Strategia ochrony powietrza w UE Handel emisjami. Norbert Łukasiak 1 Produkcja i uŝytkowanie energii powodują szereg negatywnych oddziaływań na środowisko. NajpowaŜniejsze z nich związane są z emisją do atmosfery zanieczyszczeń gazowych oraz pyłów. Zanieczyszczenia te wpływają na zdrowie ludzkie, budynki i budowle, produkcję rolniczą, a takŝe na ekosystemy naturalne. Powodują one równieŝ globalne zmiany klimatyczne. 2 1
W zaleŝności od rodzaju substancji, wytwarzanie, transport oraz depozycja szkodliwych związków maja charakter globalny, regionalny lub lokalny. Większość zanieczyszczeń przemieszcza się na duŝe odległości, przekraczając granice państw. 3 Dlatego nie wystarczy ograniczać emisje w okolicach szczególnie wraŝliwych na zanieczyszczenia czy nawet w ramach jednego kraju. Konieczna jest koordynacja strategii redukcji w skali międzynarodowej. 4 2
Programy redukcji emisji do atmosfery opracowywane są na poziomie międzynarodowym. Strategie w odniesieniu do gazów cieplarnianych koordynowane są w ramach Konwencji d.s. Zmian Klimatycznych. 5 Podpisany kilka lat temu protokół z Kyoto (UN, 1998) ustanawia wiąŝące limity emisji gazów powodujących efekt cieplarniany dla grupy krajów rozwiniętych. Kraje te emitują obecnie zdecydowana większość tych gazów w skali całego świata. 6 3
Protokół z Kyoto zobowiązuje Unię Europejską do redukcji emisji - w latach 2008 do 2012 - o siedem procent poniŝej poziomu z roku 1990 i utrzymania tego poziomu równieŝ w latach następnych. 7 W przypadku niedotrzymania tego zobowiązania przez całość Unii Europejskiej poszczególne kraje zobowiązane są do osiągnięcia indywidualnych limitów emisji. RównieŜ inne kraje z tzw. załącznika B zobowiązały się do redukcji emisji bądź do ich utrzymania na poziomie roku bazowego. 8 4
Grupa krajów NO x VOC 1990 2010 Red. 1990 2010 Red. UE 13.3 6.6 51% 14.1 6.4 55% Kand. do EU 3.5 2.3 35% 2.6 2.2 14% Z tego: Polska 1.22 0.73 40% 0.80 0.80 0% Poz. Europa 6.7 4.8 28% 6.0 4.6 24% 9 Grupa krajów SO 2 NH 3 1990 2010 Red. 1990 2010 Red. UE 16.4 3.9 77% 3.6 3.1 14% Kan. do EU 10.3 3.7 64% 1.4 1.2 16% Z tego: Polska 3.00 1.40 53% 0.50 0.47 7% Poz. Europa 11.3 5.3 53% 2.6 2.0 24% 10 5
Dyrektywa dotycząca zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom (OJ, 1996) Dyrektywy w sprawie jakości powietrza (OJ, 1999a, EC, 1999c) Przepisy w sprawie zawartości siarki w paliwach ciekłych (EC, 1997a, EC, 1997b, OJ1998a) Dyrektywa dotycząca narodowych pułapów emisji (EC, 1999a). 11 Dyrektywa dotycząca duŝych palenisk z 1988 roku i propozycja jej rewizji (OJ, 1988b, EC, 2000) Dyrektywa ograniczająca emisje lotnych związków organicznych (OJ, 1991, OJ, 1994, OJ, 1999b) Szereg aktów prawnych dotyczących standardów emisji i jakości paliwa dla ruchomych źródeł emisji (pojazdy drogowe i inne ruchome źródła). Standardy te zostały przygotowane na podstawie obszernych studiów wykonanych w ramach tzw. Auto Oil Programme (por. np. EC, 1996, EC, 1997b). 12 6
Ilość dni z przekroczeniami wartości ozonu w 1990 r. 13 Przewidywana ilość dni z przekroczeniami wartości ozonu w 2010 r. 14 7
Dla sektora LPC (istniejące obiekty o mocy większej niŝ 50MWt) z 4 kategorii: elektrownie zawodowe; elektrociepłownie zawodowe; elektrociepłownie przemysłowe; ciepłownie komunalne (PEC) Skutkuje to: 15 16 8
Ostatnio uruchomiono w ramach Unii Europejskiej nowy program pod nazwą Czyste Powietrze dla Europy (Clean Air for Europe - CAFE). Zadaniem tego programu jest przygotowanie analiz technicznych oraz propozycji rozwiązań w zakresie polityki środowiskowej do opracowania nowej, zintegrowanej strategii poprawy jakości powietrza (wraz z propozycją odpowiednich aktów legislacyjnych) w roku 2004. 17 W dniu 21 września 2005 roku została ogłoszona przez Unijnego Komisarza ds. Środowiska p. Dimasa Stavrosa STRATEGIA TEMATYCZNA OCHRONY POWIETRZA (STOP) W celu zwymiarowania poziomu ambicji STOP Komisja Europejska zaproponowała scenariusz tzw. Maksymalnej Fizycznej Technicznej Redukcji (MFTR) 18 9
19 20 10
MoŜna zadać pytanie: Po co nowe zadania jeśli stare nie zostały jeszcze wykonane? 21 22 11
Oczekiwane w wyniku realizacji STOP-u tylko korzyści zdrowotne zostały oszacowane na poziomie 42 135 miliardów euro. 23 Poprawa do 2020 roku wskutek STOP: - 1,1 mln traconych lat Ŝycia mniej - mniej o 76 tys. przedwczesnych zgonów - statystyczne wydłuŝenie Ŝycia o 2,5 miesiąca Problemy jakie pozostaną po 2020 roku bez realizacji STOP: - 2,5 mln traconych lat Ŝycia - 272 tys. przedwczesnych zgonów - statystyczne skrócenie Ŝycia o 5,5 miesiąca 24 12
25 Podstawowe cele ekologiczne unijnej polityki czystszego powietrza skutecznie moŝna wspierać stosując mechanizm rynkowym. Handel emisją. 26 13
Kraj członkowski otrzymuje limit emisji na określone lata w takiej wysokości by sumaryczny efekt UE zawarty w podpisanych traktatach międzynarodowych został osiągnięty 27 Wewnątrz kraju limit ten dzielony jest pomiędzy wszystkie podmioty gospodarcze (wybrane branŝe, o odpowiedniej emisji). 28 14
W Polsce zasada handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych została zawarta w: ustawie z dnia 22 grudnia 2004 roku o handlu uprawnieniami do emisji 29 Przydział roczny Spalarnie 199 162 700 Rafinerie 3 371 100 Koksownie 3 983 600 Hutnictwo Ŝelaza 13 547 400 Klinkier 11 326 400 Wapno 2 868 800 Szkło 1 934 700 Ceramika 1 489 600 Papier 289 100 Rezerwa Razem Suma na 2005-07 597 488 100 10 113 300 11 950 800 40 642 200 33 979 200 8 606 400 5 804 100 4 468 800 867 300 2 316 540 717 300 000 Udział 83,3 % 1,4% 1,7% 5,7 4,7% 1,2% 0,8% 0,6% 0,1% 0,3% 100% 30 15
Zakład kupuje od Krajowego Operatora przydzielone uprawnienia. W roku 2005 w Polsce cena 1 uprawnienia: 1Mg CO2 = 0,20 PL Podmiot nie wnosi za to zanieczyszczenie opłat za korzystanie ze środowiska. 31 Po zakończeniu roku rozliczeniowego, podmiot sporządza bilans wykorzystania uprawnień, który podlega weryfikacji przez niezaleŝnego weryfikatora. Bardzo rozbudowane samokontrola i udokumentowanie emisji CO2. 32 16
W przypadku: niedoboru uprawnień zakład musi dokupić uprawnienia na giełdzie cena regulowana przez rynek; 33 W przypadku nadmiaru uprawnień zakład moŝe: sprzedać nadmiar uprawnienia na giełdzie cena regulowana przez rynek; Wykorzystać w przyszłych latach 34 17
Cena giełdowa wynosi na dzień dzisiejszy ok.: 38 EUR tj. 150 PL ( 750 x koszt zakupu) 35 W innych krajach np. Holandii handel emisjami obejmuje równieŝ SO2 i NO2. 36 18
Zalety: Mechanizm rynkowy; Finansowe promowanie modernizacji w celu zmniejszenia emisji; Ścisła samokontrola i doskonalenie zarządzania; Promowanie alternatywnych źródeł energii nieemitujacych CO2, równieŝ paliw z biomasy; 37 Wady: DuŜa pokusa fałszowania emisji; DuŜa pokusa wstrzymania produkcji (zysk ze sprzedaŝy uprawnień większy od zysku z produkcji 1MWh energi el. = 1 Mg CO2 120 PL < 150 PL W Polsce przestarzała struktura zakładów (10 20 letnie) oparte głownie na węglu kamiennym (95%) 38 19
39 20