Ubezpieczenia społeczne Wykład 12. Ochrona przed ubóstwem w Polsce opieka społeczna i inne instytucje zabezpieczenia społecznego Literatura: Bukowska (2011) www.zus.pl www.mpips.gov.pl
Granice ubóstwa w 2014 r. Gospodarstwo 1 - osobowe Gospodarstwo 4 - osobowe (2 osoby dorosłe + 2 dzieci) minimum egzystencji (2013) 541,91 1850,85 minimum socjalne (VI 2014) 1 078,12 3434,03 ubóstwo ustawowe (od X 2012) 542 1824 (456 na osobę) relatywne ubóstwo (2013) 706 1906 subiektywne ubóstwo (2010) 1187 1770 minimalna emerytura 844,45 minimalna płaca 1750 Źródło: GUS, IPiSS
Kwoty najniższych gwarantowanych świadczeń emerytalnorentowych od 1 marca 2014 emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renta rodzinna renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową i renta rodzinna wypadkowa renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową renta socjalna świadczenie przedemerytalne 844,45 zł 648,13 zł 1 013,34 zł 777,76 zł 709,34 zł 991,39 zł Źródło: ZUS
Renty z ZUS Renta z tytułu niezdolności do pracy: Przysługuje ubezpieczonemu, który - jest niezdolny do pracy, - ma wymagany okres składkowy i nieskładkowy, - niezdolność powstała w czasie ubezpieczenia albo nie później niż w ciągu 18 miesięcy od jego ustania. Całkowita niezdolność do pracy/częściowa niezdolność do pracy/niezdolność do samodzielnej egzystencji. Wymagana suma okresów składkowych i nieskładkowych: <20 lat 20-22 22-25 25-30 30 lat< 1 rok 2 lata 3 lata 4 lata 5 lat w ciągu 10 lat poprzedzających zgłoszenie wniosku o rentę. Renty stałe i okresowe (do 5 lat).
Renty z ZUS Renta z tytułu niezdolności do pracy: Renta szkoleniowa dla osób, które mają prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale uzyskały orzeczenie o celowości przekwalifikowania zawodowego ze względu na niezdolność do pracy w dotychczasowym zawodzie. Wysokość renty przy całkowitej niezdolności: - 24% kwoty bazowej, - po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok składkowy, - po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok nieskładkowy, - po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok brakujący do pełnych 25 okresów, od dnia zgłoszenia wniosku o rentę do dnia ukończenia przez wnioskodawcę 60 lat. Przy częściowej niezdolności renta to 75% renty z tytułu całkowitej niezdolności. staż hipotetyczny
Renta rodzinna: Renty z ZUS Przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. - Dzieci (własne i przyjęte na wychowanie) do 16 roku życia/do 25 jeżeli się uczą, - Dzieci bez ograniczeń wiekowych, jeżeli w dzieciństwie stały się niezdolne do pracy, - Wdowa (wdowiec), jeśli w chwili śmierci męża ukończyła 50 lat lub była niezdolna do pracy, lub wychowuje dziecko uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu. Jedna renta dla wszystkich członków rodziny, jako procent świadczenia (85-95%) przysługującego zmarłemu.
Renta socjalna: Renty z ZUS Przysługuje osobie, która: - jest pełnoletnia, - jest całkowicie niezdolna do pracy z powodu naruszenia sprawności organizmu, które powstało: - przed ukończeniem 18. roku życia, - albo w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, przed ukończeniem 25. roku życia, - nie ma ustalonego prawa do innych świadczeń. Można ją łączyć z rentą rodzinną, o ile nie przekracza ona 200% najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy Stała wysokość, wynosząca 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.
Minimalna emerytura Należy się ubezpieczonym, którzy osiągnęli wiek emerytalny i przepracowali 20 lat (kobiety) i 25 lat (mężczyźni). Jeżeli wysokość świadczenia jest niższa od gwarantowanego poziomu, wówczas świadczenie jest podwyższane do poziomu minimalnego. W 2014 r. najniższa emerytura wynosiła 844,45 zł. Zagrożenie ubóstwem może powstać, jeżeli staż ubezpieczeniowy był krótszy niż minimalny staż niezbędny do uzyskania najniższej emerytury. Według danych ZUS w 2012 r. emerytury niższe niż 700 zł otrzymywało 0,6% ogółu emerytów, czyli ok 40 tysięcy osób, a emerytury niższe niż 900 zł 4,4%, czyli około 321 tysiące emerytów.
Pomoc społeczna Przysługuje osobom w trudnej sytuacji życiowej, z którą we własnym zakresie nie mogą sobie poradzić. Takie osoby mają prawo zgłosić się do gminnego ośrodka pomocy społecznej. Ośrodek, po przeprowadzeniu przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego, podejmuje decyzję o przyznaniu pomocy. Pomoc może mieć formę świadczeń pieniężnych bądź niepieniężnych, w zależności od sytuacji osoby ubiegającej się o wsparcie i jej potrzeb. Działania aktywizacyjne pomoc w znalezieniu pracy, jak również aktywizacja społeczna: udział w życiu społeczności lokalnej, częstsze kontakty z ludźmi, podnoszenie kwalifikacji, itd.
Pomoc społeczna Zasiłki stałe - osoby całkowicie niezdolne do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, o dochodach poniżej krytycznego poziomu. Kryterium dochodowe - osoba samotna 542 zł, osoba w rodzinie 456 zł. Maksymalny zasiłek stały to 529 zł. Zasiłki okresowe - przyznawane na czas niezbędny do rozwiązania jakiejś trudnej sytuacji życiowej. Zasiłki celowe - na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej. Świadczenia niepieniężne - pomoc w postaci schronienia, posiłku i niezbędnego ubrania dla tych, którzy są ich pozbawieni, pomoc w formie usług opiekuńczych, miejsce w domu pomocy społecznej, itd.
W 2011 r.: Pomoc społeczna - Zasiłki celowe otrzymało 961,4 tysięcy osób, - Zasiłki okresowe uzyskało 455,6 tysięcy, - Zasiłki stałe 192,6 tysiące. - Wydatki na zasiłki celowe 756 mln zł, - Wydatki na zasiłki okresowe 643 mln zł, - Wydatki na zasiłki stałe 663 mln zł. Średnia kwota uzyskana w ramach zasiłku celowego wynosi ok. 786,6 zł. Rodziny emerytów i rencistów stanowiły w 2011 r. 19,1% wszystkich rodzin korzystających z pomocy społecznej.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Według MPiPS w listopadzie 2014 r.: 1799,5 tyś. zarejestrowanych bezrobotnych (11,4%). W wieku 50 lat i więcej było około 463,3 tys. osób, co stanowiło 25,7% wszystkich bezrobotnych. W wieku do 25 lat 303,7 tys., czyli 16,9% bezrobotnych. 58,1% bezrobotnych zarejestrowanych przez ponad 12 miesięcy. 12,8% bezrobotnych miało prawo do zasiłku. Bezrobotny to: Osoba między 18 a 60/65 rokiem życia, Niezatrudniona i niepracująca, o dochodach poniżej połowy płacy minimalnej, Zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Narzędzia aktywne - zwiększają szanse na znalezienie i utrzymanie pracy: - refundacja dla pracodawcy składek na ubezpieczenia społeczne za przyjętego do pracy bezrobotnego, - dofinansowanie podjęcia działalności gospodarczej, - refundacja pracodawcy kosztów wyposażenia lub doposażenia stanowiska pracy dla bezrobotnego, - pożyczki dla bezrobotnych na sfinansowanie szkoleń, - organizowanie szkoleń, staży, doskonalenia zawodowego, - organizacja robót publicznych oraz prac interwencyjnych. Osoby bezrobotne, które ukończyły 50 lat, są traktowane jako osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy i mają z tego tytułu dostęp do dodatkowych rozwiązań.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Narzędzia pasywne: 1. Zasiłek dla bezrobotnych - Otrzymuje go osoba, która pracowała przez co najmniej 365 dni w okresie 18 miesięcy przed rejestracją w urzędzie pracy. - Zasiłek pobiera się przez 6 miesięcy, przez pierwsze 3 w wysokości 831,10 zł, a przez kolejne 3 652,60 zł. - W powiatach z bezrobociem równym lub wyższym niż 150% średniej krajowej zasiłek pobiera się przez 12 miesięcy. - Osoby z 20 letnim stażem, otrzymują zasiłek równy 120% zasiłku podstawowego. - Osoby ze stażem do 5 lat otrzymują zasiłek równy 80% zasiłku podstawowego. - Osoby, które ukończyły 50 lat i mają 20 letni okres uprawniający do zasiłku, oraz osoby mające dzieci na utrzymaniu, pobierają go 12 miesięcy.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Narzędzia pasywne: 2. Świadczenie przedemerytalne - Osoby, które przynajmniej 6 miesięcy pobierały zasiłek dla bezrobotnych, są zarejestrowane jako bezrobotne, a w okresie pobierania zasiłku nie odmówiły bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia oferty pracy. W 2013 r. podstawowa wysokość świadczenia to 991,39 zł. - Może zostać odebrane w przypadku uzyskania źródła dochodów: otrzymania emerytury bądź stania się właścicielem nieruchomości rolnej. - Jest ograniczane, jeżeli przychody przekraczają 25% przeciętnej płacy, a jeżeli przekraczają 70% przeciętnej płacy, świadczenie jest zawieszane.
Bezrobocie i ochrona miejsc pracy Powody uprawniające do uzyskania świadczenia przedemerytalnego: