Dział Edukacji Stowarzyszenie Nowe Horyzonty www.nhef.pl facebook.com/nowehoryzontyedukacjifilmowej CYKL FILMOWE SEKRETY GRUPA WIEKOWA SZKOŁA PODSTAWOWA 1 3 PRZEDMIOT EDUKACJA WCZESNOSZKOLNA MATERIAŁY DYDAKTYCZNE DLA NAUCZYCIELA SCENARIUSZ LEKCJI opracowanie: Beata Kozyra, Iwona Złotnicka-Brzózka FILM SVEIN I SZCZUR Svein og Rotta, Norwegia, 2007, 73 min reżyseria: Magnus Martens scenariusz: Siv Rajendram Eliassen, Kristin Ulseth obsada: Thomas Saraby Vatle, Luis Engebrigtsen Bye, Jan Gunnar Røise, Janny Hoff Brekke Svein ma wyjątkowego przyjaciela. Jest nim szczur o imieniu Halvorsen. Mały gryzoń wyrządza w domu szkody i pewnego dnia rodzice Sveina postanawiają oddać jego pupila do sklepu zoologicznego. W miasteczku organizowane są tymczasem zawody mające wyłonić najlepsze zwierzę domowe. Dzięki pomocy przyjaciół Sveinowi udaje się odzyskać Halvorsena i przygotować go do konkursu. Przyjaciółka Sveina Melissa przeprowadza szkolenie gryzonia. Wspólny wysiłek zostaje nagrodzony.
WYRAŻANIE EMOCJI W FILMIE I W RZECZYWISTOŚCI Temat lekcji Wyrażanie emocji w filmie i w rzeczywistości. Czas trwania lekcji 2 45 min Cele lekcji Podczas lekcji uczeń: wymienia osoby, które tworzą film; dowiaduje się, jak należy opiekować się zwierzęciem w domu; wymienia cechy dobrego opiekuna; uzasadnia swoje wypowiedzi; zadaje pytania na określony temat; poznaje znaczenie słowa odpowiedzialność. Metody i formy pracy Podczas lekcji nauczyciel wykorzystuje następujące metody i formy pracy z uczniem: burza mózgów; drama; mapa myśli; dyskusja; praca plastyczna; rozmowa moderowana; praca z klasą, w grupach, w parach oraz indywidualna. Środki dydaktyczne Podczas lekcji nauczyciel wykorzystuje następujące środki dydaktyczne: film Svein i szczur ; karteczki z nazwami uczuć do rozlosowania; wykreślanka (opcjonalnie); czyste kartki A4; kredki lub inne akcesoria plastyczne. Przygotowanie do lekcji Lekcje powinny się odbyć po obejrzeniu filmu Svein i szczur. Przed zajęciami nauczyciel przygotowuje karteczki z wybranymi nazwami uczuć (patrz s. 3), które uczniowie rozlosują i odegrają (karteczek musi być tyle, ile grup wyznaczy nauczyciel; aby losowanie było atrakcyjniejsze, można wrzucić karteczki do kapelusza), a także jeśli realizuje zajęcia w klasie 2 lub 3 drukuje wykreślankę (patrz s. 6). 2
PRZEBIEG LEKCJI Wprowadzenie Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji, po czym przypomina uczniom, że film Svein i szczur opowiada o przyjaźni chłopca ze szczurem. Szczur być może nie jest najpopularniejszym zwierzęciem, jakie ludzie trzymają w domu, jednak dla Sveina był prawdziwym przyjacielem. Realizacja tematu Temat realizowany jest na dwóch godzinach lekcyjnych. Pierwsza część zajęć skupia się na wyrażaniu uczuć i emocji przez ludzi i zwierzęta, a przy okazji nazywa osoby pracujące przy realizacji filmu. Druga część zajęć poświęcona jest obowiązkom związanym z opiekowaniem się zwierzątkiem domowym oraz byciu odpowiedzialnym. Nauczyciel pyta klasę, czy możliwa jest przyjaźń człowieka i zwierzęcia, następnie prosi dzieci, by zastanowiły się wspólnie, w jaki sposób można okazać swoje uczucia zwierzęciu. Uczniowie zgłaszają propozycje, a nauczyciel zapisuje je na tablicy. Przewidywane odpowiedzi na drugie pytanie można zwierzę przytulić można zwierzę pogłaskać można opiekować się zwierzęciem można karmić zwierzę można być za zwierzę odpowiedzialnym Po takim wprowadzeniu nauczyciel przechodzi do segmentu lekcji wykorzystującego dramę. Najpierw pyta dzieci, czy zwierzęta potrafią okazywać uczucia, a gdy wybrani uczniowie przedstawią swoją opinię na ten temat, dzieli klasę na grupy. Każdy zespół wybiera lidera, który losuje z kapelusza karteczkę z nazwą uczucia (np. radość, smutek, złość, obojętność). Członkowie grup odczytują hasło (w klasach młodszych konieczna będzie zapewne pomoc nauczyciela) tak, by pozostałe grupy nie usłyszały, co zostało wylosowane. Nauczyciel wyjaśnia, że za chwilę każda grupa zaprezentuje pozostałym kolegom jedno uczucie zadanie jest o tyle trudne, że musi pokazać to samo uczucie w roli zwierząt i ludzi. Dzieci próbują zgadywać, o jakie uczucia chodzi. Po skończonej zabawie nauczyciel pyta uczniów, czy łatwo jest pokazać swoje emocje, jak pokazują uczucia ludzie, a jak zwierzęta, i wreszcie, komu łatwiej jest wyrazić uczucia: ludziom czy zwierzętom. Przewidywane odpowiedzi na drugie pytanie Ludzie okazują radość, uśmiechając się, smutek płacząc, a złość wydymając usta albo zaciskając pięści. Zwierzęta okazują radość, merdając ogonem, łasząc się i skacząc, smutek chowając się, uciekając lub atakując, a złość szczerząc zęby, warcząc. Uczniowie powinni dojść do wniosku, że łatwiej rozpoznać ludzkie uczucia. Nauczyciel wyjaśnia, że najwięcej informacji na temat tego, co dzieje się z człowiekiem, odgadujemy z wyrazu jego twarzy ludzka mimika jest bardzo bogata. 3
Prowadzący przechodzi do zasadniczej części lekcji poświęconej osobom, które biorą udział w tworzeniu filmu. Nauczyciel pyta: czy ludzie potrafią udawać swoje uczucia? czy potrafią udawać uczucia zwierzęta? czy wiecie jak nazywamy osobę, która przedstawia uczucia w filmie? Jeśli uczniowie nie potrafią odpowiedzieć na ostatnie pytanie, nauczyciel czyta im zagadkę: Choć to nie rolnik, lecz rolę ma, / Często w teatrze lub w filmie gra. Tym razem dzieci powinny już odgadnąć, że chodzi o aktora. Prowadzący pyta, kto jeszcze pracuje przy produkcji filmu. Uczniowie wymieniają osoby, które pracują przy filmie. Nauczyciel zapisuje propozycje na tablicy, tworząc mapę myśli. Jeśli zajęcia realizowane są w klasie 2 lub 3, a uczniowie nie wyczerpią tematu, nauczyciel daje im do rozwiązania wykreślankę (patrz s. 6), a następnie prosi o wyjaśnienie znaczenia wykreślonych wyrazów. Jeśli zadanie jest za trudne robi to sam. Młodszym dzieciom należy od razu krótko opowiedzieć, kto pracuje przy tworzeniu filmu. Rozpoczynając drugą godzinę lekcyjną, nauczyciel nawiązuje do fabuły filmu. Zadaje uczniom pytanie, czy mają jakieś zwierzę w domu lub czy marzą o tym, żeby mieć swojego pupila, a jeśli tak, to jakiego. Po wysłuchaniu kilku wypowiedzi prosi dzieci, by narysowały zwierzaka, którego mają w domu lub o którym marzą. Technika pracy zależy od decyzji nauczyciela, od tego, jakimi materiałami dysponuje, ile ma czasu i w jakim tempie pracują uczniowie. Po zakończonej pracy każdy uczeń prezentuje swojego pupila. Mówi, jakie zwierzę narysował i dlaczego jest ono dla niego wyjątkowe. Warto stanąć na ten moment w kółku, aby wszyscy dobrze się widzieli i słyszeli. Dzieła podopiecznych warto wyeksponować w sali, np. w formie galerii pupili uczniów. Nauczyciel, odwołując się do doświadczeń uczniów, pyta, jakie obowiązki ma osoba, która opiekuje się zwierzątkiem domowym. Przewidywane odpowiedzi wyprowadzanie na spacer karmienie sprzątanie zabawa głaskanie Nauczyciel notuje odpowiedzi uczniów na tablicy. Pyta, czy łatwo na co dzień pamiętać o tych wszystkich obowiązkach i czy zawsze są one przyjemne. Podsumowując przeprowadzoną burzę mózgów, warto użyć słowa odpowiedzialność i wyjaśnić, że oznacza wzięcie na siebie obowiązku, zadbanie o kogoś, zajęcie się kimś, otoczenie kogoś opieką. Nauczyciel zaprasza uczniów do kolejnego ćwiczenia. Mówi, że opieka nad pupilem to bardzo poważna sprawa, a kolejne ćwiczenie, które wykonają w parach, pokaże, czy dana osoba jest albo byłaby dobrym opiekunem. Dzieci dobierają się w pary. Każde przygotowuje dla partnera trzy pytania, które wykażą, czy potrafi opiekować się zwierzętami. Ważne, by uczniowie pracowali samodzielnie dzięki temu większa będzie różnorodność pytań. Mogą bazować na obowiązkach opiekuna, o których była mowa wcześniej, ale także sięgnąć do cech opiekuna: jaka ta osoba powinna być, jakie powinna mieć cechy. Jeśli prowadzący czuje, że trzeba ułatwić dzieciom wykonanie zadania, może poprosić je, aby wyobraziły sobie, że są rodzicami, którzy mają podjąć decyzję o wzięciu do domu kundelka. Przed podjęciem takiej decyzji muszą sprawdzić, czy mogą liczyć na pomoc swoich pociech w opiece nad pupilem. O co mogą 4
zapytać: jak często będziesz wychodzić z psem na spacer, co zrobisz z nim w wakacje, czy lubisz wstawać rano, czy umiesz wykazać się cierpliwością. Po samodzielnym zapisaniu pytań, uczniowie zadają je sobie nawzajem. Najpierw pytania zadaje pierwsza osoba z pary, a druga udziela na nie odpowiedzi. Potem następuje zmiana ról. Podsumowanie lekcji Nauczyciel zauważa, że decyzja o przygarnięciu pupila zawsze musi być podjęta przez całą rodzinę, choć najważniejszy głos mają oczywiście rodzice. Prosi każdego ucznia, aby w zależności od sytuacji dokończył zdanie: Jestem dobrym opiekunem dla swojego pupila, ponieważ... ; Byłabym dobrym opiekunem dla swojego pupila, ponieważ... ; Byłbym dobrym opiekunem dla swojego pupila, ponieważ.... Na koniec zajęć prowadzący omawia pracę domową. Wyjaśnia, że miejsca lub osoby można oznaczyć za pomocą symboli tzw. piktogramów, np. operator kamera, aktor maska. Zadaniem uczniów jest wymyślić i narysować piktogram przedstawiający wybraną osobę pracującą przy produkcji filmu. Praca domowa Wymyśl i narysuj piktogram przedstawiający wybraną osobę pracującą przy filmie. 5
WYKREŚLANKA Odszukaj na planszy poniższe wyrazy. Mogą być zapisane w pionie i w poziomie. aktor operator dźwiękowiec reżyser montażysta scenarzysta A K O A K T O R I D L M O P R U B D E E W Ź Z N D Z O W L E R Ż D W X S Ż Y G R N A O Y Y I V C M O C U O N H S Q Ę H E S C S T P C W E A K F N O P E R A T O R S O K A R Ą L S D A P M A W R R T V Z D A P M A P I L Z A Ć X E O W I B P E P Y Z T O D E H F X L C R S A K T M O N R E D Ź Ą T Ę Ó M O N T A Ż Y S T A 6