwiàzaç trzeba ograniczyç iloêç wytwarzania Êmieci w domu, szkole, przedszkolu. 8. Wykorzystujàc informacje zamieszczone w za àczniku 3 Sposoby ograniczania iloêci Êmieci w domu rozmawiamy z dzieçmi, jak wraz ze swoimi rodzicami mogà powodowaç, e kosz na Êmieci w ich domu b dzie zape nia si znacznie wolniej. 9. Prosimy teraz, eby ka de dziecko zastanowi o si, czy by oby mo liwe, aby Êmieç, który przed chwilà wyrzucili do kosza móg by byç nie wyrzucony, tylko w inny sposób wykorzystany poprzez: redukcj, ponowne u ycie, przetworzenie recykling. Du e napisy z tymi has ami umieszczamy na tablicy. Ka de dziecko zabiera swój Êmieç z kosza i mówi jak go unieszkodliwi pomagamy dzieciom wykorzystujàc informacje z za àcznika 2 Jak ograniczaç iloêç Êmieci? Nast pnie dziecko przyczepia wyj ty z kosza Êmieç pod w aêciwà metodà redukujàcà jego wyst powanie, a wi c pod has ami: ponowne u ycie, przetworzenie recykling w zale noêci od tego, co dziecko zaproponowa o jako metod unieszkodliwiajàcà Êmieç. Wynikiem tego çwiczenia mo e byç opró nienie ca ego kosza. Podczas gdy dziecko podchodzi do kosza i zdejmuje z niego swój Êmieç, pozosta e dzieci mogà mówiç lub Êpiewaç rymowank : 25 ró nych Êmieci jest w koszu, 25 ró nych Êmieci jest w koszu, Wyjmuje jeden i w koszu jest 24 Êmieci! Rymowank Êpiewamy zaczynajàc od ca kowitej iloêci Êmieci umieszczonych w koszu dochodzàc do najmniejszej iloêci - mo e a do zera. Zakoƒczenie zaj ç Rozmawiamy z dzieçmi, czy mo liwe jest, aby w domu wspólnie z rodzicami ograniczali iloêç Êmieci w swoich koszach. OkreÊlamy, w jaki sposób dzieci b dà to robi y. Warto podjàç akcje zbiórki surowców wtórnych i w tym celu porozumieç si z rodzicami. Alina Rodziewicz Zespó Parków Krajobrazowych Pojezierza I awskiego i Wzgórz Dylewskich w Jerzwa dzie 5.18 Dzieci chronià Êrodowisko

Za àcznik 1 Kosz odpadów Ró ne Plastik 80 cm Szk o Metal Resztki ywnoêci Papier 60 cm Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.19

Za àcznik 2 Jak ograniczaç iloêç Êmieci? PAPIER Gazety: przetworzenie recykling: oddanie na makulatur, ponowne u ycie: np. wykorzystanie do pokrycia powierzchni pod ogi w czasie malowania. Kolorowe magazyny: przetworzenie recykling: makulatura, ponowne u ycie: podarowanie znajomym, którzy chcieliby je przejrzeç, wykorzystanie zdj ç i rysunków do ró norodnych celów. Zeszyt: przetworzenie recykling: makulatura, ponowne u ycie: nie zapisane strony wykorzystujemy na notatki. R czniki papierowe: ograniczanie u ywania redukcja: u ywamy r czniki z materia u. Papierowe talerze: ograniczanie u ywania redukcja: u ywamy talerzy wielokrotnego u ycia. Kartonowe pude ka: przetworzenie recykling: makulatura, ponowne u ycie: wykorzystanie do przechowywania rzeczy. YWNOÂå Ogryzki od owoców, pestki od owoców, obierki od warzyw i owoców, liêcie, resztki posi ków: przetworzenie recykling: kompostowanie. METAL Puszki aluminiowe po napojach, folia aluminiowa: przetworzenie recykling, ograniczanie u ywania redukcja: u ywanie produktów w opakowaniach zwrotnych lub wielokrotnego u ycia. SZK O Pusta butelka po soku, pusty s oik po d emie: przetworzenie recykling, ponowne u ycie: wykorzystanie do innych napojów i przetworów domowych. PLASTIK Plastikowy pojemnik po maêle, jogurcie: przetworzenie recykling, ponowne u ycie: wykorzystanie jako pojemniki, np. do sadzonek roêlinnych, ograniczanie u ywania redukcja: ograniczenie iloêci tych Êmieci poprzez kupowanie produktów w wi kszych opakowaniach. Plastikowa torba: ograniczanie u ywania redukcja: u ywanie toreb z materia u lub koszy. Jednorazowy d ugopis: ograniczanie u ywania redukcja: u ywanie d ugopisów z wymiennym wk adem. RÓ NE Zabawki, gra planszowa dla ma ych dzieci, ubranie: ponowne u ycie: oddanie innym osobom, które mogà jeszcze je wykorzystaç. Baterie: przetworzenie recykling: kupowanie baterii, które mo na adowaç. Zepsuty rower: ograniczenie u ywania - redukcja: naprawienie i dalsze u ywanie. 5.20 Dzieci chronià Êrodowisko

Sposoby ograniczania iloêci Êmieci w domu Za àcznik 3 Przestrzeganie poni szych trzech zasad wprawdzie nie zlikwiduje powstawania Êmieci w ogóle, ale z pewnoêcià przyczyni si do ich znacznego ograniczenia. Ograniczanie u ywania redukcja Zanim kupimy dany produkt warto si zastanowiç, czy go naprawd potrzebujemy. Zamiast kupowaç nowy produkt warto przejrzeç ten sam stary i po odczyszczeniu lub naprawie mo e si okazaç zupe nie dobry. PowinniÊmy kupowaç przede wszystkim rzeczy wielokrotnego u ytku oraz produkty najskromniej opakowane. Ponowne u ycie Niektóre rzeczy mogà byç dla nas ju nie przydatne, ale mogà byç wykorzystane przez inne osoby, jak np. ubrania, zabawki, sprz t gospodarstwa domowego, ksià ki, gry, meble itp. Równie stare rzeczy mogà zmieniç swoje pierwotne cele, którym s u y y, np. pojemniki po maêle, jogurcie mogà staç si pojemnikami na kwiaty lub guziki itp. Przetworzenie recykling Mo na zbieraç i sprzedawaç szk o, plastik, aluminium, papier, które sà przetwarzane na inne, nowe produkty. Równie mo na gromadziç resztki organicznie w kompostowniku i produkowaç yznà gleb ogrodniczà. Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.21

5.22 Dzieci chronià Êrodowisko

TWÓRCZE WYKORZYSTANIE ÂMIECI Cele Dziecko: wykonuje wagony ze Êmieci i anga uje rodziców do tego zadania, segreguje Êmieci, doznaje zadowolenia i radoêci z dobrze wykonanego zadania. Metody: opis wyjaêniajàcy, burza mózgów, metoda prób i b dów, metoda relaksacyjna. Formy pracy: zbiorowa. Materia y: papiery, kartony, butelki plastikowe, plastikowe i kartonowe opakowania po Êmietanie, jogurtach, gazety, itp. Przebieg zaj ç I ZAANGA OWANIE 1. Powitanie wszystkich zebranych. Przy wejêciu rodzice podpisujà list i odpowiadajà na dwa pytania: Czy segreguje Pani/Pan Êmieci? Co Pani/Pan segreguje? 2. Przedstawienie tematu i celów spotkania. 3. Zach cenie do wspólnej dzia alnoêci piosenkà Ma y cz owiek. Chocia ma o mamy lat tak naprawd niewiele, choç umiemy w pi k graç i jeêdziç rowerem, choç na wszystko mamy czas tyle zabaw nas czeka, chcemy, by ka dy z nas, wyrós ka dy z nas, na wielkiego, wielkiego cz owieka. Bo co mo e, co mo e ma y cz owiek. Tak jak ja, albo ty. Mo e pani, a mo e pan podpowie. My zgodzimy si z tym. Na podwórku fajnie jest, mo na sobie pobiegaç, lecz jak mo na bawiç si. Gdy podwórka nie widaç. Poradnik instruktora Programu ekozespo ów w edukacji elementarnej 5.23

Co krok papier, puszka, szk o, po amane patyki. I to jest w aênie to. I to jest w aênie to. To sà naszej zabawy wyniki. Lecz co mo e, co mo e ma y cz owiek, Tak jak ja, albo ty. Mo e mama razem z tatà nam pomo e, pozbieramy to w mig. 4. Omówienie treêci piosenki. II BADANIE 1. Zach canie dzieci i rodziców do podj cia si zadania wykonania wagonów ze Êmieci. 2. Podzia na zespo y poprzez losowanie plakietek, liêci klonu: zielony z czerwonym serduszkiem szanuj przyrod, ó ty z czerwonym serduszkiem jestem cz Êcià przyrody, czarny z czerwonym serduszkiem jestem zale ny od przyrody. 3. Uzgodnienie, który zespó, z jakich materia ów wykona wagon. Przystàpienie do dzia ania. III PRZEKSZTA CENIE 1. Podj cie przez zespo y pracy. 2. Rozmowy wewnàtrzgrupowe na tematy zwiàzane z segregacjà Êmieci. 3. Poruszenie wêród rodziców tematu nadmiernej produkcji Êmieci. 4. Wykonanie wagonów. IV PREZENTACJA 1. Ustawienie pociàgu. 2. Wykonanie zdj cia wszystkim uczestnikom. V REFLEKSJA 1. Porzàdkowanie miejsca pracy. 2. Rozmowa w kole zach canie rodziców do przynoszenia gazet i niepotrzebnych papierów do przedszkolnych pojemników na Êmieci. 3. Rozmowa na temat: Czego nowego dowiedzieliêmy si podczas zaj ç. Marzena Milczarek Bogdaƒska, Anna Tarnowska Przedszkole Miejskie nr 13 w Olsztynie 5.24 Dzieci chronià Êrodowisko