Opinie i ekspertyzy Stowarzyszenia Miasta w Internecie Stymulowanie rozwoju społeczeństwa informacyjnego w województwie zachodniopomorskim jako czynnik wzrostu gospodarczego w regionie Studium PRO@CTIS część druga Załącznik diagnostyczny Tarnów Szczecin, grudzień 9 r.
Studium prezentuje wyniki analiz przeprowadzonych w ramach prac projektu PRO@CTIS Zachodniopomorski Alians dla Rozwoju Społeczeństwa Informacyjnego w okresie: luty grudzień 9 roku. Autorzy DOMINIKA CZERNIAWSKA Uniwersytet Warszawski KRZYSZTOF GŁOMB Stowarzyszenie Miasta w Internecie ARTUR KRAWCZYK Stowarzyszenie Miasta w Internecie Konsultacja merytoryczna DOMINIK BATORSKI Interdyscyplinarne Centrum Modelowania Matematycznego i Komputerowego Uniwersytetu Warszawskiego GRZEGORZ FIUK Szczeciński Park Naukowo-Technologiczny w Szczecinie Dokumentacja Zespół Stowarzyszenia Miasta w Internecie w składzie: JAROSŁAW KAMIRSKI, ANNA TYRAŁA, SŁAWOMIR WILK Redakcja JÓZEF ORZEŁ Projekt graficzny STUDIO PIRUS Stowarzyszenie Miasta w Internecie, 9 Ekspertyzy i opinie SMWI nr 5 Studium zostało przygotowane w ramach projektu PRO@CTIS współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego 2
I. Podstawowe wnioski diagnostyczne: 1. Dzięki większemu niż w całym kraju wzrostowi odsetka użytkowników komputerów i Internetu zwłaszcza pomiędzy rokiem 7 a 9 różnica pomiędzy województwem zachodniopomorskim a całym krajem zanikła i obecnie jest niezauważalna. 2. Nieznacznie mniej niż średnia krajowa gospodarstw domowych w regionie posiada komputer, lecz różnica ta nie wynika z ograniczeń finansowych, bowiem deklaruje je taki sam odsetek osób w województwie jak w całym kraju. 3. Najczęstszymi powodami nieposiadania dostępu do Internetu w domu jest brak potrzeby (ponad 25%) i brak odpowiedniego sprzętu. Ograniczenia finansowe znajdują się na trzecim miejscu i dotyczą 13,5% gospodarstw. 4. Większe znaczenie dla niekorzystania z Internetu ma brak umiejętności i motywacji w korzystaniu z komputera niż ograniczenia finansowe 5. W województwie zachodniopomorskim z komputera i Internetu rzadziej niż w całym kraju korzystają osoby do 24 roku życia (o %), nieuczące się i niestudiujące (w tej grupie nie ma widocznych różnic). 6. Do grup zagrożonych wykluczeniem cyfrowym (tzn. korzystających rzadko z komputera) i nie cechujących się znacznym wzrostem aktywności w korzystaniu z komputera i Internetu w ostatnich latach w regionie należą: soby po 45 roku życia, mieszkańcy obszarów wiejskich (przy czym rolnicy korzystają z komputerów i Internetu częściej niż ogólnie mieszkańcy obszarów wiejskich w województwie i częściej niż rolnicy w całym kraju), mieszkańcy miast poniżej tys. mieszkańców korzystają rzadziej z Internetu i widoczny jest mniejszy (niż w całym kraju) wzrost liczby użytkowników, osoby z niskim wykształceniem. Jeśli wziąć pod uwagę korzystanie z Internetu, to również wzrost odsetka użytkowników jest mniejszy niż w innych grupach, niepełnosprawni korzystają z Internetu i komputera znacznie mniej, niż reszta społeczeństwa, choć sytuacja w województwie zachodniopomorskim jest lepsza niż w całym kraju. Różnica pomiędzy średnią w regionie a odsetkiem jego niepełnosprawnych mieszkańców wynosi ok. % w przypadku komputera i 25% w przypadku Internetu. Rzadziej z komputera i Internetu korzystają tylko emeryci, renciści i osoby z podstawowym wykształceniem. 7. Należy zwrócić uwagę na gorszą niż w całym kraju sytuację wśród pracowników sektora prywatnego (komputer i Internet) i spadek użytkowników wśród prywatnych przedsiębiorców i rencistów (komputer). 8. charakteryzuje się stosunkowo dużą poprawą sytuacji bezrobotnych, rolników i innych biernych zawodowo (komputer: 14- % wzrostu od 7, Internet: wzrost o ok. %), 9. Osoby z niskimi dochodami znacznie rzadziej korzystają z komputera i Internetu a grupę tę cechuje mniejszy wzrost użytkowników (zwłaszcza jeśli wziąć pod uwagę Internet).. Największa grupa użytkowników korzysta z komputera i Internetu od 3 do 8 godzin tygodniowo, jednak ponad 18% korzysta z komputera ponad 16 godzin tygodniowo. Nieznacznie więcej osób korzysta w sposób regularny, ale ograniczony, czyli od 1 do 2 godzin tygodniowo, jednak mniej osób korzysta sporadycznie (poniżej 1 godziny tygodniowo). 11. Komputer najczęściej wykorzystywany jest przez mieszkańców województwa zachodniopomorskiego do pracy i rozrywki, co nie wyróżnia ich na tle kraju. Częściej natomiast wykorzystują go oni jako narzędzie do podtrzymywania kontaktów (najczęściej ze znajomymi i przyjaciółmi, znacznie rzadziej z rodziną i współpracownikami). 12. Podstawowe funkcje wykonywane za pomocą komputera, takie jak kopiowanie, przenoszenie, wyszukiwanie informacji wykorzystywane są przez mieszkańców regionu w zbliżony sposób, jak w całym kraju. Nieznacznie rzadziej wykonują czynności bardziej złożone (tworzenie stron internetowych i programów). 3
13. Korzystanie z możliwości Internetu w regionie jest podobne, jak w całym kraju. Dużą zmianę w tym obszarze możemy obserwować po 7 roku. Najpopularniejsze są najbardziej podstawowe aktywności, jak przeglądanie stron i wysyłanie poczty. Wskazuje to na ograniczony rozwój wachlarza kompetencji przy dużym wzroście liczby osób korzystających. 14. Za pośrednictwem Internetu mieszkańcy województwa zachodniopomorskiego najchętniej załatwialiby sprawy związane ze służbą zdrowia, dostępem do bibliotek publicznych, z dokumentami osobistymi, zaświadczeniami i odpisami z urzędu stanu cywilnego oraz z deklaracjami podatkowymi (ok. 25% osób). Największy wzrost od 7 zaobserwować można w sprawach związanych z działalnością gospodarczą, służbą zdrowia i podatkami (6-9 pkt. proc.). II. Korzystanie z komputerów i Internetu w województwie zachodniopomorskim Odsetek mieszkańców województwa zachodniopomorskiego korzystających z komputera i Internetu systematycznie rośnie. Jeśli wziąć pod uwagę użytkowników po 16 roku życia, zaobserwować można zmniejszający się dystans pomiędzy całym krajem a samym województwem zachodniopomorskim. W roku 9 różnica jest już niezauważalna. Korzystanie z komputera Odsetek osób pow. 16. roku życia 6 5 4 3 35,1 32 43,8 33,4 49,5 42,3 54,5 54,8 3 5 7 9 Wykres 1. Korzystanie z komputera w gospodarstwach domowych Wśród respondentów korzystających z Internetu dużą zmianę można zaobserwować w roku 7, natomiast dwa lata później województwo zachodniopomorskie wypada korzystnie na tle całego kraju, a odsetek korzystających z Internetu jest na tym obszarze wyższy. 4
Korzystanie z internetu 6 5 4 3 17,8 14,5 32,8 23,2 41,2 35,9 5,9 52,7 3 5 7 9 Wykres 2. Korzystanie z Internetu w gospodarstwach domowych Porównanie województwa zachodniopomorskiego z innymi pod względem korzystania z Internetu, wśród osób powyżej 16 roku życia, pozwala na ulokowanie go wśród średnio zinformatyzowanych województw. Zajmuje on ósmą pozycję. 52,7 58,3 44,8 5,2 5,2 53,9 52,1 52,5 53,9 47,8 43,8 48,9 54, 39,3 53, 44,4 Rysunek 1. Odsetek osób w wieku powyżej 16 lat korzystających z Internetu 5
W roku 9 57,7% gospodarstw domowych w województwie zachodniopomorskim posiadało w domu komputer stacjonarny bądź przenośny. Jest to ponad dwa i pół raza więcej niż sześć lat wcześniej, czyli w 3r. Jeśli zwrócimy uwagę na odsetek gospodarstw domowych, które posiadają komputer do własnego użytku, różnica pomiędzy woj. zachodniopomorskim a całym krajem mimo że zmniejszyła się ona znacznie od 3 roku, nadal jest widoczna (2,3 pkt. proc.). Największy skok w woj. zachodniopomorskim miał miejsce pomiędzy rokiem 5 a 7 (16 pkt. proc.). W skali kraju różnice wynosił on ok. punktów procentowych między poszczególnymi badaniami. 7 Komputery w gospodarstwach domowych 6 6, 57,7 Odsetek gospodarstw 5 4 3 28,8 39,8 27,6 21,6 49,2 43,6 3 5 7 9 Wykres 3. Komputery w gospodarstwach domowych Wraz ze zmniejszającą się różnicą pomiędzy woj. zachodniopomorskim a całym krajem, zniknęły również ograniczenia finansowe w tej kwestii. Jeszcze w 3 roku widoczna była mniejsza zasobność mieszkańców tego regionu, co ograniczało posiadanie komputerów. W 9 niewidoczna jest różnica w ograniczeniach finansowych, lecz nadal istnieje w procencie gospodarstw, które komputer posiadają. Brak funduszy na zakup komputera 4 35 3 25 31, 34,4 23,8 26,9 Odsetek gospodarstw 15 5 18, 18,1 13,3 13,1 3 5 7 9 Wykres 4. Braku środków finansowych na zakup komputera w gospodarstwach domowych 6
3 25 Komputery przenośne w gospodarstwach domowych 27,6 24,9 Odsetek gospodarstw 15 5 3,1 3,1,2 9,9 5 5 9 Wykres 5. Komputery przenośne w gospodarstwach domowych Wyraźny jest również wzrost liczebności komputerów przenośnych. Od 5 roku liczba gospodarstw domowych w regionie posiadających komputer przenośny wzrosła dziewięciokrotnie. Mieszkańcy województwa częściej posiadają komputery przenośne, mimo że odsetek gospodarstw wyposażonych w ten sprzęt jest mniejszy niż w całym kraju. Mimo wcześniejszej ogromnej różnicy w dostępie do sieci w domu, pomiędzy 3 a 9 została ona istotnie zredukowana. Obecnie woj. zachodniopomorskie nie odróżnia się od reszty kraju pod tym względem. Internet w gospodarstwach domowych 6 5 51,2 51, Odsetek gospodarstw 4 3 14,9 8,8 23,1 14,6 Wykres 6. Internet w gospodarstwach domowych 35,5 34,3 3 5 7 9 7
Jeśli porównamy region zachodniopomorski do innych województw pod względem dostępności Internetu w gospodarstwach domowych w 9 roku, to zajmuje ono środkową dziewiątą pozycję. Niemniej jednak wszystkie sąsiadujące województwo cechują się wyższym odsetkiem 51, 61,3 41,6 51,2 49,2 52,2 57,9 52,9 53,2 45,4 43,2 49,5 51,7 39,9 57,3 45,6 Rysunek 2. Odsetek gospodarstw domowych z dostępem do Internetu Warto zestawić odsetek gospodarstw domowych z dostępem do Internetu i odsetek osób korzystających z Internetu. wyróżnia się wśród innych województw większym odsetkiem osób korzystających, niż dostępnością w gospodarstwach domowych. Dostęp i korzystanie z internetu w województwach w 9 r. odsetek osób w wieku 16+ korzystających z internetu 4 45 5 55 6 Pomorskie Śląskie Dolnośląskie Lubuskie Małopolskie Wielkopolskie Podlaskie Mazowieckie Kujawsko - pomorskie Opolskie Łódzkie Warmińsko - mazurskie Podkarpackie Lubelskie Świętokrzyskie 4 45 5 55 6 odsetek gospodartw domowych z dostępem do internetu (w pkt proc.) Wykres 7. Dostęp i korzystanie z Internetu w województwach w 9r. 8
Istotne jest również przyjrzenie się powodom, dla których gospodarstwa domowe nie posiadają Internetu. Do najpopularniejszych należą: brak potrzeby 25,6%, brak odpowiedniego sprzętu 17,2%, zbyt duże koszty dostępu 13,5% brak umiejętności korzystania 11,4%. Przyczyny braku Internetu można powiązać zarówno z zewnętrznymi czynnikami, takim jak sprzęt czy cena, jak i związanymi z kompetencjami i umiejętnościami. Duża część osób nie posiada Internetu, ponieważ nie widzi takiej potrzeby, nie znajduje w nim użyteczności dla siebie. Warto nadmienić, że woj. zachodniopomorskie różni się od średniej krajowej w dość dużym stopniu odsetkiem osób nieposiadających potrzeby posiadania Internetu w domu, który wynosi on ponad 25,6%. Nieduże znaczenie odgrywają względy prywatności i bezpieczeństwa oraz obawa o szkodliwość. Niewiele osób zaspakaja również w wystarczającym stopniu swoje potrzeby korzystania z Internetu poza domem (2,6%), co mogłoby być sposobem na zbyt wysokie dla rodziny koszty eksploatacji. 3 5 7 9 WZ WZ WZ WZ Brak odpowiedniego sprzętu 2,5 2,1 4,5 5,3 23,4 3,5 14 17,2 Brak możliwości technicznych korzystania z łącza stałego Wystarczające możliwości korzystania z Internetu gdzie indziej 6,3 5,2 2,4 1,1 1,8,9 3 2,9 3,1 1,7 2 2,6 Internet nie jest nam potrzebny,,4 2 4,2 3,2 26,2 26,6 19,3 25,6 Internet nie ma nic ciekawego do zaoferowania,7,7,2,5 1,2 Względy prywatności lub bezpieczeństwa,2,8,3,8,8,7 Internet może być szkodliwy, np. może demoralizować dzieci, zabierać czas 1,5 1,5 2,1,7 1,7 2,4,9,2 Koszty dostępu są zbyt duże 8,9 9,2 11,5 6,6 18,8 15,3 11,9 13,5 Brak odpowiednich umiejętności korzystania,9,9,3 8,4,8 11,4 Zamierzamy założyć dostęp w tym roku 2,2 1,4 2,8 4,3 1,9 2 Tabela 1. Powody niekorzystania z Internetu Źródła: Diagnoza społeczna 9 9
III. Motywacja i dostępność: wyodrębnienie grup zagrożonych marginalizacją w sferze technologii wykorzystanie komputerów i Internetu w poszczególnych grupach Ograniczenia finansowe i techniczne nie zawsze są przyczyną, dla której osoby rezygnują z korzystania z komputera. W województwie zachodniopomorskim 13% osób nie korzysta z komputera mimo tego, że w ich gospodarstwie znajduje się taki sprzęt. 4% nie robi tego, mimo że chciałoby korzystać z Internetu i ma do niego dostęp czego przyczyną może być brak odpowiednich umiejętności. Jedynie 6% osób chciałoby korzystać z komputera, ale nie mają go w swoim gospodarstwie. Wynika z tego, że grupa, którą ograniczają uwarunkowania finansowe, jest znacznie mniejsza niż grupa, której brakuje umiejętności i motywacji. Do takich osób można również zaliczyć te, które mają ograniczone możliwości korzystania, tzn. mimo posiadania odpowiedniego sprzętu i kompetencji, poświęcają na to mało czasu. % osób w regionie nie ma ani odpowiedniego sprzętu, ani odpowiedniej motywacji i kompetencji, aby z niego korzystać. Wykres 8. Posiadanie komputerów a korzystanie z nich
Jeśli porównamy zachodniopomorskie ze średnią krajową, to grupa osób niekorzystających z komputera, mimo posiadania takiej możliwości, jest tu nieznacznie mniejsza o 2 punkty procentowe (pomimo tego, że ograniczenia finansowe są tu nieznacznie, ale częstsze). Odsetek osób, które chcą mieć komputer, ale nie dysponują nim ze względów finansowych, jest o 2 punkty procentowe wyższy. Średnio, w całym kraju, podobnie jak w woj. zachodniopomorskim, 4% osób nie korzysta z komputera, mimo że posiada zarówno motywację, jak i odpowiedni sprzęt (choć ograniczone kompetencje). % osób nie ma motywacji do korzystania i nie posiada odpowiedniego sprzętu, ponieważ nie widzi takiej potrzeby. Wykres 8. Posiadanie a korzystanie z komputerów w województwach w 9r. III.1. Korzystanie z komputera a wiek Istotne jest przyjrzenie się korzystaniu z komputera przez poszczególne grupy ludności w czasie. Odsetek korzystających z komputerów rośnie systematycznie w każdym przedziale wiekowym. Najwięcej użytkowników jest wśród najmłodszych, dotyczy to zarówno województwa zachodniopomorskiego, jak i całego kraju. Im osoby są starsze, tym rzadziej korzystają z komputera. Wśród osób po 65 roku życia w regionie zaledwie 5,5% zadeklarowało takie korzystanie, a wśród osób pomiędzy 6 a 64 rokiem zaledwie jedna czwarta. Co charakterystyczne dla woj. zachodniopomorskiego, różnica pomiędzy osobami przed 24 rokiem życia, a pomiędzy 25 a 34 jest znikoma, podczas gdy w skali kraju wynosi pow. pkt. procentowych. Największe zmiany zarówno w całym kraju, jak i w regionie od 7 roku zaobserwować możemy w przedziałach 25-34 lata i 35-44. W samym woj. zachodniopomorskim widoczny jest również wzrost w grupie 6-64 lata. 11
Korzystanie z komputera a wiek 9 9,2 8 8,7 79,8 79,6 7 67,7 67,8 6 5 4 3 45,7 43,5 23,6 25, 7,5 5,5 9 9 Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Zmiana od 7 (w pkt. proc.) do 24 25-34 35-44 45-59 6-64 65+ Grupy wiekowe Wykres 9. Korzystanie z komputera a wiek Jeśli przyjrzymy się zmianom od roku 3 (patrz tabele na końcu rozdziału) największy wzrost liczby użytkowników do 24 roku życia w województwie zachodniopomorskim nastąpił pomiędzy rokiem 5 a 7 (8 punktów procentowych). W reszcie kraju zjawisko to było wcześniejsze (9 punktów procentowych w latach 3-5). W w roku 9 o prawie punktów procentowych mniej respondentów w tym przedziale wiekowym w województwie zachodniopomorskim zadeklarowało korzystanie z komputera. Sytuacja ta wygląda inaczej wśród respondentów pomiędzy 25 a 35 rokiem życia. W roku 3 województwo zachodniopomorskie wypadło korzystnie na tle całego kraju. W następnych latach pojawiła się bardzo duża różnica na niekorzyść regionu (sięgająca 15 punktów procentowych), natomiast w roku 9 jest ona już niezauważalna. Oznacza to ogromny wzrost liczby użytkowników komputera w przeciągu tych dwóch lat w regionie o 21,2 punktów procentowych, gdy w skali całego kraju wzrost wyniósł tylko 8,3 punktów procentowych. W przedziałach wiekowych 35-44 i 45-59 różnica pomiędzy całym krajem a województwem zachodniopomorskim jest już mniejsza. Najbardziej dynamiczny wzrost liczby użytkowników komputera w przedziale wiekowym 35-44 zaobserwować możemy pomiędzy 7 a 9 rokiem, przy czym w województwie zachodniopomorskim wynosił on 24,1 punktów procentowych, a tylko 11,1 w całym kraju). W przedziale 45-59 w roku 9 zaobserwować możemy niewielką różnicę na korzyść go (8,9 punktów procentowych do 4), gdzie wcześniej te wyniki były niższe od średniej krajowej. Podobną dynamikę wzrostu zaobserwować można w przedziale 6-64 lata. charakteryzowało się mniejszym odsetkiem korzystających z komputera od roku 3, przy czym różnice te były dość duże (w roku 7 niemal dwukrotnie mniej respondentów w tym przedziale wiekowym niż w reszcie kraju korzystało z komputera). Duży wzrost nastąpił po 7, czego rezultatem jest nieznacznie lepszy wynik województwa od średniej krajowej. W najstarszej grupie wiekowej osób 65+, mimo systematycznego wzrostu liczby użytkowników, województwo zachodniopomorskie wypada gorzej: różnica w punktach procentowych jest niewielka, ponieważ oscyluje w okolicach 2%, jednak biorąc pod uwagę niewielki odsetek korzystających z komputera w tym przedziale, jest ona dość znacząca. 12
III.2 Korzystanie z Internetu a wiek Drugą kwestią jest przyjrzenie się strukturze osób korzystających z Internetu w Województwie Zachodniopomorskim w porównaniu do całego kraju. Odsetek korzystających z Internetu w porównaniu do korzystających z komputera jest niższy, lecz ta różnica zmniejsza się w czasie, zwłaszcza w niższych grupach wiekowych. Województwo zachodniopomorskie ma niższy odsetek niż średnia krajowa osób korzystających z Internetu w przedziałach wiekowych do 24 lat o 6,1 punktów procentowych i powyżej 65 roku życia o 2,3 punktów procentowych. W tych grupach zmiana pomiędzy rokiem 7 a 9 była nieznacznie mniejsza niż w całym kraju. Największy wzrost odsetka korzystających z Internetu cechuje grupy wiekowe: 25-35 o 26,2 punktów procentowych oraz 35-44 o 27,1 punktów procentowych. Ponad dwukrotnie większy przyrost niż w całym kraju widoczny jest również w przedziałach 45-59 i 6-64. Co istotne, różnica pomiędzy osobami do 24 roku życia a pomiędzy 25 a 34 w Zachodniopomorskim jest znikoma (w skali całego kraju wynosi prawie 13 punktów procentowych). Duży wzrost liczby osób korzystających z Internetu dotyczy więc wszystkich grup wiekowych z woj. zachodniopomorskim, co sprzyja kompleksowemu rozwojowi oraz zapobieganiu pogłębiania się wykluczenia cyfrowego wśród osób starszych. Korzystanie z internetu a wiek 9 86,8 8 8,7 79,6 73,7 7 6 5 4 3 62,1 63,2 43,4 39,5 26,2 27,1 25,,6 18,3 15, 16,7 16,3,8 8,6 5,8 3,5 9,6 7, 2,5,3 do 24 25-34 35-44 45-59 6-64 65+ 9 9 Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Grupy wiekowe Wykres. Korzystanie z Internetu a wiek Biorąc pod uwagę rozwój od roku 3 (patrz tabela na końcu załącznika) największa różnica w grupie wiekowej do 24 lat widoczna jest w 5 roku i wynosi 15,3 punktów procentowych, w 7 zmalała do 4,9 punktów procentowych, natomiast w 9 wzrosła do punktów procentowych. W grupie wiekowej 25-34 odsetek korzystających z Internetu systematycznie rósł od 5 roku, zmniejszając również różnicę pomiędzy woj. zachodniopomorskim a całym krajem. W roku 9 o ponad 6 punktów procentowych osób więcej w tym przedziale wiekowym w województwie zachodniopomorskim korzysta z Internetu w porównaniu do całego kraju. W przedziale wiekowym 35-44 odsetek korzystających z Internetu w regionie mocno się waha. W roku 3 i 7 korzystających z Internetu jest mniej niż w całym kraju, w 5 i 9 więcej. 13
Stale zmniejsza się różnica pomiędzy korzystającymi z Internetu w województwie a w całym kraju w przedziale wiekowym 45-59 (w 9 jest już więcej korzystających tu z Internetu niż w całym kraju). Sytuacja wygląda podobnie u osób pomiędzy 6 a 64 rokiem życia. Mimo wcześniejszych różnic na niekorzyść go, w 9 odnotowano więcej deklaracji dotyczących korzystania z Internetu niż średnio we wszystkich województwach. U osób powyżej 65 roku życia wyraźniejsza różnica pomiędzy woj. zachodniopomorskim a całym krajem pojawia się w 9 roku i wynosi ponad 2 punkty procentowe na niekorzyść zachodniopomorskiego. III. 3 Korzystanie z komputera a wielkość miejscowości zamieszkania Duże różnice w odsetku respondentów korzystających z komputera zaobserwować możemy dzieląc populację ze względu na wielkość miejscowości zamieszkania: im większa miejscowość, tym więcej osób korzysta z komputera. W województwie zachodniopomorskim nie ma miast liczących więcej niż 5 tys. mieszkańców, które cechują się w skali całego kraju największym odsetkiem skomputeryzowanej ludności. Punkt ciężkości przesunięty jest tutaj na miasta pomiędzy a 5 tys. mieszkańców, czyli ogranicza się do miasta Szczecina oraz - tys. mieszkańców (Koszalin). W miastach tej wielkości w regionie odsetek osób korzystających z komputera jest większy niż w całym kraju. Zmiany od 7 roku również były intensywniejsze. Nieistotne różnice zaobserwować można w mniejszych miastach, lecz i tu również wzrost od 7 roku był większy. Gorzej wygląda sytuacja na wsi. Różnica na niekorzyść woj. zachodniopomorskiego wynosi 8,7 punktów procentowych. Od roku 7 wzrost odsetka mieszkańców wsi korzystających z komputera w regionie był tylko nieznacznie większy niż w całym kraju (o 2,8 punkty procentowe). W regionie zachodniopomorskim zamieszkanie w dużym mieście wpływa pozytywnie na fakt korzystania z komputera, a zamieszkanie na wsi negatywnie. Korzystanie z komputera a klasa miejscowości 8 7 6 5 4 3 7,9 72,1 66,2 63,1 71,1 58,5 57,7 53,5 53,6 9 15,2 Zmiana od 7,1 11,6 9,2 9,9 6,3 (w pkt. proc.) 4,8 7,1 4,3 2, <5-5 - - > wieś Klasa miejscowości w tys. 43,8 35,1 9 Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Wykres 11. Korzystanie z komputera a klasa miejscowości Jeśli przyjrzymy się zmianom od roku 3 (wykres na końcu załącznika) to w miastach o liczbie mieszkańców pomiędzy a 5 tys. do 5 roku w regionie mieszkańcy korzystali rzadziej z komputera niż w całym kraju. W 7 odsetek ten był tu wyższy, a w ciągu następnych 2 lat stał się on nawet wyższy niż średnia krajowa w miastach powyżej 5 tys. mieszkańców. 14
W klasie miejscowości - tys. województwo zachodniopomorskie charakteryzowało się mniejszym odsetkiem korzystających z komputera do roku 7. Różnica ta systematycznie malała, a w 9 ta relacja odwróciła się na korzyść regionu zachodniopomorskiego. Odsetek ten jest nawet wyższy niż wśród mieszkańców miejscowości powyżej 5 tys. w całym kraju. W miejscowościach liczących pomiędzy a tys. mieszkańców różnica na niekorzyść korzystających z komputera w województwie zachodniopomorskim i w całym kraju systematycznie się zmniejsza. Największą odnotowano w roku 5 i wynosiła on,3 pkt. proc. Do 9 zmalała do,8 pkt. proc. Podobną tendencję obserwować można w miejscowościach do tys. mieszkańców, czego rezultatem jest wyrównanie się odsetka osób korzystających z komputera w woj. zachodniopomorskim i w całym kraju. Na obszarach wiejskich, mimo zmniejszania się różnicy pomiędzy całym krajem a Zachodniopomorskim (na jego niekorzyść), jest ona nadal wyraźna. Pomimo dynamicznego wzrostu liczby użytkowników komputerów w województwie zachodniopomorskim pomiędzy 7 a 9 rokiem (skok z 25,1 do 35,1) utrzymuje się różnica rzędu 8,7 punktów procentowych, co jest największą różnicą w bieżącym roku wśród klas miejsc zamieszkania. III. 4 Korzystanie z Internetu a wielkość miejscowości zamieszkania W woj. zachodniopomorskim mieszkańcy miast powyżej tys. mieszkańców w 9 roku korzystają częściej z Internetu niż ma to miejsce w skali całego kraju. W miastach powyżej tys. różnica ta wynosi ok. punktów procentowych. Jest więc znaczna. Od roku 7 miasta pow. tys. w regionie cechowały się dynamicznym wzrostem odsetka korzystających z Internetu, najwięcej, bo aż o 28,9 punktów procentowych w klasie - tys. (Koszalin). O ok. 6 punktów procentowych różni się sytuacja miast poniżej tys. i wsi w zachodniopomorskim i całym kraju (na niekorzyść pierwszego). Od 7 w małym stopniu wzrósł odsetek korzystających z Internetu w miastach poniżej tys. o 6 punktów procentowych, w większym stopniu na wsi o 16 punktów procentowych. Mimo dość dużego wzrostu na obszarach wiejskich z Internetu korzysta tam poniżej 32% mieszkańców. Jeśli przyjrzymy się zmianom od 3 roku w miastach -5 tys. mieszkańców zaobserwować można systematyczny i wysoki wzrost odsetka korzystających z Internetu. W miastach od do tys. przez większość czasu nie różnił się on w dużym stopniu od większych miejscowości, a do roku 5 był tam nawet większy. W roku 9 procent mieszkańców korzystających z Internetu w obu tych klasach miejscowości w województwie zachodniopomorskim jest wyższy niż w miastach pow. 5 tys. mieszkańców w całym kraju, które przecież charakteryzują się najwyższym poziomem informatyzacji. W mniejszych miejscowościach od do tys. oraz poniżej tys. woj. zachodniopomorskie, mimo stałego wzrostu wypada nieznacznie gorzej niż cały kraj. Zauważyć należy jednak, że odsetek korzystających z Internetu w miejscowościach od do tys. mieszkańców podwoił się od 3 roku, a w miejscowościach do tys. wzrósł o jedną trzecią, co daje dynamikę wzrostu zbliżoną do całego kraju. Obszary wiejskie, w których tradycyjnie odsetek korzystających z Internetu jest mniejszy niż na innych obszarach, wypadają gorzej w woj. zachodniopomorskim niż w całym kraju. Wcześniejsze duże różnice sięgające punktów procentowych zmniejszyły się pomiędzy 7 a 9 do 6 punktów procentowych. Stwierdzić należy, że nie licząc największych miejscowości korzystanie z Internetu w województwie zachodniopomorskim jest bardziej zależne od miejsca zamieszkania niż ma to miejsce w skali całego kraju. III.5. Korzystanie z komputera a wykształcenie Kolejnym podstawowym czynnikiem różnicującym korzystanie z komputerów jest wykształcenie. Im jest ono wyższe, tym częściej osoby korzystają z komputera. Nie licząc osób z wykształceniem podstawowym i niższym nie odróżnia się od reszty kraju, zarówno na poziomie odsetka korzystających w 9, jak i wzrostu od 7. Znaczna różnica na korzyść woj. zachodniopomorskiego widoczna jest u osób z najniższym wykształceniem. Korzystają one z komputera dwukrotnie częściej niż w całym kraju. Dużo większy był również wzrost od roku 7 8,5 punktów procentowych w regionie do 2,8 punktów procentowych w całym kraju. 15
9 Korzystanie z komputera a wykształcenie (z wyłączeniem uczniów i studentów) 85,3 86,2 8 7 62,6 62,7 6 5 4 3 19,7 9,6 8,5 2,8 podstawowe i niższe 37,2 36,5 9,7 7,9 zawodowe i gimnazjalne 6,8 5,1 średnie 6,3 2,8 wyższe i policealne 9 9 Wykres 13. Korzystanie z komputera a wykształcenie Jeśli przyjrzymy się zmianom od 3 roku systematyczny wzrost zaobserwować można również wśród osób z wykształceniem zawodowym lub gimnazjalnym o 24,3 punktów procentowych, co porównywalne jest ze wzrostem wśród osób z wykształceniem średnim (26,2 punktów procentowych), jedak różnica pomiędzy lepiej i gorzej wykształconymi w korzystaniu z komputera jest nadal ogromna. III.6 Korzystanie z Internetu a wykształcenie Podobnie jak ma się to w przypadku korzystania z komputera, korzystanie z Internetu w bardzo dużym stopniu zależne jest od poziomu wykształcenia. Różnice pomiędzy woj. zachodniopomorskim a całym krajem, nie licząc osób z wykształceniem podstawowym i niższym są nieznaczne. Zbliżone były również wzrosty odsetków korzystających wśród osób z wykształceniem zawodowym lub gimnazjalnym i średnim. Większy wzrost w regionie miał miejsce wśród najlepiej wykształconych 15,5 punktów procentowych w porównaniu z 7,5 punktów procentowych w całym kraju. Wśród osób z najniższym wykształceniem zaledwie 13,7% korzysta z Internetu. Jest to o 6,5 punktów procentowych więcej niż w skali kraju i 5,6 punktów procentowych więcej niż w 7 roku, jednak znacznie mniej niż wśród osób z wykształceniem zawodowy. Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Poziom wykształcenia 16
9 8 Korzystanie z internetu a wykształcenie (z wyłączeniem uczniów i studentów) 83,5 82,2 7 6 5 4 3 13,7 7,2 5,6 3,6 podstawowe i niższe 31,4 3,1 12,3 12,1 zawodowe i gimnazjalne 56,4 56,4 13, 11,5 średnie 15,5 7,5 wyższe i policealne 9 9 Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Poziom wykształcenia Wykres 14. Korzystanie z Internetu a wykształcenie Jeśli przyjrzeć się zmianom od 3 roku (wykres w końcowej części załącznika wyraźnie widać skokowy wzrost odsetka korzystających w dwóch niżej wykształconych grupach po roku 7. Wśród wyżej wykształconych rozwój korzystania z Internetu był bardziej zrównoważony i rozłożony na lata. III.7 Korzystanie z komputera a status społeczno-zawodowy W woj. zachodniopomorskim korzystanie z komputera w dużym stopniu powiązane jest ze statusem społeczno-zawodowym. W pewnych grupach, takich jak uczniowie i studenci, pracownicy sektora publicznego, prywatni przedsiębiorcy czy pracownicy sektora prywatnego deklaracje dotyczące korzystania z komputera są częstsze lub znacznie częstsze niż w całym województwie. Grupą najczęściej korzystającą z komputerów są uczniowie i studenci i odsetek ten wynosi pow. 95%. Wzrost od 7 był niewielki i wynosił 1,6 punkta procentowego. Odsetek powyżej 8 cechuje pracowników sektora publicznego przy wzroście od 7 o,2 punktów procentowych i prywatnych przedsiębiorców, gdzie nastąpił niewielki spadek o 1,2 punkta procentowego. Powyżej średniej znajduje się również sektor prywatny 62,5% ze wzrostem od 7 o 9,3 punktów procentowych. Pozostałe grupy społeczno zawodowe znajdują się poniżej średniej. Najgorzej sytuacja wygląda wśród emerytów. Niecałe 17% korzysta z komputera, a wzrost od 7 jest poniżej 5 punktów procentowych. Niewiele częściej z komputera korzystają renciści (17,2%), a co istotne od 7 nastąpił spadek o 6,7 punktów procentowych. Następną grupą są bezrobotni. Niecałe 43% korzysta z komputera. Jest to o ponad punktów procentowych mniej niż w całym województwie. Istotna zmiana w sytuacji bezrobotnych nastąpiła po 7 roku. W tym okresie wzrost w tej grupie wyniósł 19,9 punktów procentowych. Nieznacznie częściej niż bezrobotni korzystają z komputera rolnicy 43,3%. Wzrost po 7 roku również był stosunkowo wysoki i wynosił 13,3 punktów procentowych. Inni bierni zawodowo korzystają z komputerów częściej 47,5%. Ten wysoki odsetek jest wynikiem zmian po 7 (wzrost o 3,8 punktów procentowych). Różnice pomiędzy woj. zachodniopomorskim a całym krajem widoczne są w kilku grupach. Rzadziej z komputerów korzystają tu pracownicy sektora prywatnego (o 9,1 %), bezrobotni (o 8,7%), renciści (5,3 %) i prywatni przedsiębiorcy (4,5%). Dużo lepiej wypadają natomiast rolnicy. Różnica pomiędzy całym krajem a regionem wynosi aż 12,8 punktów procentowych. Od roku 7 różnice w zmianach odsetka korzystających z komputera w woj. zachodniopomorskim 17
a w całym kraju widoczne były wśród innych biernych zawodowo, rolników i w sektorze publicznym. Tu wzrost w regionie był większy. Dwie grupy odnotowały spadek odsetka korzystających z komputera. Byli to prywatni przedsiębiorcy i renciści. W tych grupach różnica wzrostu pomiędzy całym krajem a województwem (na jego niekorzyść) była największa. Korzystanie z komputera a status społeczno - zawodowy 9 8 7 6 5 4 3-8,6 82, 71,6 62,5 83,3 78,8 3,5 13,9 4,9 43,3 95,2 96,4 22,5 17,2 15,9 16,9 19,2 4,8 1,7 4,1 1,6,7-6,7 rolnicy renciści emeryci uczniowie i studenci 49,7 46,8 47,5 41,3 14,2,2 9,3 6,6 8,4 3, -1,2 sektor sektor prywatni publiczny prywatny przedsiębiorcy bezrobotni 3,8 3, inni bierni zawodowo 9 9 Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Status społ. - zawod. Wykres 15. Korzystanie z komputera a status społeczno zawodowy III.8 Korzystanie z Internetu a status społeczno-zawodowy W woj. zachodniopomorskim częściej z Internetu korzystają uczniowie i studenci (92%), prywatni przedsiębiorcy (84,6%), pracownicy sektora publicznego (81,7%) i pracownicy sektora prywatnego (59,7%). Najrzadziej z Internetu korzystają emeryci (14,6%) i renciści (,8%). Częściej, lecz poniżej średniej wojewódzkiej z Internetu korzystają inni bierni zawodowo (42%), rolnicy (41,4%) i bezrobotni (36,3%). Większe różnice pomiędzy regionem a całym krajem na korzyść tego pierwszego widoczne są wśród rolników (16,1 %) i pracowników sektora państwowego (5,3 %). wypada gorzej w sektorze prywatnym (6,6%) i nieznacznie gorzej w grupie bezrobotnych (4,6 %). Największy wzrost w porównaniu z rokiem 7 odnotowano wśród innych biernych zawodowo (27,7 %), rolników (25,3 %), pracowników sektora publicznego (21,7 %), prywatnych przedsiębiorców (21 %) i bezrobotnych (,5 %). Najmniejszy wzrost odnotowano wśród uczniów i studentów (2,2 %), emerytów (5,7 %) i rencistów (3,6 %), czyli w grupie bardzo nasyconej i wśród najrzadziej korzystających. Różnice we wzroście odsetka korzystających z Internetu w porównaniu z całym krajem największe były w przypadku innych biernych zawodowo (,1 %), rolników (12,4 %) i pracowników sektora publicznego (11%). Podobnie jak ma to miejsce w przypadku korzystania z komputerów pewne grupy społeczno-zawodowe cechują się niskim poziomem korzystania oraz niskim wzrostem tego poziomu. Należą do nich renciści i emeryci. Duży wzrost w grupie bezrobotnych i biernych zawodowo pozwolił zniwelować różnicę pomiędzy regionem a całym krajem, a w przypadku rolników znacznie wyróżnić się na tle całego kraju. Nastąpiła więc aktywizacja grup wcześniej bardzo biernych. Istotny jest również wysoki wzrost korzystających z Internetu w sektorze państwowym, co także pozwoliło wyróżnić się województwu zachodniopomorskiemu. 18
9 8 7 6 5 4 3 Korzystanie z internetu a status społeczno - zawodowy 81,7 76,4 21,7,7 66,3 59,7 8,5 84,6 17,4 21, 15,5 11,7 sektor sektor prywatni publiczny prywatny przedsiębiorcy 25,3 24,7 12,3 41,4,3,8 93,7 92, 4,9 4,9 42, 36,3,5 27,7 14,6 13,3 14,3 9, 3,6 5,7 7,6 3,4 4,7 2,2 rolnicy renciści emeryci uczniowie bezrobotni inni i studenci bierni zawodowo 9 9 Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Status społ. - zawod. Wykres 16. Korzystanie z Internetu a status społeczno-zawodowy III.9 Korzystanie z komputera a płeć Jednym z przekonań, które nie znajdują w pełni potwierdzenia w badaniach jest zróżnicowanie odsetka korzystających z komputera ze względu na płeć. Jeśli przypatrzeć się danym od 3 roku, pewnie różnice istnieją, lecz nie są one duże. Przed 9 woj. zachodniopomorskie cechowało się nawet większym odsetkiem kobiet korzystających z komputera niż mężczyzn, co wyróżniało je na tle kraju. Korzystanie z komputera a płeć 3 5 7 9 Wykres 17. Korzystanie z komputera a płeć 34,9 33,2 32,5 31,6 35, 35,6 43,4 43,1 43,3 45,5 53,4 56,3 53,3 57,1 5, 5,5 3 4 5 6 kobieta mężczyzna 19
III.9 Korzystanie z Internetu a płeć Podobnie jak w przypadku korzystania z komputera płeć nie jest własnością silnie różnicującą korzystanie z Internetu. Wśród mieszkańców województwa w roku 9 odnotowano wyższy odsetek kobiet korzystających z Internetu niż miało to miejsce w całym kraju. Korzystanie z internetu a płeć 3 5 7 9 12,2 16,7 16,7 19,2 23,4 23,3 kobieta mężczyzna 3 4 5 6 Wykres 18. Korzystanie z Internetu a płeć III. Korzystanie z komputera a dochody w gospodarstwie domowym Korzystanie z komputera przez respondentów jest silnie uzależnione od dochodów, którymi dysponuje gospodarstwo domowe. Im dochody są wyższe, tym częściej mieszkańcy danego gospodarstwa używają komputera. W województwie w 9 największa różnica występuje pomiędzy gospodarstwami z drugiego i trzeciego kwartyla i wynosi 15,5 %. Pomiędzy trzecim i czwartym kwartylem ta różnica to 9,9 %, pomiędzy pierwszym i drugim %. Najbogatsze i najbiedniejsze gospodarstwa dzieli aż 4,8 punktów procentowych. Różnica pomiędzy całym krajem a woj. zachodniopomorskim widoczna jest w każdym kwartylu dochodu na jednostkę konsumpcyjną w gospodarstwie. Nierówności w korzystaniu z komputera są rozłożone podobnie. Wzrost od 7 był większy w regionie i widoczny był w każdym kwartylu dochodów. Widoczna jest jednak różnica pomiędzy 1 a 4 kwartylem 6,5 pkt. proc, co sprzyja pogłębieniu nierówności. 34,8 37,1 4,4 42,1 3,4 34,5 52,9 52,5 49,2 52,8
Korzystanie z internetu a dochody 9 8 74,7 76,7 7 6 5 4 3 4,6 35,9 9, 6,9 I kwartyl dochodów 45,7 42,1 56,6 57,6 15,5 12,3 8,3 7,5 9,7 3,4 II kwartyl dochodów III kwartyl dochodów IV kwartyl dochodów 9 Wykres 19. Korzystanie z Internetu a dochody Jeśli przyjrzymy się zmianom w korzystaniu z komputera w przeciągu ostatnich lat (3-9; wykres w załączniku) to w województwie zachodniopomorskim największy wzrost obserwować możemy w czwartym kwartylu (34,3 %) i drugim kwartylu (24,5 %). W kwartylu pierwszym i drugim wzrost jest zbliżony i wynosi ok. punktów procentowych. III.11 Korzystanie z Internetu a dochody w gospodarstwie domowym Korzystanie z Internetu przez respondentów, podobnie jak korzystanie z komputera, w dużym stopniu zależne jest od dochodów na jednostkę konsumpcyjną w gospodarstwie domowym. W 9 roku w województwie zachodniopomorskim różnice te były duże większe niż w przypadku korzystania z komputera: pomiędzy pierwszym a drugim kwartylem %, pomiędzy drugim a trzecim,7, trzecim i czwartym 16,3. Ograniczenie finansowe warunkują więc w dużym stopniu korzystanie z Internetu przez mieszkańców. W porównaniu z całym krajem woj. zachodniopomorskie wypada korzystniej, jeśli chodzi o korzystanie z Internetu wśród członków najbogatszych gospodarstw domowych. W trzecim kwartylu różnica wynosi 7,2 %, w czwartym natomiast %. Pierwszy i drugi kwartyl wypada nieznacznie gorzej od średniej krajowej: 2 %, w drugim kwartylu, w pierwszym 5,4%. Oznacza to, że w regionie zasobność gospodarstwa ma większy wpływ na korzystanie z Internetu, niż ma to miejsce w całym kraju. Im biedniejsze jest gospodarstwo, tym bardziej prawdopodobne, że jego mieszkańcy, nie używają Internetu. Nie licząc pierwszego kwartyna, bardziej dynamiczny był również wzrost odsetka korzystających z Internetu w województwie niż w całym kraju. W czwartym kwartylu ta różnica wynosiła 8,6 %. 9 Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Kwartyl dochodów 21
Korzystanie z internetu w kwartylach dochodów 8 74,7 76,7 7 6 5 4 3 4,6 35,9,3 9,8 45,7 42,1 56,6 57,6 23,5 19,2 13,4 12,9 14,9 8,7 9 9 Zmiana od 7 (w pkt. proc.) Zmiana od 7 (w pkt. proc.) I kwartyl dochodów II kwartyl dochodów III kwartyl dochodów IV kwartyl dochodów Kwartyl dochodów Wykres. Korzystanie z Internetu a w kwartylach dochodów W przeciągu ostatnich lat (3-9, wykres w końcowej części załącznika) największy wzrost w korzystaniu z Internetu w regionie zaobserwować można wśród osób z najwyższymi dochodami. Wyniósł on ponad 6 %, z czego wzrost o 23,5 % miał miejsce pomiędzy rokiem 7 a 9. W trzecim kwartylu wzrost ten wyniósł 33,7 %, w drugim 3,9, w pierwszym 17,3. Dynamika rozprzestrzeniania się korzystania z Internetu jest nierównomierna i jest najwyższa dla osób z wyższymi dochodami. III.12. Intensywność korzystania z komputerów i Internetu Istotne jest przyjrzenie się intensywności korzystania z komputerów i Internetu. Odsetek osób korzystających z komputera poniżej jednej godziny tygodniowo jest niski i utrzymuje się na zbliżonym poziomie od 3 roku. W sporym stopniu wzrósł odsetek korzystających od 1 do 2 godzin tygodniowo, lecz stanowią oni tylko ok. 7 % badanych. Najwięcej mieszkańców woj. zachodniopomorskiego korzysta z komputera od 3 do 8 godzin tygodniowo (18,5%). Nieznacznie więcej korzysta intensywnie, czyli ponad 16 godzin (18,1%). Trzecią pod względem liczebności kategorią są osoby korzystające od 9 do 15 godzin. Intensywność korzystania z Internetu w regionie jest wyraźnie niższa niż z komputera. Najwięcej osób korzysta z niego od 3 do 8 godzin tygodniowo. Mała jest grupa, która korzysta sporadycznie, poniżej godziny tygodniowo. Pozostałe kategorie mają zbliżone odsetki: -11%. Wykres. Intensywność korzystania z komputera i Internetu w 9r. Pod względem rozwoju intensywności korzystania z komputera woj. zachodniopomorskie nie różni się w znacznym stopniu od całego kraju. Najbardziej wzrasta odsetek osób korzystających z komputera bardzo intensywnie (powyżej 16 godzin) oraz w stopniu umiarkowanym, czyli pomiędzy 3 a 8 godzin tygodniowo. Jeśli chodzi o czas spędzony w Internecie, to najbardziej wzrasta liczba osób korzystających z niego systematycznie, ale nie intensywnie. Spada natomiast liczba osób korzystających mniej niż godzinę tygodniowo. Najwięcej osób korzysta z Internetu od 3 do 8 godzin tygodniowo, następnie od 1 do 2 godzin, od 9 do 15 i powyżej 16. W skali całego kraju porządek ten jest odmienny i więcej osób korzysta od 9 do 15 godzin, następnie powyżej 16 i od 1 do 2. Oznacza to, że województwie zachodniopomorskim jest mniej osób systematycznie korzystających z Internetu przynajmniej godzinę dziennie. 22
Liczba godzin spędzonych w internecie w tygodniu >h 1-2h 3-8h 9-15h <16h,6 1,4 2,3 2,3 3,8 2,4 3,8 2,3 3,8 3,8 2,6 1,4 1,43,5 3,2 2,6 6,3 5,2 6,1 6,7 7,8 6,6 11, 11,4 12,4 9,1 9,6 7,5 11,7 7,7 5,9 6,5 9,1 8,3 8,5 7,5,2 13,1 16,7 14,1 19,2 9 7 5 3 5 15 25 Wykres 21. Liczba godzin spędzonych w Internecie w tygodniu 23
IV. Cele korzystania z Internetu i komputerów IV.1. Cele korzystania z komputerów Wydzielić można cztery główne pola aktywności, w których korzystamy z teleinformatyki: praca, nauka, rozrywka i kontakty. Wśród osób używających komputera w województwie zachodniopomorskim najwięcej korzysta z komputera do pracy. Mniej osób korzysta z komputera do rozrywki (różnica na poziomie 4,6 %), a o połowę mniej do nauki i kontaktów (odpowiednio 15,8 %i 15,4 %). Jeśli chodzi o dodatkowe wykorzystanie komputera, to najwięcej osób eksploatuje go do rozrywki (25,9%), następnie kontaktów (17,7%), nauki (15,7%) i pracy (4,5%). Pod względem celów wykorzystania komputera województwo nie różni się w znacznym stopniu od całego kraju. Pierwszorzędne cele korzystania z komputera kontakty,3 15,7 rozrywka 26,5 29,1 nauka 15,3 14,5 praca 31,1 31,3 3 4 Wykres 22. Pierwszorzędne cele korzystania z komputera Drugorzędne cele korzystania z komputera kontakty 17,7 19,9 rozrywka 25,9 23,7 nauka 15,7 14,4 praca 4,5 8,3 3 4 Wykres 23. Drugorzędne cele korzystania z komputera 24
IV.2 Czynności wykonywane za pomocą komputera Do najpopularniejszych czynności wykonywanych za pomocą komputera należą używanie wyszukiwarek, kopiowanie i przenoszenie plików i folderów, przenoszenie fragmentów plików (tekst, obraz) oraz wysyłanie e-maili z załącznikami. Najpopularniejsza czynność, czyli korzystanie z wyszukiwarek, jest wykonywana przez prawie wszystkie osoby korzystające z komputera. W 7 roku województwo zachodniopomorskie odstawało od całego kraju pod względem kompetencji związanych z komputerem. Wraz ze wzrostem poziomu komputeryzacji w województwie, które w przeciągu dwóch lat osiągnęło średnią krajową, wzrosły również kompetencje jego mieszkańców. 7 9 WZ WZ Kopiowanie lub przenoszenie pliku albo folderu 35,1 29,1 37,8 37,2 Używanie polecenia kopiowania, wycinania i wklejania w celu powielenia lub przemieszczenia wybranych fragmentów dokumentu 31,8 26 34,4 34,9 Wykorzystanie podstawowych funkcji matematycznych w arkuszu kalkulacyjnym 19,1 13,5 19 Tworzenie elektronicznej prezentacji 11 8,7 13,6 14 Instalowanie nowych urządzeń (np. drukarki, modemu, skanera) 19,4 14,9 23,4 23,8 Przesyłanie e-maila z załącznikami (np. dokumentami, plikami graficznymi) 3,5 25 36,1 38,3 Używanie wyszukiwarki Internetowej (np. Google, Yahoo!) w celu znalezienia informacji 38,7 33,9 47,4 49,6 Tworzenie strony Internetowej 6,3 5,2 6,6 5,8 Pisanie programu komputerowego z użyciem języka programowania 4 3,2 4,2 3,1 Tabela 2. Czynności realizowane za pomocą komputera Źródła: Diagnoza społeczna 9 IV.3 Aktywności podejmowane w Internecie Warto również przyjrzeć się czynnościom, które podejmowane były przez respondentów. Jeśli weźmiemy pod uwagę czynności, które zadeklarowali jako wykonywane ostatnio (czyli raczej wykonywane regularnie) zauważyć możemy stały wzrost deklaracji pozytywnych. Duży wzrost aktywności mieszkańców województwa zachodniopomorskiego nastąpił pomiędzy rokiem 7 a 9. W ciągu tego okresu w większości kategorii przestała ona być niższa od średniej krajowej, zarówno w rozrywce, takiej jak oglądanie telewizji przez Internet (6,2% respondentów), słuchanie muzyki przez Internet (17,4%), uczestniczenie w czatach (7,2%), jak i związanej w mniejszym lub większym stopniu z funkcjonowaniem w życiu społecznym i publicznym, jak czytanie gazet (13,7%), szukanie informacji na stronach urzędów (11,8%), ściąganie odpowiednich formularzy urzędowych (6,8%), dokształcanie się (25%) i poszukiwanie pracy (5,5%). W sferze handlu deklarują nawet częstsze niż całe społeczeństwo użycie Internetu (aukcje Internetowe,5%, kupowanie przez Internet 9,8%). Biorąc pod uwagę znaczny wzrost liczby osób korzystających z Internetu, różnorodność podejmowanych przez nich aktywności nie wzrasta w dużym tempie. Oprócz podstawowych czynności, jak przeglądanie stron i wysyłanie poczty, żadna z aktywności nie była wykonywana przez przynajmniej połowę korzystających z Internetu. 25
3 5 7 9 WZ WZ WZ WZ Przeglądanie stron WWW 12,3 11,4,6 13,6 28,7 22,8 36 36,3 Sprawdzanie i wysyłanie poczty elektronicznej 11,3 9,4 18 11,3 26,6 21,4 33,4 33,4 Zbieranie materiałów potrzebnych do nauki lub pracy 9,1 15,9,5 21 17,9 25,4 25 Korzystanie z komunikatorów umożliwiających rozmowy 6,2 5,6 12,4 7,7 19,5 16,7 25,1 26,3 Uczestniczenie w czatach 3,8 4,3 4,4 3,8 5,1 4,2 7,1 7,2 Słuchanie muzyki bądź radia przez Internet 6,9 3,6 11,1 9,1 17,2 17,4 Ściąganie darmowej muzyki i filmów 4,2 4,6 6 4,5 7,8 7,8 11,4 11,3 Informacje ze stron instytucji publicznych, urzędów 6,6 3,5 8,8 7,5 12,5 11,8 Ściąganie darmowego oprogramowania 4,2 4,6 4,8 3,4 6,8 4,5 9,9 8,7 Telefonowanie przez Internet 3,5 1,9 8,7 6,3 12,2 15,2 Korzystanie z banku przez Internet 2 1,8 4,5 3,3,7 7,6 17,1 18,5 Kupowanie produktów przez Internet 1,4 1,3 3,1 2,1 5,8 4,1 9,2 9,8 Uczestniczenie w grupach i w forach dyskusyjnych 2,7 2,8 2,6 2,2 5,3 3,8 8,1 8,4 Granie w gry sieciowe przez Internet 2,3 2,1 4,1 1,7 6,5 5,3 9,6 8,8 Czytanie gazety przez Internet 11,1,3 14,6 13,7 Pobieranie i wypełnianie formularzy urzędowych 3,2 1,5 4,9 3,6 7,9 6,8 Szukanie pracy, wysyłanie ofert dotyczących zatrudnienia 3,3 1 4,9 3,8 6,8 5,5 Uczestniczenie w aukcjach internetowych 1,2,9 2,6 1,5 6,1 5,6 8,8,5 Oglądnie telewizji przez Internet 2 1,8 4,3 4 6,6 6,2 Portale społecznościowe 26,1 24,8 Wideokonferencje,9,9 3,5 3,6 5,3 5,8 Korzystanie z Internetu w domu w celach zawodowych 5,6 4,2 12,4 12,6 Rezerwacja biletów 3,4 2,6 5,2 6,7 Tworzenie lub modyfikowanie własnej strony www 1,6 2,4 1,9 1,3 2,8 1,9 4,1 3,6 Uczestniczenie w kursach i szkoleniach przez Internet 1,2,2 2,6 2 3,7 3,9 Twórczość własna w Internecie 1,3 1,6 2,7 2,4 3,7 3,1 Tabela 3. Aktywności podejmowane w Internecie Źródła: Diagnoza społeczna 9 26
IV.4. Komunikacja przez Internet Duża część aktywności podejmowanych za pośrednictwem Internetu ma związek z komunikowaniem się z innymi ludźmi (wysyłanie e-maili, czaty, telefonia Internetowa, portale społecznościowe). Istnieje dość powszechne przekonanie, że Internet pozwala na podtrzymywanie kontaktu z osobami, z którymi normalnie nie byłoby to możliwe. Gdy jednak weźmiemy pod uwagę wyniki badań, okazuje się, że kontakty przez Internet są przedłużeniem kontaktów w świecie pozawirtualnym. Systematycznie wzrasta odsetek osób kontaktujących się za pośrednictwem Internetu z rodziną i przyjaciółmi. Mniej osób korzysta z tego medium do kontaktów z współpracownikami, a procent wykorzystujących Internet do poznawania ludzi i podtrzymywania z nimi kontaktu tą drogą wzrósł od 3 roku tylko nieznacznie. Zmiany te dotyczą zarówno województwa zachodniopomorskiego, jak i całego kraju. Mieszkańcy woj. zachodniopomorskiego używają Internetu nieznacznie rzadziej do komunikacji niż ma to miejsce w przypadku całego kraju. Kontakty przez internet w ostatnim okresie 3 5 7 osoby poznane przez internet znajomi, przyjaciele współpracownicy rodzina 5 15 25 Wykres 24. Kontakty przez Internet w ostatnim okresie Mimo że Internet wykorzystywany jest głównie do kontaktów z bliskimi widoczny jest wzrastający odsetek osób, które zadeklarowały spotkanie z kimś nowym, poznanym przez Internet. Wśród mieszkańców regionu było to % populacji, czyli prawie co piąty internauta spotkał się kiedyś z osobą, której nie znał wcześniej w świecie pozawirtualnym. 4,8 5, 3,2 5,1 4,8 4,4 4,2 4,1 3,1 3,9 5,1 4,2 8,7,9 11, 14,2 9,2 14,2 7,9 8,7 8,7 8,8 18,5 21,3 27
Spotkanie z osobą poznaną przez internet Odsetek osób pow. 16. roku życia 9 8 7 6 5 4 3 2 1 8,7 9,2 8,2 7,7 6,4 4,1 5 7 9 Wykres 25. Spotkanie z osobą poznaną przez Internet IV.5 Zapotrzebowanie na usługi publiczne dostępne przez Internet Warto również przyjrzeć się zapotrzebowaniu na usługi publiczne świadczone przez Internet. Pytania takie zostały zadane dwukrotnie, w 7 i 9 roku. Zaobserwować można wzrost zapotrzebowania na takie świadczenia w każdym obszarze, największy w załatwianiu spraw związanych z: działalnością gospodarczą (o 9,1 %), usługami związanymi ze służbą zdrowia (o 8,9 %), deklaracjami podatkowymi (o 6,2 %). W 9 roku najwięcej osób zadeklarowało chęć przesunięcia w sferę Internetu aktywności związanych z: usługami zdrowotnymi (28,5%), dostępem do bibliotek publicznych (26,7%), sprawami dotyczącymi dokumentów osobistych (24,1%), zamawianiem i otrzymywaniem zaświadczeń lub odpisów stanu cywilnego (24,8%) składaniem deklaracji podatkowych (24%). Nie potrzebuję Internetu do załatwienia takiej sprawy Tylko informacje i formularze, następnie tradycyjnie Od początku do końca przez Internet Nie przewiduję załatwienia takiej sprawy 7 9 7 9 7 9 7 9 Deklaracja podatkowe 55,3 5,1 4,9 8,3 17,8 24,3 17,5 Usługi urzędów pracy dotyczące ofert pracy 31,7 31,2 8,6 8,1 14 18,4 44 42,2 Sprawy związane z zasiłkami i świadczeniami 36,1 33,5 7,8 7,5 13,6 16,2 4,8 42,7 Sprawy dotyczące dokumentów osobistych 43,7 39,2 9,2 9,3,7 24,1 24,7 27,4 Rejestracja pojazdu 3,4 24,6 5,9 7 19 22,8 43 45,6 Pozwolenie na budowę 15,8 13,7 4,3 4,7 8,4 13,8 69,8 67,7 28