1. WPROWADZENIE 1.01. Kosmiczna mapa śmieci 1.02. Źródła zanieczyszczenia przestrzeni okołoziemskiej 1.03. Kolizje w kosmosie 1.04. Powroty kosmicznego złomu na Ziemię 1.05. Inne kolizje w kosmosie i powroty na Ziemię 1.06. Skutki i zagroŝenia kosmicznym złomem 1.07. Przeciwdziałanie zagroŝeniom wywołanym obecnością kosmicznego złomu w przestrzeni okołoziemskiej 1
Motto wykładu Ziemi nie odziedziczyliśmy po naszych ojcach, wypoŝyczamy ją od naszych dzieci Lester Brown, dyrektor World Watch Institute Satelita TERRA Świat Nauki lipiec 2000 2
1.01. Kosmiczna mapa śmieci Nadszedł być moŝe juŝ czas, kiedy pojęcie środowiska Ŝycia człowieka naleŝy rozszerzyć na nasz układ słoneczny. kosmiczna mapa śmieci (obiekty o rozmiarach powyŝej 10 cm skala przerysowana) Świat Nauki marzec 1996 Oczywiście przy załoŝeniu, Ŝe przez środowisko rozumie się tę część przestrzeni, w której obecność człowieka ujawnia się poprzez skutki jego działań. Zaśmieciliśmy nie tylko Ziemię, ale i przestrzeń okołoziemską. 3
1.02. Źródła zanieczyszczenia przestrzeni okołoziemskiej na 1000 obiektów wysyłanych w kosmos Źródła zanieczyszczenia przestrzeni okołoziemskiej 600 spala się w atmosferze 400 staje się kosmicznym złomem nieczynne satelity (wyeksploatowane lub nad którymi utracono kontrolę), eksplozje rakiet nośnych, odrzucone silniki napędowe i zbiorniki paliwa, 15000 10000 5000 ilość obiektów kontrolowanych przez NORAD fragmenty osłon pokrywających pojazdy kosmiczne narzędzia zgubione przez kosmonautów, śruby, spręŝyny, itp. świadome działania (zniszczenie amerykańskiego satelity w 1986 roku testowanie pocisków międzyorbitalnych) 0 1980 1985 1990 1995 2000 2005 4
1.03. Kolizje w kosmosie baterie słoneczne stacji MIR zniszczone podczas kolizji ze statkiem zaopatrzeniowym Progress Świat Nauki marzec 1996 okno promu Endeavour uszkodzone przez kosmiczny śmieć (podczas ponad 100 lotów wykonanych przez wahadłowce uszkodzeniu uległo 70 okien) Wiedza i Zycie czerwiec 2003 5
1.04. Powroty kosmicznego złomu na Ziemię PoniewaŜ 2/3 powierzchni Ziemi stanowią morza i oceany, a znaczna część lądów jest słabo zaludniona prawdopodobieństwo zagroŝenia spadkiem kosmicznego złomu na głowę jest niewielkie, ale jest. kosmiczny śmieć, który w październiku 1999 roku spadł na budynek mieszkalny w Oberhausen w Niemczech Wiedza i Zycie czerwiec 2003 fragment stacji kosmicznej MIR, który 23 marca 2001 spadł na pole kukurydzy w stanie Ohio w USA Wiedza i Zycie czerwiec 2003 6
1.05. Skutki i zagroŝenia kosmicznym złomem skutki i zagroŝenia utrudnione prowadzenie obserwacji astronomicznych (zakłócenia spowodowane impulsami pochodzącymi m.in. od satelitarnych systemów telekomunikacyjnych kosmiczny elektroniczny smog ) - 1988 rok Kongres Międzynarodowej Unii Astronomicznej (IAU) w Baltimore - postulat wprowadzenia prawa ochrony kosmosu, czyli prawa ograniczającego zaśmiecanie przestworzy i regulowanie ruchu obiektów latających niszczenie warstwy ozonowej przez startujące rakiety wynoszące obiekty na orbitę uszkodzenia mechaniczne satelitów i kadłubów promów kosmicznych realne niebezpieczeństwo kolizji o charakterze reakcji łańcuchowym prawdopodobieństwo uszkodzenia międzynarodowej stacji kosmicznej szacowane (2001 rok) nawet na 10 % w ciągu najbliŝszych 10 lat awarie statków i satelitów wyposaŝonych w atomowe systemy energetyczne (obecnie krąŝy 50 amerykańskich i rosyjskich statków wyposaŝonych w napęd jądrowy) 7
1.06. Przeciwdziałanie zagroŝeniom wywołanym obecnością kosmicznego złomu w przestrzeni okołoziemskiej automatyczne sondy astronomiczne, rezygnacja z najbardziej zatłoczonych orbit, międzynarodowa koordynacja i współpraca (wysyłanie kilku obiektów mających te same zadania do wykonania) elementy mniejsze od 1 cm pancerze chroniące przed skutkami zderzeń elementy większe od 10 cm, których trajektorie ruchu są śledzone zmiana kursu obiektów kosmicznych ( w 1991 roku sytuacja taka miała miejsce 2-krotnie w przypadku amerykańskich promów kosmicznych) elementy o wielkości od 1 do 10 cm laserowa miotła (projekt ORION dezintegracja laserem) moŝliwość oczyszczenia przestrzeni w ciągu 2 lat, ale międzynarodowa umowa o zakazie uŝywania broni laserowej w przestrzeni kosmicznej Zaśmiecenie kosmosu moŝna porównać do zanieczyszczenia oceanów przez długi czas skutki są niedostrzegalne, ale kiedy się ujawnią, bardzo trudno je usunąć. 8