NA START! Szanowni Państwo - pedagodzy! Zapewne się zgodzicie, że Wasi uczniowie na pytanie o media odpowiedzą bez wahania, że na tym się znają wprost doskonale. Faktem jest, że młodzi ludzie odznaczają się niezwykłą sprawnością w używaniu możliwości technicznych i programistycznych, jakie dają nowe media. Jednak ich poziom rozumienia mediów, umiejętność krytycznego odbioru, twórczego i etycznego współtworzenia, pozostawia wiele do życzenia. Olimpiada Medialna pomoże im poruszać się w dżungli informacji. Ponieważ jest jednak zupełną nowością, pragniemy przed rozpoczęciem pierwszej edycji przedstawić Państwu zestaw scenariuszy zajęć, które pomogą przygotować Państwa uczniów do wzięcia udziału w Olimpiadzie Medialnej. Prezentujemy również kilka testów w formie, z jaką uczniowie będą mogli się spotkać podczas pierwszego i drugiego etapu Olimpiady, co niewątpliwie pomoże im lepiej się przygotować. Nie sposób przedstawić Państwu w tej formie wszystkie dostępne materiały i propozycje zajęć, stąd wybraliśmy naszym zdaniem najciekawsze. Zachęcamy do zaglądania na stronę do tzw. boxu edukacy jnego, gdzie znajdą Państwo dużo więcej materiałów i informacji, a w przeznaczonym specjalnie dla Państwa Pokoju nauczycielskim jeszcze więcej inspiracji dydaktycznych i scenariuszy zajęć. Zespół Fundacji Nowe Media Słowo od autora Oto kilka inspiracji dydaktycznych na wspólne zajęcia lekcyjne wraz z propozycjami zadań do realizacji w grupie, lektur i tematów do osobistych poszukiwań. Dobrze, jeśli przygotowania do Olimpiady Medialnej będą miały charakter pasji i fascynacji, a nie bezmyślnego przyswajania wiedzy czy kopiowania i wklejania gotowych myśli, przez kogoś już wyrażonych. Na końcu każdej części umieściliśmy quizy edukacyjno-medialne, który ma nie tylko sprawdzić naszą wiedzę, ale mam nadzieję pogłębić zainteresowanie tematem. Dr Piotr Drzewiecki 2
3 Test I: 1. a. prawda b. prawda c. fałsz był to Martin Coopeer. 2. 1898 to nie pomyłka! 3. Każdy z nich wniósł uznawany wkład, choć za pioniera uznano Johna Logie Bairda. 4. Lumier. 5. Heinrich Herzt, Nikola Tesla, Thomas Alva Edison i Michael Faraday. 6. 1 a, 2c, 3b. Test II: 1. c. 2. Wortale to: Dance.pl, PHX.pl, Histmag.org, FTB.pl, Asimo.pl, Granice.pl. 3. Mark Zuckerberg. 4. 140. 5. a. 6. 1g, 2d, 3f, 4h, 5b, 6i, 7c, 8j, 9e, 10a. 7. Onet.pl to jedyny portal wśród wymienionych. Test III: 1. b. 2. C, V, file as. 3. 1994. 4. c. 5. Creative Commons. 6. a: 1,2,8,9,10; b: 3,5; c: 6,7,4. Test IV: 1. b. 2. Sitcom: Miodowe lata, Niania, Świat według Kiepskich; Docusoap: Szpital Dzieciątka Jezus, Kawaleria powietrzna, Zielona karta; Soap opera: Plebania, Samo Życie, Na dobre i na złe. 3. a, b, g, f, e, d, h, i, c, j. 4. 1i, 2c, 3 h, 4a, 5j, 6d, 7e, 8b, 9f, 10g. 5. Wszystkie są prawdziwe. 6. a. Test V: 1. Metabolizm, amfora. 2. a. 3. a. 4. h, j. 5. A: Plus minus, Sprawa dla reportera, Magazyn Ekspresu reporterów, Warto rozmawiać; b: Młodzież kontra, Minęła dwudziesta, Wierzę, wątpię, szukam; c: Kawa na ławę, Szkło kontaktowe, Teraz my. 6. 1f, 2g, 3a, 4d, 5c, 6b, 7e. 7. Kisielewski Stefan. Test VI: 1. b,a,c,e,d. 2. lipiec 2013. 3. 1g, 2e, 3f, 4i, 5h, 6c, 7j, 8b, 9d, 10a. 4. 1i, 2j, 3h, 4f, 5b, 6a, 7c, 8e, 9d, 10g. Test VII: 1. 1. h. 2. a. 3. b. 4. d. 5. f. 6. j. 7. g. 8. i.;9. c. 10. d. 2. Poćwicz szukanie informacji :) Odpowiedzi do testów Patroni: Partnerzy strategiczni: Partnerzy: Patron naukowy: Główny współorganizator: PARTNERZY
TRANSFORMACJA MEDIÓW Jak zmieniają się media, jak zmieniliśmy się my? Ostatnie 100 lat w historii mediów to ogromny skok technologiczny i kulturowy. Jeszcze nigdy nie mieliśmy do czynienia z tak gwałtowną zmianą. Kino i radio to odkrycia raptem końca XIX wieku. Telewizja upowszechniła się w drugiej połowie ubiegłego stulecia. Komputer osobisty ma nieco ponad 30 lat. Internet i telefonia komórkowa to dopiero nastoletni towarzysze naszej codzienności. Ledwo masowe media audiowizualne odnalazły swoje stałe miejsce w naszej kulturze, a już mamy do czynienia z kolejną rewolucją nowymi mediami. Tak szybkie i ogromne przemiany, przeobrażenia i przekształcenia (łac. transformatio) naszej dotychczasowej kultury to dla nas wyzwanie. Jak sobie z poradzić z tą zmianą? Jak twórczo ją wykorzystać w naszym osobistym życiu? Dopiero zaczynamy przygodę z nowymi mediami. Będziemy zastanawiać się nad tym w pierwszym etapie naszych przygotowań do Olimpiady Medialnej, w module Transformacja medialna. W tej części wiele odniesień do technologicznej historii minionego stulecia i ostatniej dekady. 4
SCENARIUSZ LEKCJI 1 Stare/nowe media. Czego uczy nas historia środków społecznego przekazu? Cele i metody lekcji: Świadomość historycznych i technologicznych przemian środków społecznego przekazu w minionym stuleciu. Podstawowa wiedza o historii techniki medialnej. Umiejętność analizy porównawczej. Esej dydaktyczny, praca domowa (do 1200 znaków) umiejętność pisania do określonej liczby znaków. W ramach zajęć uzupełniających wizyta np. w Muzeum Techniki w Warszawie, Muzeum Poczty i Telekomunikacji we Wrocławiu. Pojęcia i główne treści: Nowe media określenie elektronicznych i cyfrowych środków komunikacji masowej, które powstały pod koniec II poł. XX w., wśród których możemy wymienić: CD-ROM-y, DVD, gry komputerowe, komputery multimedialne, Internet. Opierają się na cyfrowej technice zapisu, dającą możliwość ingerencji i modyfikowania przekazów. Dotychczasowe środki masowego przekazu są określane jako media tradycyjne lub też stare media: prasa oraz media elektroniczne oparte na technice analogowego zapisu (radio, telewizja, magnetofon). Nowe media charakteryzuje miniaturyzacja urządzeń, łatwiejszy interfejs użytkownika, integracja różnych mediów w jednym urządzeniu multimedialność. Umożliwiają większą interakcję użytkowników i wspólne tworzenie przekazów w sieci. Pomoce do zajęć: Przygotowanie prezentacji ilustrującej korzystanie z mediów w minionym stuleciu. Wzór pod adresem http://presscafe.eu/?p=2171 Egzemplarze starych czasopism i gazet codziennych, stare telefony komórkowe, zabytkowe odbiorniki radiowe, magnetofony szpulowe i kasetowe, walkmany, telefony z tarczą i inne. Praca w grupach: Klasę dzielimy na dwie grupy. Zadaniem pierwszej będzie analiza przyniesionych egzemplarzy dawnej prasy, drugiej urządzeń i nośników technologicznych, które nie są już powszechnie używane. Prosimy grupy o ich charakterystykę. Dlaczego w prasie dawniej dominował tekst, a współcześnie zdjęcia? W jaki sposób zmieniły się odtwarzacze muzyki i telefony? Jakie cechy możemy uznać za wspólne? Efekt ich pracy podsumowujemy na tablicy tworząc listę kategorii tj. miniaturyzacja, ikonizacja mediów. Temat eseju: Telewizja, radio, prasa współcześnie i 50 lat temu Lektura uzupełniająca: Z. Bajka, Historia mediów, Kraków 2008. Więcej na temat powstawania poszczególnych mediów w dziale czy wiesz, że na stronie: olimpiada-medialna.edu.pl 5
TRANSFORMACJA MEDIÓW TEST I: Stare/nowe media. Czego uczy nas historia środków społecznego przekazu? 1. Odpowiedz, czy poniższe twierdzenia są prawdziwe czy fałszywe: a. Twórcą fonografu (poprzednika gramofonu, w Polsce często mówimy adaptera) był Thomas Alva Edison. PRAWDA CZY FAŁSZ? b. Wynalazek prasy drukowanej przypisujemy Johannesowi (Janowi) Gutenbergowi (1399-1468), niemieckiemu złotnikowi. PRAWDA CZY FAŁSZ? c. Olaf Nokia (1928 ) był dyrektorem Motoroli odpowiedzialnym za badania i rozwój. To jemu przypisuje się wprowadzenie na rynek pierwszych przenośnych telefonów w połowie XX w. PRAWDA CZY FAŁSZ? 2. Uzupełnij rok: Pierwszy prototyp magnetofonu powstał w. roku, skonstruowany przez Valdemara Poulsena (1869-1942), duńskiego technika. 3. Która z poniższych osób nie przysłużyła się powstaniu telewizji? o Paul Nipkow niemiecki inżynier o Vladimir Zworykin amerykański elektronik rosyjskiego pochodzenia o John Logie Baird o Jan Szczepanik - zwany polskim Edisonem o Każdy z nich wniósł uznawany wkład 4. Kogo historia uznaje za pionierów kinematografii? Wpisz nazwiska :... 5. Za wynalazcę radia uznajemy Guglielmo Marconiego (1874-1937) włoskiego fizyka i konstruktora, laureata Nagrody Nobla w 1909 roku, którą otrzymał za swoje dokonania. Którzy z poniższych pracowali również nad tym wynalazkiem? o Heinrich Herzt o Jorje Osram o Nikola Tesla o Thomas Alva Edison o Alois Mc Megabit o Michael Faraday 6. Komu to zawdzięczamy, z jaką osobą to wiążemy? Połącz cyfry z odpowiadającymi im literami. 1. Internet 2. Telefon 3. Komputer osobisty a. Tim Berners-Lee. b. Jacek Karpiński, Steve Jobs, Bill Gates c. Alexander Graham Bell. 1.... 2.... 3.... Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz na początku tej książki oraz na stronie: olimpiada-medialna.edu.pl 6
SCENARIUSZ LEKCJI 2 Cele i metody lekcji: Znajomość gatunków dziennikarskich i umiejętność ich rozpoznawania w mediach. Rozróżnianie informacji od komentarza. Umiejętność pracy zespołowej w grupach, pisanie eseju Pojęcia i główne treści: Podstawowy podział na dziennikarskie teksty informacyjne (opisujące fakty, w sposób możliwie obiektywny) i publicystyczne (wyjaśniające i ułatwiające zrozumienie faktów, subiektywne opinie, komentarze). Definicje gatunków dziennikarskich tj. informacja (news) dziennikarski, artykuł publicystyczny, reportaż, felieton, wywiad dziennikarski. Specyfika i podobieństwo do gatunków telewizyjnych i radiowych. Fenomen reportażu i wywiadu jako gatunków z pogranicza informacji i publicystyki. Etyczna zasada oddzielania informacji od komentarza. Odbiorca w roli dziennikarza. Dziennikarstwo obywatelskie. Pomoce do zajęć: Egzemplarze polskich tygodników opiniotwórczych np. Polityki, UważamRze, Newsweeka, Wprost. Przygotowujemy prezentację z definicjami gatunków dziennikarskich. Wzór takiej prezentacji można znaleźć na stronie Otwartej Akademia Umiejętności, w dziale czytelnia: akademiaumiejetnosci.com (Korzystanie z materiałów jest dozwolone pod warunkiem podania źródła i autora materiału.) Praca w grupach: Dzielimy uczniów na grupy i rozdajemy egzemplarze tygodników. Prosimy uczniów, aby wyszukali poszczególne gatunki dziennikarskie w czasopiśmie. Jedna grupa poszukuje Informacja czy publicystyka? O gatunkach dziennikarskich i ich rozróżnianiu. tekstów informacyjnych, druga publicystycznych np. felietonów, trzecia reportaży i wywiadów. Jak je rozpoznać? Czym się charakteryzują? Gdzie zwyczajowo znajdują się w danym czasopiśmie? W podsumowaniu zauważamy podobieństwa do elektronicznych gatunków dziennikarskich, także tych internetowych. W jakim stopniu wpis na forum czy na mikrologu może być formą dziennikarską. Czy my możemy również stawać się dziennikarzami? Zastanawiamy się jak zmienia się forma gatunkowa środków przekazu i dlaczego powinniśmy utrzymać ten podstawowy podział na informację i publicystykę. Temat eseju: Ja, dziennikarz obywatelski. O czym chciałbym napisać artykuł? Lektury uzupełniające: Z. Bauer, E. Chudziński, Dziennikarstwo i świat mediów, Kraków 2008. L. Olszański, Dziennikarstwo internetowe, Warszawa 2006. D. Gillmor, My, media, http://media.wikidot.com/ 7
TRANSFORMACJA MEDIÓW Od dot.com do Web 2.0. Jak społeczność tworzy nowe media? Cele i metody lekcji: Rozumienie specyfiki mediów społecznościowych. Kształcenie postawy aktywnego uczestnictwa w sieci i zasad etykiety internetowej. Umiejętność pracy zespołowej, wspólne redagowanie dokumentu Pojęcia i główne treści: Epoka dot.com od popularnych domen komercyjnych.com, (pierwsza w 1985 r., obecnie ok. 80 mln zarejestrowanych domen). Określenie wczesnego okresu rozwoju internetu, tworzenia witryn firmowych i reprezentacji elektronicznych prasowych wydań czasopism i dzienników. Pod koniec XX w. powstał efekt tzw. bańki internetowej. Wiele firm tworzyło i chciało czerpać korzyści z internetu, ale ten zapożyczony z mediów tradycyjnych model (utrzymanie redakcji portalu) dla wielu okazał się zbyt kosztowny. Web 2.0 określenie (Tima O'Reilly) serwisów internetowych, powstałych w XXI w., w których działaniu podstawową rolę odgrywa treść generowana przez użytkowników danego serwisu. Witryny web 2.0 charakteryzuje m.in. wykorzystanie mechanizmów wiki, blogów, RSS, generowanie treści przez użytkowników (user-generated content), tworzenie się wokół serwisów rozbudowanych społeczności, rozwój otwartych licencji jak Creative Commons czy GNU GFDL, kolektywna inteligencja sieciowe tworzenie zasobów. Filozofia i technologia web 2.0 przyczyniła się do upowszechnienia serwisów społecznościowych i narodzin społeczeństwa sieci (określenie Manuela Castellsa). Netykieta od ang. sieć i fr. etiquette, zbiór zasad przyzwoitego zachowania w Internecie. Ma na celu przeciwdziałanie nieetycznym formom komunikacji sieciowej tj. trolling - obrażanie i ośmieszanie użytkowników np. forum, czy też flame wars - sieciowych wojen na obelgi. Pomoce do zajęć: Kartki papieru, długopisy, flamastry. Materiały dostępne na stronie akcji społecznej Internet bez chamstwa, http://internetbezchamstwa.pl/ Praca w grupach: Zadaniem uczniów (praca w grupach) będzie opracowanie współczesnego kodeksu internauty. Jedna grupa pisze kodeks dla forum internetowego, druga np. dla czatu internetowego, trzecia dla portalu społecznościowego np. Facebooka. Dlaczego taki kodeks jest nam potrzebny? Co jest głównym grzechem współczesnej komunikacji internetowej? Wspólnie wypisujemy na tablicy i omawiamy wybrane kategorie: wulgarność, pisanie dużymi literami (tzw. krzyczenie) itp. Analiza kodeksu internauty opracowanego w ramach akcji Internet bez chamstwa. 8
SCENARIUSZ LEKCJI 3 Praca domowa: Wspólne redagowanie kodeksów internauty wypracowanych w grupie praca on line lub w realu. Lektura uzupełniająca: M. Castells, Społeczeństwo sieci, przeł. M. Marody, Warszawa: PWN 2007. Powyżej screeny serwisów społecznościowych Facebook i Google+. Oba doskonale prezentują zasadę działania WEB 2.0 Więcej informacji na: Zapraszamy! 9
TRANSFORMACJA MEDIÓW TEST II: Transformacja mediów 1. W którym roku powstał pierwszy polski portal internetowy Wirtualna Polska? a. 1991 b. 1993 c. 1995 d. 1997 2. Pogrupuj poniższe elementy na portale i wortale: 1. Dance.pl, 2. PHX.pl, 3. Wp.pl, 4. Histmag.org, 5. Onet.pl, 6. Interia.pl, 7. FTB.pl, 8. Asimo.pl, 9. Granice.pl Portale:... Wortale:... 3. Człowiek roku 2010 według Time, to. najmłodszy miliarder na świecie (ur. 1984 r.), którego serwis ma ponad 0,5 mld użytkowników na całym świecie. W 2010 r. powstał film o twórcy Facebooka The Social Network w reżyserii Davida Finchera. 4. Twett to krótka, nieprzekraczająca.. znaków wiadomość tekstowa wyświetlana na stronie użytkownika serwisu mikroblogowego oraz dostarczana pozostałym użytkownikom. 5. Vlog to rodzaj bloga internetowego, którego zasadniczą treść stanowią pliki: a. Filmowe b. Linki do blogu autora c. Na określony temat, publikowane przez autora w kolejności chronologicznej 6. Po prawej stronie znajduje się lista kilku popularnych polskich i zagranicznych mediów społecznościow y c h. Przyporządkuj osoby ich twórców oraz daty powstania z prawej kolumny. Z początkami wielu z nich wiążą się już anegdoty. Najciekawsze znajdziesz na stronie: 10
TEST II 1. Facebook 2. Wikipedia 3. Blip 4. MySpace 5. You Tube 6. Nk.pl (Nasza klasa) 7. Grono.net 8. Fotka.pl 9. Salon24 10. Radio Wnet a. Krzysztof Skowroński, Grzegorz Wa sowski i inni 2009 r. b. Chad Hurley, Steve Chen, Jawed Karim 2005 r. c. Piotr Bronowicz, Tomasz Lis, Wojciech Sobczuk 2004 r. d. Jimmy Wales 2001 r. e. Bogna i Igor Janke 2006 r. f. Marcin Jagodziński, Zbigniew Sobiecki 2009 r. g. Mark Zuckerberg 2004 r. h. Tom Andersen, Chris DeWolfe 2003 r. i. Maciej Popowicz i in. 2006 r. j. Rafał Agnieszczak, Andrzej Ciesielski 2001 r. 1.... 2.... 3.... 4.... 5.... 6.... 7.... 7. Który z poniższych elementów nie pasuje do pozostałych? 1. Dance.pl 2. PHX.pl 3. VmC.org.pl 4. Mediarun.pl 5. Maritime.com.pl, 6. IPIS.pl, 7. Onet.pl, 8. Histmag.org, 9. FTB.pl, 10. Asimo.pl, 11. Granice.pl Odpowiedzi na te i inne pytania znajdziesz na początku tej książki oraz na stronie: olimpiada-medialna.edu.pl 11
SZTUKA INFORMACJI fot. CrazySphinx (CC BY-SA 2.0) Jak być krytycznym odbiorcą mediów? Nadmiar informacji i przekazów medialnych. Nadmiar atrakcyjnej oferty filmów, programów telewizyjnych, stron internetowych. Jak to wszystko przejrzeć i przeczytać? Jak nie utonąć w tym oceanie informacji? To jeden z głównych problemów współczesnej kultury medialnej i społeczeństwa informacyjnego, efekt postępowi technologii środków przekazu. Żeby sobie poradzić potrzebujemy kształcenia szczególnego rodzaju kompetencji, które możemy określić jako kompetencje informacyjne i medialne. W jezyku angielskim używa się terminu information literacy i media literacy. Termin literacy oznacza umiejętność pisania i czytania (piśmienność), w szerszym znaczeniu kulturalną erudycję. Współcześnie ten termin nabrał nowego znaczenia. Poszerzają się rodzaje mediów i zakres źródeł informacji. Powinniśmy uczyć się jak z nich korzystać w sposób świadomy (poznawać technologię i gatunki medialne, źródła informacji, krytyczny) umieć ocenić, co jest dla nas wartościowe, a co nie i selektywny dokonywać wyborów. To u m i e j ę t n o ś c i praktyczne, których kształtowaniem powinna zajmować się szkolna edukacja medialna. W tej części przygotowań do Olimpiady medialnej uczniowie poznają kilka pojęć ze świata reklamy, analizy źródeł informacji i krytycznego odbioru mediów. Poznają również zagadnienia związane z prawem autorskim i problemami manipulacji w mediach. Zamiast esejów i lektur (oprócz niezbędnych odsyłaczy i propozycji książek do własnego studium), więcej tematów do osobistego p rzemyślenia i pracy w grupach. 12
SCENARIUSZ LEKCJI 4 Analiza przekazu Cele i metody lekcji: Umiejętność porównywania różnych sposób prezentowania faktów przez określone media, rozpoznawanie linii programowej pisma, stacji telewizyjnej, umiejętność odróżniania faktów od komentarzy, praktyka przeglądu prasy. Pojęcia i główne treści: Przegląd prasy praktyka dziennnikarska porównywania zawartości różnych dzienników i czasopism. Analiza (łac. analysis, rozdzielić) podstawowa metoda badania naukowego, tu w odniesieniu do przekazów medialnych: przyswajania informacji medialnych, polegająca na rozbiorze danego zagadnienia na mniejsze składniki, w celu ich rozpoznania, zbadania i późniejszej synt ezy zrozumienia, ułożenia w całość. Ideologia uporządkowany zbiór poglądów religijnych, politycznych itp. służący ludziom o tożsamych poglądach do objaśniania otaczającego ich świata, wyraz poszukiwania prawdy o świecie i pragnienie jego zrozumienia. Światopogląd względnie stały zespół sądów (często wartościujących), przekonań i opinii na temat otaczającego świata czerpanych z rozmaitych dziedzin kultury, głównie z nauki, sztuki, religii i mediów. Pomoce do zajęć: Prosimy uczniów o kupno różnych dzienników, danego dnia, w którym ma odbyć się lekcja: Gazety Wyborczej, Rzeczpospolitej, Super Expressu, Naszego Dziennika, Gazety Prawnej. Praca w grupach: Porównywanie różnych tytułów prasowych uczy otwartości na odmienne poglądy i punkty widzenia. Z prasy wybieramy najbardziej interesujący uczniów temat, dostosowany do możliwości intelektualnych klasy. Najlepiej, jeśli jest to temat kontrowersyjny. W jaki sposób dana sprawa jest opisana w różnych dziennikach? Jak przekazywane są informacje, jakie komentarze redakcyjne im towarzyszą? Możemy na tablicy przygotować trzy kolumny z nagłówkami: opinie negatywne, neutralne i pozytywne. Następnie w każdej kolumnie zaznaczyć jak dane wydarzenie komentują autorzy piszący w poszczególnych dziennikach. Taka praktyka sprzyja również kształtowaniu własnej wizji świata. Pomyśl w wolnym czasie: Jak byś podzielił ideologicznie różne tytuły prasowe, stacje telewizyjne? Czym różnią się ich przekazy w przedstawianiu wydarzeń? Postaraj się opracować listę najważniejszych poglądów i idei, które reprezentują określone media (prawicowe, lewicowe, liberalne, katolickie). 13
SZTUKA INFORMACJI Prawda i obiektywizm w mediach Cele i metody lekcji: Kształtowanie umiejętności dziennikarskich wyszukiwania i weryfikacji informacji na dany temat, świadomość znaczenia wartości prawdy w przekazach medialnych, zadanie domowe i inscenizacja dydaktyczna. Pojęcia i główne treści: Prawda tu w odniesieniu do mediów: zgodność opisu faktów z ich stanem rzeczywistym, podstawowa wartość w przekazach medialnych. Weryfikacja informacji praktyka sprawdzania informacji w przynajmniej dwu niezależnych źródłach, jedna z podstawowych zasad pracy dziennikarza i zalecana praktyka odbiorcza. Rzetelność dziennikarska wymóg starannego gromadzenia i sprawdzania informacji przed ich podaniem do wiadomości publicznej przez dziennikarzy. Obiektywizm medialny dążenie do podania jak najpełniejszego przekazu faktów zgodnych z rzeczywistością, przy unikaniu odautorskiego komentarza tych wydarzeń, zasada i graniczny cel dążeń twórców przekazów informacyjnych. Przygotowanie zajęć: Uczniowie mają za zadanie uważnie obserwować wydarzenia danego tygodnia pomiędzy kolejnymi zajęciami. Każdy uczeń dostaje jedną kategorię, w której ma przedstawić najważniejsze wydarzenia np. informacje z kraju, ze świata, wydarzenia kulturalne, sportowe. Można przygotować kamerę wideo do rejestracji wystąpień i odpowiednie tło (np. z rzutnika). W klasie ustawiamy krzesła dla naszych panelistów. Inscenizacja dydaktyczna: Na lekcji będziemy prezentować zebrane wydarzenia w formie naszego własnego dziennika telewizyjnego. Uczniowie mogą również wzbogacić je swoim autorskim komentarzem, ale po zakończeniu części informacyjnej, w której przedstawiają najważniejsze wydarzenia mijającego tygodnia. Nauczyciel pełni rolę gospodarza programu. Całość warto zarejestrować kamerą wideo, a salę lekcyjną odpowiednio przygotować, tak jakbyśmy byli w studio telewizyjnym lub na ważnej konferencji. Pomyśl w wolnym czasie: Czy obiektywizm mediów jest do końca możliwy? Dlaczego tak bardzo różnimy się w opisywaniu danej rzeczywistości (politycznej, społecznej, religijnej)? Co nas jednak łączy? Co możemy zrobić, żeby łączyło nas jeszcze więcej? 14
SCENARIUSZ LEKCJI 6 Krytyczny odbiór mediów Cele i metody lekcji: Kształtowanie świadomej, krytycznej i selektywnej postawy wobec środków społecznego przekazu, budowanie własnego systemu wartości w odniesieniu do przekazów medialnych, dyskusja w grupach. Pojęcia i główne treści: Krytyczny odbiór mediów umiejętność dokonywania ocen przekazów medialnych i informacyjnych względem przyjętego systemu wartości. Wartości to powszechnie pożądane w społeczeństwie przedmioty lub idee, którym przypisujemy ważną rolę w życiu. System wartości to zespół wartości uporządkowany według stopnia ważności. Antywartości przeciwieństwo wartości, zwykle o charakterze zagrożeniowym. Pomoce do zajęć: Nauczyciel przygotowuje karteczki z wypisanymi na nich wartościami ważnymi w życiu człowieka (miłość, pokój, zdrowie, bogactwo, autorytet, wolność, przyjemność, ochrona środowiska). Praca w grupach: Uczniowie podzieleni na grupy otrzymują wylosowaną kartkę z hasłem. Jak odnoszą się do danej wartości? Ich zadaniem jest wypisanie skojarzeń z przekazami medialnymi, filmami, programami telewizyjnymi, piosenkami. Zastanawiają się również nad tym, w jaki sposób dane wartości są dzisiaj prezentowane w mediach. A co jest ich zagrożeniem, antywartością, i jak są one obecne w przekazach? Wspólnie można też podyskutować o hierarchii wartości we współczesnych mediach. Pomyśl w wolnym czasie: W wolnej chwili usiądź z notesem. Zapisz 5 swoich ulubionych filmów, zespołów muzycznych, książek, programów telewizyjnych. To Twój osobisty ranking, lista przebojów. Dlaczego podobają Ci się te, a nie inne? Dlaczego ten film, książkę, muzykę uważasz za ważną w swoim życiu? Co Cię w niej pociąga? Jakie wartości artystyczne i inne ze sobą niesie? Spróbuj się nad tym zastanowić i to opisać. 15
SZTUKA INFORMACJI Pokolenie Ctrl C Ctrl V Cele i metody lekcji: kształtowanie twórczej postawy wobec mediów, rozumienie znaczenia praw autorskich, świadomość problemu plagiatu jako kradzieży dóbr niematerialnych, umiejętność analizy tekstu. Pojęcia i główne treści: Twórczość Postawa odtwórcza Własność intelektualna zbiorcze określenie chronionych prawem dóbr niematerialnych tj. prawa autorskie, patenty i znaki towarowe. Prawa autorskie pojęcie prawnicze oznaczające ogół praw przysługujących autorowi utworu albo przepisy upoważniające autora do decydowania o użytkowaniu dzieła i czerpaniu z niego korzyści. Utwór każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Autor posiadający niezbywalne prawa osobiste (w odróżnieniu od majątkowych, które można przekazać) twórca danego utworu. Plagiat kopiowanie cudzej pracy lub pomysłu i przedstawienie pod własnym nazwiskiem. Pomoce do zajęć: tekst Ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Dz. U. 2006.90.631 z późn. zm., najlepiej z komentarzem prawniczym. Ilustracja ze znakiem praw autorskich tzw. Copyright to i znak Creative Commons. Praca w grupach: sąd na prawami autorskimi. Połowa klasy będzie adwokatem praw autorskich w klasycznym rozumieniu, druga połowa praw Creative Commons, liberalizujących korzystanie z zasobów. Pracując w grupach zastanówcie się, jakie racje stoją za każdym z tych rozwiązań. Jak znaleźć konieczny kompromis pomiędzy prawami i dobrem majątkowym autorów, a odbiorcami i użytkownikami, którzy chcą mieć łatwiejszy dostęp do ich twórczości. Pomyśl w wolnym czasie: Jak często ściągasz muzykę, kopiujesz materiały do nauki z serwisów typu sciaga.pl, chomikuj.pl, wymieniasz pliki za pomocą programów p2p. Czy zawsze to co robisz jest zgodne z prawem? Ale przecież potrzebujesz, chcesz tych materiałów? Jak rozwiązać ten problem? Jak unikać łamania prawa i mieć spokojne sumienie? Jak często zdarza Ci się kopiować bezmyślnie treści dostępne w Internecie? W jaki sposób metodę kopiuj wklej, Crtl C Crtl V chciałbyś zastąpić metodą New file Save as? Stać się bardziej twórcą zasobów Internetu niż ich kopistą? 16
SCENARIUSZ LEKCJI 8 Cele i metody lekcji świadomość zjawiska manipulacji w przekazach medialnych, znajomość niektórych technik manipulacyjnych, rozróżnianie pomiędzy informacją, komentarzem, perswazją a manipulacją, praca w grupach Pojęcia i główne treści: Informacja w miarę obiektywny przekaz wiadomości o danym fakcie, zjawisku, problemie, przedmiocie czy osobie. Komentarz do informacji subiektywna opinia o danym fakcie itd. Komunikat perswazyjny informacja, której celem jest nakłanianie kogoś do swoich racji. Manipulacja informacyjna komunikat perswazyjny, którego nie jest świadomy odbiorca aktu komunikacji, ukryty, podświadomy, odwracający uwagę od istotnych elementów przekazu, podstępny. Pomoce do zajęć: przeczytaj uważnie fragment książki Jarosława Rudniańskiego, Homo cogitans, Warszawa: Wiedza Powszechna 1981, s. 122-136, dostępny też na stronieinternetowej, www.kns.gower.pl/ filozofia/metody.htm Autor opisuje w nim 13 metod ograniczania swobodnego myślenia stosowanych w środkach masowego przekazu. Po dokładnej analizie przygotuj 13 fiszek (lub mniej zależnie od liczebności klasu) opisujących daną metodę np. Metoda zdania większości propagowanie poglądu, że wszyscy tak myślą. Metoda autorytatywnego świadectwa operowanie twierdzeniami osób, które w danym środowisku uważane są za autorytet. Metoda pozornego wyboru przedstawia się kilka różnych punktów widzenia Manipulacja w przekazach medialnych danego problemu, lecz w taki sposób, iż nieco bardziej pozytywnie przedstawia się ten punkt widzenia, o jaki chodzi oddziałującemu. Metoda stereotypów operowanie określonym schematem, obrazem danej osoby lub grupy osób czy też idei w stosunku do których pragnie się wzbudzić i utrwalić postawę negatywną lub pozytywną. Metoda powtarzania sloganów powtarzanie krótkich haseł, które mają oddziaływać na odbiorcę, budzić określone uczucia i prowadzić do pożądanych zachowań.itd. Praca w grupach: zadaniem uczniów (grupy 2-3 osobowe) jest dopasowanie odpowiednich przykładów do podanych metod manipulacji medialnej, z życia codziennego, zakupów sklepowych, reklamy, przekazów medialnych, debaty polityków. Wspólnie postarajcie się podyskutować na temat problemu manipulacji jako przekroczenia zasad etycznych i skutecznych metod obrony przed stosowaniem tych technik. Pomyśl w wolnym czasie: jak bronić się przed technikami manipulacji np. kiedy spotykamy sprzedawcę w sklepie, który promuje dany towar albo kiedy otrzymaliśmy kolejną bardzo atrakcyjną ofertę? Jakie informacje są przed nami ukrywane? W jaki sposób możemy rozwijać krytyczne myślenie w tym zakresie, żeby ustrzec się przed technikami manipulacji? Czy do końca możemy jest to jednak możliwe? 17
SZTUKA INFORMACJI TEST III: Sztuka informacji 1. Co to jest dom mediowy? a. Firma działająca w sektorze mediów wydająca różne tytuły prasowe, prowadząca różne portale lub produkująca różne audycje b. firma marketingowa, która zajmuje się planowaniem i zakupami czasu antenowego na kampanię reklamowe w mass mediach c. Siedziba KRRiT 2. Uzupełnij: Ctrl. i Ctrl. - Save.. nie równa się New 3. W którym roku powstała obecnie obowiązująca w Polsce Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych?.. 4. Które elementy nie stanowią metody manipulacji odbiorcami mediów: a) Metoda zdania większości b) Metoda plagiatu c) Metoda cenzury d) Metoda autorytatywnego świadectwa e) Metoda pozornego wyboru f) Metoda stereotypów g) Metoda powtarzania sloganów 5. Co oznacza skrót cc? 6. Niektórych produktów i usług nie wolno reklamować w mediach. Inne obowiązują pewne ograniczenia. Postaraj się je pogrupować zgodnie z kategoriami. a. Bez ograniczeń b. Dozwolone pod pewnymi zastrzeżeniami c. Zupełnie zakazane 1. Napoje energetyczne 2. Fastfood 3. Piwo 4. Papierosy 5. Lekarstwa 6. Wódka 7. Hazard 8. Prezerwatywy 9. Gry komputerowe 10. Zabawki dla dzieci a.... b.... c.... Scenariusze zajęć i materiały nt. reklamy na olimpiada-medialna.edu.pl 18
ODBIÓR I TWORZENIE PRZEKAZÓW MEDIALNYCH Profilowanie mediów i odbiorców Cele i metody lekcji: samoświadomość własnych potrzeb medialnych, budzenie aktywnej postawy wobec mediów, rozumienie zjawiska formatowania, profilowania mediów, świadomość potrzeby ochrony własnego profilu w serwisach społecznościowych. Pojęcia i główne treści: Profil medialny w tradycyjnym znaczeniu profil to wizerunek twarzy widzianej z boku; w serwisach społecznościowych opis informacji o użytkowniku; w odniesieniu do mediów w ogólności: kierowanie przekazu do określonej grupy odbiorców, synonim formatowania. Format radiowy, telewizyjny rodzaj programu nadawanego w danej stacji radiowej/telewizyjnej, skierowany do określonej grupy docelowej odbiorców. Grupa docelowa audytorium definiowane m.in. poprzez wiek, płeć, miejsce zamieszkania, do którego kierowany jest komunikat medialny. Pomoce do zajęć: wydrukowane loga stacji radiowych tj. Radio Zet, RMF FM, Eska, Tok FM. Zapoznanie się z podziałem formatów medialnych tj. AC, CHR, Oldies, radia typu talk. Możesz posłużyć się prezentacją ze strony Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Krośnie: www.pwsz.krosno.pl/download/gfx/pw szkrosno/pl/defaultaktualnosci/133/9 /1/radiowe_formaty.pdf Praca w grupach: na tablicy tworzymy mapę formatów radiowych. Dzielimy je na formaty muzyczne i formaty słowne (typu talk). Omawiamy specyfikę gatunkową AC i CHR. Wspólnie staramy się przyporządkować właściwe stacje do formatów. Ilustracje dokumentujące jedną z takich lekcji. Pomyśl w wolnym czasie: jak stacje telewizyjne i radiowe definiują mnie jako widza, słuchacza? Na co zwracają uwagę? Do czego chcą mnie przekonać w reklamie? Dlaczego formaty CHR są tak popularne? Jaki jest mój gust muzyczny, czego poszukuję? 20