Redaktor prowadzący: Anna Raciborska Redakcja: Anna Kaniewska Korekta: Michał Olewnik Projekt okładki: Katarzyna Juras Copyright by Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o., Warszawa 2010 ISBN 978-83-7383-469-9 Publikacja dofinansowana przez Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego Wydawnictwo Naukowe Scholar Spółka z o.o. ul. Krakowskie Przedmieście 62, 00-322 Warszawa tel./fax: 22 826 59 21, 22 828 93 91, 22 828 95 63 dział handlowy: jak wyżej, wewn. 105, 108 e-mail: info@scholar.com.pl; scholar@neostrada.pl www.scholar.com.pl Wydanie pierwsze Skład i łamanie: WN Scholar (Stanisław Beczek) Druk i oprawa: Drukarnia Wojskowa w Łodzi
Spis treści Wstęp.................................... 9 Rozdział I Podstawowe pojęcia.......................... 11 Literatura uzupełniająca........................... 22 Rozdział II Rola i miejsce sił zbrojnych w państwie........... 24 2.1. Definicje................................. 24 2.2. Siły zbrojne funkcje, role, zadania.................. 25 2.3. Siły zbrojne w środowisku międzynarodowym............. 34 Literatura uzupełniająca........................... 36 Rozdział III Siły zbrojne typy (modele), rodzaje, struktury.... 38 3.1. Typy (modele) sił zbrojnych...................... 38 3.2. Rodzaje sił zbrojnych. Struktury.................... 45 3.3. Sztaby. Sztaby generalne (główne)................... 48 Literatura uzupełniająca........................... 51 Rozdział IV Kontrola państwa nad armią (cywilna kontrola). Stosunki cywilno-wojskowe................... 52 4.1. Cywilna kontrola............................ 52 4.2. Neutralność sił zbrojnych........................ 58 4.3. Stosunki cywilno-wojskowe...................... 59 4.4. Kontrola nad armią w państwach niedemokratycznych........ 61 4.5. Wojskowe zamachy stanu. Rządy (dyktatury) wojskowe....... 64 4.6. Militaryzm................................ 70 Literatura uzupełniająca........................... 71 Rozdział V Czynniki warunkujące kształt i charakter sił zbrojnych. Siły zbrojne wybranych państw........ 72 5.1. Siły zbrojne Stanów Zjednoczonych (mocarstwa światowego).... 74 5.2. Siły zbrojne Francji (mocarstwa, średniej potęgi światowej ).... 77 5.3. Siły Zbrojne Wielkiej Brytanii (mocarstwa pokolonialnego, państwa wyspiarskiego)......................... 80 5.4. Siły zbrojne Rosji (odradzającego się mocarstwa)........... 82 5.5. Siły zbrojne Chin (wschodzącego mocarstwa)............. 86 5.6. Siły zbrojne Szwajcarii (państwa, które jest armią )......... 90 5.7. Siły zbrojne Izraela (państwa w stanie nie-pokoju )......... 92
6 5.8. Siły zbrojne Turcji (państwa kontrolowanego przez armię)...... 95 Literatura uzupełniająca........................... 98 Rozdział VI Sojusze polityczno-militarne. Koalicje........... 100 6.1. Sojusz definicje............................ 101 6.2. Cele i funkcje sojuszy.......................... 102 6.3. Warunki, zasady tworzenia sojuszy................... 103 6.4. Typy sojuszy.............................. 106 6.5. Zobowiązania sojusznicze........................ 110 6.6. Strategia sojuszu a strategia narodowa................. 113 6.7. Sojusz a koalicja............................. 115 6.8. Sojusz a organizacja bezpieczeństwa zbiorowego............ 117 6.9. NATO sojusz, nie-sojusz...................... 119 Literatura uzupełniająca........................... 122 Rozdział VII Wielonarodowe siły wojskowe................. 123 7.1. Siły wielonarodowe w sojuszu..................... 123 7.2. Siły wielonarodowe w koalicjach wojennych.............. 127 7.3. Siły wielonarodowe w misjach i operacjach pokojowych....... 129 7.4. Wielonarodowe siły wojskowe Unii Europejskiej........... 133 7.5. Wojsko Polskie w wielonarodowych siłach wojskowych........ 137 Literatura uzupełniająca........................... 140 Rozdział VIII Siły zbrojne w konfliktach zbrojnych i wojnach.... 141 8.1. Kryzys. Konflikt zbrojny........................ 141 8.2. Wojna definicje, redefinicje...................... 147 8.3. Wojny współczesne........................... 153 8.4. Wojna w Iraku (2003).......................... 165 8.5. Przyszłe wojny............................. 176 Literatura uzupełniająca........................... 188 Rozdział IX Siły zbrojne w operacjach pokojowych/operacjach innych niż wojenne.......................... 190 9.1. Podstawy prawne, definicje, normy i zasady operacji/misji pokojowych............................... 190 9.2. Formy, dynamika, generacje misji/operacji pokojowych........ 194 9.3. Klasyfikacja misji/operacji pokojowych. Terminologia........ 198 9.4. Operacje stabilizacyjne......................... 202 9.5. Kwestie kierowania i użycia siły w operacjach pokojowych...... 203 Literatura uzupełniająca........................... 207
7 Rozdział X Zbrojenia. Kontrola zbrojeń. Rozbrojenie......... 208 10.1. Zbrojenia................................ 209 10.2. Kontrola zbrojeń. Rozbrojenie..................... 212 10.3. Perspektywy. Rozbrajanie czy przezbrajanie?............ 215 Literatura uzupełniająca........................... 216 Rozdział XI Zmiany zachodzące w sferze wojskowości......... 217 11.1. Megatrendy rozwojowe a wojskowość................ 218 11.2. Teorie wielkiej zmiany a wojskowość................. 222 11.3. Wskaźniki zmian............................ 225 11.4. Nowe funkcje, nowe zadania sił zbrojnych. Ku armii zawodowej.. 228 11.5. Prywatyzacja misji, działań militarnych i paramilitarnych. Problem najemnictwa w XXI wieku.................. 232 11.6. Rewolucja w sferze wojskowości................... 236 Literatura uzupełniająca........................... 240 Zakończenie............................... 241 Literatura................................ 242 Indeks nazwisk............................. 256