Miejsce na naklejk z kodem Dysleksja PRÓBNY EGZAMIN MATURALNY Z HISTORII ARKUSZ I Czas pracy 120 minut ARKUSZ I STYCZE ROK 2005 Instrukcja dla zdaj cego 1. Prosz sprawdzi, czy arkusz zawiera 19 stron. Ewentualny brak nale y zg osi przewodnicz cemu zespo u nadzoruj cego egzamin. 2. Prosz uwa nie czyta wszystkie polecenia. 3. Odpowiedzi nale y zapisa czytelnie w miejscu na to przeznaczonym przy ka dym zadaniu. 4. Prosz pisa tylko w kolorze czarnym; nie pisa o ówkiem. 5. Nie wolno u ywa korektora. 6. B dne zapisy trzeba wyra nie przekre li. 7. Wszelkie notatki nale y sporz dza tylko w brudnopisie, którego zawarto nie b dzie oceniana. 8. Obok ka dego zadania podana jest maksymalna liczba punktów, któr mo na uzyska za jego poprawne rozwi zanie. 9. Do ostatniej kartki arkusza do czona jest karta odpowiedzi, któr wype nia egzaminator. yczymy powodzenia! Za rozwi zanie wszystkich zada mo na otrzyma 100 punktów (Wpisuje zdaj cy przed rozpocz ciem pracy) PESEL ZDAJ CEGO
Zadanie 1. (0-5 pkt.) Zapoznaj si z informacjami zawartymi na przedstawionej ilustracji i rozwi poni sze zadania oznaczone literami od A do E. Rozwi zanie zada polega na wpisaniu krótkich odpowiedzi. J. M. Roberts, Ilustrowana historia wiata, t. I, Warszawa 1980, s. 171. A. Podaj nazw systemu religijnego, którego wizerunki bogów przedstawia ilustracja. 2
B. Podaj nazw staro ytnej cywilizacji, z któr zwi zane s przedstawione bóstwa.... C. Podaj imi boga, przed oblicze którego trafia zmar y na s dzie opisanym w Ksi dze Umar ych.... D. Wska jeden charakterystyczny element kanonu w sztuce, zwi zany ze sposobem przedstawiania postaci bogów i ludzi. E. Zdefiniuj poj cie panteon bogów. Zadanie 2. (0-5 pkt.) Poni ej zacytowano fragment mowy Peryklesa. Po jego przeczytaniu wykonaj zadania A i B. Nasz ustrój polityczny nie jest na ladownictwem obcych praw, a my sami raczej jeste my wzorem dla innych ni inni dla nas. Nazywa si ten ustrój demokracj, poniewa opiera si na wi kszo ci obywateli, a nie na mniejszo ci. W sporach prywatnych ka dy obywatel jest równy w obliczu prawa [...] W naszym yciu pa stwowym kierujemy si zasad wolno ci. [...] Jeste my jedynym narodem, który jednostk nie interesuj c si yciem pa stwa uwa a nie za biern, ale za nieu yteczn. [...] D. Ostapowicz, S. Suchodolski, D. Szymikowski, Od Hammurabiego do Fukuyamy, t. 1, Gda sk 1999, s. 28-29. A. Wska cztery cechy ustroju demokratycznego, na które zwróci uwag Perykles. Cechy ustroju: 1. 2. 3. 4. B. Zdefiniuj poj cie demokracji w rozumieniu staro ytnych Greków. 3
Zadanie 3. (0-3 pkt.) Zapoznaj si z poni ej podanymi przyczynami upadku staro ytnego imperium i rozwi zadania oznaczone literami od A do C. najazdy barbarzy ców, os abienie w adzy centralnej cesarzy, bunty prowincji, bunty wodzów i rozk ad armii, podzia cesarstwa, kryzys tradycyjnej kultury, rozwój chrze cija stwa, detronizacja ostatniego cesarza, kryzys finansowy i gospodarczy. A. Podaj nazw imperium, którego upadek nast pi pod wp ywem powy szych przyczyn.... B. Upadek imperium jest umownym ko cem jednej epoki i pocz tkiem kolejnej. Podaj nazwy tych epok. C. Upadek imperium mia miejsce w: 313 r., 395 r., 410 r., 476 r., 496 r. Zadanie 4. (0-2 pkt.) Przyporz dkuj nazwy pa stw odpowiednim w adcom. A. Egipt, B. Grecja, C. Persja, D. Asyria E. Rzym. W adca Pa stwo 1. Oktawian August... 2. Kserkses... 3. Perykles... 4. Menes... 4
Zadanie 5. (0-1 pkt.) Traktat w Verdun zwi zany by z histori A. Anglii. B. Hiszpanii. C. pa stwa Franków. D. pa stwa Awarów. Zadanie 6. (0-1 pkt.) Walk z heretykami i ich pogl dami w redniowieczu zajmowa si g ównie zakon A. franciszkanów. B. dominikanów. C. benedyktynów. D. cystersów. Zadanie 7. (0-4 pkt.) Przeczytaj fragment Kroniki Anonima Galla i rozwi zadania od A do D. Boles aw atoli piesznie przyby pod Kalisz, a napotkawszy tam opór gar ci wiernych Zbigniewowi, w kilku dniach ten gród zaj, a równocze nie [...] ustanowi swojego komesa w mie cie Gnie nie. St d ruszy na Spicymierz i uwi zi tam wiernego starca [arcybiskupa gnie nie skiego Marcina], [...]. Zabra go jednak ze sob piesz c do przeniesionej stolicy w czycy i tam naprawi stary gród [maj cy by os on ] przeciw Mazowszu. Wtedy dopiero nadesz y posi ki od Rusinów i W grów. [...] Wówczas Zbigniew zupe nie upad na duchu [...] i uzna si za ni szego od brata [...]. Cyt. za: M. Tymowski, redniowiecze, wiczenia ród owe..., t. II, Warszawa 1999, s.144. A. Wybierz tytu do zacytowanego fragmentu. a) Najazd Rusinów. b) Uwi zienie arcybiskupa. c) Konflikt Boles awa ze Zbigniewem. d) Obl enie Kalisza. B. Wska stron zwyci sk w konflikcie. a) zwyci zc jest Zbigniew, b) zwyci zcami s Rusini, c) zwyci zc jest arcybiskup, d) zwyci zc jest Boles aw. C. W redniowieczu konflikt o w adz w rodzinie panuj cej by. a) specyficznym problemem Polski. b) unikalny w redniowiecznej Europie. c) charakterystyczny tylko na Rusi. d) konsekwencj prawa feudalnego. 5
D. W adc Wielkopolski i Mazowsza by a) ksi Zbigniew. b) ksi Boles aw. c) wspomniany komes. d) arcybiskup Marcin. Zadanie 8. (0-1 pkt.) Poni ej wymieniono elementy procesu historycznego, który rozwija si w XIII do XV w. na ziemiach polskich. Podaj jego nazw. na czele wsi stoi so tys wolno osobista ch opów wprowadzenie tzw. trójpolówki ch op otrzymuje prawo do dziedziczenia gruntu, oczynszowanie ch opów zniesienie lub ograniczenie pa szczyzny Zadanie 9. (0-2 pkt.) Oznacz liter A wydarzenie pierwsze chronologicznie, liter B ostatnie z ni ej podanych, zwi zanych z konfliktem z Krzy akami. Litery wpisz w wolne miejsca tabeli. 1. Bitwa pod P owcami 2. Zagarni cie Pomorza Gda skiego przez Krzy aków 3. II pokój toru ski 4. Bitwa pod Grunwaldem Zadanie 10. (0-3 pkt.) Uwzgl dniaj c warto historyczn dzie trzech kronikarzy polskiego redniowiecza uporz dkuj ich hierarchicznie: Gall Anonim, Wincenty Kad ubek, Jan D ugosz. I. II. III.......... 6
Zadanie 11. (0-3 pkt.) Wymie trzy przyczyny reformacji w Europie. 1. 2. 3. Zadanie 12. (0-4 pkt.) W XVI wieku wyst pi o w Europie zjawisko dualizmu gospodarczego. Wykonaj poni sze polecenia od A do C: A. Wyja nij, na czym polega o zjawisko dualizmu gospodarczego. B. Podaj dwa przyk ady skutków zjawiska dualizmu gospodarczego dla pa stwa i spo ecze stwa Rzeczypospolitej XVI wieku. 1. 2. C. Okre l znaczenie rzeki aby dla zjawiska dualizmu gospodarczego. 7
Zadanie 13. (0-5 pkt.) Przeczytaj poni szy tekst i rozwi zadania oznaczone literami od A do E. Rozwi zanie zada polega na napisaniu krótkich, rzeczowych odpowiedzi. Kolonizacja wszystkich trzech Ameryk przez Europejczyków, prowadzona w nieustannych, zaciek ych walkach z Indianami, by a - je li mo na u y tego okre lenia konieczno ci historyczn, pierwotna bowiem cywilizacja Amerindów ust pi musia a wysoko rozwini tej cywilizacji europejskiej. Proces ten odbywa si kosztem straszliwego terroru i rozlewu krwi i nale y do najokrutniejszych kart historii ludzko ci. Charakter kolonizacji, a w a ciwie podboju Nowego wiata, determinowa y dwa czynniki ci le okre lony kierunek ekspansji europejskiej nastawionej na ca kowite i trwa e opanowanie olbrzymiego kontynentu, a nie tylko dora ne wyeksploatowanie jego bogactw, i nieunikniony w takiej sytuacji zdecydowany opór Indian. Cyt. za: Z. Wójcik, Historia powszechna wiek XVI XVII, Warszawa 1999, s. 108. A. Podaj nazwy trzech Ameryk o których wspomina autor w ródle.......... B. Okre l dora ny i dalekosi ny cel Europejczyków w walce z Indianami....... C. Oce post powanie Europejczyków w stosunku do innych cywilizacji. D. Wska jakie znaczenie mia a kolonizacja dla Indian i Europejczyków. E. Zacytuj fragment, w którym autor jednocze nie opisuje proces historyczny i wyra a o nim opini. 8
Zadanie 14. (0-1 pkt.) Wyja nij dylemat Macieja Stryjkowskiego, który pisz c w XVI wieku o czasach sobie wspó czesnych, powiedzia : ywych ludzi sprawy o wie ej pami ci rzeczy, nie bardzo bezpieczne bywaj na wiat o wydawane. cyt. za: Z. Wojtkowiak, Nauki pomocnicze historii najnowszej, Pozna 2001, s. 29................... Zadanie 15. (0-1 pkt.) Wska form ustroju w Rzeczypospolitej w XVI wieku. A. monarchia patrymonialna, B. monarchia absolutna, C. oligarchia magnacka, D. demokracja szlachecka. Zadanie 16. (0-6 pkt.) Na podstawie poni szego zdj cia rozwi polecenia od A do F. Polityka, nr 31, 31 lipca 2004, s. 51. 9
A. Okre l rodzaj ród a historycznego. B. Podaj nazwisko autora dzie a. C. Podaj tytu dzie a. D. Podaj nazw epoki, w której powsta o dzie o. E. Wyja nij, co czy o dzie o z ideologi epoki, w której dzie o powsta o.... F. Podaj nazw pa stwa, w którym przedstawione dzie o jest w sta ej ekspozycji. Zadanie 17. (0-1 pkt.) Wska dokument, który ko czy okres rozwoju demokracji szlacheckiej w Polsce. A. Konstytucja Nihil novi, B. Przywileje nieszawskie, C. Artyku y henrykowskie, D. Przywileje piotrkowskie. Zadanie 18. (0-3 pkt.) Wpisz do diagramu nazwy trzech stanów sejmuj cych w polskim sejmie XVI wieku. Stany sejmuj ce w Sejmie Rzeczypospolitej XVI wieku Stan... Stan... Stan... 10
Zadanie 19. (0-3 pkt.) Zaznacz na mapie Rzeczypospolitej XVIII wieku obszar: A. wcielony do Prus po pierwszym rozbiorze. B. wcielony do Rosji po drugim rozbiorze. C. wcielony do Austrii po trzecim rozbiorze. Uwaga: Na odpowiednim obszarze wpisz liter oznaczaj c kolejny zabór. E. Olczak, Historia, zeszyt do wicze...,warszawa 2002, s. 47. Zadanie 20. (0-1 pkt.) Wska wydarzenie niezwi zane z okresem romantyzmu. A. Wiosna Ludów na ziemiach polskich. B. Powstanie listopadowe. C. Uchwalenie Konstytucji 3 Maja. D. Ukazuje si Kordian J. S owackiego. Zadanie 21. (0-1 pkt.) Wska trzy elementy zwi zane z ideologi konserwatyzmu. walka klas, tradycja, wolno wiatopogl dowa, wiara w autorytety, rewolucja spo eczna, ewolucja polityczna. 11
Zadanie 22. (0-3 pkt.) Na podstawie ród a rozwi zadania od A do C. ród o w asne. A. Podaj nazw przedstawionego obiektu.... B. Podaj nazw miasta, którego przedstawiony obiekt jest symbolem.... C. Wska dwie cechy konstrukcji, które inspirowa y wiar w nieograniczone mo liwo ci techniczne cz owieka XIX wieku. 1.... 2.... Zadanie 23. (0-5 pkt.) Uzupe nij tekst: Okresem zaborów wstrz sa y powstania zbrojne, których celem by a niepodleg o Polski. Powstanie... by o najwi kszym zrywem narodowym w... wieku na ziemiach polskich. Bezpo redni przyczyn wybuchu by a..., czyli przymusowy pobór do......, który zarz dzi polityk polski...... w porozumieniu z carem Rosji Aleksandrem II. 12
Zadanie 24. (0-3 pkt.) Na podstawie planu miasta odzi okre l trzy wyznania religijne jej mieszka ców w XIX wieku. G. Szel gowska, K. Szel gowska, Dzieje nowo ytne i najnowsze 1815-1939, t IV, Warszawa 1999, s. 101. 1.... 2.... 3.... 13
Zadanie 25. (0-3 pkt.) Na podstawie poni szego tekstu wska trzy ró nice w po o eniu ludno ci polskiej pod zaborami. We wszystkich zaborach zaznaczy si wzrost demograficzny mocno przewy szaj cy redni europejsk. W drugiej po owie stulecia ludno zaboru pruskiego wzros a o 60%, Galicji 85%, Królestwa Kongresowego za o 160%. Wymowne by y te ró nice materialne i kulturowe pomi dzy tymi trzema regionami. Zabór pruski charakteryzowa si nowoczesnym rolnictwem oraz przemys em lekkim, wska nik analfabetyzmu za zmniejszy si tam w latach 1870-1901 z 30% do 1%. W zacofanej Galicji i w królestwie Kongresowym, przechodz cym w tym czasie przez stadium rewolucji przemys owej, analogiczny spadek wyniós odpowiednio z 80% do 56% i z 80% do 65%. Galicja mog a przynajmniej poszczyci si rosn c liczba studentów, którzy stanowili 22% ogó u studentów ca ej Austrii [...] P. S. Wandycz, Cena wolno ci, Kraków 1995, s. 270. 1. 2. 3. Zadanie 26. (0-4 pkt.) Oznacz liter P (prawda) zdanie prawdziwe, liter F (fa sz) zdanie fa szywe. Odpowiedni liter wpisz do tabeli. 1 2. 3. 4. W adys aw Grabski by autorem reformy walutowej w 1925 roku, której symbolem by o wprowadzenie silnego z otego.... Trzykrotny premier Wincenty Witos w parlamencie II Rzeczypospolitej by reprezentantem SDKPiL.... Pierwszym prezydentem odrodzonej Rzeczypospolitej wybranym w 1922 roku w g osowaniu powszechnym by Stanis aw Wojciechowski.... Józef Pi sudski jako Naczelnik Pa stwa dowodzi wojskami w okresie najazdu bolszewickiego na Polsk w 1920 roku.... Zadanie 27. (0-2 pkt.) Uporz dkuj, przestrzegaj c chronologii, og oszenie poni ej podanych aktów prawnych z okresu II Rzeczypospolitej. Przy dokumentach wpisz liczby od 1 do 4. A. (...) Konstytucja kwietniowa, B. (...) Dekret o najwy szej w adzy reprezentacyjnej Republiki Polskiej, C. (...) Nowela sierpniowa, D. (...) Konstytucja marcowa. 14
Zadanie 28. (0-13 pkt.) Na podstawie poni szych róde historycznych rozwi zadania od A - F ród o A ród o B S. Bronsztejn, Ludno ydowska w Polsce..., Warszawa 1963, s. 189. S. Bronsztejn, Ludno ydowska w Polsce..., Warszawa 1963, s. 113. 15
A. Podaj, na podstawie ród a A, w której cz ci Polski w latach 1925 1929 najbardziej wzrós udzia procentowy uczniów narodowo ci ydowskiej.... B. Podaj, na podstawie ród a A, dwie nazwy obszarów II Rzeczypospolitej, w których znajdowa y si najliczniejsze skupiska ludno ci ydowskiej. 1.... 2.... C. Okre l rodzaj: ród a A -... ród a B -... D. Stosuj c kryterium wielko ci obszaru zamieszkania, na podstawie ród a B, wymie kolejno pi, najliczniejszych narodowo ci II Rzeczypospolitej. 1.... 2.... 3.... 4.... 5.... E. Na mapie ( ród o B) nie umieszczono mniejszo ci ydowskiej, poniewa a) y a w rozproszeniu g ównie w miastach. b) by a nieliczna. c) y a przede wszystkim na wsi. d) nie stanowi a mniejszo ci. F. Podaj trzy argumenty, wyja niaj ce ród a mozaiki narodowo ciowej spo ecze stwa II Rzeczypospolitej. 1. 2. 3. 16
Zadanie 29. (0-3 pkt.) Na podstawie poni ej przedstawionego zdj cia uczestników konferencji w Poczdamie rozwi zadania od A do C. Najnowsza historia wiata, pod red. A. Patka, J. Rydla, J. J. W ca, Kraków 1997, s. 384. A. Podaj trzy nazwiska przywódców Wielkiej Trójki. 1.... 2.... 3.... B. Wyja nij, w jaki sposób zdj cie ilustruje hierarchiczn zale no pomi dzy dwoma politykami reprezentuj cymi Zwi zek Radziecki. Mo esz uwzgl dni ich funkcje w pa stwie.......... C. Podaj nazwisko polityka brytyjskiego, którego podczas obrad konferencji w Poczdamie zast pi nowo wybrany premier.... Zadanie 30. (0-1 pkt.) Wska nazwisko polskiego laureata literackiej Nagrody Nobla, którego dzie o pt. Zniewolony umys jest krytyk postaw w okresie socrealizmu: A. W adys aw Reymont, B. Henryk Sienkiewicz, C. Wis awa Szymborska, D. Czes aw Mi osz. 17
Zadanie 31. (0-1 pkt.) Na podstawie wypowiedzi premiera Józefa Cyrankiewicz z czerwca 1956 roku, sformu uj wniosek o stosunku w adzy do spo ecze stwa w okresie PRL. Ka dy prowokator czy szaleniec, który odwa y si podnie r k przeciw w adzy ludowej, niech b dzie pewny, e mu t r k w adza ludowa odr bie. Wiek XX w ród ach..., oprac. M. Soba ska-bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1998, s. 398.......... Zadanie 32. (0-1 pkt.) Uzasadnij, e zjawisko Jesieni Ludów, które zmieni o oblicze Europy narodzi o si w Polsce....... Zadanie 33. (0-5 pkt.) Sformu uj, przywo uj c po jednym argumencie, uzasadnienie powodu do dumy wspó czesnych Polaków z osi gni i postaw ka dej z przestawionych postaci. Gazeta Wyborcza, nr 219, 17 kwietnia 2004, s. 1. 1. 2. 3.... 4. 5. 18