LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA MIASTA ŚWIEBODZIN

Załącznik nr 1 do uchwały Nr.. Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 2013 r. w sprawie przyjęcia Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Miasta Świebodzin LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA MIASTA ŚWIEBODZIN Świebodzin, październik 2013

Spis treści I. WSTĘP... 5 II. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI NA TERENIE MIASTA ŚWIEBODZIN... 6 II.1 Strefa zagospodarowania przestrzennego... 6 II.1.1 Położenie... 6 II.1.2 Rys historyczny... 7 II.1.3 Struktura funkcjonalno-przestrzenna miasta... 9 II.1.4 Infrastruktura... 11 II.1.4.1 Układ drogowy i komunikacyjny... 11 II.1.4.2 Infrastruktura techniczna... 15 II.1.4.2.1 Wodociągi i kanalizacja... 15 II.1.4.2.2 Energetyka i ciepłownictwo... 17 II.1.4.2.3 Gospodarka odpadami... 18 II.1.4.2.4 Telekomunikacja... 20 II.1.4.2.5 Mieszkalnictwo... 21 II.1.5 Obiekty i granice ochrony konserwatorskiej... 23 II.1.6 System oraz uwarunkowania przyrodnicze miasta... 27 II.1.6.1 Struktura gruntów... 27 II.1.6.2 Zasoby wodne... 29 II.1.6.3 Powierzchnia ziemi i gleby... 31 II.1.6.4 Przyroda... 33 II.1.6.5 Powietrze atmosferyczne... 36 II.1.6.6 Hałas... 37 II.1.6.7 Fale elektromagnetyczne... 38 II.1.6.8 Energia odnawialna... 39 II.1.7 Charakterystyka przestrzeni publicznej miasta... 40 II.1.8 Analiza zasobów rekreacyjno-turystycznych i możliwości rozwoju turystyki... 41 II.1.9 Identyfikacja problemów w sferze zagospodarowania przestrzennego... 47 II.2 Strefa gospodarcza... 47 II.2.1 Struktura i trendy podstawowych branż gospodarki na terenie miasta... 47 II.2.2 Liczba podmiotów gospodarczych z podziałem na sektory... 50 II.2.3 Główni pracodawcy i zatrudnienie... 51 Strona 2 z 108

II.2.4 Analiza możliwości budżetowych Gminy Świebodzin... 53 II.2.5 Identyfikacja problemów w sferze gospodarczej... 54 II.3 Strefa społeczna... 55 II.3.1 Struktura społeczna i demograficzna... 55 II.3.1.1 Demografia... 55 II.3.1.2 Rynek pracy... 58 II.3.1.3 Bezpieczeństwo... 60 II.3.1.4 Ochrona zdrowia... 61 II.3.1.5 Pomoc społeczna... 62 II.3.1.6 Oświata i wychowanie... 65 II.3.1.7 Kultura... 68 II.3.1.8 Organizacja pozarządowe... 69 II.3.1.9 Określenie grup społecznych wymagających wsparcia... 72 II.3.1.10 Problemy społeczne na terenie gminy... 72 III. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI NA OBSZARZE WYMAGAJĄCYM REWITALIZACJI... 73 III.1 Strefa zagospodarowania przestrzennego... 73 III.2 Strefa gospodarcza... 76 III.3 Strefa społeczna... 77 IV. NAWIĄZANIE DO DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH DOTYCZĄCYCH ROZWOJU PRZESTRZENNO-SPOŁECZNO-GOSPODARCZEGO REGIONU... 79 IV.1 Lubuskie Regionalny Program Operacyjny na lata 2007-2013... 79 IV.2 Aktualizacja Strategii Rozwoju Województwa Lubuskiego z horyzontem czasowym do 2020 roku... 80 IV.3 Strategia Zrównoważonego Rozwoju Powiatu Świebodzińskiego... 81 IV.4 Strategia Zrównoważonego Rozwoju Miasta i Gminy Świebodzin... 83 IV.5 Zmiana Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Świebodzin... 84 V. ZAŁOŻENIA DLA LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI MIASTA ŚWIEBODZIN... 86 V.1 Okres programowania... 86 V.2 Postęp w realizacji programu oraz stan prac nad planowymi inwestycjami... 86 V.3 Opis działań i ich główne kierunki... 88 V.4 Zasięg terytorialny rewitalizowanych obszarów... 89 Strona 3 z 108

V.5 Kryteria wyboru obszarów rewitalizowanych... 89 VI. PROJEKTY REALIZOWANE W RAMACH LOKLANEGO PROGRAMU REWITALIZACJI MIASTA ŚWIEBODZIN... 96 VII. WSKAŹNIKI PRODUKTU I REZULTATU DLA PROJEKTÓW REALIZOWANYCH W RAMACH LOKLANEGO PROGRAMU REWITALIZACJI MIASTA ŚWIEBODZIN.. 99 VIII. POTRZEBY I CELE REWITALIZACJI... 101 IX. PLAN FINANSOWY INWESTYCJI REALIZOWANYCH W RAMACH LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI MIASTA ŚWIEBODZIN... 101 X. SYSTEM WDRAŻANIA LOKALNEGO PROGRAMU REWITALIZACJI... 102 XI. SPOSOBY MONITOROWANIA REALIZACJI PROGRAMU, OCENY I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ... 103 XII. STRATEGICZNA OCENA ODDZIAŁOWANIA NA ŚRODOWISKO... 105 XIII. PODSUMOWANIE... 105 Spis wykresów... 107 Spis rycin... 108 Strona 4 z 108

I. WSTĘP Proces degradacji miast, szczególnie ich centrów postępuje od lat. Wiąże się przede wszystkim z wyludnieniem śródmieścia co skutkuje, że pozostający tam mieszkańcy to głównie osoby, których nie stać na zmianę miejsca zamieszkania. W wyniku tego trendu w centrum miasta pozostaje wiele osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. Stan techniczny budynków, z racji ich wieku również pogarsza się. W większości polskich miast sytuacja jest podobna. W celu zapobiegania pogłębianiu się niekorzystnej sytuacji tworzone są Lokalne Programy Rewitalizacji, których celem jest diagnoza aktualnej sytuacji w mieście i przeciwdziałanie degradacji przestrzeni zurbanizowanej. Dzięki wielowymiarowej diagnozie, zarówno jakościowej jak i ilościowej, możliwe jest wyznaczenie obszarów zdegradowanych, które najpilniej potrzebują pomocy. W tym celu władze Miasta Świebodzin zdecydowały się na opracowanie Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Miasta Świebodzin według obowiązujących Wytycznych do tworzenia Lokalnych Programów Rewitalizacji dla województwa lubuskiego na lata 2007-2013. Po analizie danych, pochodzących z Głównego Urzędu Statystycznego oraz zebranych przez pracowników Urzędu Miasta, Miejski Ośrodek Społeczny, Powiatowy Urząd Pracy oraz Komendę Powiatową Policji wyznaczono obszar zdegradowany. Zaplanowane zostały działania, które w sposób kompleksowy poprawią jakość życia mieszkańców w Świebodzinie. Ich realizacja, z uwagi na specyficzny charakter procesu rewitalizacji, zaplanowana została na lata 2013 2020. Z definicji rewitalizacja stanowi długotrwały proces, który wymaga zaangażowania nie tylko władzy, ale także innych podmiotów - partnerów rewitalizacji, a także nakładu odpowiednich środków na realizację zaplanowanych przedsięwzięć. Dla najefektywniejszego działania Gmina Świebodzin będzie starała się pozyskać dofinansowanie projektów rewitalizacyjnych w ramach funduszy europejskich, w tym także z programów dostępnych w nowym okresie finansowania, tj. w latach 2014-2020. Strona 5 z 108

II. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI NA TERENIE MIASTA ŚWIEBODZIN II.1 Strefa zagospodarowania przestrzennego II.1.1 Położenie Miasto Świebodzin położone jest we wschodniej części województwa lubuskiego, centralnej część powiatu, w odległości ok. 45 km na północ od Zielonej Góry. Świebodzin jest siedzibą powiatu świebodzińskiego i gminy miejsko-wiejskiej. Leży w historycznych granicach Dolnego Śląska. Najistotniejszym czynnikiem rozwoju miasta oraz gminy Świebodzin jest położenie na szlakach tranzytowych z Niemiec i Skandynawii na południe Europy. Gmina Świebodzin graniczy: od północnego-zachodu z Gminą Lubrza, od południowego zachodu z Gminą Skąpe, od wschodu z Gminą Szczaniec, od północy z gminami: Międzyrzecz i Trzciel, a od południa z Gminą Sulechów. Należy również do EUROREGIONU Szprewa-Nysa-Bóbr. W skład gminy wchodzą 23 sołectwa, miasto Świebodzin oraz 8 mniejszych miejscowości, które należą do wspomnianych sołectw. Największe miejscowości poza Świebodzinem to: Wilkowo, Jordanowo, Gościkowo, Rzeczyca, Chociule. Powierzchnia gminy wynosi ok. 226 km 2, z czego 17 km 2 zajmuje miasto, co stanowi 7,5% obszaru gminy. Natomiast pozostałą część terenu zajmują obszary wiejskie. Gmina posiada zasoby leśne obejmujące obszar 6214,9 ha, czyli ok 28% całkowitego obszaru gminy, przy średniej dla powiatu 42,04%, województwa 49,13% oraz kraju 29,31%. Gmina Świebodzin położona jest na Pojezierzu Lubuskim, przeważająca część gminy leży w granicach Pojezierza Łagowskiego, a fragmentem południowo-zachodnim (okolice wsi Chociule, Kępsko, Rosin) także na Równinie Torzymskiej. Teren ten został podzielony na dwa mezoregiony: Pojezierze Łagowskie i Bruzda Zbąszyńska (Obniżenie Obrzańskie). Gmina w całości usytuowana jest w dorzeczu Odry, na wododziale pomiędzy Odrą a Wartą. Cechą charakterystyczną omawianego regionu jest znaczna obfitość wód powierzchniowych. Główną rzeką przepływającą przez tereny Gminy Świebodzin jest Paklica (dopływ Odry), natomiast największym jeziorem jest Jezioro Paklicko Wielkie o powierzchni 196 ha, które należy do jednego z największych w regionie. Pozostałe jeziora to: Jezioro Wilkowskie (130,5 ha), Lubinieckie (79,4 ha), Zamecko (17 ha). W bezpośrednim sąsiedztwie Gminy znajduje się Jezioro Niesłysz największe na Pojezierzu Łagowskim o powierzchni 496,6 ha. Strona 6 z 108

W Świebodzinie krzyżują się drogi o znaczeniu krajowym (nr 3 (E65) oraz 92) oraz wojewódzkim (nr 276 oraz 303). W mieście znajduje się również stacja kolejowa, przez którą przebiega linia kolejowa nr 3. Rycina 1: Położenie geograficzne Świebodzina Źródło: www.gminy.pl Na atrakcyjność turystyczną wpływa fakt, że gmina posiada urozmaiconą rzeźbę terenu, która została ukształtowana przez działalność lodowca skandynawskiego i jego wód roztopowych. Świebodzin pełni funkcje ośrodka: administracyjnego, gospodarczego, edukacyjnego oraz kulturalnego. Miasto leży na 52º15' długości geograficznej północnej oraz 15º32' szerokości geograficznej wschodniej. II.1.2 Rys historyczny Głównym czynnikiem rozwoju miast jest położenie na trasach tranzytowych, Świebodzin położony jest na trasie z Niemiec i Skandynawii na południe Europy. Najstarsze ślady bytności człowieka na terenie dzisiejszego powiatu świebodzińskiego pochodzą z ok. 9 tysięcy lat p. n. e., o czym świadczą liczne znaleziska archeologiczne. Miasto Świebodzin powstało natomiast na przełomie XIII i XIV wieku na ważnym szklaku Strona 7 z 108

komunikacyjnym z Pomorza na Śląsk. Obszar, na którym rozwinął się Świebodzin należał pierwotnie do Wielkopolski i był połączony z diecezją poznańską aż do 1654 roku. Pierwsza wzmianka, która nie precyzuje charakteru osadniczego Świebodzina, jednak wspomina, że jego właścicielem jest rycerz Gniewomir, pochodzi z roku 1302. Świebodzin jako miasto jest wymieniane w 1319 roku i rozwija się na prawie polskim. Prawo magdeburskie przyjęło w pierwszej połowie XIV wieku, natomiast prawo miejskie w połowie XV wieku. Miasto zostało rozplanowane w oparciu o regularny układ ulic, centrum stanowił prostokąt, do którego dobiegały ulice pod kątem prostym. Początkowo, aż do XIV wieku, Świebodzin posiadał obwarowania drewniano-ziemne, które następnie zamieniono na mury łączące się z zamkiem, tworząc system umocnień miasta. Mocną stroną była droga przebiegająca z południa na północ. Już w czasach średniowiecza zabudowania przekroczyły system obwarowania i wzdłuż głównych dróg tworzyły się przedmieścia. Świebodzin od początków swojego istnienia leżał na skrzyżowaniu głównych dróg, którymi były: Poznań-Frankfurt oraz Wrocław-Szczecin, przez co stało się ośrodkiem typowo rzemieślniczo-handlowym. Początkowo miasto trudniło się wytwarzaniem sukna, które było szeroko znane na terenie zarówno Wielkopolski, jaki i na Śląsku. Do końca czasów średniowiecza rozwinęły się również: garbarstwo, kuśnierstwo i rolnictwo. W wieku XV rozwinęła się uprawa winnej latorośli oraz produkcja i eksport wysoko cenionego piwa świebodzińskiego. W kolejnym wieku miasto przeżyło kilka wyniszczających pożarów, trzęsienie ziemi, a także epidemie. Odbudowano kościół, ratusz, a wiele budynków zmieniło wystrój architektoniczny. W roku 1604 wybudowano pierwszą murowaną szkołę miejską, która przetrwała do dnia dzisiejszego. Następnie rozwój ekonomiczny miasta został zatrzymany w związku z wyniszczającą wojną trzydziestoletnią. Jednak już na przełomie XVIII i XIX wieku nastąpił nowy etap rozwoju miasta. Nastąpiło uprzemysłowienie, a w związku z tym powstały fabryki włókiennicze, zakłady budowy maszyn, cegielnie i browary. W roku 1849 wybudowano bitą drogę Poznań-Frankfurt nad Odrą, natomiast w 1870 uruchomiono linię kolejową pomiędzy tymi miastami. Wszystkie wymienione czynniki miały wpływ na szybki wzrost liczby ludności. Najstarsze informacje o radzie miejskiej w mieście Świebodzin pochodzą z 1397 roku, natomiast o burmistrzu z 1418 roku. W latach 1435-67 miasto podlegało wpływom brandenburskim, natomiast od strony wschodniej wpływom wielkopolskim (ponieważ zostało oddane pod zastaw joannitów łagowskich). Świebodzin do Śląska wrócił ponownie w roku 1695, natomiast podczas wojny śląskiej ostatecznie przeszedł pod panowanie Prus, pozostając w tej zależności do 1817 r. Miasto ostatecznie wróciło do Polski pod koniec drugiej wojny Strona 8 z 108

światowej, a po jej zakończeniu zostało włączone administracyjnie do Wielkopolski. Po kolejnych reformach administracyjnych Świebodzin ostatecznie wchodzi w skład województwa lubuskiego. Obecnie jest siedzibą gminy (miejsko-wiejskiej) oraz powiatu, a położenie na ważnych szlakach handlowych i komunikacyjnych w dalszym ciągu zapewnia rozwój miasta oraz gminy. II.1.3 Struktura funkcjonalno-przestrzenna miasta Miasto posiada strukturę funkcjonalno-przestrzenną, która ukształtowana jest w głównej mierze przez warunki przyrodnicze i historyczne. Pozytywny wizerunek miasta budują nie tylko elementy współczesne (tj.: dobrze prosperujące podmioty gospodarcze, inwestycje w infrastrukturę techniczną czy obiekty małej architektury), ale również elementy historyczne w szczególności zachowane zabytkowe układy przestrzenne śródmieścia i wielu innych zabytków na terenie miasta, jak również całej Gminy Świebodzin. Struktura przestrzenna Świebodzina pozwala na wyodrębnienie terenów, które charakteryzują się odmiennym przeznaczeniem oraz sposobem użytkowania, m.in. są to tereny: zabudowy mieszkaniowej, zabudowy mieszkaniowo-usługowej, usług, działalności gospodarczej, ogrody działkowe, zieleni urządzonej, komunikacyjne (w tym komunikacji kolejowej, drogi), lasów, otwarte oraz zieleni nieurządzonej, z dominującym udziałem użytków rolnych (w tym kompleksy bardzo dobrej oraz dobrej przydatności rolniczej). Struktura terenów funkcjonalnych określona w Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Świebodzin wskazuje na największy udział w przestrzeni Świebodzina terenów zabudowy mieszkaniowej, terenów usług, komunikacyjnych, działalności gospodarczej oraz z dominującym udziałem użytków rolnych. Wśród zabudowań dominującą rolę pełnią zabudowania jednorodzinne, a także tereny produkcyjno-magazynowo-składowe. Strona 9 z 108

Obiekty sfery administracyjnej, kulturowej, oświaty i zdrowia są przede wszystkim umiejscowione na terenie miasta, rozmieszczone wzdłuż głównych ulic. Pod względem funkcjonalnym w układzie drogowym wyróżniamy drogi służące połączeniom ponadlokalnym, czyli jako połączenia nie tylko dla mieszkańców miasta czy gminy. Zapewnia to sieć dróg krajowych (droga nr 92 i 3 (E65)), wojewódzkich: nr 276 (Świebodzin-Skąpe-Szklarska Radnicka-Krosno Odrzańskie), oraz nr 303 (Świebodzin- Babimost-Powodowo), a także sieć dróg powiatowych i lokalnych. Przez miasto przebiega również linia kolejowa nr 3, która prowadzi ruch pociągów osobowych i towarowych ze stacją Świebodzin. Teren Gminy charakteryzuje się dużym udziałem powierzchni terenów zielonych. Znajduje się tu 10 parków o wartości zabytkowej, wśród których najcenniejsze są: miejski park im. F. Chopina w Świebodzinie, park klasztorny w Gościkowie oraz park krajobrazowy w Lubinicku i w Chociulach. Dodatkowo w granicach administracyjnych miasta Świebodzin wyróżniamy: park Łęgowski (2,6688 ha), park Dworcowy (0,9066 ha), skwer Plac Wolności (0,3763 ha), skwer przy ulicy Wałowej (0,2971 ha). Ponadto obszar Gminy - zgodnie w wymogami prawnymi - został objęty obszarowymi formami ochrony przyrody (rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, obszary NATURA 2000, pomniki przyrody, użytki ekologiczne) w celu zachowania wartości krajobrazowych. Zarówno gmina, jak i miasto Świebodzin leżą w całości w dorzeczu rzeki Odry, na wododziale pomiędzy rzeką Odrą i Wartą. Układ hydrologiczny gminy tworzą rzeki: Paklica i Struga Świebodzińska. Strukturę przestrzenną miasta uzupełnia cmentarz komunalny znajdujący się przy ulicy Łęgowskiej 6. Strona 10 z 108

II.1.4 Infrastruktura II.1.4.1 Układ drogowy i komunikacyjny Jednym z podstawowych czynników wpływających na funkcjonowanie i rozwój społeczny miasta i gminy Świebodzin jest system transportowy. W układzie drogowym wyróżniamy drogi, które charakteryzują się funkcjami ponadlokalnymi, służące nie tylko lokalnej społeczności, ale zapewniające połączenie głównej trasy z Niemiec i Skandynawii na południe Europy. Układ drogowy miasta i gminy Świebodzin tworzy sieć dróg publicznych o łącznej długości 297 km, w skład których wchodzi: 50 km dróg krajowych, 23 km dróg wojewódzkich, 95 km dróg powiatowych, 129 km dróg gminnych (w tym 17 km na terenie miasta). Podstawowy układ powiązań drogowych to: drogi krajowe: A2 - Świecko-Nowy Tomyśl-Poznań-Konin-Warszawa-Siedlce-Terespol (węzeł drogowy z trasą S3 (E65) w Jordanowie), nr 3 (E65) - Świnoujście-Szczecin-Gorzów Wielkopoleski-Zielona Góra-Lubin- Legnica-Bolków-Jelenia Góra-Jakuszyce, nr 92 Rzepin-Świebodzin-Pniewy-Poznań-Września-Konin-Kutno-Łowicz-Błonie- Kałuszyn 1. drogi wojewódzkie: nr 276 Świebodzin-Skąpe-Szklarska Radnicka-Krosno Odrzańskie, nr 303 Świebodzin-Babimost-Powodowo. drogi powiatowe: nr 1202F Wityń-Ojerzyce-Raków-Buków, nr 1205F Pomorsko-Brzezie-Pałck-Niekarzyn-Kępsko, nr 1209F Rosin-Raków-Szczaniec, nr 1217F Jordanowo-Wilenko-Szczaniec, nr 1218F Jordanowo-Glińsk, nr 1219F Lubrza-Rusinów-Glińsk, 1 Zarząd Dróg Wojewódzkich w Zielonej Górze, www.zdw.zgora.pl Strona 11 z 108

nr 1220F Jordanowo-Lubrza, nr 1221F Jordanowo-Staropole-Sieniawa, nr 1222F Skąpe-Darnawa-Rosin, nr 1228F Świebodzi-Ołobok-Rokietnica, nr 1229F Skąpe-Łąkie-Chociule-Rudgrzowice, nr 1230F Rudgrzowice-Lubnicko, nr 1231F Wilkowo-Borów-Obłock, nr 1232F Radoszyn-Rudgerzowice, nr 1242F Pieski-Zarzyń-Lubrza-Świebodzin, nr 1243F Wilkowo-Ługów, nr 1245F Mostki-Tyczyno-Wilkowo, drogi gminne: nr 006101F Rusinów Rzeczyca, nr 006102F Łuków Rusinów, nr 006103 Nowy Dworek Zacisze, nr 006104 Lubinicko do drogi krajowej nr 3, nr 005711F Wolimierzyce Jeziory, nr 006105F Jordanowo Zakole, nr 006106F Gliński Zakole, nr 006107F do drogi gminnej nr 006105F Szumiąca, nr 006108F Glińsk do drogi krajowej nr 3, nr 4804F do drogi krajowej nr 3 Rudgerzowice Darnawa, nr 5705F Jeziory Kiełcze Smardzewo, nr 5714F Świebodzin Ojerzyce, nr 006109F do drogi krajowej nr 2 do Lubinicka, nr 006110F Lubinicko do drogi gminnej nr 005714F (Świebodzin Ojerzyce), nr 005712F Ojerzyce Myszęcin, nr 003516F Gościkowo Szumiąca do drogi krajowej nr 3 (Nietoperek), nr 006111F Rzeczyca Grodziszcze do drogi krajowej nr 2, nr 006112F Kupienino do drogim krajowej nr 2, nr 006113F Rozłogi Świebodzin, nr 006114F Świebodzin Grodziszcze Glińsk, Strona 12 z 108

nr 006115F Borów Rozłogi Świebodzin, nr 003009F Wilkowo do drogi krajowej nr 1242F, nr 003501F droga krajowa nr 3 (Kaława) Nowy Dworek, nr 006116F do drogi krajowej nr 3 do Chociuli, nr 006117F Kiełcze Chociule, nr 006118F Osogóra Jeziory Raków, nr 005514F Buków Kępsko, nr 005709F Kiełcze Przegubiel Raków, nr 006119F Rudgerzowice Osogóra Raków, nr 005516F Rosin Podlesie Buków, nr 006120F Podlesie do drogi krajowej nr 3, nr 004805F Kalsk Niekarzyn, nr 004806F Kije Niekarzyn, nr 006121F Gościkowo do granicy Gminy, nr 003005F Tyczyno Ołobok, nr 006122F Borów do drogi gminnej nr 003005F Tyczyno Ołobok, nr 006123F Lubogóra Niedźwiady, nr 003007F Wilkowo Nowa Wioska, nr 003008F do drogi gminnej nr 003005F - Ługów, nr 006124F Wilkowo Chociule, nr 103601F Bramkowa, nr 103613F Krasińskiego, nr 103602F Cegielna, nr 103614F Kręta, nr 103603F Dworska, nr 103615F Krótka, nr 103604F Garbarska, nr 103616F Kozia, nr 103605F Głowackiego, nr 103617F Łąkowa, nr 103606F Grzybowa, nr 103618F - Małomłyńska nr 10360709F Górna, nr 103619F Mała, nr 103608F Jeziorowa, nr 103620F Małomłyńska, nr 103609F Kamienna, nr 103621F Marynarska, nr 103610F Kilińskiego, nr 103622F Mickiewicza, nr 103611F Kopernika, nr 103623F Moniuszki, nr 103612F Kościuszki, nr 103624F 3 Maja, Strona 13 z 108

nr 103625F Nowa, nr 103638F Słoneczna, nr 103626F Ogrodowa, nr 103639F Strzelecka, nr 103627F Okrężna, nr 103640F Średnia, nr 103628F Osiedlowa, nr 103641F Studencka, nr 103629F Partyzancka, nr 103642F Topolowa, nr 103630F Paderewskiego, nr 103643F Ułańska, nr 103631F Polna, nr 103644F Walki Młodych, nr 103632F Poprzeczna, nr 103645F Wiejska, nr 103633F Północna, nr 103646F Wodociągowa, nr 103634F Pułaskiego, nr 103647F Zielona, nr 103635F Rynkowa, nr 103648F Za Groblą, nr 103636F Skrajna, nr 103649F Związkowa, nr 103637F Słowackiego, nr 103650F Żaków, nr 103651F droga od ulicy Świerczewskiego do budynku nr 4 Oś. Widok, nr 103652F - droga od ulicy Świerczewskiego do budynku nr 19 Oś. Widok, nr 103653F droga od ul. Świerczewskiego do budynku nr 22 Oś. Widok III, nr 103654F Podgórna, od ulicy Świerczewskiego do skrzyżowania z ul. Boczną, nr 103655F ulica bez nazwy od skrzyżowania ul. Podgórnej i Bocznej do drogi gminnej nr 103653F na Osiedlu Widok, nr 103656F Boczna, od skrzyżowania ul. Podgórnej do ul. Osiedle Żaków, nr 103657F ul. Osiedle Żaków od ul. Stromej do ul. Żaków, nr 103658F ulica bez nazwy od ulicy Sulechowskiej do posesji na dz. Nr 341/57, nr 103659F ul. Dożynkowa, nr 103660F ulica bez nazwy (mająca przebieg na dz. Nr 177/8, 185/2, 185/3, 213/1, 214/17, 214/19, 216, 453/49, 453/51) nr 103661F Gronowa Zgodnie z informacjami Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad w lipcu 2013 roku został oddany do użytku 5 km odcinek S3 obwodnicy Świebodzin. Łączy on węzeł Świebodzin Północ i Świebodzin Południe z wcześniej oddanymi do użytku fragmentami drogi S3: - od węzła Jordanowo do węzła Świebodzin Północ (5 km) oddany 27 maja; - od węzła Świebodzin Południe do węzła Sulechów (20 km) oddany 18 czerwca. Wszystkie odcinki umożliwiają bezpośredni dostęp drogą S3 od strony Zielonej Góry Strona 14 z 108

do autostrady A2. Cechą charakterystyczną tego odcinka jest prawie kilometrowa estakada, czyli wiadukt umożliwiający bezkolizyjny przejazd drogą S3 nad drogami gminnymi i krajowymi oraz ulicą Poznańską w Świebodzinie, rzeką Struga Świebodzińska i linią kolejową. Obiekt został idealnie wkomponowany w otoczenie z możliwością podziwiania krajobrazów przez podróżnych 2. Drogi: gminne, powiatowe, wojewódzkie i krajowe łączą razem funkcje obsługi ruchu wewnątrz obszaru, jak i ruchu zewnętrznego. Powiązane jest to z całym zagospodarowaniem znajdującym się przy drogach. Sieć dróg krajowych, wojewódzkich i powiatowych jest dobrze rozwinięta i dobrze udostępnia zagospodarowanie gminy. Natomiast drogi gminne posiadają klasy dróg lokalnych lub dojazdowych. Podstawowym problemem jest niedostateczne wyposażenie tych dróg w nawierzchnie twarde oraz zbyt małe szerokości jezdni i pasów drogowych, co utrudnia budowę jednocześnie jezdni i chodników. Przez teren gminy przebiegają dwie linie kolejowe: nr 3 Warszawa Zachodnia-Frankfurt nad Odrą, jest ona fragmentem linii międzynarodowej E 20, dwutorowa, zelektryfikowana, nr 375 Międzyrzecz Kunowice, jednotorowa, niezelektryfikowana, o znaczeniu lokalnym, potocznie nazywana Ciuchcią. Linia nr 3 prowadzi ruch pociągów towarowych i osobowych ze stacją Świebodzin, natomiast linia nr 375 nie jest obecnie eksploatowana na terenie gminy. Głównym węzłem komunikacji autobusowej jest dworzec w Świebodzinie, zapewnia on - zgodnie z zapotrzebowaniem zadowalające warunki obsługi. Port lotniczy znajduje się o odległości 25 km od miasta Świebodzin, w miejscowości Babimost. II.1.4.2 Infrastruktura techniczna II.1.4.2.1 Wodociągi i kanalizacja Całkowita długość sieci wodociągowej na terenie gminy Świebodzin wynosi 91,4 km, z czego 40,6 km znajduje się na terenie miasta, a pozostała część na obszarach wiejskich. Z końcem roku 2011 z sieci wodociągowej korzystało łącznie 21778 osób, co stanowiło 98,38% wszystkich mieszkańców Świebodzina. Ilość wody dostarczonej do gospodarstw domowych w roku 2011 osiągnęła wartość 647,8 dam 3. Miasto i Gmina Świebodzin zaopatrywane jest w wodę w systemie opartym na 12 komunalnych ujęciach wód 2 Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, www.gddkia.gov.pl Strona 15 z 108

podziemnych wraz ze stacjami uzdatniania wody. Pobór wód podziemnych dla potrzeb wodociągu miasta odbywa się z ujęcia wody zlokalizowanego w Świebodzinie na działkach nr 20/2 i 53/10 II obręb geodezyjny. Odbywa się to za pomocą 11 studni wierconych o zatwierdzonych zasobach eksploatacyjnym ujęcia Qe= 450 m 3 /h, pracujących przemiennie w ilości: Qmax= 400 m 3 /g Qśrd= 6000 m 3 /d. Podstawowe elementy układu wodociągowego Świebodzina zapewniają odbiorcom dostawę odpowiedniej ilości wody o odpowiedniej jakości. Pojemność zbiorników wyrównawczych to 1000 m 3 i 4200 m 3. Tabela 1. Wodociągi i kanalizacja w Świebodzinie w roku 2011 Wodociągi Długość czynnej sieci rozdzielczej [km] 40,6 Ludność korzystająca z sieci wodociągowej [osoba] 21778 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt.] 1406 Woda dostarczona gospodarstwom domowym [dam 3 ] 647,8 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności miasta 98,37% Kanalizacja Długość czynnej sieci kanalizacyjne [km] 32,2 Ludność korzystająca z sieci kanalizacyjnej [osoba] 21096 Połączenia prowadzące do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania [szt.] 1301 Ścieki odprowadzone [dam 3 ] 916 Korzystający z instalacji w % ogółu ludności miasta 95,29% Źródło: Główny Urząd Statystyczny W roku 2011 długość czynnej sieci kanalizacyjnej wynosiła 32,2 km, a korzystało z niej 21096 mieszkańców, co stanowiło 95,29% ogólnej liczby osób zamieszkałych w Świebodzinie. Ścieki z całego miasta, jak i gminy odprowadzane są do zlewni ściekowej z mechaniczno-biologiczną oczyszczalnią w Świebodzinie. Zlewnia ta ustanowiona i zatwierdzona została w Krajowym Programie Oczyszczania Ścieków Komunalnych przez Ministerstwo Środowiska i Wojewodę Lubuskiego. Miasto posiada uporządkowany system odprowadzania i oczyszczania ścieków sanitarnych, który funkcjonuje w systemie grawitacyjno-tłocznym. Miejska oczyszczalnia Strona 16 z 108

posiada przepustowość rzędu 8000m 3 /śrd (Qmax= 1400 m 3 /dobę). W związku z tym nie występują niedobory w infrastrukturze. Przyjęte rozwiązania technologiczne sieci kanalizacyjnej i oczyszczania ścieków umożliwiają obsługę całej gminy. Odbiornikiem oczyszczonych ścieków jest Struga Świebodzińska i Jezioro Lubinieckie. II.1.4.2.2 Energetyka i ciepłownictwo Miasto jest zasilane w energię elektryczną za pomocą układu podstawowego i układem rezerwowym siecią linii elektroenergetycznych napowietrznych oraz kablowym o napięciu roboczym 15 kv. Główne linie prowadzone są z dwóch stacji elektroenergetycznych 110/15 kv zlokalizowanych w Świebodzinie, zasilanych przez linie systemu dystrybucyjnego o napięciu 110 kv. W każdej miejscowości zlokalizowane są sieci transformatorowe typu słupowego lub wieżowego, zasilane z linii napowietrznych. Liczba odbiorców energii elektrycznej w roku 2011 wynosiła 8189 sztuk, natomiast zużycie energii elektrycznej na niskim napięciu wynosiła 13968 MWh. Zasilanie miasta i gminy w energię elektryczną przy obecnych potrzebach jest wystarczające, a stan techniczny sieci można uznać za dobry. Tabela 2. Podstawowe dane dotyczące sieci elektrycznej i gazowej na terenie miasta Świebodzin w roku 2011 Sieć elektryczna Odbiorcy energii elektrycznej na niskim napięciu [szt.] 8189 Zużycie energii elektrycznej na niskim napięci [MWh] 13968 Sieć gazowa Ludność korzystająca z sieci gazowej [osoba] 20848 Długość czynnej sieci ogółem [m] 40745 Odbiorcy gazu [gosp.dom.] 7693 Odbiorcy gazu ogrzewający mieszkanie gazem [gosp.dom.] 2494 Czynne przyłącza do budynków mieszkalnych i niemieszkalnych [szt.] 1123 Zużycie gazu [tys. m 3 ] 5714,8 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Zarówno na obszarze miasta, jak i gminy znajduje się sieć gazowa wysokiego ciśnienia (6MPa) (OPG GAZ-SYSTEM S.A. Oddział we Wrocławiu). Natomiast źródłem gazu zaazotowanego w Świebodzinie jest gazociąg niskiego ciśnienia relacji Grodzisk- Strona 17 z 108

Rakowienice-Sulechów-Świebodzin o średnicy Ø150mm. Łączna długość czynnej sieci gazowej na terenie miasta wynosi 40745 m, w tym 13609 m sieci przesyłowej i 47547 m sieci rozdzielczej. Na koniec 2011 roku z sieci gazowej korzystało 20848 mieszkańców, co stanowiło 94,17% ogólnej liczby ludności Świebodzina. Zużycie gazu w tym samym roku wynosiło 5714,8 tys.m 3. II.1.4.2.3 Gospodarka odpadami Z dniem 1 lipca 2012 roku w życie weszła znowelizowana ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13 września 1996 roku, która zrewolucjonizowała dotychczasowy system gospodarowania odpadami komunalnymi. Nowe zapisy ustawy mają na celu dostosowanie gospodarki odpadami komunalnymi do wymogów Unii Europejskiej. Najważniejszym celem wprowadzania zmian było zwiększenie rozmiarów recyklingu i odzysku odpadów selektywnie zebranych oraz zmniejszenie masy odpadów biodegradowalnych kierowanych do składowania. Zgodnie z ustawą obowiązek gospodarowania odpadami komunalnymi od 1 lipca 2013 roku należy do zadań własnych Gminy Świebodzin. Zgodnie z art. 3c. ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach z dnia 13.09.1996 roku gminy mają obowiązek ograniczyć masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanej do składowania: do 16 lipca 2020 roku do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania (do 16 lipca 2013 roku procent ten wynosił nie więcej niż 50%). Również na podstawie przyjętej ustawy gminy są zobowiązane osiągnąć do końca 2020 roku: poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo; poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo. W związku z przyjęciem nowej ustawy i zorganizowania systemu gospodarowania odpadami Rada Miejska w Świebodzinie uchwaliła: Regulamin utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Świebodzin, Uchwałę w sprawie wyboru metody opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi oraz ustalenia stawki takiej opłaty, Strona 18 z 108

Uchwałę w sprawie określenia terminu, częstotliwości i trybu uiszczania opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi przez właścicieli nieruchomości na terenie Gminy Świebodzin, Uchwałę w sprawie określenia szczegółowego sposobu i zakresu świadczenia usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości i zagospodarowania tych odpadów, Uchwałę w sprawie określenia wzoru deklaracji o wysokości opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi składanej przez właścicieli nieruchomości. W ramach przyjętych przez Radę Miejską uchwał, nowym systemem gospodarowania odpadami komunalnymi w Gminie Świebodzin objęci zostaną wyłącznie właściciele nieruchomości zamieszkałych. Właściciele ci nie będą już zobowiązani do podpisywania indywidualnych umów na odbiór odpadów. Będzie to należało to zadań Gminy, która w ich imieniu w zamian za uiszczanie opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi, w procedurze przetargowej dokona wyboru przedsiębiorcy, który odbierze i zagospodaruje odpady komunalne. Właściciele nieruchomości niezamieszkałych, na których powstają odpady, tj.: sklepy, przedsiębiorstwa czy punkty gastronomiczne są w dalszym ciągu zobowiązane do indywidualnego podpisywania umów na wywóz odpadów komunalnych z dowolnie wybraną przez siebie firmą wpisaną do Rejestru Działalności Regulowanej prowadzonego przez Burmistrza Świebodzina. Zgodnie z ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach, to na właścicielu nieruchomości ciąży obowiązek wyposażenia nieruchomości w pojemnik do gromadzenia odpadów. Każdy właściciel zobowiązany jest zaopatrzyć się w pojemnik na odpady, o pojemności dostosowanej do liczby osób, które z niego korzystają oraz częstotliwości jego opróżniania zgodnie z uchwalonym przez Radę Miejską Regulaminem utrzymania czystości i porządku na terenie Gminy Świebodzin. Opłata za gospodarowanie odpadami komunalnymi stanowić będzie iloczyn liczby mieszkańców zamieszkujących daną nieruchomość oraz odpowiedniej stawki opłaty. Na terenie Gminy Świebodzin obowiązywać będzie selektywna zbiórka odpadów w systemie dwupojemnikowym z podziałem na odpady tzw. suche oraz tzw. mokre. Miasto i Gmina Świebodzin posiadają uregulowana gospodarkę odpadami realizowaną na podstawie opracowywanych planów gospodarki odpadami na kolejne lata. Sposobem na unieszkodliwianie odpadów jest ich składowanie. Na terenie Gminy nie funkcjonuje wysypisko śmieci, a jedynie Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych w Jeziorach. Zgodnie z wynikiem przetargu odpady wywozi firma TEW Gospodarowanie Strona 19 z 108

Odpadami Sp. z o.o., która zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami może wywozić odpady do regionalnych instalacji. Również na terenie gminy funkcjonuje system zbiórki selektywnej odpadów u źródła. System ten obejmuje zestaw pojemników przeznaczonych na poszczególne odpady, które nadają się do odzysku i recyklingu. Tabela 3. Zbiorcze zestawienie odpadów na terenie miasta i Gminy Świebodzin w latach 2008-2011 Zmieszane odpady zebrane w ciągu roku ogółem (t) 2008 2009 2010 2011 Świebodzin - miasto 9303,23 9787,22 9977,6 9372,67 Świebodzin - gmina 11939,19 14023,72 13210,79 11907,87 Odpady pochodzące z gospodarstw domowych (t) Świebodzin - miasto 5911,88 6977,19 7646,96 6131,31 Świebodzin - gmina 8427,36 10649,71 9738,59 8025,06 Odpady z gospodarstw domowych przypadające na jednego mieszkańca (kg) Świebodzin - miasto 272,4 321,6 344,1 276,9 Świebodzin - gmina 283,4 358,6 319,1 263 Źródło: Główny Urząd Statystyczny W analizowanym okresie ilość odpadów na terenie miasta utrzymywała się na podobnym, wysokim poziomie, podczas gdy ilość na terenie całej Gminy Świebodzin zmniejszała się, w 2011 roku w stosunku do roku 2009 o 15%. Najwięcej odpadów w mieście zostało wyprodukowanych w 2010 roku, natomiast w kolejnym roku ilość ta zmniejszyła się o 6,1%, w zestawieniu odpadów przypadających na jednego mieszkańca spadek ten był na poziomie ok. 20%. II.1.4.2.4 Telekomunikacja Obszar całego miasta Świebodzin oraz gminy objęty jest telefonią przewodową, dzięki czemu potrzeby mieszkańców w zakresie łączności są spełnione w 100%. Wszystkie miejscowości podłączone są do sieci telefonicznej, jednak stopień stelefonizowania obszaru zależy od odległości obiektów od centrali, ale również od uwarunkowań ekonomicznych mieszkańców. Usługi telekomunikacyjne zapewnione są również poprzez system telefonii bezprzewodowej wszystkich operatorów sieci komórkowych: Plus, Orange, T-Mobile, Play. Strona 20 z 108

Na terenie gminy istnieje również możliwość korzystania z sieci przywoławczej, która dzięki wykorzystaniu nadajników radiowych obejmuje swoim zasięgiem obszar całego kraju. Istnieją również systemy radiotelefonicznej łączności niepublicznej. Na obszarze miasta i gminy zapewniony jest też ogólny dostęp do Internetu, który dociera niemal do każdego miejsca w gminie. Od 2012 roku w mieście funkcjonuje lokalna telewizja - HTŚ Świebodzin, której program na żywo wraz z powtórkami mogą oglądać wszyscy abonenci telewizji kablowej Vectra. Dostęp do tej telewizji ma ponad połowa mieszkańców miasta, jednak jest on nieograniczony poprzez możliwość oglądania wszystkich audycji za pomocą strony internetowej: www.swiebodzin.tv. II.1.4.2.5 Mieszkalnictwo Według Głównego Urzędu Statystycznego w 2010 roku baza mieszkaniowa na terenie miasta Świebodzin liczyła 8140 mieszkań. W analizowanym okresie liczba mieszkań nieustannie wzrastała. W porównaniu z 2007 rokiem liczba mieszkań wzrosła o 288 (3,6%), izb o 1134 jednostki, natomiast całkowita powierzchnia użytkowa mieszkań wzrosła o 25481 m 2 (o 5,4%). Strona 21 z 108

Tabela 4. Zasoby mieszkaniowe wg form własności w latach 2007-2010 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 Ogółem Mieszkania 7852 8006 8103 8140 Izby 27430 27961 28380 28564 Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] 473595 484711 494749 499076 Zasoby gminy Mieszkania 743 - - - Izby 2199 - - - Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] 32614 - - - Zasoby spółdzielni mieszkaniowych Mieszkania 2215 - - - Izby 7583 - - - Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] 111201 - - - Zasoby zakładów pracy Mieszkania 62 - - - Izby 228 - - - Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] 3678 - - - Zasoby osób fizycznych Mieszkania 4658 - - - Izby 16923 - - - Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] 317490 - - - Zasoby Skarbu Państwa Mieszkania - - - - Izby - - - - Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] - - - - Zasoby Towarzystw Budownictwa Społecznego Mieszkania 164 - - - Izby 470 - - - Powierzchnia użytkowa mieszkań [m 2 ] 8162 - - - Źródło: Główny Urząd Statystyczny Strona 22 z 108

W roku 2007 największa liczba mieszkań, bo aż 59,3% należała do osób fizycznych, natomiast na drugim miejscu znajdowała się własność należąca do spółdzielni mieszkaniowych, ich udział w strukturze wynosił 28,2%. Ogólna liczba mieszkań, izb i powierzchnia użytkowa mieszkań wykazywała tendencję rosnącą. Na terenie Gminy Świebodzin wg stanu na koniec roku 2012 znajdowano 3212 budynków, w tym 1798 na terenie miasta. Według danych z Urzędu Miejskiego w Świebodzinie na terenie miasta znajdują się 1823 budynki mieszkalne, z czego 1340 budynków zostało wybudowanych przed 1989 rokiem, co stanowi 73,4% ogólnej liczby budynków. Tabela 5. Mieszkania wyposażone w instalacje techniczno-sanitarne w latach 2007-2010 na terenie miasta Świebodzin Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 wodociąg 7784 7938 8035 8072 ustęp spłukiwany 7455 7609 7706 7743 łazienka 7203 7357 7454 7491 centralne ogrzewanie 6469 6624 6722 6759 gaz sieciowy 7253 7400 7494 7519 Źródło: Główny Urząd Statystyczny W roku 2010 około 99,16% mieszkań zaopatrywanych było w wodę bieżącą, 92,03% wyposażonych w łazienkę oraz 92,37% w gaz sieciowy. Blisko 83,03% mieszkań posiadało centralne ogrzewanie. Świebodzińska Spółdzielnia Mieszkaniowa swoim zasięgiem obejmuje trzy osiedla: Centrum, Widok i Łużyckie oraz zasoby znajdujące się w różnych częściach miasta, nazywane zasobami rozproszonymi. II.1.5 Obiekty i granice ochrony konserwatorskiej Zarówno miasto, jak i Gmina Świebodzin posiada strukturę przestrzenną, która jest ukształtowana przez warunki przyrodnicze oraz historyczne. Miasto zostało zlokalizowane w dolinie rzeki Ołobok, dopływie Odry i dzięki temu znalazło się w środku naturalnego obszaru krajobrazowego, z naturalną granicą w postaci jeziora Paklicko. Jest jednym z najstarszych miast na terenie Ziemi Lubuskiej, ukształtowane w głównej mierze dzięki atrakcyjnemu położeniu. Świebodzin znajdował się na ważnym szlaku komunikacyjnym, Strona 23 z 108

w związku z tym z biegiem czasu rozrastał się i rozwijał gospodarczo. Po II wojnie światowej większość gospodarki miasta przestała istnieć. W niepamięć odeszły tradycyjne browary, czy przemysł odzieżowy. Z roku na rok zmieniał się charakter miasta, w dalszym ciągu jednak rosną walory turystyczne miasta. Miasto nie ucierpiało na skutek działań II wojny światowej, dzięki czemu posiada wysokiej jakości kompozycji i estetyki zabytki, szczególnie urbanistyczne. Do najbardziej charakterystycznych kompozycji na terenie gminy Świebodzin należą: kościół, klasztor i zabudowania podworskie w Gościkowie oraz układ urbanistyczny obszaru miasta średniowiecznego z zamkiem i parkiem miejskim w Świebodzinie. Geometryczny plan miasta pochodzi z XIII wieku, został rozwinięty w wieku XV-XVIII i XIX-XX, z prostokątnym rynkiem. Pozytywny wizerunek miasta kształtowany jest zarówno poprzez elementy współczesne, jak również historyczne, a w szczególności zachowane zabytki w dobrym stanie. W ostatnim czasie pozytywny wizerunek Świebodzina nie tylko w Polsce, jak i na świecie kształtowany jest przez największy na świecie pomnik Chrystusa Króla. Pomnik usytuowany jest na kopcu o wysokości 16 m, postać ma 33 m wysokości oraz ramiona rozpiętości 25 m. Jest jedną z bardziej istotnych atrakcji turystycznych w regionie. W Świebodzinie znajdują się zabytki, które zostały wpisane do rejestru zabytków województwa lubuskiego: Kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła wraz z wystrojem wnętrza, późnogotycki z XV wieku, przebudowany w 1541 roku. Posiada bardzo cenne wyposażenie, tj.: późnogotycki tryptyk św. Anny w ołtarzu głównym i Ukrzyżowanie oraz rokokowy ołtarz Najświętszej Marii Panny. Charakterystyczne dla tego kościoła jest to, że jest on szerszy niż dłuższy; zasługuje on na uwagę również ze względu na jego historyczne otoczenie, cmentarz przykościelny i plebanię; Kościół parafialny p.w. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski: wystrój i wyposażenie; Dom konstrukcji szkieletowej (prawdopodobnie nie istnieje), ul. 1 Maja 3; Kamienice, ul. 1 Maja ob.4 (d. 1), 5 (d. 21), 6 (d. 2), 12 (d. 5), 9 (d. 17), 12 (d.5), 13 (d. 13), 15 (d. 12), 17 (d.11), 22 (d. 10); Budynek, ul. 30 Stycznia 9 (d. Obr. Stalingradu 25/26), 10 (d. 9); Budynek ul. Chopina 1 (d. 4); Strona 24 z 108

Zespół kamienic, ul. Głogowska 1 (d. 28), 2 (d. 3), 4 (d. 1),8 (d. 2), 9 (d. 26), 11 (d. 25), 13 (d. 21), 15 (d. 20), 17 (d. 19), 19 (d. 18), 25 (d. 15); Budynek mieszkalny, ul. Głogowska 10 (d. 4); Kamienica, ul. Głogowska 12 (d. 5); Budynek mieszkalny, ul. Głogowska 14 (d. 6); Budynek, ul. Głogowska 3 (d. 27), 7, 14 (d. 6); Kamienice, ul. Kilińskiego 2 (d.1), 4 (d.3), 7 (d.15), 1 (d.18); Kamienica, ul. Kościelna 9 (d. 6), 7 (d. 7), 1 (d.12); Budynek, ul. Świerczewskiego 2 (d. Łagowska 1); Kamienica, ul. Świerczewskiego 2, 4 (d. Łagowska 1,2); Budynek, ul. Świerczewskiego 4 (d. Łagowska 2); Zespół architektoniczny, park Chopina (kościół, budynki eklektyczne - nr 2,3,4 - sąd, szkoła podstawowa nr 2 (dawne progimnasium), liceum (dawna szkoła dla dziewcząt); Budynek, Park Chopina ob. 3 (d. 4); Mury i baszty obronne, ul. Parkowa, Kilińskiego, Okrężna, Szpitalna; Kamienice, ul. Piłsudskiego (d.22 Lipca) 2 (d. 1), 4 (d. 2), 5 (d. 37), 6 (d.3), 8 (d. 4), 9 (d. 35), 12 (d. 6), 14 (d. 7), 15 (d. 32), 16 (d. 8), 17 (d. 31), 18 (d. 9), 28 (d. 11), 30 (d. 12), 45 (d. 20), 47 (d. 19), budynek poczty - pl. Wolności 5; Budynek, ul. Piłsudskiego 10 (d. 5), 12 (d. 6), 15 (d. 32), 16 (d. 8), 16 (d. 8), 17 (d. 31), 2 (d. 1), 30 (d. 12), 31 (d. 25), 4 (d. 2), 45 (d. 20), 5 (d. 37), 6 (d. 3), 8 (d. 4); Budynek, Pl. Wolności 1 (budynek remizy), (d. 22 lipca 40); Zespół architektoniczno-urbanistyczny, Pl. Browarniany (bud nr 2a-c, 3, 4); Budynek, Pl. Browarniany 20 (prawdopodobnie 2a-c), 3 (1a), 4 (1b); Ratusz, Pl. Jana Pawła II (d. Obrońców Pokoju) 1; Budynek, Pl. Jana Pawła II 3, (d. Obrońców Pokoju) 20 (d. 24), 21 (d. 25), 22 (d. 26 i 27), 23 (d. 28), 5 (d. 7), 8 (d. 11), 9 (d. 12); Kamienice, Pl. Jana Pawła II (d. Obrońców Pokoju) ob.5 (d. 7), 6 (d. 9), 7 (d. 10), 8 (d. 11), 9 (d. 12), 12 (d. 13), 20 (d. 24), 21 (d. 25), 22 (d. 26 i 27), 23 (d. 28), 12 (d. 13), 22 (d. 26), 7 (d. 10); Budynek, ul. Studencka 2 (d. 7), 4 (d. 6), 5 (d. 3), 6 (d. 5), 8 (d. 4), 2 (d. 7), 4 (d. 6), 5 (d.3), 6 (d. 5), 7 (d. 3a), 8 (d. 4); Dawna szkoła parafialna z XVI wieku, ul. Szpitalna 1; Kamienica, ul. Szpitalna 5; Strona 25 z 108

Budynek, ul. Świerczewskiego 6 (d. 4), 7 (d. 83), 8 (d. 5), 9 (d. 82); Budynek (w rejestrze tylko część podziemna piwnice), ul. Wałowa (d. Obr. Stal. 16); Dom (w rejestrze tylko część podziemna piwnice), ul. Wałowa (d. Obr. Stal. 17); Budynek, ul. Wałowa 10 (d. Obr. Stal. 7), 11(d. Obr. Stal. 43), 12 (d. Obr. Stal. 8), 20 (d. Obr. Stal. 15), 24 (d. Obr. Stal. 18), 28 (d. Obr. Stal. 21), 52 (d. Obr. Stal. 38), 54 (d. Obr. Stal. 39), 56 (d. Obr. Stal. 40), 7 (d. Obr. Stal. 44), 8 (d. Obr. Stal. 6); Baszta, ul. Wałowa; Kamienice, ul. Wałowa (d. Obr. Stalingradu) ob.8 (d. 6), 10 (7),12 (8), 28 (21),13 (42), 11 (43), 7 (44), 52 (38), 54 (39), 56 (40), 9 (43a), 20 (15), 24 (18); Kamienica, ul. Wiejska 1 (d. 1); Dom, ul. Wiejska 2 ab (d. Kościelna 13); Poczta, Pl. Wolności 5; Zamek joannitów, ul. Zamkowa 1; Kamienice, ul. Żymierskiego (d. Dzierżyńskiego) 4 (d. 4), 9 (d. 49), 13 (d. 47), 15 (d. 44), 17 (d. 43), 24 (d. 20), d. 6- prawdopodobnie nie istnieje (w rejestrze tylko część podziemna piwnice); Dom, ul. Żymierskiego 10 (d. Dzierżyńskiego 8), 11, (d. Dzierżyńskiego 48), 13 (d. Dzierżyńskiego 47), 15 (d. Dzierżyńskiego 44), 24 (d. Dzierżyńskiego 20), 25,26, 22 Lipca 5,6,29,33, Świerczewskiego 28, 3 (d. Dzierżyńskiego 52), 6, (d. Dzierżyńskiego 6), 14 (d. Dzierżyńskiego 10), 9 (d. Dzierżyńskiego 49), 7 (d. Dzierżyńskiego 50), 12 (d. Dzierżyńskiego 9) 3. W Świebodzinie znajdują się również liczne stanowiska archeologiczne (w miejscowościach: Borów, Chociule, Glińsk, Grodziszcze, Gościkowo, Jeziory, Jordanowo, Kępsko, Kupienino, Lubinicko, Ługów, Nowy Dworek, Osogóra, Podlesie, Raków, Rosin, Rozłogi, Rudgerzowice, Rusinów, Rzeczyca, Wilkowo, Wityń). Ponadto w Świebodzinie znajdują się: cmentarz żydowski - nieczynny, kapliczkę św. Jana Nepomucena, pochodzącą z XVIII wieku o typowo barokowej formie. 3 Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Świebodzin za Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Zielonej Górze, aktualizacja 2011 r. Strona 26 z 108

II.1.6 System oraz uwarunkowania przyrodnicze miasta II.1.6.1 Struktura gruntów Analizując strukturę gruntów wykazuje na rolniczy charakter Gminy Świebodzin. Grunty orne zajmują najwięcej ogólnej powierzchni gminy 53,6%. Na lasy przypada 28,6% powierzchni, natomiast na łąki trwałe 4,17%. Tereny mieszkalne rozciągają się na ok. 0,85% obszaru, z kolei tereny przemysłowe zajmują 0,33% powierzchni gminy. Ponad 3,7% obszaru zajmują tereny komunikacyjne (tj. drogi i tereny kolejowe). Tabela 6. Struktura gruntów w mieście i Gminie Świebodzin (stan na 2010 rok) Lp. Rodzaj Wyszczególnienie Powierzchnia Powierzchnia Ogółem Powierzchnia [ha] miasto [ha] obszar [ha] [%] wiejski 1 Grunty orne 412,25 11707,87 12120,12 53,60 2 Sady o gruncie ornym 9,89 338,72 348,61 1,54 3 Sady na łąkach 0,00 0,16 0,16 0,0007 4 Sady na pastwiskach 0,00 0,20 0,20 0,0009 5 Łąki trwale 87,15 856,02 943,16 4,17 6 Pastwiska trwałe 17,94 187,60 205,54 0,91 7 Grunty rolna zabudowane 16,27 325,80 342,07 1,51 8 Użytki rolne Gr. rolne zab. na łąkach 0,07 2,71 2,78 0,01 9 Gr. rolna zab. na pastwisku 0,00 8,33 8,33 0,04 10 Grunty pod stawami 0,00 0,28 0,28 0,0012 11 Gr. pod stawami na gr. ornych 0,00 0,20 0,20 0,0009 12 Gr. pod stawami na łąkach 0,00 0,66 0,66 0,0029 13 Rowy na gruncie ornym 0,35 0,69 1,04 0,0046 14 Rowy na łąkach 0,09 9,37 9,46 0,04 15 Rowy na pastwiskach 0,08 0,90 0,98 0,004 16 Rowy 3,38 39,90 43,28 0,19 17 RAZEM 547,47 13479,42 14026,88 62,04 18 Lasy 30,10 6432,19 6462,30 28,58 19 Grunty leśne Gr. zadrzewione i zakrzewione 2,86 15,09 17,95 0,08 20 Gr. zadrzewione i zakrzewione 0,62 24,11 24,72 0,11 zadrzewione i na gruntach ornych 21 zakrzewione Gr. zadrzew. i zakrzew. na łąkach 0,00 16,11 16,11 0,07 22 Gr. zadrzew. i zakrzew. na 0,00 7,03 7,03 0,03 pastwiskach 23 RAZEM 33,57 6494,54 6528,11 28,87 24 Grunty Tereny mieszkaniowe 142,36 49,39 191,75 0,85 25 Tereny przemysłowe 59,70 15,49 75,19 0,33 Strona 27 z 108

26 zabudowane i Inne tereny zabudowane 63,08 17,33 80,42 0,36 27 zurbanizowane Zurbanizowane tereny niezab. 16,77 5,76 22,53 0,10 28 Tereny rekreacyjnowypoczynkowe 19,78 33,59 53,37 0,24 29 Użytki kopalne 2,87 12,23 15,10 0,07 30 Drogi 98,21 655,23 753,44 3,33 31 Tereny kolejowe 26,70 71,73 98,42 0,44 32 RAZEM 429,46 860,76 1290,22 5,71 33 Grunty pod Gr. pod wodami pow. płynącymi 25,57 496,81 522,38 2,31 34 wodami Gr. pod wodami pow. stojącymi 0,53 29,27 29,80 0,13 35 RAZEM 26,10 526,08 552,18 2,44 36 Nieużytki 13,85 194,84 208,69 0,92 37 Tereny różne 0,08 4,40 4,48 0,02 38 RAZEM 1050,54 21560,04 22610,57 100,00 RAZEM MIASTO I OBSZAR WIEJSKI 22610,5741 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Świebodzin Na terenie miasta Świebodzin można było zaobserwować duży udział użytków rolnych w całkowitej powierzchni miasta, wśród których dominującą rolę pełniły grunty orne. Grunty zabudowane i zurbanizowane stanowiły prawie 41% powierzchni. Na obszarze wiejskim zaobserwowano stosunkowo duży udział gruntów leśnych, zadrzewionych i zakrzewionych, które stanowiły ponad 30% całkowitej powierzchni obszaru wiejskiego. Tylko niecałe 4% stanowiły tereny zabudowane. Ponadto na obszarze wiejskim możemy zaobserwować stosunkowo duży udział gruntów leśnych. Znaczna część gminy została przekształcona w wyniku postępującej urbanizacji, w wyniku działalności człowieka. Na tereny te składają się przede wszystkim tereny zabudowy mieszkaniowej, zagrodowej oraz szeroko rozumianej zabudowy usługowej i przemysłowej. Pomimo tego nadal ponad 90% obszaru gminy to tereny otwarte, wolne od zabudowy i przekształceń (składają się one z użytków rolnych, gruntów leśnych i gruntów pod wodami). Strona 28 z 108

Wykres 1. Struktura gruntów rolnych w Gminie Świebodzin Źródło: Opracowanie własne na podstawie Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Świebodzin II.1.6.2 Zasoby wodne Miasto i Gmina Świebodzin w całości położone są w dorzeczu rzeki Odry, na wododziale pomiędzy rzekami: Odrą i Wartą, terenie Pojezierza Lubuskiego. Podstawowy układ hydrologiczny tworzą: rzeka Paklica (lewy dopływ Obry) oraz Struga Świebodzińska. Układ ten uzupełniają: Borowianka (lewy dopływ rzeki Ołobok), Jabłonna (prawy dopływ Odry), Lisica, Słomka i Świebodka. Miasto Świebodzin położone jest na rynnie polodowcowej odwadnianej przez rzekę Struga Lubiniecka. Na terenie gminy znajduje się 13 jezior, z których największe to jezioro Paklicko Wielkie o powierzchni 196 ha i maksymalnej głębokości 22,2 m, położone na rynnie polodowcowej Niesulicko-Jordanowskiej. Strona 29 z 108

Tabela 7. Jeziora na terenie Gminy Świebodzin Jezioro Powierzchnia [ha] Paklicko Wielkie 196 Wilkowskie 130,5 Księżno 7,1 Lubinickie 79,4 Zamecko 17 Grodziszcze 2 Trzcinno 5 Lubich 12 Tymień 6,3 Klasztorne 1,9 Białe 2,6 Radno 3,2 Kociołek 4,3 Razem jeziora 467,3 Źródło: Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla Gminy Świebodzin na lata 2004-2011 W bezpośrednim sąsiedztwie gminy znajduje się Jezioro Niesłysz (Niesulickie), o powierzchni 496,6 ha i maksymalnej głębokości 34,7 m. Położone jest na wododziale między Odrą i Wartą i zasilana głównie przez wody podziemne. Należy do jednych z najbardziej atrakcyjnych jezior dzięki swojej powierzchni, urozmaiconej linii brzegowej, czystej plaży i wodzie dobrej jakości. Dla mieszkańców Świebodzina duże znaczenie wypoczynkowe ma również Jezioro Wilkowskie. Jest ono położone w niewielkiej odległości od miasta. W Gminie Świebodzin występują dwa poziomy wodonośne. Są to: poziom trzeciorzędowy i poziom czwartorzędowy. Pierwszy z nich charakteryzuje się małym rozpoznaniem hydrologicznym, a jego kolektorem są piaszczyste przebarwienia w iłach. W granicach gminy nie jest eksploatowany. Z kolei wodonośny poziom czwartorzędowy Strona 30 z 108

związany jest z rynnami jezior oraz rozległymi obszarami zbudowanymi z przepuszczalnych osadów plejstoceńskich. Jest on podstawowym źródłem zaopatrzenia ludności w wodę pitną oraz do celów gospodarczych. Na terenie gminy występuje zbiornik wód podziemnych: Główny Zbiornik Wód Podziemnych Nr 144 Wielkopolska Dolina Kopalna. Charakteryzuje się częściową lub całkowitą izolacją od powierzchni małymi otworami, słabo przepuszczalnymi przeważnie iłami lub glinami. Należy do obszarów wymagających wysokiej ochrony. Do wód gruntowych zaliczono poziomy wodonośne o swobodnym zwierciadle wody. Występują w piaskach rzecznych, lokalnie w namułach i torfach, a zwierciadło ich jest zazwyczaj swobodne. Natomiast tereny wysoczyzny zbudowane z przepuszczalnych piasków i słabo przepuszczalnych glin charakteryzują się zróżnicowanym charakterem zwierciadła wód. II.1.6.3 Powierzchnia ziemi i gleby Na terenie Gminy Świebodzin można wyróżnić trzy subregiony, które różnią się budową geologiczną i rzeźbą: wysoczyznę morenową: spiętrzona występuje we wschodniej części gminy, obszar łagodnych pagórków wzniesionych do ok. 130-140 m n.p.m. oraz falista zajmująca duży obszar w środkowej części gminy, osiąga wzniesienia w okolicach 110-120 m n.p.m. Morena zbudowana jest z glin piaszczystych, zwięzłych i pylastych, równinę sandrową: zajmuje południowo-zachodnią cześć gminy, położona na Równinie Torzymskiej, zbudowaną z piasków i żwirów położonych na wysokości 80-110 m n.p.m. rynny subglacjalne to obszary roztopowe lądolodu, który pozostawił po sobie liczne jeziora i torfowiska, na terenie gminy występuje Rynna Jordanowsko-Niesulicka, Świebodzińsko-Podłogórska oraz Wilkowsko-Przetocznicka. Stan gleb w Gminie Świebodzin z każdym rokiem ulega pogorszeniu, ponieważ ulegają one degradacji poprzez wpływające na ich stan: rolnictwo, przemysł, transport oraz budownictwo. Obszar gminy ukształtowany został przede wszystkim przez zlodowacenie bałtyckie, a dokładniej jego falę poznańską. W związku z jego działalnością na terenie tym dominuje krajobraz pagórkowaty i sandrowy, tylko miejscami równinny. Charakterystyczne dla terenu gminy jest wcześniej omawiane ukształtowanie terenu połączone z siecią lasów, które są wiatrochronne w okolicach dróg oraz z punktowymi zadrzewieniami wśród pól uprawnych. Charakterystyczne jest też występowanie licznych jezior. Strona 31 z 108

Gleby Gminy Świebodzin powstały z osadów polodowcowych i holoceńskich. Obszary o uboższych glebach, najczęściej wytworzonych z piasków lub na terenach o znacznych spadkach, porastają lasy, gleby żyźniejsze wykorzystywane są w większości jako grunty rolne. Przy powierzchni gminy zajmującej ponad 22610 ha najwięcej zajmują użytki rolne, czyli ponad 14026 ha, stanowi to 62% ogólnej powierzchni gminy. Można ją zaliczyć do obszarów rolniczych. Ponad 2/3 powierzchni gminy zajmują gleby średnie, dominują użytki na glebach o klasie bonitacyjnej IVa. Stanowią one największy odsetek powierzchni ogólnej gruntów ornych na terenie gminy 25,4%. Można ją zlokalizować w pasie rynny świebodzińsko-podłogórskiej. Zdecydowanie najgorsze gleby znajdują się na obszarze sandrowym, które są zbudowane z różnoziarnistych piasków. Tabela 8. Struktura bonitacyjna gruntów rolnych w Gminie Świebodzin Struktura bonitacyjna gruntów [%] I II III a III b IV a IV b V VI VI Z 0,0 0,2 12,1 14,1 25,4 16,3 22,8 8,9 0,2 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Świebodzin Analizując cały obszar gminy można go podzielić na obszar z glebami naturalnymi oraz kulturoziemnymi. Także poszczególne obszary polodowcowe charakteryzują się inną przydatnością gruntów rolniczych. Na obszarze strefy morenowej występują gleby z przewagą gleb dobrych i bardzo dobrych dla rolnictwa, strefa równiny sandrowej to gleby średnio i mało przydatne, natomiast strefa rynien to obszar z przewagą użytków zielonych i gleb mało przydatnych lub nieprzydatnych dla rolnictwa. Przydatność rolnicza gruntów ornych zależny w przeważającej części od właściwości skał macierzystych, agroklimatu, rzeźby terenu, stosunków wodnych, zawartości próchnicy, odczyni i biologicznej aktywności środowiska. Strona 32 z 108

pszenny bardzo dobry żytni bardzo słaby pszenny wadliwy żytni dobry żytni słaby żytni bardzo dobry pszenny dobry Zbożowo-pastewny mocny Zbożowo-pastewny słaby Tabela 9. Udział kompleksów przydatności rolniczej na gruntach ornych w Gminie Świebodzin Kompleks [%] 1 2 3 4 5 6 7 8 9 0,0 11,0 2,2 34,0 25,0 19,0 7,0 1,4 0,4 Źródło: Opracowanie własne na podstawie Zmiana studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Świebodzin Na terenie Gminy Świebodzin największy udział przypada na kompleks 4 żytni dobry oraz 5 żytni slaby. Najmniejszy udział stanowią trzy kompleksy łącznie: 3 pszenny wadliwy, 8 zbożowo-pastewny mocny i 9 zbożowo-pastewny slaby. Strefę zabudowaną miasta wyłączono z oceny pod względem rolniczej przydatności ze względu na niski udział gruntów rolnych. II.1.6.4 Przyroda Gmina Świebodzin charakteryzuje się dużą lesistością, która stanowi 28,5% jej terenu. Lasy znajdujące się na terenie gminy podlegają pod Nadleśnictwo Świebodzin (w części północno-zachodniej 75,2% powierzchni gminy), Nadleśnictwo Babimost (część południowo-wschodnia 22,6%) oraz Nadleśnictwo Sulechów (część południowa 2,2%). Największe kompleksy leśne znajdują się w północnej części gminy, w okolicy Jeziora Paklicko Wielkie, zachodniej części - znajdujących się w miejscowości Borów oraz na wschód od miejscowości Rudgerzowice. Najliczniejszym i najważniejszym gospodarczo gatunkiem na terenie gminy jest sosna, która zajmuje blisko 85% powierzchni leśnej. Na siedliskach borowych wytworzyły się przeważnie drzewostany jednogatunkowe, często bezpodszytowe, a na żyźniejszych wielogatunkowe, w większości z dobrze rozwiniętą warstwą podszytów. Drzewostany sosnowe zajmują siedliska żyźniejszych borów świeżych i mieszanych świeżych. Sosna tworzy drzewostany lite, a na siedliskach żyźniejszych często Strona 33 z 108

mieszane z udziałem dębu, brzozy, miejscami świerku, akacji i buku. Ponadto nad jeziorem Niesłysz zaobserwowano torfowisko wysokie z wieloma rzadkimi gatunkami flory i fauny. W ramach kryteriów przyrodniczo-leśnych obszar gminy leży w III Krainie Wielkopolsko-Pomorskiej i nosi nazwę Obniżenie Obrzańskie, mezoregionu ziemi Lubuskiej. Na jej terenie występuje wiele cennych roślin, m.in.: widłak jałowcowaty, żurawina błotna, bagno zwyczajne, modrzewnica zwyczajna - na terenie torfowiska nad jeziorem Niesłysz; bobrek trójlistkowy, wełnianka pochwowata - nad jeziorem Księżno i na terenie torfowiska nad jeziorem Niesłysz; widłak goździsty (szczególnie na południe jeziora), Jezierza morska - jezioro Paklicko Wielkie; dziewięćsił bezłodygowy - kilkadziesiąt osobników w borze sosnowym na pn. od Rzeczycy (stanowisko to objęte jest ochroną prawną jako pomnik przyrody); kłóć wiechowata - w pasie roślinności wynurzonej nad jeziorem Księżno; storczyk plamisty w lasach nad jeziorem Paklicko i Niesłysz. Natomiast świat zwierząt nie jest jeszcze dokładnie rozpoznany z wyjątkiem ptaków. Na terenie gminy występuje ponad 150 gatunków, z czego większość to lęgowe. Dodatkowo zaobserwowano gatunki objęte ochroną, a wśród nich ptaki wymienione w Załączniku I Dyrektywy Rady Natura 2000 Dolina Leniwej Obry (bąk, bocian biały, kania czarna, kania ruda, bielik, błotniak stawowy, derkacz, żuraw, zimorodek, dzięcioł czarny, dzięcioł średni, jarzębatka, gąsiorek, ortolan), ssaki oraz płazy z Załącznika 2 Dyrektywy Rady 92/43/EWG (wydra, mopek, nocek łydkowłosy, kumak nizinny, traszka grzebieniasta). Obszary, które zostały objęte ochroną na terenie gminy Świebodzin: Rezerwat Przyrody Dębowy Ostrów (1,8446 ha) - został utworzony w 1970 r. w drodze Zarządzenia Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego, zachowany ze względów naukowych i dydaktycznych fragment lasu dębowego o naturalnym charakterze. Rezerwat otoczony jest ze wszystkich stron łąkami przeznaczonymi do zalesień. Stanowi go fragment naturalnego lasu mieszanego o charakterze dąbrowy wielogatunkowej. Podszyt tworzy leszczyna, trzmielina, kruszyna. W runie występują: konwalia majowa, szczawik zajęczy, poziomka, przylaszczka, kostrzewa, turzyce. Gleba brunatna, piasek gliniasty, świeży, głęboki. Użytki ekologiczne: Jezioro Księżno (18,91 ha), wpisane do rejestru na podstawie uchwały Rady Strona 34 z 108

Miejskiej w Świebodzinie z dnia 23 maja 1994 r. w ramach ochrony jeziora wraz z przyległymi terenami, znajdujące się w miejscowości Borów, Klipa (1,34 ha), wpisane do rejestru na podstawie uchwały Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 26 czerwca 2009 r., w ramach ochrony zbiornika wodnego oraz otaczającej go szaty roślinnej porastającej ruiny starego gospodarstwa, będących miejscem występowania rzadkich gatunków, szczególnie ptaków i roślin, oraz miejscem odpoczynku żerowania i rozmnażania dla płazów. Obszary chronionego krajobrazu: 13-Rynna Paklicy i Ołoboku obszar o powierzchni 20.505,30 ha położony w gminach: Czerwieńsk 641 ha, Świebodzin 5.445,30 ha, Lubrza 5.520 ha, Międzyrzecz 4.842 ha, Skąpe 4.057 ha; 17-Rynny Obrzycko-Obrzańskie obszar o powierzchni 23.375 ha położony w gminach: Babimost 2.169 ha, Bojadła 4.695 ha, Świebodzin 446 ha, Kargowa 4.242 ha, Kolsko 2.889 ha, Międzyrzecz 500 ha, Nowa Sól 831 ha, Sulechów 1.561 ha, Szczaniec 2.355 ha, Trzciel 925 ha, Trzebiechów 1.403 ha, Zbąszynek 1.359 ha. Pomniki przyrody: Dąb szypułkowy obwód: 420 m, wysokość 20 m, rożnie w miejscowości Rzeczyca; Miłorząb dwuklapowy obwód: 150 cm, wysokość 15 m, rożnie w Świebodzinie; Skupienie drzew dąb szypułkowy 6 sztuk obwód od 350 do 585 cm, wysokość od 17 do 22m, rosną w pobliżu kościoła w Jordanowie. Wyżej wymienione pomniki przyrody znajdują się w aktualnym wykazie Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim. Przed zmianami w podziale administracyjnym, w momencie gdy Gmina Świebodzin należała do województwa zielonogórskiego, wymieniano 7 pomników przyrody. W nowym rejestrze zostały one pominięte, jednak w wielu zestawieniach ze względów na wartości pomniki te w dalszym ciągu występują. Są to: Bór sosnowy Dziewięćsił bezłodygowy; Bluszcz pospolity pojedyncze pnącze; Dąb szypułkowy w Wilkowie; Strona 35 z 108

2000: Lipa drobnolistna w Chociulach. Na terenach gminy Świebodzin znajdują się również obszary należące do sieci Natura Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (SOO) NATURA 2000 Dolina Leniwej Obry. Położony we wschodniej części gminy, ma charakter rozległej, zatorfionej doliny wolno płynącej rzeki. Zmeliorowana w XIX wieku, a następnie zagospodarowana rolniczo. Ukształtowanie terenu jest zróżnicowane, co jest charakterystyczne dla krajobrazu polodowcowego. Stanowi obszar rozległych, podmokłych terenów i lasów z cennymi starodrzewiami liściastymi z kilkoma drzewami o wymiarach pomnikowych. Jako jedyne w Polsce zachowało się tam stanowisko kaldesii dziewięciornikowatej. Na terenie tego obszaru występuje ponad 20 gatunków roślin zagrożonych i chronionych w Polsce. Obszar ma duże znaczenie dla ochrony ptaków; Specjalny Obszar Ochrony Siedlisk (SOO) NATURA 2000 Nietoperek. Położony w północno-zachodniej części gminy. Obejmuje sieć starych, podziemnych fortyfikacji, które są najważniejszym zimowiskiem nietoperzy w Środkowej Europie oraz ich tereny żerowiskowe. Zimuje tam ok. 12 gatunków nietoperzy, a wśród nich najliczniej występuje: nocek rudy, nocek duży, gacek wielkouchy. II.1.6.5 Powietrze atmosferyczne W Gminie Świebodzin, podobnie jak w całym województwie lubuskim największym źródłem emisji zanieczyszczeń są emisje wynikające z działalności człowieka. Obejmuje to emisje z zakładów przemysłowych, energetycznych, komunalnych oraz emisje komunikacyjną. Procesy naturalne zachodzące w przyrodzie mają niewielki wpływ na wielkość zanieczyszczeń. Najbardziej narażonym na wielkość zanieczyszczeń jest samo miasto Świebodzin. Stanowi poważne zagrożenie dla zdrowia, życia, jak również dla środowiska. Zgodnie z danymi Bank Danych Lokalnych z 2005 roku województwo lubuskie znajduje się na 14 miejscu w ilości emisji zanieczyszczeń pyłowych (t/km 2 ), 14 miejsce w wielkości emisji dwutlenku siarki (t/km 2 ) oraz 14 miejsce w emisji tlenku azotu (t/km 2 ). Zgodnie z danymi Głównego Urzędu Statystycznego w Zielonej Górze o stanie i ochronie środowiska z 2011 roku emisja zanieczyszczeń ogółem powiatu świebodzińskiego stanowi 2,2% w stosunku do całego województwa lubuskiego (w tym ponad 89% pochodzi ze spalania paliw), natomiast stosunek całego podregionu zielonogórski do województwa 66,7%. Zanieczyszczenia gazowe stanowią 1,31% łącznych zanieczyszczeń gazowych województwa (w tym ok. 52,9% zanieczyszczeń to dwutlenek siarki). Głównym, stwierdzonym przez Strona 36 z 108

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Zielonej Górze w 2010 roku problemem na terenie całego województwa jest wysokie stężenie pyłu zawieszonego PM10 oraz benzo(a)pirenu (Raport o stanie środowiska w województwie lubuskim 2009-2010). Gmina Świebodzin nie jest szczególnie zagrożona emisją tych zanieczyszczeń. Największe zanieczyszczenia do atmosfery emitują takie zakłady jak: Seco/Warwick ThermAL S.A. (wcześniejsze LZT ELTERMA), Lubuskie Fabryki Mebli S. A., Lubuskie Zakłady Drobiarskie ELDROB. Jednak ze względu na istniejące normy, z roku na roku, ilość emitowanych zanieczyszczeń jest ograniczana. Zgodnie z przeprowadzonymi badaniami wykazano, że Miasto i Gmina Świebodzin leżą w strefie klasy A, czyli poziom stężenia zanieczyszczeń zawartych w powietrzu nie przekracza wartości dopuszczalnych, podobnie jak cała strefa zielonogórsko-świebodzińska. Miasto Świebodzin (pomimo wyłączenia z ruchu pojazdów samego centrum) ze względu na zwartą zabudowę i wąskie ulice jest narażone na nadmierna zanieczyszczenie spowodowane ruchem pojazdów. Dotyczy to głównie ulic : Wałowa, 30-Stycznia, Okrężna, J.Piłsudskiego, Poznańska, Kawaleryjska i Gen. Sikorskiego. Stężenie spalin zwiększone jest dodatkowo przez pojazdy zatrzymujące się na skrzyżowaniach ze świetlną regulacją ruchu. Na stopień zanieczyszczenia wpływa również obecność dróg krajowych: nr 92 i nr 3 oraz dróg wojewódzkich: 276 i 303. Stanowią one ważny szlak komunikacyjny i tranzytowy, łączą Polskę z Niemcami oraz Polskę północno-zachodnią z Polską południowo-zachodnią. W sektorze komunalno-bytowym głównym źródłem zanieczyszczeń są spalane odpady w domowych piecach, które nie wytwarzają wystarczająco wysokiej temperatury do całkowitego spalenia odpadów takich jak: tekstylia, guma i tworzywa sztuczne. W związku z tym do atmosfery przedostają się szkodliwe substancje. II.1.6.6 Hałas Przez miasto Świebodzin przebiegają zarówno drogi krajowe, jak i wojewódzkie, co skutkuje dużym udziałem hałasu komunikacyjnego. Jego największą przyczyną jest wspomniany ruch drogowy oraz również ruch kolejowy. Najbardziej uciążliwe są drogi krajowe nr: 92 i 3 oraz wojewódzkie nr: 276 oraz 303. Na ograniczenie hałasu wpływ ma ustawienie ekranów dźwiękoszczelnych oraz nowa nawierzchnia, jak również wiadukt na nowej trasie S3, który przebiega na ponad kilometrowym odcinku nad głównymi drogami. Najbardziej narażeni na nadmierny hałas są mieszkańcy wsi: Wilkowo, Wityń, Lubinicko, Gościkowo, Chociule, Jordanowo i Rosin, którzy posiadają swoje posesje przy drogach międzynarodowych, gdzie droga ma zazwyczaj charakter ulicowy, co zwiększa oddziaływanie Strona 37 z 108

hałasu na mieszkańców tych miejscowości. Natomiast transport kolejowy odbywa się linią kolejową nr 3 (E20), która jest częścią Paneuropejskiego Korytarza Transportowego Zachód Wschód łączącą Berlin z Moskwą oraz linią nr 375 na trasie Międzyrzecz-Toporów. Linie te są szczególnie uciążliwe dla mieszkańców znajdujących się w ich bezpośrednim sąsiedztwie. Ostatnie pomiary hałasu komunikacyjnego były przeprowadzone w latach 1999-2000 przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska i wykazały, iż największymi źródłami uciążliwości środowiskowych na obszarze Gminy Świebodzin jest komunikacja samochodowa. Wyniki pomiarów wykazały przekroczenie wartości progowych w dzień, jak i w nocy, a główną ich przyczyną był ruch samochodów ciężarowych. W związku z tym opracowano: Program ochrony przed hałasem dla dwóch odcinków dróg województwa lubuskiego, w którym wzięto pod uwagę drogę nr 2 na odcinku miasta Świebodzin (obwodnica). W związku z zabudową znajdującą się w odległości od kilku do kilkunastu metrów od omawianej drogi nie jest możliwa budowa ekranów akustycznych, a proponowane w ramach Programu rozwiązanie wiąże się ograniczeniem prędkości w ruchu na omawianym odcinku w wariancie podstawowym (do 40 km/h zarówno w dzień, jak i w nocy) oraz wymianie nawierzchni drogowej na cichą (wariant rozszerzony). Hałas przemysłowy ma charakter lokalny i występuje w bezpośrednim sąsiedztwie z zakładami produkcyjnymi. W mieście Świebodzin wiele zakładów usytuowanych jest w pobliżu zabudowy mieszkaniowej, co powoduje negatywne oddziaływanie na klimat akustyczny tych terenów. Hałas komunalny powodowany jest przez indywidualną działalność ludzi wewnątrz lokali, jak i poza nimi. Powodowany jest w głównej mierze przez dźwięk pracujących silników samochodowych (m.in. dojazd do posesji, wywożenie śmieci, dostawa towarów do sklepów) oraz głośną muzykę. Powoduje to uciążliwy hałas wewnątrz budynków spowodowany lokalizacją lokali usługowych (puby, bary, dyskoteki), a także wadliwym działaniem instalacji. II.1.6.7 Fale elektromagnetyczne Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są przede wszystkim stacje radiowe, telewizyjne, telefonii komórkowej, medyczne urządzenia diagnostyczne i terapeutyczne, urządzenia przemysłowe i gospodarstwa domowego oraz systemy przesyłowe energii elektrycznej. Na obszarze miasta Świebodzin za emitowanie fal elektromagnetycznych odpowiadają w szczególności stacje bazowe sieci komórkowych, a są to m.in.: Strona 38 z 108

T-Mobile, ul Matejki 6A, strunobetonowy maszt; T-Mobile, ul. Gen. Świerczewskiego 76, komin zakładu ELTERMA, Orange, ul. J. Piłsudskiego 41, Dom Kultury, Orange, ul. Gen. Świerczewskiego 76, komin zakładu ELTERMA, Plus, Pl. Jana Pawła II 1, ratusz, Plus, ul. Gen. Świerczewskiego 78, maszt własny koło dealera VW-KIM, Play, os. Łużyckie 39, komin kotłowni, Play, Park Chopina 4, Play, ul. Gen. Świerczewskiego 76, komin firmy ELTERMA. Pozostałe stacje na terenie Gminy Świebodzin znajdują się w takich miejscowościach jak: Rosin, Gościkowo i Chociule. Zagadnienie ochrony zdrowia ludzi i środowiska przed wpływem działania pól elektromagnetycznych są regulowane przepisami: bezpieczeństwa i higieny pracy, prawa budowlanego, prawa ochrony środowiska, zagospodarowania przestrzennego i przepisami sanitarnymi. Przeprowadzone badania dotyczące wpływu fal elektromagnetycznych na zdrowie ludzi nie stwierdziły przekroczenia dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. II.1.6.8 Energia odnawialna Sposób pozyskiwania energii odnawialnej następuje poprzez wykorzystanie niekonwencjonalnych źródeł, takich jak: energia słoneczna, wiatr, wody, biomasa, energia geotermalna. Głównymi źródłami energii odnawialnej w Polsce są: biomasa, wiatr oraz hydroenergetyka. W przyszłości energia ta będzie miała większe znaczenie w krajowej produkcji energii. W Gminie Świebodzin największe znaczenie ma energia słońca, biomasy i z odpadów komunalnych. Przez teren gminy przechodzi strefa korzystnych warunków wiatrowych. Wiatry przeważają z kierunków zachodnich, południowo-zachodnich i północno-zachodnich. Uwarunkowanie te umożliwiły budowę ferm wiatrowych w okolicy miejscowości: Glińsk i Rzeczyca. Obecnie powstały 3 wiatraki, ponadto wydano pozwolenie na budowę kolejnych. Teren ten po przeprowadzeniu wstępnych badań został zabezpieczony pod lokalizację takiej inwestycji. Jednak ze względów przyrodniczo-kulturalnych oraz naturalnych uwarunkowań przyrodniczych należy zmarginalizować możliwość pozyskania energii z wiatru. Jeśli chodzi o potencjał energii słonecznej to jest on jednakowy na terenie całego województwa. Średnie Strona 39 z 108

usłonecznienie wynosi ok. 600 godzin/rok, natomiast nasłonecznienie ok. 900 kwh/m/rok. Wykorzystanie energii wodnej na terenie gminy jest praktycznie niemożliwe. Ze względów ekonomicznych, podobnie jak na terenie całego kraju, największe możliwości pozyskiwania energii upatruje się w rozwoju systemów przetwarzających energię biomasy. Do celów energetycznych może być wykorzystywana energia takich roślin jak wierzba czy malwa pensylwańska oraz biogaz powstający w wyniku fermentacji odpadów z produkcji zwierzęcej, ścieków komunalnych lub odpadów komunalnych. Zgodnie z wykazem Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 16 kwietnia 2013 roku na terenie Gminy Świebodzin opiniuje się pozytywnie, możliwość powstania: Biogazowni Niedźwiady Sp. z o. o., budowa biogazowni o mocy 600 KW el; Biogazowni Niedźwiady Sp. z o. o., budowa biogazowni o mocy 1000kW na działkach 23/1, 24/1 obręb Lubogóra. II.1.7 Charakterystyka przestrzeni publicznej miasta Zgodnie z ustawą o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym przestrzeń publiczna to obszar o szczególnym znaczeniu dla zaspokajania potrzeb mieszkańców, poprawy jakości ich życia i sprzyjający nawiązywaniu kontaktów społecznych ze względu na jego położenie oraz cechy. Jej forma i kształt ma bezpośredni wpływ na jakoś życia lokalnej społeczności i są elementem wizerunku miasta, a to z kolei składa się na konkurencyjność miasta. Stan przestrzeni publicznej miasta można określić jako dobry. Jednak część dróg zamiejskich nie posiada wydzielonych chodników dla pieszych, stanowi to poważne zagrożenie dla mieszkańców. Dodatkowo istnieje problem z miejscami parkingowymi w centrum miasta. Wyróżnić można też ścieżki rowerowe które przebiegają m.in.: wzdłuż zachodniego odcinka ulicy Gen. Świerczewskiego, wzdłuż drogi do Wilkowa oraz ze Świebodzina do Lubogóry, a także ścieżka Świebodzin-Chociule. Na pozostałych trasach ruch rowerowy odbywa się po drogach na zasadach ogólnych o ruchu drogowym. Dodatkowo przez Gminę Świebodzin przebiegają szlaki rowerowe. Zagospodarowane tereny zielone występujące na terenie miasta to park im. F. Chopina, park Łęgowski oraz park Dworcowy, a także skwer Plac Wolności oraz przy ul. Wałowej. Spełniają one swoją funkcje rekreacyjną i estetyczna. Przyczynia się do tego również położenie miasta ukształtowane poprzez czynniki historyczne i przyrodnicze. Strona 40 z 108

II.1.8 Analiza zasobów rekreacyjno-turystycznych i możliwości rozwoju turystyki Położenie Miasta i Gminy Świebodzin w dolinie rzeki Odry, na wododziale pomiędzy rzekami: Odrą i Wartą, terenie Pojezierza Lubuskiego, duża powierzchnia lasów, znaczna ilość jezior, a także dogodne połączenie komunikacyjne stwarzają sprzyjające warunki do wypoczynku, turystyki i rekreacji. Dogodnemu połączeniu komunikacyjnemu sprzyja fakt położenia Gminy Świebodzin na skrzyżowaniu głównych szlaków komunikacyjnych wschódzachód oraz północ-południe. Do Świebodzina można w dogodny sposób dojechać z różnych miejsc w Polsce m.in. z Zielonej Góry czy Szczecina. Zarówno na terenie miasta, jak i gminy znaleźć można wiele zabytków architektonicznych, tj.: zespoły urbanistyczne, liczne kamienice, kościoły, zamek, pozostałości murów obronnych. Szczególnie rozpoznawalnym znakiem regionu, od 2010 roku, znanym zarówno w kraju, jak i na świecie jest figura Jezusa Chrystusa Króla Wszechświata. Miasto to należy do najlepiej zachowanych w całym regionie, a rozplanowanie śródmieścia oddaje stan ze średniowiecza. Przestrzeń miejską wypełniają budynki o stylowej, bogatej w kształty i detale architekturze. Przetrwały również ważne obiekty użyteczności publicznej, w których od wielu stuleci koncentrowało się życie duchowe oraz administracyjno-gospodarcze. Świadectwo dawnych czasów oddają: zamek, fara i pozostałości murów obronnych z basztami. W wielowiekowej historii Świebodzin był miastem polskim, należał do Śląska, był pod panowaniem czeskim, a także przez stulecia władali nim Brandenburczycy. Miasto było znane na całym świecie, ponieważ słynęło z produkcji dobrej jakości sukna i piwa. Historia miasta została zaprezentowana w muzeum regionalnym. Świebodzin posiada bardzo dobrą bazę hotelarską, krytą pływalnię z kompleksem rekreacyjnym oraz halę sportową. Najcenniejszym zabytkiem Świebodzina, jaki i całej ziemi świebodzińskiej jest kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła. Pierwsza wzmianka o tym kościele (początkowo kościół p.w. Św. Piotra i Pawła) pochodzi z 1311 roku i pierwotnie był to niewielki obiekt drewniany. W wieku XV został zastąpiony budowlą murowaną we wczesnogotyckiej, trójnawowej formie, która przerwała do pożaru w 1541 roku. Podczas odbudowy, którą przeprowadzili Georg Jakub Curtio i Tomasz Heintzio powiększono kościół o czwartą nawę od północy i rząd kaplic z emporą od południa. Następnie w wieku XIX przeprowadzono gruntowne prace remontowo-renowacyjne, podczas których dostawiono arkadową kruchtę i przekształcono szczyt korpusu, umieszczając na jego osi wielki maswerk flankowany dwiema strzelistymi wieżyczkami. Ściany przeprute są szerokimi, rozglifionymi, ostrołukowymi oknami o charakterystycznych dla gotyku maswerkowych podziałach. Strona 41 z 108

Obecnie kościół utrzymany jest w dobrym stanie. Rycina 2. Kościół parafialny p.w. Św. Michała Archanioła Źródło: zasoby Gminy Świebodzin Autor: Piotr Węcławski Drugim dominującym zabytkiem architektury, utrzymanym w dobrym stanie jest kościół p.w. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski. Ten neogotycki kościół został zbudowany na przełomie XIX i XX w. jako kościół ewangelicki w miejscu wcześniejszego zboru. Po II wojnie światowej kościół został przejęty przez katolików. Natomiast wyposażenie kościoła utrzymane jest w stylu neogotyckim. Rycina 3. Kościół p.w. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski Źródło: zasoby Gminy Świebodzin Autor: Piotr Węcławski Strona 42 z 108

Wśród wartościowych zabytków miasta należy wymienić przede wszystkim pozostałości dawnego zamku oraz ratusz. Pierwsze wzmianki o ratuszu w dokumentach rady miejskiej pochodzą z 1397 roku. Przez wiele lat mieściło się w nim wiele różnych instytucji. Wzniesiono go prawdopodobnie w XIV wieku jako drewniany budynek, z którego po wybuchu pożaru z 1541 roku pozostały jedynie metalowe drzwi. Budynek szybko odbudowano. Ratusz zupełnie zmienił swój wizerunek w połowie XIX wieku. Rozebrano wtedy jatki i wieżę strażniczą, pozostawiono tylko wieżę zegarową, a na elewacji pojawiły się boniowania. Obiekt nabrał wtedy cech neorenesansowych. Obecnie w gmachu budynku, na parterze mieści się Muzeum Regionalne. Rycina 4. Ratusz Źródło: zasoby Gminy Świebodzin Autor: Piotr Węcławski Początki świebodzińskiego zamku sięgają pierwszej połowy XIV wieku. Pierwsza wzmianka pojawia się w 1329 roku i był on własnością księcia żagańskiego Henryka IV. Na krótko, w wieku XV stał się własnością joannitów i został przebudowany i rozbudowany. Po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej, ostatni komendant z rodu Knobelsdorffów Caspar Sigismund ponownie przebudował warownię. W XVIII wieku, po przekazaniu zamku wraz z przynależnymi dobrami cysterkom trzebnickim, obiekt utracił charakter obronny, stając się centrum administracyjnym cysterskich latyfundiów. XIX wiek przyniósł kolejne zmiany właścicieli, funkcji i formy. Po II wojnie światowej w obiekcie działał ośrodek Caritas. Za czasów funkcjonowania państwowego ośrodka rehabilitacyjnego, mieścił się tu oddział Strona 43 z 108

szpitalny, mieszkania dla personelu i kaplica szpitalna 4. Rycina 5. Zamek www.pl.wikipedia.org Symbolem, znakiem szczególnym od 2010 roku jest największy na świecie pomnik Chrystusa Króla. Całkowita wysokość pomnika wynosi 36 metrów, z czego 33 m przypada na figurę Jezusa, a 3 m na wieńczącą pomnik pozłacaną koronę. Głównym pomysłodawcą budowy pomnika był proboszcz parafii Sanktuarium Miłosierdzia Bożego, ks. prałat Sylwester Zawadzki. Pomnik zbudowany jest przy ul. Sulechowskiej. Ze względu na swoją bogata historię w mieście Świebodzin można spotkać wiele innych zabytków, które obecnie pełnią różne funkcje dla rozwoju miasta. Są to przede wszystkim pozostałości dawnych murów miejskich, zabytkowe kamienice, dawna szkoła parafialna i wiele innych. Ponadto miejscem godnym uwagi jest Sanktuarium Miłosierdzia Bożego. W mieście, oprócz licznych zabytków znajdują się także nowoczesne elementy, takie jak Ławeczka Niemena, a także obiekty rekreacyjne i sportowe, które podwyższają atrakcyjność terenu i przyciągają turystów. Obiekty sportowe na terenie miasta Świebodzin należą do Ośrodka Sportu i Rekreacji, na który składają się: hala sportowa, stadion (stadion lekkoatletyczny, boisko do gry w piłkę, boisko asfaltowe, korty tenisowe, boisko do mini-gier oraz Skate-Park) i basen (cztery baseny, 45 metrowa zjeżdżalnia i wanna z hydromasażem). Główna siedziba Ośrodka znajduje się przy ul. Gen. Sikorskiego 25. 4 Lubuski Wojewódzki Konserwator Zabytków, http://www.lwkz.pl Strona 44 z 108

Rycina 6. Basen Miejski "ŚWIEWODA" Źródło: zasoby Gminy Świebodzin Autor: Piotr Węcławski Według Głównego Urzędu Statystycznego w mieście Świebodzin w roku 2012 funkcjonowało 105 podmiotów gospodarczych, które prowadziły działalność związaną z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi (podmioty gospodarcze sekcji I). Bazę noclegową zapewniają obiekty hotelowe. Tabela 10. Informacje dotyczące bazy noclegowej w mieście Świebodzin Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 Udzielone noclegi 8827 10409 9725 7285 Turyści korzystający z noclegów 4714 6588 6402 4877 [osoba] Miejsca noclegowe [msc] 238 304 227 227 Turystyczne obiekty noclegowe [ob.] 3 4 3 3 Hotele [ob.] 3 3 2 2 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Poza tym zakwaterowanie można znaleźć w innych obiektach noclegowych. Działalność gospodarczą w dziale gastronomicznym na terenie miasta Świebodzin prowadzą liczne restauracje, kawiarnie oraz inne różnorodne punkty usługowe, które funkcjonują przez cały rok. Liczba ta jest wystarczająca, biorąc pod uwagę wielkość miasta. Z przedstawionych danych wynika, że w roku 2012 w porównaniu z 2009 nastąpił niewielki spadek liczby miejsc noclegowych, o 5%. Jednak w porównaniu z rokiem 2010 spadek ten kształtuje się na poziomie 25%. Spadek nastąpił także w liczbie udzielonych Strona 45 z 108

noclegów - w porównaniu z 2010 rokiem o 30%. Tabela 11. Informacje dotyczące bazy noclegowej w Gminie Świebodzin Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 Udzielone noclegi 8984 10453 9961 7396 Turyści korzystający z noclegów 4871 6632 6638 4988 [osoba] Miejsca noclegowe [msc] 315 381 304 304 Turystyczne obiekty noclegowe [ob.] 5 6 5 5 Hotele [ob.] 4 4 3 3 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Tendencję spadkową w liczbie udzielanych noclegów, jak i liczbie miejsc noclegowych obserwujemy również na terenie całej Gminy Świebodzin. Na terenie Gminy Świebodzin swój przebieg ma zielony szlak turystyczny o długości ok. 60 km możliwy do przebycia zarówno pieszo, jak i rowerem. Pozwala on na poznanie najważniejszych i najpiękniejszych zakątków Ziemi Świebodzińskiej. Zielony szlak prowadzi z Gościkowa przez: Sieniawę, Łagówek, Łagów, Żelechów, Mostki, wokół jeziora Niesłysz, jeziora Wilkowskiego do Świebodzina. Trasa wiedzie przez lasy, które obfitują w zwierzynę łowną i posiadają bogate runo leśne, jak również wokół jeziora Niesłysz - największego jeziora na Pojezierzu Łagowskim, otoczonego sosnowymi, dębowymi i bukowymi lasami, znajdującego się w strefie chronionego krajobrazu, na skraju Puszczy Rzepińskiej. Ważnym szlakiem jest także ścieżka rowerowa Świebodzin-Chociule (3,5 km). Kolejnym szlakiem jest brukowana ścieżka pieszo-rowerowa Świebodzin-Rozłogi - Wilkowo-Świebodzin o długości ok 10 km. Ułatwia turystom dojazd do ośrodków turystycznych, plaż oraz lasów zlokalizowanych wokół jeziora Wilkowskiego. Mniejszymi trasami przebiegającymi przez Gminę Świebodzin są: ścieżka rowerowa Lubrza-Staropole-Boryszyn-Gościkowo-Jordanowo-Lubrza (33,8 km), ścieżka z Jordanowa Jordanowo - obok rezerwatu Dębowy Ostrów - Lubrza (przejazd drogą polną oraz brukiem wśród kompleksów leśnych - ok. 7 km), ścieżka przyrodnicza prowadząca wschodnim brzegiem jeziora Niesłysz, przez Grodzisko do leśniczówki Tyczyno (ok. 6 km) oraz Lubrzański Szlak Kajakowy, który przebiega od Lubrzy do Gościkowa (ok. 15 km). Strona 46 z 108

II.1.9 Identyfikacja problemów w sferze zagospodarowania przestrzennego Główne problemy w sferze zagospodarowania przestrzennego miasta Świebodzin wymagające interwencji to: hałas spowodowany przebiegiem głównych tras komunikacyjnych północ-południe i wschód-zachód, ograniczenia możliwości pozyskania energii z alternatywnych źródeł, w szczególności wiatru, ze względów przyrodniczo-kulturowych oraz naturalnych uwarunkowań przyrodniczych, zmniejszający się potencjał turystyczny Gminy w związku ze spadkiem liczby miejsc noclegowych oraz obniżenie się liczby osób korzystających z noclegów, co może świadczyć o niezadowalającej jakości usług turystycznych, średni stan zabudowy historycznej miasta, brak oznakowanych ścieżek rowerowych, oddzielonych od ruchu kołowego na terenie gminy, niedostateczne wyposażenie części ciągów komunikacyjnych w nawierzchnie twarde, zbyt małe szerokości jezdni oraz brak wydzielonych chodników przy części dróg, utrudnione parkowanie w centrum miasta. duży odsetek budynków wybudowanych przed 1989 rokiem. II.2 Strefa gospodarcza II.2.1 Struktura i trendy podstawowych branż gospodarki na terenie miasta Gospodarka jest działalnością, która decyduje o poziomie rozwoju danego kraju, życia jego mieszkańców, natomiast o jej sile i potencjalne świadczy struktura podmiotów gospodarczych występujących na omawianym terytorium, ich dynamika i skuteczność rozwoju. Analizując dane z Banku Danych Lokalnych, które przedstawiają liczbę zarejestrowanych podmiotów gospodarczych na terenie miasta Świebodzin w latach 2009-2012, można zauważyć niewielki trend wzrostowy ogólnej liczby podmiotów z wahaniami szczególnie widocznymi w roku 2010 i 2011, w których najpierw wystąpił znaczny wzrost zarejestrowanych działalności, a po roku ich spadek. W podziale na poszczególne sekcje najbardziej widoczne wahania wystąpiły w sekcji C (przetwórstwo przemysłowe) oraz G (handel hurtowy i detaliczny), a także sekcji H i I. Strona 47 z 108

W roku 2012 na terenie miasta Świebodzin zarejestrowanych było 2860 podmiotów gospodarczych. Porównując rok 2012 z 2009 to liczba podmiotów wzrosła zaledwie o 0,11%, natomiast z rokiem 2011 wzrost ten wyniósł 2,33%. Miedzy rokiem 2009 a 2010 nastąpił wzrost w wysokości 2,8%, a między 2010 a 2011 spadek o 4,8%. Liczba podmiotów sekcji B (górnictwo i wydobywanie), E (dostawy wody) oraz O (administracja publiczna i obrona narodowa) na przestrzeni trzech lat była na stałym poziomie. Największą tendencję wzrostową w roku 2012 w porównaniu z 2009 wykazały podmioty takich sekcji: Q (opieka zdrowotna i pomoc społeczna) 38,5% z liczby 153 podmiotów do poziomu 212, P (edukacja) o 18,7%, a także J (informacja i komunikacja) o 14,9%. Największy udział w budowaniu świebodzińskiego rynku pracy należy do podmiotów gospodarczych sekcji G (handel hurtowy i detaliczny) i wynosi 23,3% oraz sekcji L 16,2% (działalność związana z obsługą rynku nieruchomości). W pierwszym przypadku pomimo znaczącego udziału w rynku porównując rok 2012 do 2009 nastąpił spadek liczby zarejestrowanych podmiotów o 6,2%. Natomiast w przypadku sekcji L liczba ta pozostaje na podobnym poziomie, w granicy 463 podmiotów. Tabela 12. Liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych w mieście Świebodzin w latach 2009-2012 Podmioty wpisane do rejestru Regon wg sekcji PKD 2007 2009 2010 2011 2012 Ogółem 2857 2940 2795 2860 Sekcja A Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo 42 39 38 39 Sekcja B Górnictwo i wydobywanie 2 2 2 2 Sekcja C Przetwórstwo przemysłowe 268 285 275 269 Sekcja D Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych Sekcja E Dostawy wody; gospodarowanie ściekami i odpadami oraz działalność związana z rekultywacją 1 2 2 1 5 4 4 4 Sekcja F Budownictwo 250 258 249 266 Sekcja G Handel hurtowy i detaliczny; naprawa pojazdów samochodowych, włączając motocykle 711 730 660 667 Sekcja H Transport i gospodarka magazynowa 177 182 159 163 Sekcja I Działalność związana z zakwaterowaniem i usługami gastronomicznymi 119 127 113 105 Sekcja J Informacja i komunikacja 47 52 52 54 Strona 48 z 108

Sekcja K Działalność finansowa i ubezpieczeniowa 78 84 77 74 Sekcja L Działalność związana z obsługą rynku 462 463 461 463 nieruchomości Sekcja M Działalność profesjonalna, naukowa i techniczna 174 173 163 172 Sekcja N Działalność w zakresie usług administrowania i działalność wspierająca Sekcja O Administracja publiczna i obrona narodowa, obowiązkowe zabezpieczenia społeczne 69 62 53 54 12 12 12 12 Sekcja P Edukacja 75 73 68 89 Sekcja Q Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 153 172 194 212 Sekcja R Działalność związana z kulturą, rozrywką i rekreacją Sekcja S i T Podstawowa działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby 36 38 34 35 176 182 179 179 Sekcja U Organizacje i zespoły eksterytorialne 0 0 0 0 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Wykres 2. Udział procentowy poszczególnych sekcji gospodarki w Świebodzinie w 2012 roku Źródło: Opracowanie własne na postawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Strona 49 z 108

Do dobrze rozwiniętych sekcji należą również sekcja C 9,4% (przetwórstwo przemysłowe), F 9,3% (budownictwo), M 6,01% (działalność profesjonalna, techniczna i naukowa), Q 7,4% (opieka zdrowotna i pomoc społeczna) oraz S i T 6,3% (podstawowa działalność usługowa oraz Gospodarstwa domowe produkujące wyroby i świadczące usługi na własne potrzeby). II.2.2 Liczba podmiotów gospodarczych z podziałem na sektory Wśród przedsiębiorców zarejestrowanych na terytorium miasta Świebodzin dominującą grupę stanowiły (wg stanu na 2012 roku) podmioty sektora prywatnego. Struktura liczby podmiotów sektora prywatnego wynosiła 96,3%, natomiast sektora publicznego zaledwie 3,7%. Liczba podmiotów sektora prywatnego z roku 2010 w porównaniu z 2009 nie uległa zmianie i utrzymała się na poziomie 2754 jednostek. Jednak znaczące różnice odnotowano w roku 2010 i 2011, najpierw wystąpił gwałtowny wzrost, a następnie spadek. Największe zmiany można zauważyć w dziale sektora prywatnego osób fizycznych, które prowadzą działalność gospodarczą. Liczba jednostek sektora publicznego w 2009 roku wynosiła 103 jednostki. Do roku 2012 odnotowano niewielki (2,9%) wzrost w tym dziale do poziomu 106 jednostek. W analizowanym okresie największy wzrost ogólnej liczby podmiotów gospodarki narodowej odnotowano w 2010 roku, ponieważ w porównaniu z rokiem 2009 liczba ta wzrosła o 2,94%. W kolejnym roku odnotowano największy spadek (o 5,04%). Tabela 13. Podmioty gospodarki narodowej zarejestrowane w rejestrze REGON wg sektorów własnościowych w latach 2009 2012 Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 Podmioty gospodarki narodowej ogółem [jed.gosp] 2857 2940 2795 2860 Sektor publiczny Sektor publiczny ogółem [jed.gosp] 103 105 103 106 Sektor publiczny państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego [jed.gosp] 44 45 37 44 Sektor publiczny spółki handlowe [jed.gosp] 5 5 5 5 Sektor publiczny państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego, gospodarstwa pomocnicze [jed.gosp] 1 0 0 0 Sektor prywatny Strona 50 z 108

Sektor prywatny ogółem [jed.gosp] 2754 2835 2692 2754 Sektor prywatny osoby fizyczne [jed.gosp] 1878 1939 1782 1819 prowadzące działalność gospodarczą Sektor prywatny spółki handlowe [jed.gosp] 156 160 167 174 Sektor prywatny spółki handlowe z [jed.gosp] 50 50 52 55 udziałem kapitału zagranicznego Sektor prywatny spółdzielnie [jed.gosp] 8 8 8 7 Sektor prywatny fundacje [jed.gosp] 2 2 3 3 Sektor prywatny stowarzyszenia i organizacje społeczne [jed.gosp] 51 53 53 57 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Z analizy na podstawie danych z Banku Danych Lokalnych wynika, że najwięcej podmiotów zarejestrowanych było w pozostałych działalnościach, na które składają się usługi 79,7%, następnie w przemyśle i budownictwie 19%, a najmniej w rolnictwie, leśnictwie, łowiectwie i rybactwie 1,3%. Tabela 14. Podmioty wg PKD i rodzajów działalności zarejestrowane w Świebodzinie w latach 2009-2012 Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 Ogółem [jed.gosp.] 2857 2940 2795 2860 Rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i [jed.gosp.] 42 39 38 39 rybactwo Przemysł i budownictwo [jed.gosp.] 526 551 532 542 Pozostałe działalności [jed.gosp.] 2289 2350 2225 2279 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Według analizy wskaźnikowej danych z GUS w 2012 roku na 100 osób w wieku produkcyjnym 13 to osoby prowadzące działalność gospodarczą. II.2.3 Główni pracodawcy i zatrudnienie W analizowanym okresie (lata 2008-2011) według danych z Banku Danych Lokalnych można zaobserwować nieznaczne wahania w liczbie osób zatrudnionych. W roku 2011 liczba ta wynosiła 8618 i w porównaniu z rokiem 2008 wzrosła o 2,9%. Największy przyrost wystąpił w liczbie zatrudnionych wśród mężczyzn (3,6%), natomiast wśród kobiet wzrost ten nastąpił o 2,2%. Biorąc pod uwagę cały analizowany okres, zauważa się większy poziom zatrudnienia wśród kobiet niż wśród mężczyzn, jednak różnica ta jest nieznaczna, największa wystąpiła w 2009 roku i wynosiła: kobiety 52,8%, mężczyźni 47,2%. Strona 51 z 108

Największy wzrost zatrudnienia nastąpił w latach 2009-2010 (o 5,7%), natomiast wyraźny spadek w latach 2008-2009 (o 2,5%). Tabela 15. Wielkość zatrudnienia w mieście Świebodzin w latach 2008-2011 Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 Ogółem 8378 8171 8639 8618 Kobiety 4231 4313 4446 4323 Mężczyźni 4147 3858 4193 4295 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Zdecydowana większość zatrudnionych jest w sektorze prywatnym. Strefa gospodarcza Świebodzina jest różnorodna. Dogodne położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków turystycznych, o bogatej historii i tradycji z wieloma zabytkami i miejscami wypoczynkowymi sprzyja jej rozwojowi. Na potencjał przemysłowy Gminy składają się: przemysł elektrotechniczny, maszynowy, odzieżowy, meblarski oraz spożywczy, ale przede wszystkim duże możliwości rozwoju ma przemysł rolno-spożywczy. Natomiast przemysł elektrotechniczny warunkowany jest dzięki posiadanej bazie produkcyjnej oraz dzięki wykwalifikowanej kadrze pracowników. Reprezentowany jest przez kilkanaście małych i średnich przedsiębiorstw. Do największych firm, które zajmują wysoką pozycję i mają największe znaczenie dla zapewnienia miejsc pracy na terenie Miasta i Gminy Świebodzin są: Spilker Polska Sp. z o. o. ul. Wojska Polskiego 2 w Świebodzinie- zajmuje się produkcją części dla przemysłu poligraficznego, Seco/Warwick ThermAL S.A., ul. Gen. Świerczewskiego 76 w Świebodzinie - globalny dostawca wyposażenia przemysłowego i nowoczesnych technologii do obróbki cieplnej metali, swoje wyroby sprzedaje na całym świecie, REMIX S.A. ul. Poznańska 36 w Świebodzinie - produkująca wysokiej jakości urządzenia do obróbki cieplnej metali i pieców topialnych, Zakład Elektrotechniki Motoryzacyjnej Józef Szymański ul. Poznańska 29 w Świebodzinie - produkcja wiązek przewodów, podzespołów elektronicznych oraz okien autobusowych własnej konstrukcji, Lubuska Fabryka Mebli S.A. ul. Wojska Polskiego 2 w Świebodzinie zajmuje się produkcją mebli tapicerowanych, KEIPER Polska Sp. z o.o. ul. Gen. Świerczewskiego 78 w Świebodzinie zajmuje się produkcją struktur siedzeń do samochodów osobowych, szyn prowadząco-mocujących do Strona 52 z 108

siedzeń oraz kompletnych siedzeń do samochodów ciężarowych, Parys S.A. ul. Łąki Zamkowe 12 w Świebodzinie znany w Europie producent koszul męskich oraz bluzek damskich, Sprick Rowery Sp. z o.o. ul. Świerczewskiego 76 w Świebodzinie - produkuje i sprzedaje rowery oraz części zamienne do rowerów, oferuje rowery górskie, rowery szosowe, kolarzówki i liczne akcesoria dla rowerzystów, Lubuskie Zakłady Drobiarskie Eldrob S.A. ul. Poznańska 56 w Świebodzinie zajmują się produkcją mięsa i wędlin z drobiu, PPH Postęp S.A. ul. Strzelecka 1 w Świebodzinie - produkcja odzieży wysokiej klasy, wyrobów przemysłu elektrotechnicznego, ponadto świadczy usługi zdrowotne i rehabilitacyjne, KICO Polska Sp. z o.o. ul. Łużycka 50 w Świebodzinie producent części motoryzacyjnych, MEBLE HOLDING AGROMAX S.A. ul. Gen. Świerczewskiego 43 w Świebodzinie - produkcja mebli biurowych, PPUH OKNO NOWE S.j. ul. Związkowa 5 w Świebodzinie - produkcja i montaż okien plastikowych, ZPUH MERCORD Sp. z o.o. ul. Kozia 3 w Świebodzinie producent odzieży roboczej i ochronnej, Dalkia Poznań S.A., ul. Gen. Świerczewskiego 76, Zakład Wodociągów, Kanalizacji oraz Usług Komunalnych Sp. z o.o. ul. Młyńska 37 w Świebodzinie. Ponadto na terenie Gminy Świebodzin znajduje się wiele innych zakładów, w których mieszkańcy gminy znajdują zatrudnienie. Wśród nich wyróżniamy m.in.: Przedsiębiorstwo Usługowo Wdrożeniowe EKO BUD Tadeusz Żugaj w Grodziszcze, AMP Sp. z o.o. w Chociulach, Zakład Produkcji Elementów Gipsowych PROFILGIPS w Rzeczycy czy Drogowe Centrum Produkcyjno Handlowe BIG Sp. z o.o. w Ługowie. II.2.4 Analiza możliwości budżetowych Gminy Świebodzin Odpowiednio opracowany budżet w gminie umożliwia realizowanie zadań statutowych w zakresie jej kompetencji. W latach 2009-2012 dochody Gminy charakteryzowały się tendencja wzrostową, pomijając niewielki spadek pomiędzy rokiem 2011 a 2012 w wielkości 3,5%. W roku 2012 przyrost dochodów wynosił 13,2% Strona 53 z 108

w porównaniu z rokiem 2009. Z kolei wydatki gminy od 2010 roku malały, o 7,9% do roku 2012. Tabela 16. Sytuacja finansowa w Gminie Świebodzin w latach 2009-2012 Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 Dochody ogółem 66506668,78 70116489 77998881,1 75266910,3 Wydatki ogółem 73990794,63 81388311,8 78698343,4 74963156,6 Deficyt -7484125,85-11271823 -699462,35 - Nadwyżka - - - 303753,75 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W analizowanym okresie, sytuacja finansowa Gminy Świebodzin charakteryzowała się przewagą wydatków nad dochodami, czego efektem był ujemny wynik finansowy (w roku 2009, 2010, 2011), niemniej w 2012 r. uzyskano dodatni wynik finansowy w wysokości 303753,75 zł. W uchwale Nr XXVII/337/2012 Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 27 grudnia 2012 roku przewidziano dochody w roku 2013 roku w wysokości 89834432 zł, w wydatki 86924825 zł. Natomiast zgodnie z uchwałą Rady Miejskiej w Świebodzinie z dnia 27 czerwca 2013 roku w sprawie zmiany uchwały budżetowej Gminy Świebodzin na 2013 rok przewidziano dochody wysokości 94663103 zł, a wydatki na poziomie 93562876 zł. Założono również powstanie nadwyżki budżetowej w kwocie 1100224 zł, którą przeznacza się na spłatę wcześniej zaciągniętych kredytów i pożyczek. Zgodnie z analizą Wieloletniej Prognozy Finansowej wartości wskaźników do roku 2021 nie przekroczą dopuszczalnych poziomów, o których mowa w art. 169 i 170 ustawy z dnia 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249 poz. 2104), tj.: 60% dla wskaźnika łącznego długu do dochodów oraz 15% dla wskaźnika obsługi długu. II.2.5 Identyfikacja problemów w sferze gospodarczej W sferze gospodarczej zostały zidentyfikowane następujące problemy: - stosunkowo małe tempo wzrostu liczby podmiotów gospodarczych, - wzrost stopy bezrobocia rejestrowanego, - spadek poziomu przedsiębiorczości w porównaniu z latami wcześniejszymi, Strona 54 z 108

- mała aktywność obywatelska mieszkańców, - słaba baza przetwórstwa rolno-spożywczego, - rozproszenie produkcji II.3 Strefa społeczna II.3.1 Struktura społeczna i demograficzna II.3.1.1 Demografia Od roku 2010 zarówno w mieście, Gminie Świebodzin, jaki i całym województwie lubuskim obserwuje się spadek liczby ludności. Porównując rok 2010 z rokiem 2008 następuje wzrost tej liczby o 2,3% (o ok. 501 osób). W poprzednich latach, czyli od 2001 roku następuje systematyczny spadek, średnio o ok. 55 osób (spadek ten można zaobserwować na wykresie 3). Wyjątkiem jest rok 2006, w którym widać niewielki wzrost ogólnej liczby ludności. Miasto Świebodzin zamieszkuje 22109 osób (stan na koniec 2012 roku), z czego większość stanowią kobiety (52,5%). Udział kobiet i mężczyzn w ogólnej liczbie ludności na przestrzeni ostatnich lat pozostawała na tym samym poziomie. Tabela 17. Ludność w mieście Świebodzin w latach 2007-2012 Wyszczególnienie 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Ogółem 21708 21677 21714 22178 22138 22109 Kobiety 11424 11418 11453 11600 11573 11603 Mężczyźni 10284 10259 10261 10578 10565 10506 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Strona 55 z 108

Wykres 3. Ogólna liczba ludności miasta Świebodzin w latach 2001-2012 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W 2009 roku w Świebodzinie ludność w wieku produkcyjnym stanowiła 65,8% ogółu ludności, jednak do 2012 procent ten zmalał do 64% na rzecz wieku poprodukcyjnego (wzrost liczby ludności w wieku poprodukcyjnym o ponad 21%). Zmalała również liczba ludności wieku przedprodukcyjnego (o 3,7%). Sytuacja taka jest charakterystyczna dla polskiego społeczeństwa i stanowi zjawisko niepokojące świadczące o starzeniu się społeczeństwa. Cecha ta jest charakterystyczna dla społeczeństwa żyjącego w rozwijającej się gospodarce. W obecnym czasie jednak proces starzenia się społeczeństwa nie przynosi negatywnych skutków, ale w przyszłości może spowodować zbyt duże obciążenie demograficzne i zatrzymanie rozwoju gospodarczego. Tabela 18. Liczba ludności w Świebodzinie wg ekonomicznych grup wieku i płci w latach 2009-2012 (faktyczne miejsce zamieszkania) Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 Ogółem % Ogółem % Ogółem % Ogółem % Ogółem 21714 100,00 22178 100,00 22138 100,00 22109 100,00 Kobiety 11453 52,74 11600 52,30 11573 52,28 11603 52,48 Mężczyźni 10261 47,26 10578 47,70 10565 47,72 10506 47,52 Wiek przedprodukcyjny Ogółem 4250 100,00 4139 100,00 4120 100,00 4091 100,00 Kobiety 2104 49,51 2068 49,96 2059 49,98 2068 50,55 Mężczyźni 2146 50,49 2071 50,04 2061 50,02 2023 49,45 Wiek produkcyjny Strona 56 z 108

Ogółem 14284 100,00 14623 100,00 14419 100,00 14158 100,00 Kobiety 7044 49,31 7050 48,21 6913 47,94 6778 47,87 Mężczyźni 7240 50,69 7573 51,79 7506 52,06 7380 52,13 Wiek poprodukcyjny Ogółem 3180 100,00 3416 100,00 3599 100,00 3860 100,00 Kobiety 2305 72,48 2482 72,66 2601 72,27 2757 71,42 Mężczyźni 875 27,52 934 27,34 998 27,73 1103 28,58 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Zmiana liczby ludności miasta spowodowana jest ruchem naturalnym i migracyjnymi. Dane dotyczące natężenia tego zjawiska w Świebodzinie w latach 2005-2012 przedstawiono w tabeli poniżej. Tabela 19. Ruch naturalny wg płci w Świebodzinie w latach 2005-2012 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Przyrost naturalny Ogółem 41 58 36 67 64 15 49 42 Kobiety 35 41 55 25 31 8 24 38 Mężczyźni 6 17-19 42 33 7 25 4 Urodzenia żywe Ogółem 250 230 242 271 276 220 241 235 Kobiety 127 124 135 125 123 107 122 129 Mężczyźni 123 106 107 146 153 113 119 106 Zgony ogółem Ogółem 209 172 206 204 212 205 192 193 Kobiety 92 83 80 100 92 99 98 91 Mężczyźni 117 89 126 104 120 106 94 102 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Z tabeli 20 wynika, że spadek liczby ludności spowodowany jest przez utrzymujące się ujemne saldo migracji, a także przyrostem naturalnym na niskim poziomie. W prezentowanym okresie największy przyrost naturalny wystąpił w 2008 roku i wynosił 67, natomiast najniższy w roku 2010 (15), co wskazuje na spadek rzędu 77,6%. Ujemne saldo migracji utrzymuje się już od 1995 roku (wg Bank Danych Lokalnych). Strona 57 z 108

Tabela 20. Migracje w Świebodzinie w latach 2005-2012 Wyszczególnienie 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Zameldowania ogółem Ogółem 202 326 292 303 267 238 195 240 Wymeldowania ogółem Ogółem 317 345 391 364 320 318 284 303 Saldo migracji Ogółem -115-19 -99-61 -53-80 -89-63 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Współczynnik feminizacji w mieście Świebodzin wynosił 110, oznacza to, że na każde 100 mężczyzn przypada 110 kobiet. Współczynnik utrzymuje się na tym poziomie od trzech lat. Spada natomiast liczba zawieranych małżeństw (na 1000 ludności) z poziomu 7,9 w 2008 roku do poziomu 4,2 w roku 2012. Tabela 21. Podstawowe wskaźniki demograficzne w latach 2008-2012 Wyszczególnienie 2008 2009 2010 2011 2012 Gęstość zaludnienie [osoba na km2] 2057 2060 2104 1308 1306 Kobiety na 100 mężczyzn [osoba] 111 112 110 110 110 Małżeństwa na 1000 ludności 7,9 7,1 6 5,1 4,2 Urodzenia żywe na 1000 ludności 12,5 12,7 9,9 10,9 10,6 Zgony na 1000 ludności 9,4 9,8 9,2 8,7 8,7 Przyrost naturalny na 1000 ludności 3,1 3 0,7 2,2 1,9 Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym [osoba[ 51,1 52 51,7 53,5 56,2 Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku przedprodukcyjnym [osoba] Ludność w wieku poprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym [osoba] 71,5 74,8 82,5 87,4 94,4 21,3 22,3 23,4 25 27,3 Źródło: Główny Urząd Statystyczny II.3.1.2 Rynek pracy O sytuacji społeczno-gospodarczej oraz o warunkach życia ekonomicznego niewątpliwie decyduje stopa bezrobocia rejestrowanego. Długotrwały, wysoki stopień bezrobocia może wypływać w decydujący sposób na rozwój patologii społecznej, która Strona 58 z 108

rozpowszechnia się w miarę jak wydłuża się okres pozostawania ludzi bez pracy. Proces ten charakteryzuje się izolacją społeczna, brakiem zaufania do ludzi, a także samego siebie, niskimi dochodami, stresem panującym w rodzinie, a przez to następuje pogorszenie zdrowia fizycznego i psychicznego co dodatkowo znacznie utrudnia znalezienie pracy. Pomimo wzrostu stopy bezrobocia w powiecie świebodzińskim z poziomu 8,8% do poziomu 12,1% jest ono niższe niż na terenie województwa lubuskiego oraz kraju, jest także najniższe w porównaniu z innymi powiatami na terenie tego województwa. Udział bezrobocia zarejestrowanego w liczbie ludności w wieku produkcyjnym w ostatnich latach jest wyższy wśród kobiet. W 2012 roku wynosił 8,6%, podczas gdy wśród mężczyzn był na poziomie 7,7%. Także w Gminie Świebodzin udział ten był niższy niż w powiecie, województwie czy kraju i w ostatnim roku wynosił 8,1%. Tabela 22. Stopa bezrobocia rejestrowanego oraz udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (w %) w latach 2009-2012 Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 Stopa bezrobocia rejestrowanego (w %) Kraj 12,1 12,4 12,5 13,4 Województwo lubuskie 16,2 15,5 15,4 15,8 Powiat świebodziński 10,5 8,8 9,9 12,1 Udział bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym (w %) Kraj 7,7 7,9 8 8,7 Województwo lubuskie 9,2 8,8 8,8 9,1 Powiat świebodziński 6,6 5,7 6,4 8,1 Gmina Świebodzin 6,7 5,4 6,3 8,1 Źródło: Główny Urząd Statystyczny W celu zapobiegania pogłębianiu się stopy bezrobocia należy wspierać działania gospodarcze oraz działania związane z kształtowaniem aktywnych postaw wśród społeczeństwa. W tym celu uchwałą Zarządu Powiatu Świebodzińskiego z dnia 11 stycznia 2010 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy w Świebodzinie zostało utworzone Centrum Aktywizacji Zawodowej. Realizuje ono zadania w zakresie usług rynku pracy oraz instrumentów rynku pracy skierowane do bezrobotnych i poszukujących pracy Strona 59 z 108

zarejestrowanych w Urzędzie Pracy, zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie standardami usług rynku pracy. Centrum Aktywizacji Zawodowej oferuje pomoc z znalezieniu pracy w ramach: - pośrednictwa pracy, - instrumentów rynku pracy, - poradnictwa zawodowego, - klubu pracy, - szkoleń grupowych oraz indywidualnych. Istnieją one w celu pomocy osobom, które pozostają w trudnej sytuacji na rynku pracy oraz wymagają wsparcia w zakresie integracji zawodowej i społecznej, a także w celu uzyskania informacji będących pomocnymi w realizacji własnych ścieżek kariery zawodowej. II.3.1.3 Bezpieczeństwo Na terenie powiatu świebodzińskiego najwięcej stwierdzonych przestępstw ma charakter kryminalny. Zgodnie z danymi na koniec 2012 roku przestępstwa kryminalne stanowiły ponad 67% ogólnej liczby przestępstw, natomiast przestępstwa gospodarcze stanowiły 11,8% wszystkich przestępstw. Analizując cały badany okres można zauważyć nieznaczny wzrost ogólnej liczby przestępstw - na poziomie 1,7%. Jednak porównując rok 2010 i 2011 można zauważyć znaczny wzrost 3,6%, natomiast w kolejnym roku następuje spadek tej liczby o 3,2%. Gdy w analizowanym okresie liczba przestępstw kryminalnych wzrosła o 19,3% to liczna przestępstw gospodarczych spadła o 15,6%. Tabela 23. Liczba przestępstw na terenie powiatu świebodzińskiego w latach 2009-2012 Liczba przestępstw 2009 2010 2011 2012 Liczba ogółem 1939 1968 2038 1972 Przestępstwa kryminalne 1113 1152 1242 1328 Przestępstwa gospodarcza 275 280 313 232 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komendy Powiatowej Policji w Świebodzinie W aspekcie wykrywalności przestępstw w powiecie świebodzińskim zdecydowanie większa wykrywalność występuje w przypadku przestępstw gospodarczych i w analizowanym okresie utrzymuje się na podobnym poziomie - ponad 95%. Natomiast wykrywalność przestępstw kryminalnych utrzymuje się w granicach ok. 62%. Strona 60 z 108

Tabela 24. Wykrywalność przestępstw na terenie powiatu świebodzińskiego w latach 2009-2012 Kategorie przestępstw Wykrywalność 2009 2010 2011 2012 Przestępstwa ogółem 76,8% 77,0% 76,3% 73,8% Przestępstwa kryminalne 62,3% 62,3% 62,8% 62,2% Przestępstwa gospodarcza 94,2% 95,4% 95,2% 95,3% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komendy Powiatowej Policji w Świebodzinie Również wykrywalność wypadków utrzymuje się na wysokim, ponad 95% poziomie. Pomiędzy rokiem 2010 a rokiem 2011 nastąpił znaczny wzrost liczby wypadków ogółem - o 47,8%, jednak już w następnym roku sytuacja uległa poprawie, a liczba wypadków na terenie powiatu świebodzińskiego zmalała o 38,2% do poziomu 21 wypadków w 2012 roku. Tabela 25. Liczba wypadków drogowych na terenie powiatu świebodzińskiego w latach 2009-2012 Wypadki drogowe 2009 2010 2011 2012 Wypadki ogółem 20 23 34 21 w tym wykryte 19 22 33 20 Wykrywalność 95,0% 95,7% 97,1% 95,2% Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z Komendy Powiatowej Policji w Świebodzinie II.3.1.4 Ochrona zdrowia Zadania z zakresu ochrony zdrowia w mieście i Gminie Świebodzin świadczone są zarówno przez publiczne, jak i niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej. Świebodzin posiada 12 ambulatoryjnych placówek ochrony zdrowotnej. W mieście znajdują się również wszystkie apteki (w 2012 roku było łącznie 10 placówek), dodatkowo wyszczególniono 18 magistrów farmacji. W badanym okresie zarówno liczba placówek opieki zdrowotnej, jaki i aptek zasadniczo nie zmieniała się. Nastąpił wzrost liczby placówek miedzy rokiem 2010 a 2011 o 2 obiekty. Strona 61 z 108

Tabela 26. Dane dotyczące ochrony zdrowia Wyszczególnienie Jednostka 2008 2009 2010 2011 2012 Placówki opieki zdrowotnej placówki ogółem [ob.] 10 10 10 12 12 praktyki lekarskie [osoba] 8 8 9 10 10 Apteki ogólnodostępne Apteki [ob.] 9 10 10 10 10 mgr farmacji [osoba] 16 17 17 18 18 Źródło: Główny Urząd Statystyczny W Świebodzinie funkcjonują również specjalistyczne gabinety lekarskie: ginekologiczne, stomatologiczne oraz okulistyczne. II.3.1.5 Pomoc społeczna Działalność Ośrodka Pomocy Społecznej w Świebodzinie ma na celu pomoc mieszkańcom w przezwyciężeniu trudnej sytuacji panującej w rodzinie, gdy nie są w stanie samodzielnie poradzić sobie z zaistniałą sytuacją przy wykorzystaniu własnych środków, możliwości i uprawnień. Tak więc Ośrodek realizuje zadania z zakresu pomocy społecznej oraz jest samodzielną jednostką organizacyjną podporządkowaną Burmistrzowi Świebodzina. Pomoc społeczną udziela się osobom i rodzinom, na zasadach określonych w ustawie z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64 poz. 593 ze zm.). Prawo do świadczeń społecznych przysługuje osobom samotnie gospodarującym, których dochód nie przekracza kwoty 477 zł na osobę; w rodzinie, w której dochód na osobę nie przekracza kwoty 351 zł, a także rodzinie, której dochód nie przekracza sumy kwot kryterium dochodowego na osobę w rodzinie. Ośrodek Pomocy Społecznej udziela również schronienia, posiłku i niezbędnych ubrań ludziom, którzy tego potrzebują. Pomoc w postaci posiłku udzielana jest również dzieciom i młodzieży w okresie nauki w szkole. Oferowana jest również pomoc w formie pracy socjalnej, poradnictwa specjalistycznego prawnego, pedagogicznego, psychologicznego. Strona 62 z 108

Tabela 27. Dane na temat pomocy społecznej na terenie Gminy Świebodzin w latach 2008-2011 2008 2009 2010 2011 Gospodarstwa korzystające ze środowiskowej pomocy społecznej [gosp. dom.] 590 708 723 664 Osoby w gospodarstwach domowych korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej [osoba] 1721 1881 1811 1685 Rodziny otrzymujące zasiłki rodzinne na dzieci [rodzina] 1434 1208 1061 902 Kwota zasiłków rodzinnych [tys. zł] 4214 3776 3845 3395 Kwota zasiłków pielęgnacyjnych [tys. zł] 2501 2776 3029 3156 Źródło: Główny Urząd Statystyczny W 2010 r. spadła liczba osób w gospodarstwach domowych korzystających z pomocy społecznej w porównaniu z rokiem 2009 o 2,1%, natomiast w 2011 r. w porównaniu z rokiem 2009 o ponad 10%. W 2011 roku liczba tych osób była na poziomie 1685 osób. Spadła również liczba rodzin otrzymujących zasiłki rodzinne o 37,1% w analizowanym okresie oraz kwota tych zasiłków o ponad 20%. Kwota zasiłków pielęgnacyjnych wzrosła w porównaniu z 2008 rokiem o 26,2%. Tabela 28. Powody przyznania pomocy społecznej w Gminie Świebodzin w latach 2009-2012 2009 2010 2011 2012 Powód trudnej sytuacji życiowej liczba rodzin liczba rodzin liczba rodzin liczba rodzin Ubóstwo 597 624 621 685 Sieroctwo 0 0 0 3 Bezdomność 39 46 48 58 Potrzeba ochrony macierzyństwa 80 81 77 95 w tym: - wielodzietność 21 23 17 18 Bezrobocie 344 365 378 446 Niepełnosprawność 281 279 269 280 Długotrwała lub ciężka choroba 238 228 234 257 Strona 63 z 108

Bezradność w sprawach opiek - wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego - ogółem 192 196 169 176 w tym: - rodziny niepełne 108 111 106 109 - rodziny wielodzietne 72 71 51 53 Przemoc w rodzinie 1 1 0 1 Potrzeba ochrony ofiar handlu ludźmi 0 0 1 0 Alkoholizm 65 67 68 67 Narkomania 22 28 21 16 Trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu 15 20 20 22 karnego Brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki 0 0 0 0 opiekuńczo-wychowawcze Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy lub ochronę uzupełniającą 0 1 0 0 Zdarzenie losowe 2 3 3 2 Sytuacja kryzysowa 0 0 0 0 Klęska żywiołowa lub ekologiczna 0 0 0 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Ośrodka Pomocy Społecznej w Świebodzinie Najliczniejszą grupę, która uzyskała pomoc w roku 2012 z Ośrodka Pomocy Społecznej w Świebodzinie stanowią osoby z rodzin obciążonych ubóstwem (29,9%), osoby bezrobotne (19,5%), niepełnosprawne (12,2%) oraz obciążone długotrwałymi bądź ciężkimi chorobami (11,2%). Z analizowanego okresu wynika, że wzrasta liczba rodzin objętych pomocą społeczną z różnych, trudnych powodów życiowych. Największy przyrost w latach 2009-2012 nastąpił wśród osób bezdomnych i wynosi 48,7% oraz wśród bezrobotnych 29,7%. Spadek liczby osób w analizowanym okresie nastąpił wśród rodzin będących w trudnej sytuacji życiowej z powodu narkomanii (spadek o ponad 27%) oraz bezradności z powodów opiek wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego (o 8,3%), a w szczególności wśród rodzin wielodzietnych (ok. 26%). Ogólna liczba objętych pomocą społeczną z powodu trudnej sytuacji życiowej wzrosła o 211 rodzin. W ramach pomocy społecznej istnieją również placówki zapewniające środowiskową opiekę półstacjonarną, które zapewniają całodzienny pobyt, posiłki, podstawowe świadczenia opiekuńcze, rekreacyjno-kulturalne, edukacyjne i rehabilitacyjne. Są to: Strona 64 z 108

- Środowiskowy Dom Samopomocy dla osób upośledzonych intelektualnie, - Świetlica Środowiskowa dla dzieci z rodzin z dysfunkcjami, - Dzienny Dom Pomocy Społecznej dla starszych osób samotnych o niskich dochodach. Tabela 29. Wydatki Gminy Świebodzin na zadania z zakresu pomocy społecznej w latach 2008-2011 Rok budżetowy 2009 2010 2011 2012 Wydatki w Dziale 852-13236735,1 13949189,2 13979293,1 14461776,1 Pomoc społeczna Źródło: Główny Urząd Statystyczny Z analizowanych danych wynika, że z roku na rok wzrasta kwota wydatków budżetowych Gminy Świebodzin na działania w zakresie pomocy społecznej. W 2012 roku w porównaniu z rokiem 2009 wzrost ten nastąpił o ponad 9% i wynosił 14461776,10 zł. Wydatki te stanowiły ok. 19,3% całkowitych wydatków z budżetu gminy. II.3.1.6 Oświata i wychowanie Zarówno wychowanie, jak i wykształcenie odgrywają ogromną rolę w życiu dzieci i ich rodziców. Liczba placówek oświatowych oraz dostępność do nich wpływa na atrakcyjność miasta, gdyż jest to jeden z kluczowych etapów życia każdego człowieka. Dostępność do nich wpływa na rozwój miasta pod względem uzyskania wykształconej kadry pracowniczej, a także jest celem ruchu migracyjnego młodych ludzi. Wychowanie i edukacja przedszkolna odbywa się w 8 przedszkolach (stan na koniec 2012 roku). Przedszkola te posiadają filie w miejscowościach na terenie gminy, jak również grupy żłobkowe. Ich głównym zadaniem są działania wychowawczo-dydaktycznoopiekuńcze, a nad rozwojem dzieci czuwa wykwalifikowana i kompetentna kadra pedagogiczna. Liczba dzieci w przedszkolach w badanym okresie nieustannie wzrasta, do liczby 882 dzieci w 2012 roku. Nauka na poziomie podstawowym odbywa się w 7 szkołach podstawowych na terenie gminy, w tym 5 znajduje się na terenie miasta Świebodzin. Miedzy rokiem 2009 a 2011 liczba uczniów w szkołach podstawowych zmniejszyła się o prawie 6%, zmniejszyła się również liczba samych szkół. Na terenie miasta Świebodzin funkcjonują ponadto 4 gimnazja, 2 licea ogólnokształcące, 1 szkoła policealna dla dorosłych oraz zasadnicza szkoła zawodowa, a także 1 technikum. W większości przypadków zmniejszyła się liczba placówek Strona 65 z 108

oświatowych w liczbie 1 obiekt. Nieustannie jednak zmniejsza się liczba osób uczęszczających do poszczególnych szkół, wyjątek stanowi szkoła przysposabiająca do pracy zawodowej, w której liczba osób nieznacznie, ale się zwiększa. Tabela 30. Placówki oświatowe w mieście i Gminie Świebodzin w latach 2009-2012 Wyszczególnienie 2009 2010 2011 2012 przedszkola [ob.] 7 7 7 8 dzieci [osoba] 775 793 831 882 szkoły podstawowe [ob.] - miasto 6 6 5 5 szkoły podstawowe [ob.] - gmina 8 8 7 6 uczniowie [osoba] - miasto 1662 1620 1604 - uczniowie [osoba] - gmina 1866 1818 1755 - gimnazja [ob.] 5 5 4 4 uczniowie [osoba] 1304 1246 1163 1108 liceum ogólnokształcące [ob.] 2 2 2 2 uczniowie [osoba] 641 618 584 531 licea profilowane dla młodzieży [ob.] 1 1 0 0 uczniowie [osoba] 108 29 0 0 szkoły policealne dla dorosłych [ob.] 1 4 3 1 uczniowie [osoba] 42 170 156 96 szkoły przysposabiające do pracy zawodowej [ob.] 1 1 1 1 uczniowie [osoba] 22 16 23 27 zasadnicze szkoły zawodowe specjalne [ob.] 1 1 1 1 uczniowie [osoba] 66 44 41 48 zasadnicze szkoły zawodowe bez specjalnych [ob.] 1 1 1 1 uczniowie [osoba] 411 382 389 - technika dla młodzieży [ob.] 2 2 2 1 uczniowie [osoby] 683 726 796 704 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Z poniższej analizy wynika, że w Świebodzinie więcej kobiet posiada wykształcenie wyższe, policealne, ogólnokształcące i podstawowe ukończone. Strona 66 z 108

Tabela 31. Poziom wykształcenia mieszkańców Świebodzina wg NSP w 2002 roku Rodzaj wykształcenia Jednostka Kobiety Mężczyźni Wyższe [osoba] 1050 870 Policealne [osoba] 618 206 średnie ogólnokształcące [osoba] 1244 547 średnie zawodowe [osoba] 2261 2377 zasadnicze zawodowe [osoba] 1625 2463 podstawowe ukończone [osoba] 2640 2006 podstawowe nieukończone i bez wykształcenia [osoba] 313 171 Źródło: Główny Urząd Statystyczny Jeśli chodzi o wykształcenie średnie zawodowe oraz zasadnicze zawodowe to w większej części jest ono reprezentowane przez mężczyzn. Z drugiej strony więcej jest kobiet bez wykształcenia 313 kobiet, podczas gdy tylko 171 mężczyzn wykształcenia nie posiada. W 2002 roku przeprowadzono Narodowy Spis Powszechny, dzięki któremu określono strukturę wykształcenia mieszkańców Świebodzina. Prezentuje się ona następująco: Wykres 4. Struktura wykształcenia mieszkańców Świebodzina wg NSP w 2002 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego Z powyższej struktury wynika, że przeważająca część społeczeństwa w Świebodzinie posiada niskie wykształcenie. Największy odsetek stanowią osoby z wykształceniem: podstawowym, średnim zawodowym oraz zasadniczym zawodowym. Przewaga ludzi z niskim wykształceniem wpływa niekorzystnie na gospodarczy rozwój miasta. Osobom tym Strona 67 z 108

trudniej znaleźć pracę, a przez to zwiększa się udział bezrobotnych zarejestrowanych w ogólnej liczbie ludności w wieku produkcyjnym. II.3.1.7 Kultura Ważną rolę w kulturalnym życiu miasta i gminy odgrywa Świebodziński Dom Kultury, który powstał w roku 1977. Jego działalność polega na organizowaniu różnego rodzaju imprez oraz prowadzeniu sekcji zainteresowań. Sekcjami działającymi w ramach Domu Kultury są m.in.: Uniwersytet Trzeciego Wieku, Klub Seniora, Grupy plastyczne, Teatr ruchu, Świebodzińska Orkiestra Dęta, Grupy wokalne, Klub Krótkofalowców SP3PLD, Kabaret Bakalarek, Sekcja Na zdrówko Seniorze, Sekcja Fotograficzna, Miłośnicy Piosenki Turystycznej. W Gminie Świebodzin działa 1 biblioteka Miejska Biblioteka Publiczna z 3 filiami: Filią Biblioteczna nr 1 w pawilonie Świebodzińskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na os. Łużyckim oraz filie w Jordanowie i w Rzeczycy, o łącznej ilości woluminów 87416 sztuk. W 2012 roku w mieście zarejestrowano 4310 czytelników, natomiast na terenie całej gminy 4628 czytelników. W analizowanym okresie spada liczba czytelników oraz wypożyczeń księgozbioru na zewnątrz. Tabela 32. Dane o placówkach bibliotecznych w Świebodzinie w latach 2009-2012 Wyszczególnienie Jednostki 2009 2010 2011 2012 biblioteki i filie [ob.] 2 2 2 2 Księgozbiór [wol.] 72118 73435 73594 72682 wypożyczenie księgozbioru na zewnątrz [wol.] 112741 102132 99359 90723 czytelnicy zrejestrowani w ciągu roku [osoba] 4365 4433 4357 4310 księgozbiór bibliotek na 1000 ludności czytelnicy bibliotek publicznych na 1000 ludności [wol.] 3321,3 3311,2 3324,3 3287,4 [osoba] 201 199 197 195 wypożyczenia księgozbioru na [wol.] 25,8 23 22,8 21 1 czytelnika Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych Głównego Urzędu Statystycznego W Świebodzinie funkcjonuje Muzeum Regionalne, którego siedzibą jest renesansowogotycki ratusz. Muzeum powstało w 1971 roku z inicjatywy miejscowego Towarzystwa Strona 68 z 108

Przyjaciół Ziemi Świebodzińskiej. W muzeum tym prezentowane są dwie wystawy stałe na temat historii miasta i regionu oraz przyrody Ziemi Lubuskiej. Dodatkowo w muzeum każdego roku organizowanych jest od 6 do 12 wystaw czasowych, które są połączone z różnego typu imprezami. Najcenniejsze kolekcje stanowią rzeźby gotyckie i manierystyczne, kolekcje kartografii Dolnego Śląska, zbiory numizmatyczne, lokalne malarstwo przedwojenne, regionalne zbiory przyrodnicze i archeologiczne oraz twórczość artystyczna miejscowego środowiska plastycznego. W 2012 roku muzeum zostało odwiedzone przez 8073 zwiedzających. II.3.1.8 Organizacja pozarządowe Organizacje pozarządowe, a przede wszystkim ich działalność znacząco wpływa na rozwój społeczeństwa obywatelskiego. Za ich sprawą następuje integracja lokalnej społeczności oraz jej aktywizacja w różnych dziedzinach życia. Na terenie Gminy Świebodzin działają organizacje, które funkcjonują w różnych dziedzinach życia społecznego: - kultura fizyczna i sport, - ochrona i promocja zdrowia, - kultura, - tradycje narodowe, - działalność na rzecz osób ubogich, - przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym, - ekologia i ochrona zwierząt. Działania, które są podejmowane przez organizacje pozarządowe przyczyniają się do rozwiązywania lokalnych problemów, ponieważ organizacje działające aktywnie pomagają samorządowi miejskiemu wykonywać wiele zadań publicznych. W ramach zacieśniania współpracy pomiędzy organami miasta a organizacjami pozarządowymi powstają Programy współpracy Gminy Świebodzin z organizacjami pozarządowymi oraz podmiotami prowadzącymi działalność pożytku publicznego. Ich głównym celem jest kształtowanie demokratycznego ładu społecznego w środowisku lokalnym poprzez budowanie partnerstwa pomiędzy wspomnianymi instytucjami. Współpraca gminy z tego typu organizacjami opiera się na zasadach pomocniczości, suwerenności, partnerstwa, efektywności, uczciwej konkurencji i jawności. Wspiera i promuje również ich działalność. W 2013 roku wspierane są przede wszystkim: utrzymywanie i rozpowszechnianie tradycji narodowej, pielęgnowanie polskości oraz Strona 69 z 108

rozwój świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej, ochrona i promocja zdrowia, działalność na rzecz osób niepełnosprawnych, wypoczynek dzieci i młodzieży, kultura, sztuka, ochrona dóbr kultury i dziedzictwa narodowego, działalność w sferze kultury fizycznej, ekologia i ochrona zwierząt oraz ochrona dziedzictwa przyrodniczego, porządek i bezpieczeństwo publiczne, ratownictwo i ochrona ludności, pomoc ofiarom katastrof, klęsk żywiołowych, konfliktów zbrojnych i wojen w kraju i zagranicą, działalność na rzecz integracji europejskiej oraz rozwijania kontaktów i współpracy miedzy społeczeństwami, przeciwdziałanie uzależnieniom i patologiom społecznym, działalność na rzecz osób ubogich. Również przedmiotem współpracy Gminy Świebodzin i organizacji pozarządowych jest wspólne wykonywanie zadań publicznych użytecznych społecznie, w celu zaspokajania istotnych potrzeb społecznych. Tabela 33. Wykaz dotacji przyznawanych z budżetu gminy na realizację zadań organizacji pozarządowych na terenie Świebodzina w latach 2010-2013 Lp. Organizacja 2010 2011 2012 2013 KULTURA FIZYCZNA I SPORT 1. Świebodzińskie Stowarzyszenie Modelarzy 3 000 1 500 1 500 1 500 Lotniczych 2. UKS "Siódemka" 20 000 17 500 17 000 17 000 3. UKS "Orlik" 17 000 13 500 14 000 I 6 500, 7 000 II 14 000 4. Towarzystwo Sportowe "ZEW" 55 000 40 000 40 000 40 000 5. UKS "Lider" 35 000 29 500 29 000 17 000 6. UKS "Gambit" 6 000 6 000 3 500 3 500 7. KS "Jofrakuda" 10 000 9 000 9 000 8 000 8. Polskie Centrum Szachowe 6 000 3 000 3 000 3 500 Niepełnosprawnych "Idea" 9. MKS "Pogoń" 198 000 152 000 138 000 105 000 10. Klub Piłkarski "Santos" 10 100 12 500 24 000 30 000 11. Parafialny Zespół "Caritas" 6 700 5 000 4 000 0 12. Lubuskie Stowarzyszenie Cyklistów 4 000 0 0 0 Strona 70 z 108

13. Aktywni 2010 0 2 000 4 000 4 000 14. Stowarzyszenie Miłośników Aktywnego i Zdrowego Stylu Życia "Totis Viribus" 0 0 7 000 6 000 13 000 15. Stowarzyszenie rodzin świebodzińskich 0 0 0 1 500 "ARS Familia" 16. Klub Sportów Walki "Profight" 0 0 0 2 000 OCHRONA I PROMOCJA ZDROWIA 17. Polski Związek Niewidomych 10 000 5 000 6 000 6 000 10 000 18. Świebodzińskie Stowarzyszenie Pomocy 2 500 2 000 2 500 3 000 Dzieciom Niepełnosprawnym 19. Polskie Stowarzyszenie Diabetyków 1 500 1 000 1 500 1 000 20. Klub Abstynentów "Świeboda" 1 000 0 0 0 21. Polski Związek Głuchych 1 500 0 0 0 KULTURA 22. Regionalne Towarzystwo Kultury 1 500 0 1 000 0 23. Stowarzyszenie Śpiewacze "Adoramus" 6 800 5 000 0 0 24. Parafia Rzymsko-Katolicka p.w. 0 0 6 000 0 Miłosierdzia Bożego 25. Stowarzyszenie Nasza Wieś Tradycja- 1 900 0 0 0 Przyszłość 26. Stowarzyszenie Pamięci Czesława Niemena 9 800 0 0 0 27. Stowarzyszenie LGD - działaj z nami 0 0 0 0 28. Klub Kultury Filmowej 0 0 0 0 29. Aktywni 2010 0 0 0 8 000 TRADYCJE NARODOWE 30. Związek Sybiraków 1 500 1 500 1 000 1 500 31. Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów 32. Związek Kombatantów RP i byłych Więźniów Politycznych 1 000 0 0 0 1 500 1 000 1 000 1 000 33. Świebodziński Związek Kresowian 2 000 0 1 000 1 500 DZIAŁALNOŚĆ NA RZECZ OSÓB UBOGICH 34. Fundacja "Klub Otwartych Drzwi" 0 6 500 7 000 0 35. Fundacja "Otwartych serc" 0 0 0 7 000 PRZECIWDZIAŁANIE UZALEŻNIENIOM I PATOLOGIĄ SPOŁECZNYM 36. Stowarzyszenie Pomocy Osobom Uzależnionym "Przełom" 0 0 2 000 4 000 EKOLOGIA I OCHRONA ZWIERZĄT 20 000 37. Stowarzyszenie Pomocy dla zwierząt "Azyl 0 0 0 2 000 na Koziej" Źródło: Opracowanie własne na podstawie Urzędu Miejskiego w Świebodzinie W analizowanym okresie ogólna suma przyznanych dotacji z budżetu gminy na realizację zadań przez organizacje pozarządowe spadła o ok. 23,2%. Strona 71 z 108

II.3.1.9 Określenie grup społecznych wymagających wsparcia Jedną z bardziej istotnych płaszczyzn rewitalizacji jest podjęcie działań w ramach rozwiązania problemów społecznych występujących zarówno na terenie miasta, jak i całej gminy Świebodzin. Do najważniejszych problemów zaliczamy: stosunkowo wysoki poziom bezrobocia, przestępczość, alkoholizm, ubóstwo, bezdomność, brak równowagi demograficznej oraz wysoki odsetek budynków mieszkalnych wybudowanych przed rokiem 1989. Rewitalizacja obszaru problemowego powinna przyczynić się do tworzenia nowych miejsc pracy, stwarzania poczucia identyfikacji z miejscem zamieszkania, zmniejszenia grup społecznych wymagających wsparcia, a w związku z tym przeciwdziałanie wykluczeniu społecznemu oraz cyfrowemu. Warto zwrócić uwagę na pozytywne zmiany w gminie mające związek ze zwiększeniem liczby placówek opieki zdrowotnej czy spadkiem liczby rodzin objętych problemem społecznym jakim jest narkomania - z 21 rodzin w 2011 roku do 16 w roku następnym. Niepokojącym jest natomiast wzrost ogólnej stopy bezrobocia rejestrowanego w całym powiecie świebodzińskim z 9,9% do 12,1%, a także wzrost przestępczości kryminalnej, jak również wzrost ubóstwa. II.3.1.10 Problemy społeczne na terenie gminy Główne problemy w sferze społecznej Gminy Świebodzin to: starzenie się społeczeństwa, ujemne saldo migracji, wzrost stopy bezrobocia rejestrowanego, wzrost przestępczości kryminalnej, wzrost kwoty zasiłków pielęgnacyjnych, niski poziom wykształcenia, wzrost ubóstwa, malejąca liczba uczniów w szkołach. Strona 72 z 108

III. CHARAKTERYSTYKA OBECNEJ SYTUACJI NA OBSZARZE WYMAGAJĄCYM REWITALIZACJI III.1 Strefa zagospodarowania przestrzennego Obszar rewitalizowany obejmuje centralą część miasta wraz z rynkiem, jest on ważny nie tylko z punktu widzenia osób tam mieszkających, ale także dla wszystkich mieszkańców Gminy Świebodzin. Poza funkcją mieszkaniową pełni również inne: znajdują się tutaj budynki administracji publicznej, oświaty, kultury, służby zdrowia oraz tereny rekreacyjne. Ma także znaczenie jako obszar budujący wspólną regionalną tożsamość mieszkańców z uwagi na historyczny charakter centrum miasta. Rewitalizowany obszar ma także znaczenie ze względu komunikacyjnego. Przez południową część przebiega linia kolejowa, a w południowo wschodniej części zlokalizowany jest dworzec kolejowy i autobusowy. Główne funkcje obszaru: mieszkaniowa; usługowa; handlowa; administracyjna; publiczna; kulturalna; Na obszarze rewitalizowanym zlokalizowane są ważne dla mieszkańców Gminy Świebodzin budynki: Tabela 34. Ważne budynki zlokalizowane na obszarze rewitalizowanym Ośrodek Pomocy Społecznej Publiczne Urząd Miejski Powiatowy Urząd Pracy Publiczne Przedszkole Nr 1 Publiczne Przedszkole Nr 2 Oświatowe Publiczne Przedszkole Nr 4 PSP Nr 2 PSP Nr 7 Publiczne Gimnazjum Nr 1 Strona 73 z 108

Opieki zdrowotnej Miejskie zakłady Sportowe Kulturalne Kościoły Komenda policji Straż pożarna Publiczne Gimnazjum Nr 3 Zespół Szkół Ogólnokształcących Powiatowy Zespół Szkół Technicznych i Zawodowych Specjalny Ośrodek Szkolno- Wychowawczy im. Lecha Wierusza NZOZ Nowy Szpital Przychodnia Centrum Medycznego Auris Lubuski Ośrodek Rehabilitacyjno Ortopedyczny Świebodzińskie Towarzystwo Budownictwa Społecznego Ośrodek Sportu i Rekreacji Miejska Hala Sportowa Stadion Miejski Biblioteka Publiczna Świebodziński Dom Kultury Muzeum Regionalne Parafia Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski Parafia św. Michała Archanioła Zbór Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego Strona 74 z 108

Obszar jest ważny także z punktu widzenia dziedziny gospodarki, jaką jest turystyka. Zlokalizowane zostały tutaj najważniejsze zabytki, wpisane do Rejestru Zabytków Województwa Lubuskiego, m. in.: Kościół parafialny pod wezwaniem św. Michała Archanioła wraz z wystrojem wnętrza; Kościół parafialny p.w. Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski; Dom konstrukcji szkieletowej, ul. 1 Maja 3; Kamienice, ul. 1 Maja ob.4 (d. 1), 5 (d. 21), 6 (d. 2), 12 (d. 5), 9 (d. 17), 12 (d.5), 13 (d. 13), 15 (d. 12), 17 (d.11), 22 (d. 10); Budynek, ul. 30 Stycznia 9 (d. Obr. Stalingradu 25/26), 10 (d. 9); Budynek ul. Chopina 1 (d. 4); Zespół architektoniczny, park Chopina; Zamek joannitów, ul. Zamkowa 1; Dokonując analizy wskaźnikowej, jako podstawy delimitacji obszaru dysfunkcyjnego, zbadano między innymi wskaźnik liczby budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1989 rokiem w stosunku do ogólnej liczby budynków mieszkalnych na obszarze. Wartość tego wskaźnika dla obszaru jest wyższa niż średnia dla województwa lubuskiego i wynosi 94,71, co oznacza, że ten wskaźnik kwalifikuje obszar do rewitalizacji. Wykres 5. Liczba budynków wybudowanych przed rokiem 1989 do ogólnej liczby budynków Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta Strona 75 z 108

III.2 Strefa gospodarcza W strefie gospodarczej zbadano wskaźnik: liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki na 100 mieszkańców. Na obszarze rewitalizowanym zostało ich zarejestrowanych 667. Przeliczenie wskaźnika pokazało, że jest to o ponad 18% mniej niż średnio w województwie lubuskim. Wykres 6. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki na 100 osób Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Urzędu Miasta W obrębie obszaru zdegradowanego zlokalizowane są ważne z punktu widzenia rozwoju gospodarczego przedsiębiorstwa, takie jak: Seco/Warwick ThermAL S.A., ul. Gen. Świerczewskiego 76 KEIPER Polska Sp. z o.o. ul. Gen. Świerczewskiego 78, Parys S.A. ul. Łąki Zamkowe 12 Sprick Rowery Sp. z o.o. ul. Świerczewskiego 76 KICO Polska Sp. z o.o. ul. Łużycka 50 MEBLE HOLDING AGROMAX S.A. ul. Gen. Świerczewskiego 43 ZPUH MERCORD Sp. z o.o. ul. Kozia 3 Dalkia Poznań S.A., ul. Gen. Świerczewskiego 76, Strona 76 z 108

III.3 Strefa społeczna Z uwagi na główną funkcję obszaru, jaką jest mieszkalnictwo, obszar ten zamieszkiwany jest przez znaczny procent obywateli Świebodzina. 7735 osób mieszkających na obszarze stanowi ponad 36 % wszystkich mieszkańców miasta. Największym problemem zaobserwowanym w przypadku strefy społecznej jest duża liczba przestępstw. Jest ich o ponad 30% więcej niż wynosi średnia dla województwa. Wykres 7. Liczba przestępstw na 1 tys. ludności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Komendy Policji W strefie społecznej ważnymi aspektami poza liczbą przestępstw jest także liczba długotrwale bezrobotnych oraz osób korzystających z pomocy społecznej. W tym przypadku wartość wskaźników jest niższa niż wartość referencyjna dla Województwa Lubuskiego. W związku z tym, można wnioskować, że sytuacja (w przypadku tych dwóch kryteriach) przedstawia się lepiej niż średnio w województwie lubuskim. W przeliczeniu na liczbę mieszkańców w wieku produkcyjnym długotrwale bezrobotnych jest o ponad 50% mniej niż wynosi średnia. Strona 77 z 108

Wykres 8. Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Powiatowego Urzędu Pracy Również w przypadku osób korzystających z pomocy społecznej wartość wskaźnika dla obszaru zdegradowanego jest niższa niż wynosi jego wartość referencyjna dla województwa. Nie odbiega jednak od niej w znaczący sposób, co pokazuje, że sytuacja nie jest najlepsza i duże grono mieszkańców korzysta z takiej formy wsparcia. Na 7735 osób aż 697 otrzymuje pomoc z Ośrodka Pomocy Społecznej. Wykres 9. Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności Źródło: opracowanie własne na podstawie danych z Ośrodka pomocy Społecznej Strona 78 z 108