Komputer to urządzenie służące do wykonywania programów komputerowych.

Wstęp Nigdy nie jest za późno na naukę obsługi komputera! Nauczysz się tego w każdym wieku. Książka, którą masz w ręku, stanowi tylko króciutki wstęp do tematu. Do nauki konkretnych zagadnień przygotowane są znacznie obszerniejsze pozycję. W tej książce omówimy tylko podstawowe pojęcia komputerowe, pomożemy Ci zrobić pierwsze kroki w Windows (wersje XP, Vista, 7, 8, 8.1 i 10), napisać krótki tekst, zapoznamy z grafiką komputerową, Internetem i omówimy podstawowe kategorie programów komputerowych. Idealne również by było, gdybyś miał kogoś w rodzinie, kto zna się już trochę na komputerach i może Ci pomóc w pewnych sprawach jednorazowych, jak właśnie zakup komputera, podłączenie wszystkich elementów, instalacja podstawowych programów, wybranie połączenia internetowego itd. Te rzeczy trudno jest nauczyć z książki. Nasze książki powinny być natomiast idealne do nauki obsługi poszczególnych programów poczynając od nauki Windows od momentu włączenia komputera, ale zakładając, że wszystko masz już właściwe zainstalowane, podłączone i skonfigurowane. Co to jest komputer? Definicja encyklopedyczna: Komputer urządzenie elektroniczne służące do przetwarzania wszelkich informacji, które da się zapisać w formie ciągu cyfr albo sygnału ciągłego. (Wikipedia internetowa encyklopedia) Brzmi to bardzo uczenie. Na potrzeby tej książki zaproponujemy prostsze określenie: Komputer to urządzenie służące do wykonywania programów komputerowych. Tak. Wiemy, że jest to definicja z cyklu masło maślane, czy jaki koń jest, każdy widzi, ale naszym zdaniem trafia w sedno. To, co trzeba zapamiętać Komputer, laptop, Internet 5

i zrozumieć, to to, że nie ma czegoś takiego jak praca na komputerze, tylko wykonywanie konkretnych programów komputerowych. Na przykład, (to, co ja teraz robię) pisanie książki na komputerze (przy użyciu programu do pisania tekstu, tzw. edytora tekstu, w moim wypadku MS Word). Albo zaprojektowanie okładki do tej książki (program do projektowania grafiki np. CorelDraw). Albo przeglądanie wyników meczów piłkarskich w Internecie (przeglądarka stron WWW np. Internet Explorer). Co jest istotne, to to, że wszystkie te programy i tysiące innych programów, działają na tym samym urządzeniu jakim jest komputer. To tak jakby samochód poza jazdą po szosie potrafił jeszcze latać, kosić trawnik i malować ściany. Oczywiście, umiejętności komputera ograniczają się do operowania na informacjach (jak to widzieliśmy w definicji encyklopedycznej). Nie potrafi on zaparzyć kawy, ale za jego pomocą możemy znaleźć w sieci komputerowej, jaką jest Internet, tysiące przepisów do parzenia kawy. Wcale zresztą nie będę zdziwiony, jeśli na rynku pokażą się ekspresy do kawy sterowane komputerowo (a może już się ukazały?). Wtedy, po podłączeniu tego ekspresu do komputera i zainstalowaniu na nim programu do sterowania takim ekspresem, można będzie powiedzieć, że komputer zaparzy kawę, choć naprawdę, to przekaże do ekspresu informacje, czy, kiedy i jak ma to zrobić. Podobnie nie możemy się nauczyć obsługi komputera. Obsługa komputera ogranicza się właściwie do naciśnięcia przycisku zasilania. Dalej komputer zaczyna najpierw automatycznie wykonywać programy komputerowe. Doprowadza to zwykle do uruchomienia najbardziej istotnego programu systemu operacyjnego, którym obecnie na większości komputerów na świecie jest któraś wersja Windows. Użytkownik musi się więc najpierw nauczyć obsługi systemu operacyjnego (Windows), bo za jego pośrednictwem powie komputerowi, co dalej chce robić na komputerze jaki program użytkowy wykonać. Dalej musi się nauczyć tych programów, które chce używać (np. do przeglądania Internetu, pisania i wysyłania poczty elektronicznej, pisania tekstów, grania w gry komputerowe itd. itp.). System operacyjny (najczęściej Windows) kupuje się zwykle razem z komputerem i sprzedawca komputera go już nam instaluje i przygotowuje do pracy. Razem z Windows dostajemy kilkanaście podstawowych i najprostszych programów użytkowych. Bardziej skomplikowane i specjalistyczne 6 Komputer, laptop, Internet

programy trzeba już sobie oddzielnie dokupić i zainstalować (choć jest również wiele programów oferowanych za darmo w Internecie). Historia era du ych komputerów Za pierwszy komputer uważa się urządzenie o nazwie ENIAC skonstruowane w Stanach Zjednoczonych w 1946 roku. Wkrótce przemysł komputerowy zaczął się szybko rozwijać za sprawą głównie firmy IBM, która została światowym liderem w tej dziedzinie. Komputery w latach 50-tych i 60-tych XX wieku były ogromnymi urządzeniami zajmującymi często całe, specjalnie przygotowane pomieszczenie. Obsługiwali je wyłącznie profesjonalni informatycy. Głównymi klientami przemysłu komputerowego były wielkie przedsiębiorstwa (gdzie stosowano je głównie do szeroko pojętej księgowości w tym prowadzenia kartotek magazynowych, przygotowania list płac itd.), armia i uniwersytety. Pierwsze komputery osobiste Rozwój elektroniki a szczególnie miniaturyzacja obwodów elektronicznych wynalezienie tranzystorów a następnie mikroprocesorów uczynił możliwym skonstruowanie komputera osobistego małego urządzenia, które może leżeć na biurku w domu lub biurze i być obsługiwane przez zwykłego użytkownika bez wykształcenia informatycznego. Pierwsze takie komputery osobiste, nazywane także często mikrokomputerami pokazały się w latach 70-tych. Przełomem było włączenie się do wyścigu mikrokomputerowego potężnego koncernu IBM, który w roku 1981 zaoferował komputer osobisty IBM PC. Komputery IBM PC pracowały wtedy pod kontrolą systemu operacyjnego DOS, stworzonego przez małą wtedy jeszcze i nieznaną firmę programistyczną Microsoft. System DOS był znacznie trudniejszy w użytkowaniu niż współczesne systemy operacyjne, jak np. Windows. Komputer, laptop, Internet 7

Po włączeniu ekranu ukazywał się jedynie czarny ekran z tzw. znakiem zachęty : > obok którego trzeba było wpisywać z klawiatury specjalne polecenia. Skamieliną po tym systemie jest obecny również w najnowszych wersjach Windows tryb wiersza polecenia. Jeśli np. w Windows 7 wydasz polecenie Start Wszystkie programy Akcesoria Wiersz polecenia (jeśli nie wiesz, o co chodzi, to się nie przejmuj w tym samouczku dowiesz się co to znaczy i nauczysz się to robić), to ukazuje się tak właśnie wyglądające okienko: Ponieważ firma IBM sama nie opracowała systemu operacyjnego do swojego mikrokomputera, to Microsoft mógł oferować system DOS także innym producentom komputerów osobistych. Wkrótce też zaczęły powstawać setki i tysiące firm oferujących komputery kompatybilne (zgodne) z IBM PC. W praktyce znaczyło to, że mogły one pracować pod kontrolą systemu DOS, korzystać z tysięcy programów napisanych dla tego systemu, czyli zachowywać się i pracować dokładnie tak samo jak oryginalne komputery IBM PC, tyle, że zwykle za znacznie niższą cenę. Kontrolę nad rynkiem komputerów osobistych sprawował odtąd już nie producent sprzętu (hardware), ale oprogramowania (software) firma Microsoft. Koncern IBM istnieje nadal, ale zajmuje się głównie usługami i konsultingiem kom- 8 Komputer, laptop, Internet

puterowym dla największych firm i agencji rządowych. Nie produkuje już mikrokomputerów. Kolejnym kamieniem milowym w rozwoju komputerów osobistych było stopniowe zastępowanie tekstowego systemu operacyjnego DOS, graficznym systemem operacyjnym Windows. Opracowała go ta sama firma Microsoft. Windows nie obsługuje się już wpisując z klawiatury specjalnych poleceń robi się to przez manewry tzw. myszką komputerową i klikanie wskaźnikiem tej myszki w określone punkty ekranu. Klawiatura pozostała oczywiście ważnym składnikiem systemu komputerowego, ale służy już głównie do pisania zwykłych tekstów (jak np. tej książki). Innym ważnym zdarzeniem, które zaszło w latach 90-tych zeszłego wieku, było upowszechnienie się Internetu gigantycznej sieci komputerowej, do której można podłączyć łatwo i tanio każdy komputer. Współczesne komputery osobiste Współczesne komputery osobiste podzielić można według trzech podstawowych kryteriów: 1. Budowy tu główny podział przebiega na linii komputery stacjonarne a przenośne (laptopy/notebooki). 2. Oprogramowania pod kontrolą jakiego systemu operacyjnego działa komputer czy Windows (i którą wersją), czy Linux, czy może jest to komputer imac (Mac, Macintosh) firmy Apple pracujący pod kontrolą własnego systemu. 3. Mocy głównie szybkość procesora, karty graficznej, pojemność pamięci RAM i twardego dysku. Komputer, laptop, Internet 9

Komputery stacjonarne a przenośne (laptop/notebook) Komputery stacjonarne zostały pomyślane do pracy w jednym miejscu. Komputer stacjonarny można oczywiście przenieść z biurka na inne biurko, ale jednak zajmie to trochę czasu. Trzeba najpierw komputer wyłączyć (wkrótce się nauczysz, że nie powinno się po prostu wyłączyć zasilania, trzeba zamknąć Windows patrz str. 31. co może zająć nawet kilkadziesiąt sekund). Następnie trzeba (zwykle czołgając się po dawno nieodkurzanej podłodze pod biurkiem) odłączyć wszystkie kable łączące poszczególne składniki systemu komputerowego oraz podłączające go do sieci elektrycznej i Internetu. Następnie przenosimy wszystkie składniki w nowe miejsce i ponownie pełzając po podłodze, podłączamy kable, mając nadzieję, że pamiętamy, co do czego. Niby nic, ale to wszystko zajmie na pewno kilka, kilkanaście minut a jak się zaplączesz w kable, to nawet dłużej. Dopiero wtedy można komputer ponownie włączyć i czekać na załadowanie się Windows (patrz str. 21.), co może zająć kolejne kilka minut. W przypadku komputera stacjonarnego mówić musimy nie tyle o komputerze, co o całym systemie komputerowym. Jego główne składniki to: monitor, komputer właściwy (główna obudowa z zawartością) klawiatura i myszka. 10 Komputer, laptop, Internet

Do komputera mogą być ponadto podłączone głośniki (choć często są zintegrowane z monitorem), drukarka a czasem jeszcze inne urządzenia. Wszystko to musi być połączone kablami. Podłączanie kabli nie musi być takie straszne, gdyż niewłaściwy kabel po prostu nie będzie pasował do niewłaściwego kontaktu w komputerze. Ponadto istnieje często stosowana konwencja oznaczania końcówek kabla i właściwych kontaktów kolorami (np. końcówka od kabelka myszki jest zwykle zielona i trzeba ją wetknąć do styku tego samego koloru). Komputery przenośne są właśnie przenośne i to jest ich główna zaleta. Nazywamy je często z angielska laptopy lub notebooki (czytaj nołtbuki) jest to to samo. Trochę co innego to netbook (netbuk) jest to trochę mniejszy laptop/notebook, o mniejszej mocy i przeznaczony głównie do przeglądania Internetu i komunikacji e-mailowej. Komputery przenośne są zintegrowane komputer właściwy, klawiatura i monitor są w jednej obudowie otwieranej podobnie jak książka. Myszkę zastępuje tzw. touchpad (czytaj taczpad) niewielki prostokątny obszar poniżej klawiatury, który reaguje na dotyk palca. Zalecamy jednak dokupienie myszy do notebooka praca będzie dużo wygodniejsza. Poza myszą do laptopa podłączać musimy właściwie tylko zasilacz (na samej baterii komputer przenośny będzie pracował tylko kilka godzin) i w miarę potrzeby drukarkę. Komputer, laptop, Internet 11

Główną zaletą komputerów przenośnych jest więc ich przenośność. A wady? Wyższa cena w stosunku do komputera stacjonarnego za maszynę o podobnych możliwościach. Mniejsza klawiatura i ekran, co zmniejsza komfort użytkowania. WA Nź!!! Komputer przenośny nazywamy z angielska laptopem lub notebookiem (czytaj nołtbuk) jest to to samo. Mniejszy laptop o możliwościach ograniczonych głównie do pracy w Internecie nazywamy netbookiem (netbuk). Komputery przenośne obsługuje się tak samo jak stacjonarne zależy to nie od typu komputera, ale od zainstalowanego systemu operacyjnego (zwykle określona wersja Windows). Laptopy są trochę droższe od komputerów stacjonarnych o podobnych parametrach. Z uwagi na mniejszą klawiaturę i ekran są również trochę mniej komfortowe w pracy, ale można je przenosić! Oprogramowanie komputera Telewizora nie kupuje się po to, aby ładnie prezentował się jako mebel (choć dla wielu osób to także jest ważne), lecz aby oglądać programy telewizyjne. Podobnie komputera nie kupuje się po to, aby efektownie prezentował się na biurku, lecz aby z niego korzystać. Korzystanie z komputera polega zaś na pracy przy użyciu programów komputerowych. Programy komputerowe. Komputer jako taki jest tylko masą bezużytecznego żelastwa (hardware czytaj hardłer). Tym, co go ożywia, są programy komputerowe (software softłer) ciągi elektronicznych rozkazów, które mówią poszczególnym składnikom komputera, co mają robić (np. co ma się pojawić na ekranie). Istnieje wiele rodzajów programów komputerowych. Najpopularniejsze programy służą do pisania tekstów (edytory tekstu), do przeprowadzania obliczeń na dużej ilości danych (arkusze kalkulacyjne), do zarządzania danymi (programy zarządzania bazami danych), do zabawy (gry), do rysowania (programy graficzne), do nauki (programy edukacyjne) i do wielu innych zadań. Istnieje również mnóstwo ściśle specjalistycznych programów, takich jak np. programy do prowadzenia wypożyczalni kaset wideo, wypisywania faktur, komponowania muzyki itd. Osobną grupę programów tworzą programy służące do pisania innych programów 12 Komputer, laptop, Internet

(m.in. kompilatory). Za ich pomocą programiści komputerowi mogą napisać dla Ciebie program rozwiązujący niemal dowolny problem. Wszystkie te programy działają na jednym i tym samym urządzeniu komputerze. Instalacja programów. Programy kupujemy zwykle zapisane na dyskach: CD-ROM-ach lub na DVD-ROM-ach. Następnie je instalujemy, to znaczy uruchamiamy specjalny program, który je zapisuje na twardym dysku naszego komputera. Obecnie wiele programów można także (bezpłatnie lub za opłatą) pobrać z Internetu. Uruchamianie programów. Aby rozpocząć pracę z danym programem, trzeba go najpierw uruchomić, tzn. załadować z twardego dysku do pamięci operacyjnej komputera. Jak to się robi, dowiesz się na stronie 27). Pamięci komputera. Pamięć operacyjna (oznaczana często angielskim skrótem RAM) funkcjonuje tylko wtedy, gdy komputer jest włączony. Inne rodzaje pamięci nazywamy pamięcią stałą. Są to m.in. dysk twardy, dyskietka, CD-ROM, DVD, pamięć USB i inne. Dane. Większość programów operuje na danych. Danymi programu są nie tylko dane w tradycyjnym sensie, tzn. z bazy danych (obejmującej np. informacje o wszystkich pracownikach firmy). Może to być również napisany tekst, narysowany obrazek itd. Dane przechowywane są w czasie pracy w tej samej pamięci operacyjnej co instrukcje uruchomionych programów. Jeśli chcemy z nich korzystać w przyszłości, musimy je zapisywać do pamięci stałej (zwykle na twardy dysk), gdyż po wyłączeniu komputera pamięć operacyjna jest wymazywana. System operacyjny. Specyficznym rodzajem programu komputerowego jest system operacyjny, który zarządza działaniem komputera. W szczególności jest on odpowiedzialny za uruchamianie programów użytkowych (aplikacji), czyli tych, dla możliwości użytkowania których kupiłeś komputer. Na większości komputerów osobistych na świecie zainstalowana jest jedna z wersji systemu operacyjnego Microsoft Windows. Windows stanowi przykład systemu, który komunikuje się z użytkownikiem w sposób możliwie łatwy i przyjemny. Na ekranie pojawiają się symbole graficzne, a użytkownik steruje komputerem za pomocą myszy. Zaletą systemu Windows jest to, że wymaga on od aplikacji (programów użytkowych), by zachowywały się i komunikowały z użytkownikiem w pewien standardowy sposób. Dlatego też, gdy nauczysz się podstaw Windows, nie powinieneś Komputer, laptop, Internet 13

mieć kłopotów z użytkowaniem programów napisanych dla tego systemu operacyjnego (oznaczonych jako...dla Windows ). WA Nź!!! Microsoft Windows jest systemem operacyjnym. Jako taki nie wykonuje żadnych praktycznych zadań, lecz służy do uruchamiania i zarządzania programami użytkowymi (aplikacjami) oraz poszczególnymi składnikami komputera. Windows zapewnia standardowy sposób komunikacji komputera z użytkownikiem. System operacyjny jest zwykle instalowany na nowym komputerze przez jego sprzedawcę, choć można go oddzielnie dokupić i samemu zainstalować. Najczęściej tak robimy, gdy chcemy sobie zainstalować jego nową wersję. Obecnie na większości nowych komputerów osobistych, które są w sprzedaży zainstalowany jest system Microsoft Windows 8, który wszedł na rynek w 2012 roku, jego niewielka modyfikacja Windows 8.1 (od 2013 r.), bądź Microsoft Windows 7 w sprzedaży od 2009 roku lub najnowszy Windows 10 (od 2015).. Na starszych komputerach są często ciągle zainstalowane Windows Vista (od 2007 r.), Windows XP (2001) a czasem (bardzo rzadko) jeszcze starsze wersje (Milenium, 2000, 98, 95). Windows 8 (i 8.1) jest produktem bardzo kontrowersyjnym, gdyż jego obsługa znacznie się różni od obsługi poprzednich wersji tego systemu. Wielu użytkowników, którzy już nauczyli się obsługi Windows 7, czy Windows XP, skarży się, że teraz musi się wszystkiego uczyć od początku. Dlatego wiele sklepów komputerowych ciągle utrzymuje sprzedaż komputerów z zainstalowanym poprzednim systemem Windows 7. Windows 10 bardziej przypomina Windows 7 niż Windows 8 i 8.1. Jeśli masz już komputer, to zakładamy, że masz na nim zainstalowany Windows 10 albo 8 (lub 8.1), Windows 7, Vista lub XP. Zupełne podstawy jego obsługi omówimy od strony 21 a Windowsa 8 i 8.1 (które na tyle się różnią, że wymagają oddzielnego omówienia od strony 32.). Jeśli masz jakąś starszą wersję Windows, to mamy jeszcze książki (zwykle o obniżonej cenie!) o tych systemach skontaktuj się z nami telefonicznie. Inne, mniej popularne systemy operacyjne, to m.in. Linux, który osiągnął pewną popularność głównie dzięki temu, że jest systemem bezpłatnym. 14 Komputer, laptop, Internet

Można go zainstalować na tych samych komputerach, na których można zainstalować Windows (choć raczej nie równocześnie). Jest znacznie mniej oprogramowania dla tego systemu niż dla Windows i jest trudniejszy w użytkowaniu a zwłaszcza w instalacji. Generalnie nie polecamy. Swój własny system operacyjny mają komputery firmy Apple, obecnie sprzedawane pod marką Mac, kiedyś Mackintosh. Jeśli się zdecydujesz na taki komputer, to będziesz skazany na ten system i specjalne oprogramowanie do niego. Komputery te mają wielu zagorzałych wyznawców, którzy twierdzą, że są one znacznie łatwiejsze do użytkowania niż komputery z systemem Windows. Na pewno są jednak od nich znacznie droższe a w Polsce bardzo mało popularne. Również nie polecamy. Nie jest istotne, jakiej firmy jest Twój komputer. Ważne, żeby działał pod kontrolą systemu operacyjnego Windows. Takie komputery produkują setki dużych i całkiem małych firm na całym świecie. Windows stało się światowym standardem i bardzo łatwo zmontować komputer zgodny z Windows z części dostępnych w normalnej sprzedaży. Na takich komputerach można instalować programy użytkowe wybrane spośród dziesiątek tysięcy dostępnych na rynku. Nie jest nawet istotne, czy Twoja maszyna to komputer stacjonarny, czy przenośny (notebook, laptop). Jeśli na notebooku zainstalowana jest dana wersja Windows, to jego obsługa będzie wyglądała tak samo jak w przypadku komputera stacjonarnego. WA Nź!!! System operacyjny Windows działa tak samo, niezależnie od marki komputera, na którym jest zainstalowany i czy jest to komputer stacjonarny, czy przenośny. Jak mocny jest mój komputer? Jak komputer wygląda od zewnątrz jest w gruncie rzeczy mało istotne ważne jakie obwody elektroniczne ma w środku. Im działają one szybciej, im więcej potrafią w ciągu sekundy przetworzyć informacji, tym komputer nazywamy mocniejszym. Od wielu lat nowe komputery są coraz mocniejsze utrzymując stale tą samą cenę a nawet trochę taniejąc. Podstawowymi parametrami mocy komputera są: Komputer, laptop, Internet 15

typ i szybkość pracy procesora (części komputera, która dokonuje właściwych obliczeń); pojemność pamięci RAM; typ karty graficznej (podstawowy parametr w przypadku gier komputerowych); pojemność dysku twardego rodzaj (obecnie dominują monitory LCD), długość przekątnej i rozdzielczość monitora (UWAGA: ceny komputerów stacjonarnych podawane są zwykle bez monitora!); Przy kupnie i ocenie komputera innymi istotnymi parametrami są: typ zainstalowanego systemu operacyjnego (przeważnie Windows UWAGA: czasem komputery mogą być sprzedawane bez systemu operacyjnego lub z bezpłatnym systemem Linux powinny być wtedy kilkaset zł tańsze; możesz potem dokupić i samodzielnie zainstalować Windows, ale dla osób początkujących zdecydowanie tego nie polecamy); obecność (nie będzie go zwykle w netbookach), typ i szybkość stacji i nagrywarki płyt CD i DVD; obecność innych składników jak: karta sieciowa (do podłączania do Internetu), karta WiFi (do podłączania do Internetu bezprzewodowo), głośniki (często są zintegrowane z monitorem, u laptopa z całym systemem), kamera internetowa, drukarka, skaner itd., itp. Jaka moc komputera jest Ci potrzebna? Pamiętasz do czego służy komputer do wykonywania programów komputerowych. Tak więc potrzebny jest Ci tak mocny komputer, by dał radę pracować, z tymi programami, na jakich Ci zależy. Każdy program ma swoje tzw. wymagania systemowe, które właśnie o tym mówią. Więcej powiemy o tym później, na stronie 114. Tam też pokażemy jak sprawdzić parametry komputera, który już posiadasz. W tym miejscu możemy generalnie powiedzieć, że jeśli chodzi Ci tylko o wykonywanie na komputerze prostych czynności jak pisanie tekstów, serfowanie po Internecie, komunikację za pomocą poczty elektronicznej, to wystarczy Ci najtańszy komputer, jaki można kupić, również używany. 16 Komputer, laptop, Internet

Większą moc wymagają zwykle programu do obróbki grafiki (np. zdjęć cyfrowych). Natomiast najmocniejszych komputerów wymagają najnowsze gry komputerowe. Tak. Menedżer dużej firmy potrzebuje zwykle do swojej pracy znacznie słabszy komputer niż jego syn, czy wnuk będzie się domagał na gwiazdkę! WA Nź!!! Konieczną moc komputera określają wymagania systemowe programów, które chcesz na nim wykonywać. Paradoksalnie, najsłabsze komputery potrzebne są do typowych zastosowań biurowych i biznesowych a najmocniejsze do gry w najnowsze gry komputerowe. Jaką mam wersję Windows? Jeszcze raz przypomnijmy, że nie obsługuje się komputera, ale poszczególne programy komputerowe, z których najważniejszy jest system operacyjny zwykle Windows. Dlatego, zanim zasiądziesz do nauki, musisz przede wszystkim ustalić, jaki masz system operacyjny czy na pewno Windows, a jeśli tak to jaką wersję Windows. Jak to stwierdzić? 1. Wśród gratów, które dostałeś z komputerem, powinna być instrukcja i dyski instalacyjne, czasem nawet z pudełkiem. Zobacz, czy chodzi o Windows 7, czy inną wersję. 2. Na komputerze powinieneś mieć nalepkę z logo Windows i/lub kodem instalacyjnym. Które to Windows? 3. Zauważ, co się wyświetla na ekranie, gdy włączasz komputer. Po włączeniu komputera (patrz str. 21.) patrz uważnie, co widzisz na ekranie. W pewnym momencie zobaczysz przedstawiający się system operacyjny, np. Windows 7. Home Premium: Komputer, laptop, Internet 17

Zapraszamy! Windows 7 Home Premium Oznaczenie po słowie Windows (tutaj 7) dotyczy głównej wersji Windows. Oznaczenie, które następuje później (np. Home Premium) dotyczy podwersji systemu i nie jest już tak istotne. Najważniejsze byś ustalił swoją główną wersję Windows (najczęściej 10, 8.1, 8, 7, Vista lub XP). Podwersje już się między sobą prawie wcale nie różnią, a przynajmniej jest to niedostrzegalne dla początkującego użytkownika. Jeśli komputer masz już włączony, to jego konfiguracje (w tym wersję Windows) odczytać możesz w sposób, który podajemy na stronie 115. Zdumiewające, ale przy włączaniu komputera z Windows 8 i 8.1, nigdzie nie wyświetla sie informacja, że to Windows 8 ani 8.1. Sprawdź, czy włączanie komputera kończy się wyświetleniem Ekranu Start z kafelkami. Obecnie w sprzedaży są prawie wyłącznie komputery z zainstalowanym Windows 7, 8, 8.1 lub 10. Jeśli swój komputer otrzymałeś po kimś, to możliwe, że zainstalowany jest na nim Windows Vista lub Windows XP. 18 Komputer, laptop, Internet

Przy oznaczeniach systemu operacyjnego pojawiają się często dodatkowe określenia Service Pack Nr, gdzie Nr jest kolejnym numerem (1, 2 lub 3 itd.). Service Packi (czytaj serwis pak) są zbiorami poprawek do systemu, które ściągać można przez Internet (nawet automatycznie). Np. wiele nowszych programów działa na komputerach ze starym systemem Windows XP, ale pod warunkiem, że zainstalowany jest Service Pack 2 lub późniejszy. Kolejne określenie, z którym możesz się spotkać, to to, że system Windows może być 32-bitowy lub 64-bitowy. Jest to określenie techniczne dotyczące tego jak dużymi porcjami informacji operuje system. Wszystkie podwersje systemów Windows Vista i 7 oraz 8 dostępne są zarówno w typie 32-, jak i 64-bitowym. Należy jeszcze dodać, że każda z tych odmian Windows ma swoje wersje językowe. Na rynku polskim spotyka się oczywiście najczęściej wersje polską (często oznaczaną jako PL), choć na wielu komputerach zainstalowana jest wersja angielskojęzyczna (EN). Zestawienie głównych wersji i podwersji systemu operacyjnego Microsoft Windows od najnowszej do coraz starszych (od 1998 roku): Główna wersja Windows Rok Podwersje (spotykane na rynku polskim) Windows 10 2015 Home Pro Enterprise (duże firmy) Education (szkoły i uczelnie) Mobile (tylko tablety i smartfony) Windows 8.1 2013 bez oznaczenia (Standard) Pro Windows 8 2012 Enterprise (duże firmy) RT (tylko tablety) Starter (dla netbooków) Windows 7 2009 Home Premium Professional Ultimate Home Basic Home Premium Komputer, laptop, Internet 19

Główna wersja Windows Rok Podwersje (spotykane na rynku polskim) Windows Vista 2007 Business Ultimate Windows XP 2001 Home Edition Professional Windows Me 2000 Windows 2000 2000 Windows 98 SE 1999 Windows 98 1998 Nie bój się komputera!!! Za chwilę rozpoczniemy właściwą naukę użytkowania komputera w systemie Windows. Mogą z niej skorzystać posiadacze wszystkich podwersji Windows XP, Windows Vista, Windows 7 i Windows 10. Obsługa komputera z Windows 8 i 8.1 różni się na tyle od obsługi innych wersji, że omówimy ją osobno (str. 32.) Zanim zaczniemy, wyjaśnijmy jedną sprawę, której niezrozumienie powoduje częste problemy w nauce początkujących: WA Nź!!! Komputer można zepsuć. Można go zepsuć, zrzucając z biurka na podłogę a jeszcze lepiej wyrzucając przez okno. Monitor można zbić, rzucając w niego cegłą. Nie można natomiast zepsuć komputera, wykonując standardowe dla niego czynności, to znaczy operując myszą i naciskając klawisze na klawiaturze. Najgorsze, co się może przydarzyć, to przypadkowe wykasowanie programów i danych znajdujących się na dysku twardym komputera. Dlatego zawsze czytaj uważnie komunikaty pokazujące się na ekranie. W przypadku niebezpieczeństwa skasowania potrzebnych danych na pewno zostaniesz wcześniej o tym ostrzeżony. 20 Komputer, laptop, Internet

Pierwsze kroki w Windows 10, 7, Vista i XP Włączanie komputera Założeniem tego samouczka jest to, że Windows masz już zainstalowany na swoim komputerze jako podstawowy system operacyjny. W takim wypadku wystarczy włączyć komputer, aby automatycznie rozpoczął się proces uruchamiania Windows. Tak więc do dzieła: 1. Włącz komputer (naciśnij główny włącznik komputera, umieszczony zwykle z przodu obudowy komputera stacjonarnego i nad klawiaturą laptopa). 2. Upewnij się, że włączony jest monitor podłączony do komputera stacjonarnego. Poczekaj chwilę. Uruchamia się teraz system operacyjny Windows (to znaczy ładuje się z twardego dysku do pamięci operacyjnej komputera). Na ekranie pojawia się jego logo i dzieją się różne inne dziwne rzeczy. W zależności od konfiguracji sprzętowej komputera i ustawień Windows może to trwać od kilkunastu sekund do kilku minut. Komputer, laptop, Internet 21

W tym momencie może, ale nie musi, pojawić się ekran logowania Windows. Służy on do zalogowania się użytkownika komputera. Logowanie można nazwać przedstawieniem się użytkownika systemowi operacyjnemu. System Windows umożliwia pracę przy tym samych komputerze wielu użytkownikom (oczywiście niejednocześnie) przy zachowaniu specyficznych ustawień, używanych programów i dokumentów dla każdego użytkownika. Logowanie jest właśnie po to, by komputer wiedział, który użytkownik do niego zasiadł. By wskazać właściwego użytkownika musisz kliknąć na wyobrażenie jego konta. Jeśli nie umiesz jeszcze klikać komputerową myszą, to przenieś się na chwilę do zagadnienia poniżej, gdzie tego uczymy. W niektórych wypadkach konto użytkownika jest chronione hasłem, które musisz wpisać z klawiatury (uczymy tego w zagadnieniu na stronie 75.). Podczas pisania hasła na ekranie zamiast jego kolejnych znaków pokazywać się będą gwiazdki (ma to zapobiec podejrzeniu hasła przez osobę niepowołaną). Wielokrotnie jeszcze będziemy zastrzegać, że różne czynności mogą przebiegać w różny sposób (lub w ogóle nie występować jak w przypadku logowania) w zależności od ustawień (konfiguracji) Windows. Wynika to z tego, że Windows jest systemem bardzo elastycznym i w zależności od upodobań użytkowników można wiele rzeczy w nim zmieniać. W tym samouczku staramy się założyć, że masz w miarę typową konfigurację Windows. Musisz jednak pamiętać, że niektóre operacje trzeba będzie wykonać na Twoim komputerze w nieco zmodyfikowany sposób. Po wykonaniu wszystkich wymienionych powyżej czynności system operacyjny Windows jest już uruchomiony (załadowany do pamięci operacyjnej) i gotowy do działania. Możesz rozpocząć pracę. Nie bój się myszy Mysz jest podstawowym narzędziem użytkownika do wydawania poleceń systemowi Windows (a za jego pośrednictwem poszczególnym programom komputerowym i częściom składowym komputera). Teoretycznie można obsługiwać Windows jedynie za pomocą klawiatury, lecz nikomu tego nie radzę. (Podobnie teoretycznie można dojść pieszo z Warszawy do Madrytu, lecz jakoś wszyscy latają samolotami lub jeżdżą pociągami i samochodami.) Klawiatura służy przede wszystkim do pisania i wprowadzania danych. W notebookach funkcję myszy pełni zwykle touchpad niewielki prostokątny obszar poniżej klawiatury, który reaguje na dotyk palca. (Zalecamy jednak dokupienie myszy do notebooka praca będzie wygodniejsza.) 22 Komputer, laptop, Internet

Podstawową funkcją myszy jest przesuwanie wska nika myszy. Wskaźnik to taki obiekt na ekranie komputera, który odwzorowuje ruchy myszy na biurku (lub palca na touchpadzie). Może on przybierać różne kształty, z których najczęściej występującym jest strzałka z dużym grotem. Inną nazwą na wskaźnik myszy jest kursor myszy a potocznie mówimy zwykle, że coś robimy (ruszamy, klikamy, przesuwamy) myszą a nie wskaźnikiem czy kursorem myszy. Podstawy operowania myszą najlepiej opanować przez ćwiczenia: 1. Przesuwanie. Przesuwaj mysz po blacie biurka (a jeszcze lepiej po specjalnej podkładce lub jeśli masz notebook bez myszy palec po touchpadzie) i obserwuj poruszanie się wskaźnika po ekranie. 2. Wskazywanie. Przesuń wskaźnik na przycisk Start znajdujący się w lewym dolnym rogu ekranu. W ten sposób wskazałeś przycisk Start. Komputer, laptop, Internet 23

Prawidłowe wskazanie wymaga, aby czubek grota strzałki znalazł się w obszarze przycisku. 3. Klikanie. W momencie wskazania przycisku Start naciśnij i od razu zwolnij lewy przycisk myszy (lub lewy klawisz pod touchpadem). Czynność taką nazywamy klikaniem. Tak, wiemy, że to słowo nie najlepiej brzmi po polsku, ale nikt jeszcze nie nazwał tej podstawowej komputerowej czynności ładniej a przy tym równie zwięźle. Słowa tego będziemy używać w tym samouczku niezliczoną ilość razy, gdyż za pomocą klikania wykonujemy mnóstwo czynności. W tym wypadku (kliknięcie przycisku Start) rozwinęliśmy menu startowe, główne menu systemu Windows. WA Nź!!! Podstawowe czynności w Windows wykonujemy za pomocą klikania. Klikanie polega na najechaniu wskaźnikiem na dany obiekt oraz naciśnięciu i natychmiastowym zwolnieniu lewego przycisku myszy (lub lewego klawisza pod touchpadem). Niektóre czynności w Windows można wykonać za pomocą klikania prawym przyciskiem. Będziemy to zawsze wyraźnie zaznaczać. Tam, gdzie będziemy pisać po prostu o klikaniu, zawsze będzie chodzić o naciskanie lewego przycisku. Niektóre myszy mają także środkowy przycisk, który jest jednak używany rzadziej i nie przez wszystkie programy. Nowoczesne myszy mają także zwykle pokrętło przewijania, która może stanowić alternatywne narzędzie do przewijania zawartości okien. 24 Komputer, laptop, Internet