Ćwiczenie nr 5 - Wymiarowanie

Ćwiczenie nr 5 - Wymiarowanie Elementy wymiaru i style wymiarowania Wymiar jest obiektem zło onym typu DIMENSION. Podstawowe elementy wymiaru pokazano na rys. 1. Wygl d rozmiary i sposób rysowania tych elementów definiuj zmienne systemowe o ogólnej nazwie DIMxxx. Jednak posługiwanie si nimi bezpo rednio jest bardzo niewygodne, wi c w Auto- CAD dzie od wersji 13 wprowadzono tzw. style wymiarowania. Ogólnie mówi c styl jest zbiorem parametrów opatrzonych etykiet. Taka definicja stylu jest słuszna dla wszystkich stylów stosowanych w programie AutoCAD (style testu, style tabelek itp.) jak i w innych. Styl wymiarowania jest wi c zbiorem warto ci zmiennych systemowych DIMxxx, którym nadano nazw. Rys. 1 Elementy wymiaru liniowego, W linia wymiarowa, P linie pomocnicze, G groty, T tekst wymiarowy W programie mo na zdefiniować wiele styli, ale tylko jeden jest aktywny i to on jest stosowany do tworzenia wymiaru w danym momencie. Z ka dym wymiarem jest skojarzony okre lony styl, który mo na zmienić np. poleceniem cechy lub -wymstyl. Wybór aktywnego stylu oraz zarz dzanie stylami realizuje si poleceniem wymstyl. Wywołuje ono okno, w którym wy wietlona jest lista styli. Zaznaczaj c styl na li cie mo na uczynić go aktualnym Ustal aktualny, utworzyć na jego bazie nowy Nowy... lub zmienić jego parametry Zmie.... Edycja stylu (zmiana) realizuje si w osobnym oknie dialogowym (rys. 2), w którym parametry pogrupowane s w zakładkach. Nazwy zakładek jednoznacznie okre laj jak grup parametrów steruj. Najcz ciej zmieniane parametry wyró niono na rys. 1. Na zakładce Linie i strzałki ustalamy parametry dotycz ce grota G, linii pomocniczych P oraz wymiarowych W i s to: rodzaj grota (grupa Groty strzałek) i jego długo ć S (pole Rozmiar strzałki); widoczno ć linii pomocniczych (grupa Linie pomocnicze) oraz ich przedłu enie L (pole Przedłu enie) a tak e odsuni cie A od punktu wymiarowania P1 lub P2 (pole Odsuniecie od pocz tku). Tu definiuje si te odst py B mi dzy liniami wymiarowymi w wymiarowaniu bazowym (pole Odst py linii bazowej). Na zakładce Tekst dost pne s parametry okre laj ce geometri tekstu wymiarowego T w tym jego wysoko ć H (pole Wysoko ć tekstu), poło enie (wysoko ć nad lini wymiarow D pole Odsuni cie od linii wymiarowej) a tak e jego styl, kolor i inne. W zakładce Dopasowanie warto zwrócić uwag na grup Skala elementów wymiaru. W niej mo na ustalić Globalny współczynnik skali lub zdecydować si na Skalowanie do wymiarów arkusza. Globalny współczynnik skali jest liczb, przez któr mno one s wszystkie parametry maj ce sens rozmiaru (np. takie jak A, B, S, L, H, D patrz rys. 1) zanim wymiar jest stawiony na rysunek. Na przykład je eli ustawimy globalny współczynnik skali na 2 a wysoko ć tekstu H na 2.5 to tekst wymiarowy na rysunku b dzie miał faktycznie wysoko ć 2 2.5 czyli 5 jednostek rysunkowych. Tak wi c współczynnik skali mo na stosować do regulowania wszystkimi rozmiarami elementów wymiaru na rysunku. Praktyczne zastosowanie ma on przy wydruku zawarto ci zakładki Model. Globalny współczynnik skali ustawia si wtedy na odwrotno ć przewidywanej skali wydruku a parametry takie jak A, B, S, L, H i D podaje si 1

w jednostkach wydruku czyli milimetrach lub calach. St d wa na uwaga a mianowicie parametry decyduj ce o rozmiarze elementów wymiaru podajemy w jednostkach wydruku. Przykładowo, je li przewidujemy skal wydruku 1 : 2 i chcemy, aby tekst miał wysoko ć 2,5 mm a strzałki 3 mm to w polu Wysoko ć tekstu wpisujemy 2.5, w polu Rozmiar strzałki wpisujemy 3 a w polu Globalny współczynnik skali wpisujemy 2. Po takim ustawieniu parametrów tekst b dzie miał wysoko ć 2 2.5 czyli 5 jednostek rysunkowych, ale ju na kartce po wydrukowaniu w skali 1 : 2 jego rozmiar b dzie miał warto ć 5/2=2,5 mm czyli tyle ile ustawiono w polu Wysoko ć tekstu. Rys. 2 Okno edycji stylu wymiarowania Na zakładce Jednostki podstawowe i dalszych (Jednostki dodatkowe i Tolerancje) ustalamy tre ć oraz format tekstu wymiarowego. Tre ci tekstu wymiarowego jest zwykle liczba okre laj ca warto ć złapanej odległo ci lub k ta wyra ona w jednostkach podstawowych, którymi s jednostki rysunkowe. Dodatkowymi elementami s : ta sama warto ć wyra ona w jednostce dodatkowej (zawarta w nawiasach [ ] ), tolerancje oraz przed- i przyrostki. Rys. 3. Elementy tekstu wymiarowego Wszystkie te elementy pokazano na rys. 3. Oczywi cie tekst wymiarowy mo e mieć dowoln tre ć, co ustala si w chwili wstawiania wymiaru na rysunku. Przedrostki i przyrostki wpisujemy w polach Przedrostek i Przyrostek (zakł. Jednostki podstawowe i Jednostki dodatkowe). Mo emy umieszczać tam dowolne teksty, ale warto pami tać, e specjalne symbole wpisuje si wprowadzaj c nast puj ce sekwencje znaków: %%C znak rednicy Ø ; %%P znak plus/minus ± oraz %%D znak stopnia º (wielko ć liter nie ma znaczenia). W jednostkach podstawowych warto zwrócić uwag na pole Współczynnik skali w grupie Skala wymiarowania. Współczynnik skali jest liczb przez, któr s mno one warto ci 2

złapanych wymiarów przed wstawieniem ich do tekstu wymiarowego. Mo ne to być alternatyw dla jednostek dodatkowych je li wpiszemy w pole Współczynnik skali odpowiedni przelicznik jednostek np. z milimetrów na cale. Mo na to te wykorzystać do wymiarowania po promieniu, ale tak, aby w napisie wymiarowym zamiast promienia pojawiła si warto ć rednicy (tak jak robi si to w wymiarowaniu wałków w półwidoku/półprzekroju). Wtedy nale y w pole Współczynnik skali wpisać 2 (bo rednica jest 2 razy wi ksza od promienia) a w pole Przedrostek napis %%C. Rodzaje wymiarów Na rysunku 4 pokazano mo liwe rodzaje wymiarów oferowane przez program. Warto wiedzieć, e w wymiarach promienia (e), rednicy (f) oraz k towym (g) odpowiednie przedrostki R i Ø oraz przyrostek º s dopisywane automatycznie i nie ma potrzeby ich definiowania w parametrach stylu. a) b) d) e) f) g) h) c) i) Rys. 4. Rodzaje wymiarów a,b liniowy; c normalny; d liniowy obrócony; e promie ; f rednica; g linia odniesienia; h k towy; i współrz dne. Warto te wiedzieć, e linia wymiarowa rednicy i promienia ZAWSZE przechodzi przez centrum łuku lub okr gu. Z tego te wzgl du do wymiarowania rednic grupy okr gów lub łuków o wspólnym rodku lepiej u yć wymiaru linowego i dopisać w trakcie jego wstawiania znak rednicy (%%c). Dzi ki temu wymiary b d odsuni te a Rys. 5. Sposób wymiarowania rednic przez to czytelniejsze. Ró nice pokazano na rys. 5. Lewy wykonano wymiarowaniem rednic a prawy wymiarami liniowymi. Wymiarowanie rednic i promieniem stosuje si wi c tylko do pojedynczych obiektów. W przypadku wymiarowania wielu okr gów mo na to przy pieszyć najpierw wymiaruj c rednice wymiarami liniowymi bez modyfikacji tekstu, by potem zaznaczyć wstawione wymiary i poleceniem cechy zmienić tekst wymiarowy na %%c<>. Przy wymiarowaniu współrz dno ciowym (i) nale y pami tać, e warto ci współrz dnych s odczytywane z aktualnego LUW u. Zatem przed zwymiarowaniem nale y przestawić pocz tek LUW we wła ciwe miejsce. Wstawianie wymiarów na rysunek Wymiary wstawia si na rysunek poleceniami zgromadzonymi w menu lub pasku narz dziowym zatytułowanym Wymiar. Wymiary s rysowane zawsze w płaszczy nie konstrukcyjnej. Wymiary liniowe i normalne wymagaj wskazania dwóch punktów P1 i P2 (patrz rys. 1), mi dzy którymi łapany jest wymiar. Wymiary współrz dno ciowe wymagaj podania tylko jednego punktu. Wymiarowanie promienia i rednicy wymaga wskazania łuku lub okr gu, za wymiarowanie k ta wymaga wskazania albo dwóch linii (nie mog to być linie wymiarowe innego wymiaru), albo łuku, albo okr gu. W tym 3

ostatnim przypadku punkt wskazania okr gu/łuku wraz z jego rodkiem wyznacza pierwsz lini, dlatego program prosi o wskazanie drugiego punktu, który wraz z rodkiem wyznaczy drug lini. Wszystkie polecenia wymagaj na koniec podania punktu P3, który okre la poło enie linii wymiarowej. Przed podaniem poło enia linii wymiarowej mo na zmienić zaproponowany przez program tekst wymiarowy widoczny na ekranie podczas ci gni cia wymiaru. Wystarczy skorzystać z opcji Wtekst lub Tekst. W obu przypadkach nale y podać nowy tekst wymiarowy. Tu nale y pami tać, e znaki <> pełni specjaln funkcj i oznaczaj wstawienie w miejscu ich wyst powania zmierzonego przez program wymiaru liniowego lub k towego przemno onego przez Współczynnik skali. Je li zatem sporadycznie musimy zmienić tekst wymiarowy to nie trzeba tworzyć nowego stylu z ustawionymi przedrostkami tylko korzystamy z mo liwo ci zmiany tekstu w trakcie wymiarowania. Na przykład, je li zajdzie potrzeba dopisania znaku rednicy przed wymiarem to nowy tekst wymiarowy powinien mieć postać %%C<>. W przykładzie ni ej na rysunku pojawi si napis: Otwory Ø20 rozmieszczone co 50mm. Polecenie: wymliniowy Okre l pocz tek pierwszej pomocniczej linii wymiarowej lub <wybierz obiekt>: Wybierz obiekt do wymiarowania: Okre l poło enie linii wymiarowej lub [Wtekst/Tekst/K t/poziomo/pionowo/obrócony]: t Podaj tekst wymiarowy <20>: Otwory %%c<> rozmieszczone co 50mm ENTER Bł dem jest przepisywanie warto ci z nawiasu <...> podanego w linii polece. Takie post powanie sprawi, e zmieniaj c rozmiar wymiarowanego obiektu tekst wymiarowy nie zostanie automatycznie zaktualizowany. Zaleca si - wymiaruj c jeden obiekt lini, okr g czy łuk podczas wymiarowania liniowego lub normalnego zamiast wskazywania dwóch punktów P1 i P2 nale y wcisn ć ENTER a potem wskazać ten obiekt, wówczas AutoCAD za punkty P1 i P2 przyjmie ko ce wskazanego obiektu (najbli szego segmentu polilinii) lub punkty kwadrantowe okr gu. Rys 6. Wymiarowanie ła cuchem bazowym i szeregowym Istnieje mo liwo ć usprawnienia wymiarowania. Cz sto tworzy si bazowy lub szeregowy ła cuch wymiarów. Mo na to zrealizować poleceniami wymbaza lub wymszereg. W tym przypadku punkt P1 jest punktem bazowym. Jest to punkt P1 ostatnio narysowanego wymiaru. Je li nie pasuje on nam, to opcj Wybierz mo emy go zmienić wskazuj c lini pomocnicz wymiaru, która ma być now baz. Ułatwienie w tym przypadku polega na tym, e poło enie linii wymiarowej jest ustalane tylko raz a u ytkownik tworzy od razu cały ła cuch wymiarów wskazuj c tylko kolejne punkty P2. Polecenie swymiar (szybkie wymiarowanie) pozwala z kolei na zwymiarowanie wielu obiektów jednocze nie w trybie dynamicznym, które przy piesza proces wymiarowania. Polecenie to oferuje szereg opcji pozwalaj cych ukształtować wygl d wymiarów zgodnie z intencj u ytkownika. Edycja wymiarów Edycji poło enia wymiarów mo na dokonać stosuj c edycj uchwytami lub poleceniami przesu, skaluj, lustro, obrót i rozci gnij. Edycji tre ci tekstu wymiarowego dokonuje si poleceniami wymedycja, lub odtekst (z menu Zmiana Obiekt Tekst Edycja). Przeniesienie tekstu wymiarowego edycj uchwytami (polecenie rozci gnij) lub poleceniem wymedtekst. Tekst wymiarowy mo na obrócić poleceniami wymedycja (opcja Obróć) lub wymedtekst (opcja K t). Istnieje mo liwo ć pochylenia linii pomocniczych P tak, eby nie były one ju prostopadłe do linii wymiarowych W. (rys 1) lecz pochylone. Do tego stosuje si polecenie wymedycja (opcja pochyl) lub z menu Wymiary Pochyl. 4

Wykaz polece Polecenie wymstyl, _dimstyle, WST M: Wymiary Styl... Format Styl wymiarowania... wymliniowy, _dimlinear, WL M: Wymiary Liniowy wymnormalny _dimaligned, WN M: Wymiary Normalny wymwspółrz _dimordinate, WWS M: Wymiary Współrz dne wympromie _dimradius, WR M: Wymiary Promie wym rednica _dimdiameter, WD M: Wymiary rednica wymk towy _dimangular, WK M: Wymiary K towy swymiar _qdim M: Wymiary Szybki wymiar wymbaza _dimbazeline, WB M: Wymiary Baza wymszereg _dimcontinue, WS M: Wymiary Szeregowy slodnies _qleader M: Wymiary Linia odniesienia wymcentrum _dimcenter, WCE M: Wymiary Znacznik rodka Opis Zarz dza stylami wymiarowania. Pozwala utworzyć nowy, zmienić aktualny i zmodyfikować ju istniej cy. Wywołanie wymstyl pozwala na uaktualnienie wskazanych wymiarów tzn. albo kojarzy je z aktualnym stylem modyfikuj c ich wygl d, albo (w obszarze papieru) aktualizuje ich rozmiary do skali papieru. Wstawia wymiar liniowy pionowo lub poziomo w zale no ci od ruchów kursora. Wstawia wymiar tak e jego linia wymiarowa jest równoległa do wskazanych punktów P1, P2 (rys 1) lub linii poprowadzonej przez ko ce wskazanego obiektu. Wymiaruje współrz dn X lub Y wskazanego punktu. Wybór współrz dnej zale y od poło enia myszy. Współrz dne podawane s wzgl dem aktualnego LUW. Wymiaruje promie wskazanego okr gu lub łuku. Przed tekstem wymiarowym automatycznie dopisywana jest litera R. Wymiaruje rednic wskazanego okr gu lub łuku. Przed tekstem wymiarowym automatycznie dopisywany jest znak. Wstawia wymiar k towy podaj cy k t mi dzy dwoma wskazanymi liniami lub punktami na okr gu/łuku. Za tekstem wymiarowym automatycznie dopisywany jest znak º. Wymiaruje od razu wiele wybranych obiektów w trybie dynamicznego przeci gania mysz. Wybrane opcje to: Szeregowy, Pi trowy odbazy ustala sposób tworzenia ła cucha wymiarowego Współrz dne, promie, rednica ustala rodzaj wymiaru punktodniesienia pozwala zmienić punkt bazowy dla wymiarowania bazowego Edycja pozwala usun ć lub doło yć punkty od których s łapane wymiary. Tworzy jeden lub klika bazowych ła cuchów wymiarowych dowi zuj c si do ostatniego lub wskazanego wymiaru. W czasie działania polecenia nale y wskazywać kolejne punkty (P2 rys 1). Poła enie linii wymiarowej jest dokonywane automatycznie na podstawie ustawionego w stylu parametru (B rys 1) Opcja Wybierz pozwala zmienić wymiar bazowy. To powoduje te rozpocz cie tworzenia kolejnego ła cucha bazowego. Tworzy jeden lub klika szeregowych ła cuchów wymiarowych dowi zuj c si do ostatniego lub wskazanego wymiaru. W czasie działania polecenia nale y wskazywać kolejne punkty (P2 rys 1). Poła enie linii wymiarowej jest dokonywane automatycznie na poziomie wymiaru bazowego. Opcja Wybierz pozwala zmienić wymiar bazowy. To powoduje te rozpocz cie tworzenia kolejnego ła cucha wymiarowego. Wstawia lini odniesienia (rys 4-g). Linia ta to poł czone ze sob dwa odcinki. Na poc tku pierwszego umieszczony jest grot a na ko cu drugiego tekst. Wstawia znacznik rodka (mały krzy yk) okr gu lub łuku. 5

wymedycja _dimedit, WE M: Wymiary Pochyl, Poło enie tekstu Przywróć wymedtekst _dimtedit, M: Wymiary Szybki wymiar Umo liwia edycj wymiarów. Przydatne opcje to: przywróć przesuwa obrócony tekst w poło enie domy lne Nowy umo liwia zmian tekstu wymiarowego Obrót pozwala obrócić tekst wymiarowy Pochyl pozwala pochylić pomocnicze linie wymiarowe P tak, e nie s one ju prostopadłe do linii wymiarowych W. (rys 1). Umo liwia edycj poło enia tekstu wymiaru. Wybrane opcje to: Przywróć przesuwa obrócony tekst w poło enie domy lne K t pozwala obrócić tekst wymiarowy Lewo, prrawo, Symetrycznie ustala poziome poło enie tekstu wzdłu linii wymiarowej Legenda: linia polece ; M: menu; pasek narz dziowy 6

Ćwiczenie nr 5 - Zadania do wykonania 1. Na rysunkach technicznych formatu A4 oraz A3 stosuje si znormalizowane wielko ci cyfr wymiarowych oraz charakterystyczne wielko ci. Zmie czcionk w stylu Standardowym na czcionk simplex.shx (Format Styl tekstu). Utwórz nowy styl wymiarowania o nazwie PN-MechA4. Po utworzeniu nowego stylu zmie nast puj ce wielko ci: - odległo ć linii bazowej 7 jednostek (zakładka Linie - Linie wymiarowe), - przedłu enie 1.5 jednostki (Linie - Linie pomocnicze), - wysoko ć tekstu 3.5 jednostek (Tekst - Wygl d tekstu), - odsuni cie od linii wymiarowej 1 jednostka (Tekst - Poło enie tekstu) Utwórz nowy styl wymiarowania o nazwie PN-MechA4_D bazuj c na wcze niej zało onym stylu. W ustawieniach: - pomi drug pomocnicz lini wymiarow (Linie - Linie pomocnicze), - ustaw brak drugiej strzałki (Symbole i strzałki Groty strzałek), - nast pnie (Linie Linie wymiarowe) ustaw przedłu enie na 3 jednostek, - jako przedrostek wstaw symbol rednicy (φ w AutoCad = %%c), (Jednostki podstawowe - Wymiary liniowe) - ustaw skal wymiarów na 2 (Jednostki podstawowe Skala wymiarowania) umo liwi to zwymiarowanie rednicy przez wskazanie promienia Styl PN-MechA4_D b dzie wykorzystywany przy wymiarowaniu rednic na półprzekrojach. Przed wykonaniem nast pnych zada załó warstwy: osie (center), wymiar (continuous), cienkie (continuous), grube (continuous), niewidoczne (hidden). Odpowiednim warstwom przypisz odpowiednie rodzaje linii. 2. Narysuj oraz zwymiaruj płytk (stylem PN-MechA4) o stałej grubo ci pokazan na rys. 1. Wymiary umieszczaj na warstwie wymiar. Wymiary usytuowane szeregowo umie ć za pomoc wymiarowania szeregowego, wymiary usytuowane równoległe za pomoc wymiarowania od bazy, wymiar (35) umie ć za pomoc wymiarowania normalnego. Grubo ć płytki umie ć nad lini odniesienia, w tym celu po wywołaniu komendy slodnies (Wymiary Linia odniesienia) wci nij enter aby wej ć do ustawie. W ustawieniach zmie liczb wskazywanych punktów na 2 (zakładka linia odniesienia i strzałka), grot strzałki zmie na kropk, w zakładce zamocowanie odznacz opcj podkre l doln lini. Rys. 1. Płytka o stałej grubo ci. 7

3. Narysuj i zwymiaruj tulej pokazan na rys. 2. Podczas wymiarowania wytocze nale y skorzystać z wymiarowania szeregowego. Zwymiaruj wewn trzne rednice za pomoc stylu wymiarowania PN- MechA4_D. Rys. 2. Tuleja 4. Narysuj i zwymiaruj poni szy rysunek. Do cz ci wymiarów zastosuj wymiarowanie współrz dno ciowe. Przed rozpocz ciem wymiarowania przestaw LUW (wymiarowanie współrz dno ciowe odnosi si do aktualnego LUW). Rys. 3. Płytka zwymiarowana w układzie współrz dno ciowym 8

5. Zwymiaruj kołnierz pokazany na rys. 4. (z ćwiczenia nr 3) Rys. 4. Kołnierz 6. Narysuj i zwymiaruj krzywk pokazan na rys. 5. Cz ć krzywoliniow krzywki narysuj stosuj c polilini. Po narysowaniu polilinii zwymiaruj oraz pochyl odpowiednie wymiary tak jak pokazano na rysunku. Po naniesieniu wymiarów wygład polilini (edplin) opcj krzywa. Krzywk narysuj wykorzystuj c nowe poło enie LUW. Rys. 5. Krzywka 7. Narysuj i zwymiaruj płytk o stałej grubo ci pokazan na rys. 6. Otwory φ10 narysuj przestawiaj c LUW w przeci cie osi symetrii a nast pnie obracaj c dookoła osi Z. Wymiary k towe nanie stosuj c wymiarowanie szeregowe. Rys. 6. Płytka o stałej grubo ci 9