Rozdział i Rynek leasingu w Polsce w dobie kryzysu gospodarczego Barbara Fiedoruk 1 Streszczenie Celem niniejszej pracy jest przedstawienie kształtowania się polskiego rynku leasingu oraz określenie zmian na nim zachodzących spowodowanych kryzysem finansowym. Badaniami objęto okres 01.01.2007 30.06.2009. Uwzględnienie w analizie 2007 r. mimo, że nie jest to czas kryzysu, było podyktowane stworzeniem punktu odniesienia do przedstawienia zmian na rynku leasingu powstałych na skutek sytuacji makroekonomicznej wynikającej z kryzysu finansowego. Analizę dokonano w oparciu o dane pochodzące ze statystyk Związku Polskiego Leasingu 2 oraz Głównego Urzędu Statystycznego, stosując do określenia dynamiki indeksy łaocuchowe. Skutki kryzysu w odniesieniu do rynku leasingu w Polsce można zaobserwowad już w II półroczu 2008 r. oraz nasilenie się ich w I połowie 2009 r. Spowodowały one przede wszystkim spadek dynamiki rozwoju rynku leasingu oraz zmiany w strukturze leasingowanych dóbr, nie wpływając jednak na pozycję wiodących segmentów tego rynku. Największe zmiany w tym zakresie nastapiły na rynku leasingu pojazdów. Wstęp Leasing, obok kredytu, stanowi główne źródło finansowania działalności gospodarczej. W okresie dobrej koniunktury rośnie zapotrzebowanie na kapitał, a tym samym na leasingowane dobra, co stwarza dobre warunki do rozwoju tego rynku. Jednak w przypadku osłabienia aktywności inwestycyjnej przedsiębiorców ulega zahamowaniu zapotrzebowanie na użytkowanie środków trwałych na zasadzie leasingu. 1 Adiunkt/dr Barbara Fiedoruk, Politechnika Radomska,Wydział Ekonomiczny, Zakład Finansów. 2 Zwany dalej ZPL
W 2008 r. tempo wzrostu gospodarczego było wolniejsze od bardzo wysokiego w dwóch poprzednich latach. Kumulacja niekorzystnych zjawisk na globalnych rynkach finansowych oraz pogarszająca się koniunktura w gospodarce światowej, wpływały na stopniowe osłabienie dynamiki popytu zagranicznego, a posrednio oddziaływały na postawy przedsiębiorców krajowych, którzy ograniczyli rozrzerzanie mocy produkcyjnych. Od połowy 2008 r. obniżyła się dynamika produkcji w przemyśle. Nadal wysoki, ale również wolniejszy niż w latach poprzednich był wzrost produkcji budowlano-montazowej. (GUS 2009a, s.3) W I półroczu 2009 r. obserwowano dalsze spowolnienie gospodarcze, którego skutki przedkładały się na sytuacje finansową przedsiębiorstw, rynek pracy i stan finasów publicznych. Nasilenie niekorzystnych zjawisk było jednak w Polsce znacznie mniejsze niż w innych krajach Unii Europejskiej. Odnotowano spadek produkcji sprzedanej przemysłu, sprzedazy detalicznej oraz usług w transporcie. Produkcja budowlano-montażowa, pomimo obniżenia w I kwartale 2009 r., w całym I półroczu ukształtowała się na poziomie nieco wyższym niż przed rokiem.(gus 2009b, s.3). Powyższa sytuacja nie pozostała obojętna dla kształtowania się rynku leasingu, który jest podatny na zmiany otoczenia makroekonomicznego. i.1. Wstępna analiza rynku leasingu w Polsce Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej oraz ożywienie gospodarczego spowodowały wzrost zapotrzebowania przedsiębiorstw na kapitał, co znalazło odzwierciedlenie we wzroście wartości wyleasingowanych dóbr. Rynek leasingu w tym okersie rozwijał się bardzo dynamicznie osiagając rekordowy 51% wzrost w 2007 r. (rys.1) Rys.i.1. Zmiana wartości rynku leasingu w latach 2005-2008 (w %) 60 40 32,5 51,0 20 0 15,0 2005/04 2006/05 2007/06 2008/07 1,6 Źródło: opracowanie własne na podstawie ZPL (2004,2005,2006.2007,2008) Jednak oznaki kryzysu spowodowały w 2008 r. drastyczne osłabienie dynamiki rozwoju tego sektora usług finansowych. Mimo takiego wyniku nie należy jed-
nak wnioskowad o załamaniu rynku leasingu z tego względu, iż tak wysokie tempo, które utrzymywało się od 2005 r., musiało wcześniej czy później ulec osłabieniu w związku z nasyceniem rynku. W 2008 r. wartośc wyleasingowanych dóbr była i tak o 524 mln zł wyższa niż w 2007 r. ( tab. i.1.). Niewątpliwie jednak, oprócz pewnego zaspokojenia zapotrzebowania na środki trwałe, głównym czynnikiem powodującym zahamowanie dynamiki była zaistniała sytuacja gospodarcza w 2008 r. sytuacja gospodarcza, o której była mowa wyżej. Tabela i.1. Wartośd umów leasingowych zawartych w okresie I półrocze 2007 I półrocze 2009 (w mln zł) Wyszczególnienie 2007 2008 2009 I-VI VII-XII I-VI VII-XII I-VI ruchomości 14 038 15 560 16 215 13 576 9 666 nieruchomości 1422 1521 1649 1625 1356 Razem 15 460 17 081 17 864 15 201 11 022 Analizując zarówno wartośd oddanych w leasing przedmiotów oraz ich dynamikę (tab.i.2.), można stwierdzid,że w I półroczu 2008 r. nie było jeszcze widad wyraźnych oznak dużego zahamowania rozwoju rynku leasingu. W porównaniu do poprzedniego półrocza wystąpiło 4,6% tempo wzrostu. Znaczący spadek wartości wyleasingowanych dóbr zaobserwowano natomiast w II półroczu 2008 r. oraz w I połowie 2009 r. Wynosił on odpowiednio ok.15% oraz 17,5%. Należy zauważyd, że rynek leasingu ruchomości zareagował znacznie większym osłabieniem dynamiki ( w II poł. 2008 r.- 16,3%, w I poł. 2008 r. 28,8%) niż rynek nieruchomości ( odpowiednio 1,5% oraz 16,6%). Tabela i.2. Dynamika wartości rynku leasingu w okresie II półrocze 2007 I półrocze 2009 (w %) Wyszczególnienie VII-XII/I-VI 07 I-VI 08/VII-XII 07 VII-XII/I-VI 08 I-VI 09/VII-XII 08 ruchomości 110,8 104,2 83,7 71,2 nieruchomości 107,0 108,4 98,5 83,4 Razem 110,5 104,6 85,1 72,5 Większe spowolnienie na rynku ruchomości znalazło odbicie w zmianie struktury rynku leasingu, a mianowicie wzrósł udział wartości nieruchomości oddanych w leasing w wartości rynku leasingu (tab.i.3.).
Tabela i. 3. Struktura rynku leasingu w podziale na ruchomości i nieruchomości w okresie I półrocze 2007 I półrocze 2009 (w %) Wyszczególnienie 2007 2008 2009 I-VI VII-XII I-VI VII-XII I-VI ruchomości 90,8 91,1 90,8 89,3 87,7 nieruchomości 9,2 8,9 9,2 10,7 12,3 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 W dalszej części opracowania zostanie dokonana bardziej szczegółowa analiza obydwu segmentów rynku leasingu w Polsce. i.2. Rynek leasingu ruchomości Rynek leasingu ruchomości stanowiący główny filar rynku leasingu wykazał, o czym była mowa wcześniej, większą wrażliwośd na zaistniała sytuację gospodarczą niż rynek leasingu nieruchomości. Analizując dane zawarte w tab. i.4. można stwierdzic, że wyniki I półrocza 2008 r. nie dawały podstaw do większego niepokoju. Tabela i.4. Wartośd i ilośd umów leasingowych dotyczących ruchomości zawartych w okresie I pólrocza 2007 I półrocza 2009 Rodzaj przedmiotu 2007 2008 2009 I-VI VII-XII I-VI VII-XII I-VI Środki transportu mln zł 9 425 10 028 10 518 8 173 5 514 drogowego szt. 76 953 88 966 88 307 73 926 53 803 Maszyny i mln zł 4 090 4 772 5 024 4 756 3712 urządzenia przemysłowe szt. 25 789 29 673 30 292 37 514 19 982 Komputery i mln zł 225 252 278 260 236 sprzęt biurowy szt. 5 030 8 503 6 364 7 208 4 464 Statki, samoloty, mln zł 172 411 301 219 134 tabor kolejowy szt. 116 275 428 239 152 Inne mln zł 126 97 94 168 70 szt. 509 1 153 669 3 661 604 Razem mln zł 14 038 15 560 16 215 13 576 9 666 szt. 108 399 128 568 126 060 122 547 79 005
Wprawdzie dynamika nieco osłabła ( tab.i.5.), ale wartośd wyleasingowanych dóbr w tym okresie była o 655 mln zł większa niż w II półroczu 2007 r. oraz o 2 177 mln zł większa niż w analogicznym okresie roku poprzednego. Wyraźne oznaki kryzysu w branży leasingowej wystąpiły w II półroczu 2008 r. kiedy to zanotowano spadek zarówno wartości jak i ilości wyleasingowanych ruchomości. W I półroczu 2009 r. tendencja ta umocniła się. Zawarto o 43 542 transakcje mniej niż w poprzednim półroczu i o 47 055 niż w I półroczu 2008 r. Również znacznie, bo o 3 910 mln, była mniejsza wartośc transakcji niż w II półroczu 2008 r. i o 6 549 mln zł niż w I półroczu tego samego roku. Powyższe spadki w wartościach bezwzględnych znalazły odzwierciedlenie w spadku dynamiki (tab.i.5., tab.i.6.). Tabela i.5. Dynamika wartości leasingu ruchomości w okresie II półrocze 2007 I półrocze 2009 (w %) Rodzaj przedmiotu VII-XII/I-VI 07 I-VI 08/VII-XII 07 VII-XII/I-VI 08 I-VI 09/VII-XII 08 Środki transportu drogowego 106,4 104,9 77,7 67,5 Maszyny i urządzenia przemysłowe 116,7 105,3 94,7 78,0 Komputery i sprzęt biurowy 112,0 110,3 93,5 90,8 Statki, samoloty, tabor kolejowy 239,0 73,2 72,8 61,2 Inne 77,0 96,9 178,7 41,7 Razem 110,8 104,2 83,7 71,2 Tabela i.6. Dynamika ilości zawartych umów leasingu ruchomości w okresie II półrocze 2007 I półrocze 2009 (w %) Rodzaj przedmiotu VII-XII/I-VI 07 I-VI 08/VII-XII 07 VII-XII/I-VI 08 I-VI 09/VII-XII 08 Środki transportu drogowego 115,6 99,3 83,7 72,8 Maszyny i urządzenia przemysłowe 115,1 102,1 123,8 53,3 Komputery i sprzęt biurowy 169,0 74,8 113,3 61,9 Statki, samoloty, tabor kolejowy 237,1 155,6 55,8 63,6 Inne 226,5 58,0 547,2 16,5 Razem 118,6 98,0 97,2 64,5 Kryzys nie spowodował zasadniczych zmian w strukturze leasingowanych dóbr. Nadal wiodącymi grupami są środki transportu oraz maszyny i urządze-
nia (rys.i.2.). Jednak od II półrocza 2008 r. w portfelu umów leasingowych zauważalne jest zmniejszenie udziału środków transportu na korzyśd maszyn i urządzeo. Jest to naturalną konsekwencją większego spadku wartości wyleasingowanych pojazdów niż maszyn i urządzeo. W II półroczu 2008 r. w stosunku do I półrocza 2008 r. wynosił on 22,3%, w I półroczu 2009 r. w stosunku do II półrocza 2008 r. 32,5%. W odniesieniu do maszyn i urzadzeo kształtował się on odpowiednio 5,3% oraz 22%. Przyczyny takiej sytuacji można upatrywad w ograniczeniu działalności przez firmy transportowe i tym samym zmniejszeniem zapotrzebowania na pojazdy. Natomiast produkcja budowlano-montażowa, nie notowała spadku (GUS 2009a, s.38; GUS 2009b, s.36), stąd też wystąpił niższy spadek popytu na leasing sprzętu budowlanego, stanowiącego filar segmentu leasingu maszyn i urządzeo. Rys. i.2. Struktura rynku leasingu ruchomości w okresie I półrocze 2007 I półrocze 2009 ( w %) I-VI 2009 VII-XII 2008 I-VI 2008 VII-XII 2007 I-VI 2007 0,7 1,4 2,4 1,2 1,7 1,9 0,6 1,7 1,8 0,6 1,6 2,6 0,9 1,2 1,6 31,0 30,7 29,1 35,0 38,4 57,1 60,2 64,9 64,5 67,2 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 Inne Komputery i sprzęt biurowy Środki transportu drogowego Statki, samoloty, tabor kolejowy Maszyny i urządzenia przemysłowe Ze względu na główną rolę tych dwóch segmentów w rynku leasingu ruchomosci, warto dokonad ich bardziej szczegółowej analizy. Istotnym elementem rynku leasingu pojazdów są samochody osobowe, które dominują w całym badanym okresie zarówno pod względem wartości, jak i ilości transakcji leasingowych (tab. i.7.). Leasing samochodów osobowych oraz ciężarowych o masie do 3,5 t w porównaniu do innych środków transportowych wchodzących w skład rynku leasingu pojazdów, wykazał najniższy spadek dynamiki zarówno pod względem wartości zawartych transakcji (tab. i.8), jak i ich ilości (tab. i.9). Najbardziej skutki kryzysu odczuł rynek leasingu ciągników siodłowych, naczep i przyczep oraz oraz samochodów
ciężarowych o masie powyżej 3,5 t. Dobra koniunktura w branży usług transportowych została zahamowana wzrastającymi cenami ropy i mocnym kursem złotówki w I połowie 2008 r. Efektem tego było zmniejszenie rozmiarów świadczonych usług transportowych i tym samym spadek zainteresowania leasingiem specjalistycznymi ciężkimi środkami transportu. W II połowie 2008 r. oraz w I półroczu 2009 r. sytuacja uległa dalszemu pogorszeniu w rezultacie pogłębiającego się kryzysu gospodarczego na rynkach światowych. Tabela i.7. Wartośd i ilośd transakcji leasingu pojazdów w okresie I półrocze 2007 I półrocze 2009 Rodzaj pojazdu J.m. 2007 2008 2009 I-VI VII-XII I-VI VII-XII I-VI Samochody osobowe mln zł 3 310 4 001 4 267 3 871 2 771 szt. 37 915 47 691 49 922 43 327 32 794 Samochody ciężarowe mln zł 1 040 1 128 1181 1 216 898 o masie do 3,5 t szt. 9 964 12 724 10 962 12 307 8 673 Samochody ciężarowe mln zł 970 1 143 1326 920 553 o masie powyżej 3,5 t szt. 5 253 4 890 6 134 5 175 3 435 Ciągniki siodłowe mln zł 2 510 2 421 2 164 1 038 647 szt. 9 667 9 856 8 368 4 538 3 170 Naczepy/przyczepy mln zł 1 270 1 036 1 074 662 365 szt. 9 240 8 840 4 908 3 052 9 240 Autobusy mln zł 185 105 323 255 171 szt. 464 339 595 845 309 Inne mln zł 140 187 183 210 111 szt. 992 1 277 1 155 945 883 Tabela i.8. Dynamika wartości zawartych umów leasingu pojazdów w okresie II półrocze 2007 I półrocze 2009 (w %) Rodzaj przedmiotu VII-XII/I-VI 07 I-VI 08/VII-XII 07 VII-XII/I-VI 08 I-VI 09/VII-XII 08 Samochody osobowe 120,9 106,6 90,7 71,6 Samochody ciężarowe o masie do 3,5 t 108,5 104,7 103,0 73,8 Samochody ciężarowe o masie powyżej 3,5 t 117,8 116,0 69,4 60,1 Ciągniki siodłowe 96,5 89,4 48,0 62,3 Naczepy/przyczepy 81,6 103,7 61,6 55,1 Autobusy 56,8 307,6 78,9 67,1 Inne 133,6 97,9 114,8 52,9
Samochody osobowe Samochody ciężarowe o masie do 3,5 t Samochody ciężarowe o masie powyżej 3,5 t Ciągniki siodłowe Naczepy/przyczepy Autobusy Inne Tabela i. 9. Dynamika ilości zawartych umów leasingu pojazdów w okresie II półrocze 2007 I półrocze 2009 (w %) Rodzaj przedmiotu VII-XII/I-VI 07 I-VI 08/VII-XII 07 VII-XII/I-VI I-VI 09/VII-XII 08 08 Samochody osobowe 125,8 104,7 86,8 75,7 Samochody ciężarowe o masie do 3,5 t 127,7 86,2 112,3 70,5 Samochody ciężarowe o masie powyżej 3,5 t 93,1 125,4 84,4 66,4 Ciągniki siodłowe 102,0 84,9 54,2 69,9 Naczepy/przyczepy 92,8 95,7 55,5 62,2 Autobusy 73,1 175,5 142,0 36,6 Inne 128,7 90,4 81,8 93,4 Różne tempo zmian dotyczących wartości i ilości transakcji na rynku leasingu pojazdów miało wpływ na zmiany w zakresie kształtowania się średniej wartości transakcji ( rys.i.3 ). Generalnie nastapiło jej zmniejszenie w I półroczu 2009 r. w głównych segmentach rynku leasingu pojazdów, z wyłaczeniem samochodów ciężarowych o masie do 3,5 t., których jednostkowa wartośd transakcji wzrosła o ok. 5 000 zł oraz autobusów. Rys. i.3. Średnia wartośd transakcji leasingowej na rynku leasingu pojazdów w okresie I półrocze 2007 I półrocze 2009 ( w zł) 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 I-VI 2007 VII-XII 2007 I-VI 2008 VII-XII 2008 I-VI 2009
Obniżenie wartości transakcji mogło byd spowodowane większą ostrożnością przedsiębiorców w zaciąganiu zobowiązao w sytuacji dośd niepewnego rynku usług transportowych. Ograniczenie działalności inwestycyjnej przez przedsiębiorców miało również wpływ na spadek wartości wyleasingowanych przedmiotów należących do głównej grupy leasingu maszyn i urządzeo, zanotowany szczególnie w I połowie 2009 r. (tab. i.10.). Tabela i.10. Wartośd i ilośd transakcji leasingu maszyn i urządzeo zawartych w okresie I półrocze 2007 I półrocze 2009 Rodzaj przedmiotu J.m. 2007 2008 2009 I-VI VII-XII I-VI VII-XII I-VI Sprzęt budowlany mln zł 1 382 2 449 1 667 1 150 949 szt. 4 203 5 132 5 927 14 056 3 675 Maszyny rolnicze mln zł 151 307 425 597 529 szt. 674 2 160 2 879 3 468 3 584 Maszyny poligraficzne mln zł 270 247 390 300 233 szt. 648 857 807 807 484 Maszyny do produkcji tworzyw sztucznych i obróbki metalu Maszyny dla przemysłu spożywczego mln zł 474 488 593 699 453 szt. 1 240 1 857 1 888 1 425 854 mln zł 96 88 104 149 92 szt. 492 625 602 657 409 Sprzęt medyczny mln zł 117 157 176 209 241 szt. 1 340 2 004 2 132 2 052 1 804 Sprzęt gastronomiczny mln zł 53 37 54 62 75 szt. 1 733 1 484 1 896 2 921 1 498 Wózki widłowe mln zł 207 211 282 258 144 szt. 1 980 2 901 3 028 2 555 1 084 Inne mln zł 1 341 935 1 333 1334 988 szt. 10 788 12 629 10 430 10 366 6 226 Mowa tu o sprzęcie budowlanym. Utrzymujący się, wprawdzie wolniejszy, wzrost produkcji budowlano-montazowej spowodował w 2008 r.z jednej strony obniżenie dynamiki wartości rynku leasingu sprzętu budowlanego (tab.i.11.), a z drugiej znaczny jej wzrost w przypadku ilości zawartych umów ( tab.i.12.). W I połowie 2009 r. sytuacja była diametralnie inna w tym zakresie, a mianowicie nastąpił 17,5% spadek wartości zawartych umów, a 73,9% spadek ich ilości.
Wśród wyleasingowanych przedmiotów w grupie maszyn i urządzeo na szczególną uwagę zasługują maszyny rolnicze, których udział w tym segmencie rynku sukcesywnie się zwiększał zarówno pod względem wartości transakcji, jak i ich ilości. Jedynie w I półroczu 2009 r. nastąpił spadek wartości oddanych w leasing maszyn o 11,4% przy równoczesnym ok. 3% wzroście ilości zawartch umów. Zaistaniała sytuacja w tym segmencie rynku mogła byd najprawdopodobniej spowodowana zwiększeniem produkcji rolniczej, która miała miejsce w 2008 r. Tabela i.11. Dynamika wartości zawartych umów leasingu maszyn i urządzeo w okresie II półrocze 2007 I półrocze 2009 (w %) Rodzaj przedmiotu VII-XII/I-VI 07 I-VI 08/VII-XII 07 VII-XII/I-VI 08 I-VI 09/VII-XII 08 Sprzęt budowlany 177,2 68,1 69,0 82,5 Maszyny rolnicze 203,3 138,4 140,5 88,6 Maszyny poligraficzne 91,5 157,9 76,9 77,7 Maszyny do produkcji tworzyw sztucznych i obróbki metalu 103,0 121,5 117,9 64,8 Maszyny dla przemysłu spożywczego 91,7 118,2 143,3 61,7 Sprzęt medyczny 134,2 112,1 118,8 115,3 Sprzęt gastronomiczny 69,8 145,9 114,8 121,0 Wózki widłowe 101,9 133,6 91,5 55,8 Inne 69,7 142,6 100,1 74,1 Tabela i.12. Dynamika ilości zawartych umów leasingu maszyn i urządzeo w okresie II półrocze 2007 I półrocze 2009 (w %) Rodzaj przedmiotu VII-XII/I-VI 07 I-VI 08/VII-XII 07 VII-XII/I-VI 08 I-VI 09/VII-XII 08 Sprzęt budowlany 122,1 115,5 237,2 26,1 Maszyny rolnicze 320,5 133,3 120,5 103,3 Maszyny poligraficzne 132,3 94,2 100,0 60,0 Maszyny do produkcji tworzyw sztucznych i obróbki metalu 149,8 101,7 75,5 59,9 Maszyny dla przemysłu spożywczego 127,0 96,3 109,1 62,3 Sprzęt medyczny 149,6 106,4 96,2 87,9
Sprzęt budowlany Maszyny rolnicze Maszyny poligraficzne Maszyny do produkcji tworzyw sztucznych i Maszyny dla przemysłu spożywczego Sprzęt medyczny Sprzęt gastronomiczny Wózki widłowe Inne Sprzęt gastronomiczny 85,6 127,8 154,1 51,3 Wózki widłowe 146,5 104,4 84,4 42,4 Inne 117,1 82,6 99,4 60,1 Średnia wartośd transakcji poszczególnych grup przedmiotów na rynku maszyn i urządzeo, za wyjątkiem maszyn rolniczych, w przeciwieostwie do rynku leasingu pojazdów, wykazywała w 2009 r. wzrost w porównaniu z poprzednim półroczem ( rys. i.4.), co było skutkiem różnego kształtowania się dynamiki wartości i ilości zawartych umów. Rys. i. 4. Średnia wartośd transakcji leasingowej na rynku leasingu maszyn i urządzeo w okresie I półrocze 2007 I półrocze 2009 ( w zł) 600000 500000 400000 300000 200000 100000 0 I-VI 2007 VII-XII 2007 I-VI 2008 VII-XII 2008 I-VI 2009 i.3. Rynek leasingu nieruchomości Ważnym elementem rynku leasingu, stanowiącym ok.10% jego wartości jest rynek leasingu nieruchomości. Ma on zastosowanie w przypadku nowych, jak również przy refinansowaniu wybudowanych już nieruchomości, tzw. leasing zwrotny. Największy udział pośród wyleasingowanych nieruchomości mają obiekty handlowe i usługowe, chociaż w II półroczu 2008 r. ustapiły na korzyśd budynków wykorzystywanych dla celów przemysłowych stanowiących drugi, bardzo istotny segment rynku nieruchomości (tab.i.13.)
Tabela i.13. Struktura rynku leasingu ruchomości w okresie I półrocze 2007 I półrocze 2009 ( w %) Rodzaj nieruchomości 2007 2008 2009 I-VI VII-XII I-VI VII-XII I-VI Budynki przemysłowe 11,2 22,4 24,6 44,5 19,2 Obiekty handlowe i usługowe 42,7 47,7 34,8 34,6 40,7 Obiekty biurowe 39,8 15,0 29,5 15,4 13,9 Hotele i obiekty rekreacyjne 4,4 0,6 7,2 0,1 0,0 Inne 1,9 14,3 3,9 5,4 26,2 Razem 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 W badanym okresie najlepsze wyniki na rynku leasingu nieruchomości osiągnięto w w obydwu półroczach 2008 r. i to zarówno pod względem wartości jak i ilości transakcji (tab.i.14). Tabela i.14. Wartośd i ilośd umów leasingowych dotyczących nieruchomości zawartych w okresie I pólrocza 2007 I półrocza 2009 Rodzaj J.m. 2007 2008 2009 nieruchomości I-VI VII-XII I-VI VII-XII I-VI Budynki przemysłowe mln zł 159 341 406 723 261 szt. 13 17 64 78 24 Obiekty handlowe i mln zł 607 726 574 562 552 usługowe szt. 23 48 35 19 58 Obiekty biurowe mln zł 566 228 487 251 188 szt. 11 31 22 12 7 Hotele i obiekty rekreacyjne mln zł 63 9 118 1 0 szt. 4 4 2 1 0 Inne mln zł 27 217 64 88 355 szt. 5 21 13 29 15 Razem mln zł 1422 1521 1649 1625 1356 szt. 56 121 136 139 104 Zauważalny spadek w tym zakresie wystąpił w 2009 r. Warto jednak zauważyd, że w segmencie obiektów handlowych i usługowych pod względem wartości rynek zmniej-
szył się nieznacznie, natomiast pojawił się ponad trzykrotny wzrost ilości zawartych transakcji. Skutkowało to obniżeniem średniej wartości wyleasingowanych obiektów do wysokości 9,5 mln zł, podczas gdy począwszy od I półrocza 2007 r. do II półrocza 2008 r. wynosiła odpowiednio 26,4 mln zł, 15,2 mln zł, 16,4 mln zł, 25,6 mln zł. Ten segment rynku nieruchomości charakteryzuje względnie stały spadek wartości rzędu 2,1% w II półroczu oraz 1,8% w I półroczu 2009 r (tab.i.15). Tabela i.15. Dynamika wartości leasingu nieruchomości w okresie II półrocze 2007 I półrocze 2009 (w %) Rodzaj przedmiotu VII-XII/I-VI 07 I-VI 08/VII-XII 07 VII-XII/I-VI I-VI 09/VII-XII 08 08 Budynki przemysłowe 214,5 119,1 178,1 36,1 Obiekty handlowe i usługowe 119,6 79,1 97,9 98,2 Obiekty biurowe 40,3 213,6 51,5 74,9 Hotele i obiekty rekreacyjne 14,3 1311,1 0,8 0,0 Inne 803,7 29,5 137,5 403,4 Razem 107,0 108,4 98,5 83,4 Przeciwieoswem jest leasing budynków dla celów przemysłowych, który w/w okresie wykazał ok. 78% wzrost, a następnie ok. 64% spadek. Generalnie rynek nieruchomości po 8,4% wzroście w II półroczu 2008 r. notuje w kolejnych okresach badawczych spadek o 1,5% oraz 16,6% Należy jednak pamiętad,że trudno jest wnioskowad na temat sytuacji rynku nieruchomości, ponieważ jest on bardzo silnie zróżnicowany pod względem jednostkowych wartości transakcji co sprawia, że zawarcie jednego kontraktu może spowodowad więcej niż kilkuprocentowe zmiany całego portfela. Poza tym długi okres przygotowania transakcji może dawad efekt przesunięcia w czasie jej realizacji. i.4. Warunki rozwoju leasingu w Polsce w badanym okresie w ocenie przedsiębiorstw leasingowych Na zakooczenie analizy kształtowania się rynku leasingu w Polsce w dobie kryzysu warto również wziąd pod uwagę opinie przedsiębiorstw leasingowych dotyczące warunków rozwoju działalności leasingowej (tab.i.16.).
Tabela i.16. Struktura ocen koniunktury w działalności leasingowej w latach 2007-2008 (w %) Wyszczególnienie - ocena Przedsiębiorstwa w % 2007 2008 Dobra (sprzyjająca rozwojowi przedsiębiorstwa) 82 27 Średnia 7 45 Zła 11 8 Trudno cenid - 20 Żródło: opracowanie własne na podstawie Działalnośd przedsiębiorstw leasingowych w 2008 roku, Działalnośd przedsiębiorstw leasingowych w 2009 roku W 2007 roku 85% badanych przedsiębiorstw uznało, że istnieją sprzyjające warunki rozwojowi leasingu, co należy uznad za naturalne w sytuacji, gdy zanotowano rekordowaą wartośd transakcji leasingowych. Rok 2008 przyniósł już zmianę nastrojów, a mianowicie już tylko 27% badanych przedsiębiorstw oceniło warunki rozwoju leasingu jako dobre. Większośd ( 45%) uznała je za średnie i co ciekawe z 11% do 8% spadła liczba przedsiębiorstw oceniających je jako złe, natomiast pojawiła się dośd duża (20%) grupa przedsiębiorstw, które nie potrafiły jednoznacznie ocenid tej sytuacji. Jak wynika z powyższego wśród firm leasingowych nie panuje pesymistyczny nastrój, ale raczej umiarkowany optymizm. Uwzględniając jednak wyniki branży leasingowej w I połowie 2009 r. należy spodziewad się wzrostu niezadowolenia z warunków rozwoju leasingu w przyszłości. Zakooczenie Reasumując powyższe rozważania można stwierdzid, że: W 2008 r. nastąpiło spowolnienie dynamiki wzrostu wartości rynku leasingu, ale szczególnie widoczne było w jego II połowie; W I półroczu 2009 r. zwiększył się spadek wartości transakcji, co przy dalszym słabnącym tempie nakładów inwestycyjnych może skutkowad dośd istotnym zahamowaniem rozwoju rynku leasingu na przestrzeni całego roku; Znaczne spowolnienie wystąpiło na rynku leasingu środków transportu drogowego;
Nadal wiodącymi segmentami rynku leasingu są środki transportu drogowego oraz maszyny i urządzenia, chociaż zmniejszył się ich udział w ogólnej wartości wyleasingowanych środków trwałych; Rynek leasingu ruchomości wykazał większe tempo spadku niż rynek leasingu nieruchomości; Zaistniała sytuacja w 2008 r. nie spowodowała pesymistycznych prognoz wśród przedsiębiorców dotyczących warunków rozwoju leasingu w Polsce. Bibliografia Działalnośd przedsiębiorstw leasingowych w 2008 roku, http://www.stat.gov/gus ( 15.08.2009) Działalnośd przedsiębiorstw leasingowych w 2007 roku, http://www.stat.gov/gus ( 15.08.2009) GUS (2009a), Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju rok 2008,Warszawa GUS (2009b), Informacja o sytuacji społeczno-gospodarczej kraju I półrocze 2009, Warszawa Związek Polskiego Leasingu, http://www.leasing.org.pl/statystyki (08.09.2009)