Agencja Rynku Rolnego 20 lat działalności

Agencja Rynku Rolnego 20 lat działalności

PREZESI AGENCJI RYNKU ROLNEGO Bolesław Woźniak 10.07.1990 r. 08.09.1992 r. Włodzimierz Rembisz 08.09.1992 r. 16.07.1993 r. Jan Lisowski 17.07.1993 r. 16.11.1993 r. 10.02.1998 r. 19.06.2000 r. Kazimierz Gutowski 16.11.1993 r. 09.02.1998 r. Andrzej Łuszczewski 03.07.2000 r. 07.11.2001 r. Jan Sobiecki 07.11.2001 r. 16.09.2002 r. Ryszard Pazura 17.09.2002 r. 15.07.2003 r. Zbigniew Izdebski 16.07.2003 r. 28.06.2004 r. Roman Wenerski 29.06.2004 r. 23.11.2004 r. (p.o.) 24.11.2004 r. 25.09.2006 r. Ireneusz Jabłoński 25.09.2006 r. 16.10.2006 r. (p.o.) Stanisław Kamiński 16.10.2006 r. 05.03.2007 r. (p.o.) 06.03.2007 r. 25.02.2008 r. Bogdan Twarowski 26.02.2008 r. 29.04.2008 r.

Agencja Rynku Rolnego Szanowni Państwo, w bieżącym roku mija 20 lat działalności Agencji Rynku Rolnego. ARR została powołana w 1990 r., aby prowadzić działania stabilizujące sytuację na rynkach rolnych i do dziś realizuje je z korzyścią zarówno dla producentów żywności, jak i jej konsumentów. Działania Agencji służą zapewnieniu bezpieczeństwa żywnościowego kraju, jak też podnoszeniu poziomu życia na polskiej wsi. W ciągu 20 lat nie zmieniły się realizowane przez ARR cele, natomiast istotnie ewoluowały w ślad za potrzebami rolnictwa oraz sytuacją na rynkach rolnych formy i zakres stosowanych przez Agencję instrumentów i działań. Głębsze modyfikacje miały miejsce w roku 2004. W związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej ARR uzyskała status agencji płatniczej, otrzymując bezwarunkową i bezterminową akredytację na realizację mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej UE. Dzięki sprawnemu działaniu oraz ciągłemu doskonaleniu organizacji pracy ARR posiada ugruntowaną pozycję zarówno w kraju, jak i wśród partnerów zagranicznych, w tym agencji płatniczych UE. Jest to przede wszystkim efekt pracy i zaangażowania kompetentnego zespołu pracowników, którym przy okazji jubileuszu pragnę serdecznie podziękować. Prezes Agencji Rynku Rolnego Władysław Łukasik 1

Pierwsze lata działalności ARR Powstanie ARR uwarunkowane było koniecznością prowadzenia polityki interwencyjnej na rynku rolnym w trakcie trudnego procesu przekształceń ustroju gospodarczego, polegającego na przejściu od gospodarki centralnie planowanej do gospodarki opartej na zasadach wolnego rynku i prywatnej własności. Procesowi temu towarzyszył spadek dochodów rolniczych. Od powstania Agencji w 1990 r. do połowy lat dziewięćdziesiątych tworzono podstawy polityki interwencyjnej, która miała zneutralizować negatywne skutki szybkiego odchodzenia od państwowego skupu płodów rolnych i stosowania cen urzędowych na produkty rolno-spożywcze. Na rynku produktów rolnych zostały wprowadzone podstawowe mechanizmy interwencji, tj. skup oraz sprzedaż (w uzasadnionych przypadkach import) produktów rolniczych przez agencję interwencyjną. Stosowano również system poręczeń kredytowych dla podmiotów eksportujących towary rolno-spożywcze oraz prowadzących skup płodów rolnych. Interwencja obejmowała rynki: zbóż, wieprzowiny, wołowiny, mleka i jego przetworów, cukru oraz ziemniaków (skrobi i jej pochodnych), a także okazjonalnie rynek miodu, wełny, tytoniu, chmielu i włókna lnianego. W związku z trwającymi przekształceniami ustrojowymi i gospodarczymi ARR współtworzyła i budowała podstawy nowoczesnej infrastruktury rynkowej giełdę towarową, biura maklerskie (w tym dzisiejszy ARRTRANS) oraz system szybkiej informacji rynkowej. Do podstawowych ustawowych zadań Agencji w tym okresie należało zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego państwa. Realizacja tych zadań była ułatwiona poprzez kapitałowe zaangażowanie ARR w spółkach prawa handlowego, w tym posiadających bazę przechowalniczą (np. ELEWARR) pozwalającą na gromadzenie państwowych rezerw produktów rolno-spożywczych i zapasów interwencyjnych oraz zarządzanie nimi. Uroczystości pięcio- i dziesięciolecia Agencji Rynku Rolnego 2

Agencja Rynku Rolnego Rozwój interwencji Kolejny etap rozwoju Agencji to lata 1996-1998. W 1996 r. znowelizowano ustawę o utworzeniu Agencji Rynku Rolnego oraz nadano jej nowy statut. W zmienionych zapisach zwiększono kontrolę i nadzór nad wykonywaniem zadań ARR w zakresie realizacji polityki interwencyjnej, a także określono relacje między Agencją a innymi podmiotami prowadzącymi działalność na rynku rolnym. Poszczególne instrumenty rynkowe zostały zmodyfikowane. Wprowadzono warunki dotyczące uruchomienia zakupu i sprzedaży produktów w sytuacji rynkowej wymagającej interwencji oraz terminy zakupów interwencyjnych. Działania te realizowano na podstawowych rynkach rolnych zbóż, mięsa, mleka i cukru. Rozwojowi zakresu interwencji towarzyszył stopniowy wzrost zatrudnienia w Agencji Rynku Rolnego. Liczba pracowników realizujących zadania Agencji wzrosła z 20 osób w początkowym okresie jej funkcjonowania do około 100 osób w połowie lat 90. XX w. Rok 1998 to początek przygotowań do przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Rozpoczęte zostały prace nad przeglądem prawodawstwa Unii Europejskiej, a także działania na rzecz przygotowania procesu negocjacji w obszarze rolnym oraz podpisania Traktatu Akcesyjnego do UE. W proces ten aktywnie zaangażowani byli pracownicy ARR, uczestniczący w działających przy Ministerstwie Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej grupach roboczych odpowiedzialnych za przygotowanie rozwiązań legislacyjnych dla poszczególnych rynków sektora rolnego. Obszary działań Rynek zbóż Rynek mleka Rynek mięsa Rynek cukru Rynek skrobi ziemniaczanej Rynek miodu Rynek tytoniu Rynek chmielu Rynek wełny Rynek rzepaku Zakres i formy działań ARR w latach 1990-2004 Formy interwencji zakupy bezpośrednie (pszenica i żyto konsumpcyjne) skup w systemie magazynów autoryzowanych skup zaliczkowy skup zbóż z dopłatą do cen skupu dopłaty do przechowywania poręczenia kredytowe zakupy interwencyjne masła zakupy interwencyjne odtłuszczonego mleka w proszku (OMP) dopłaty do prywatnego przechowywania zapasów (masła, OMP i serów) dopłaty do produkcji OMP i pełnego mleka w proszku (PMP) dopłaty do eksportu OMP i PMP system kwot produkcyjnych (prace dostosowawcze do zasad w UE) zakupy półtusz wieprzowych zakupy ćwierćtusz wołowych dopłaty do prywatnego przechowywania wieprzowiny dopłaty do eksportu półtusz wieprzowych i mięsa wołowego nieodpłatne przekazywanie żywności interwencyjne zakupy cukru dopłaty do eksportu cukru i izoglukozy dopłaty do cukru wykorzystywanego na cele niespożywcze rozliczenie eksportu cukru C wyprodukowanego ponad kwotę A i B pobieranie opłat cukrowych udzielanie poręczeń kredytów na skup buraków cukrowych i przechowywanie cukru (przejęcie cukru za poręczenia kredytowe) zakupy interwencyjne skrobi i innych produktów (suszu spożywczego, przetworów ziemniaczanych) dopłaty kompensacyjne dla producentów skrobi płatności kompensacyjne dla plantatorów ziemniaków skrobiowych dopłaty do eksportu skrobi i innych produktów (mączka ziemniaczana, susz spożywczy, przetwory ziemniaczane) dopłaty dla przedsiębiorców zużywających skrobię do dalszego przerobu na cele niespożywcze zakupy interwencyjne miodu dopłaty do sprzedanego surowca tytoniowego kwotowanie produkcji surowca tytoniowego zakupy interwencyjne zakupy interwencyjne dopłaty do eksportu Administrowanie obrotem towarowym z zagranicą Gospodarowanie rezerwami państwowymi produktów rolno-żywnościowych Opracowanie systemu informacji rynkowej ARR Zaangażowanie ARR w spółkach prawa handlowego Wspieranie rozwoju infrastruktury rynkowej 3

Okres przygotowań do członkostwa Polski w UE Lata 1999-2004 to okres, w którym następowało dalsze zwiększenie konkurencyjności krajowych producentów produktów żywnościowych. Jednocześnie w okresie tym ARR przygotowywała się do pełnienia funkcji agencji płatniczej UE. Działania interwencyjne prowadzone były zgodnie z rocznym programem. Dla produktów objętych tymi działaniami wprowadzono nowe instrumenty, stopniowo dostosowując realizowane mechanizmy do wymagań funkcjonujących w UE. Wśród nich uruchomione zostały dopłaty do przechowywania masła i serów oraz subwencje eksportowe, realizowane przy wywozie odtłuszczonego mleka w proszku (OMP), skrobi ziemniaczanej oraz rzepaku. ARR została wyznaczona już w 2001 r. do pełnienia funkcji agencji płatniczej po akcesji Polski do Unii Europejskiej. Decyzja ta pociągnęła za sobą konieczność wewnętrznej reorganizacji struktur Agencji oraz dostosowania dotychczasowych zasad funkcjonowania do wymogów akredytacyjnych. W ślad za rozszerzaniem przez Komisję Europejską zakresu instrumentów oddziaływania na rynek rolny, ARR sukcesywnie zwiększała zasoby kadrowe. W okresie przygotowań do uzyskania akredytacji niezwykle ważne było wsparcie udzielone Agencji m.in. przez ekspertów z Wielkiej Brytanii, Szwecji, Holandii i Francji w ramach unijnego programu pomocy przedakcesyjnej Phare. W trakcie realizacji projektu programu Phare opracowano materiały wdrożeniowe dla mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej (WPR), które posłużyły następnie do przygotowania szczegółowych procedur realizacji mechanizmów, działań zarządzających i wspomagających, a także broszur informacyjnych. Pracownicy ARR zostali przeszkoleni w zakresie administrowania mechanizmami WPR, natomiast przyszli beneficjenci tych mechanizmów otrzymywali informacje o możliwościach uczestniczenia w nich, a także o warunkach skorzystania z funduszy unijnych. Gmach CBF siedziba ARR 4

Agencja Rynku Rolnego Akredytacja W dniu 31 października 2003 r. ARR przekazała do Ministerstwa Finansów pakiet dokumentów (m.in. aktów wewnętrznych Agencji oraz ksiąg procedur dla poszczególnych mechanizmów WPR) koniecznych do uzyskania akredytacji. Po analizie przedłożonych dokumentów oraz po przeprowadzeniu w ARR badania audytowego, 19 kwietnia 2004 r. Agencja Rynku Rolnego otrzymała bezwarunkową akredytację i status agencji płatniczej, której funkcję skutecznie pełni do dziś. Z dniem wstąpienia Polski do Unii Europejskiej, tj. od 1 maja 2004 r., Agencja rozpoczęła realizację mechanizmów objętych Wspólną Polityką Rolną Unii Europejskiej. Zakres kompetencji ARR W ramach ustawowych kompetencji Agencja: wypłaca środki finansowe uczestnikom administrowanych przez ARR mechanizmów Wspólnej Polityki Rolnej i programów krajowych, wydaje indywidualne rozstrzygnięcia skierowane do beneficjentów tych mechanizmów, prowadzi kontrole potwierdzające spełnienie przez przedsiębiorców warunków uczestnictwa w mechanizmach, w tym prawa do otrzymania środków finansowych bądź prawa do produkcji określonych produktów, na potrzeby administrowanych mechanizmów, a także na potrzeby innych instytucji sektora rolno-spożywczego, administruje środkami finansowymi pochodzącymi z funduszy UE, budżetu państwa oraz funduszy promocji, przekazuje Komisji Europejskiej informacje dotyczące realizowanych mechanizmów WPR, informuje uczestników mechanizmów o decyzjach podjętych na szczeblu Unii Europejskiej, dotyczących administrowanych przez ARR instrumentów wsparcia w ramach WPR oraz o warunkach udziału w poszczególnych mechanizmach, gromadzi, analizuje, przetwarza i udostępnia informacje dotyczące rynków podstawowych produktów rolnych i żywnościowych w Polsce i za granicą oraz przygotowuje prognozy dotyczące tych rynków, uczestniczy w procesie decyzyjnym UE w zakresie realizowanych zadań. 5

Podstawy prawne Działalność ARR regulują zarówno akty prawa krajowego, jak i unijnego. Do podstawowych aktów prawa krajowego należą: Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o Agencji Rynku Rolnego i organizacji niektórych rynków rolnych. Ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych. Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o organizacji rynku mleka i przetworów mlecznych. Ustawa z dnia 19 grudnia 2003 r. o organizacji rynków owoców i warzyw, rynku chmielu, rynku tytoniu oraz rynku suszu paszowego. Ustawa z dnia 22 stycznia 2004 r. o wyrobie i rozlewie wyrobów winiarskich, obrocie tymi wyrobami i organizacji rynku wina. Ustawa z dnia 20 grudnia 2002 r. o organizacji niektórych rynków rolnych. Ustawa z dnia 26 stycznia 2007 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o administrowaniu obrotem towarowym z zagranicą. Ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o biokomponentach i biopaliwach ciekłych. Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 7 lutego 2008 r. w sprawie nadania statutu Agencji Rynku Rolnego. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 19 kwietnia 2004 r. w sprawie ustanowienia Agencji Rynku Rolnego agencją płatniczą. Rozporządzenie Ministra Finansów z dnia 9 listopada 2006 r. w sprawie przyznania Agencji Rynku Rolnego akredytacji jako agencji płatniczej w zakresie uruchamiania środków pochodzących z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji. W zakresie prawa Unii Europejskiej, określającego kompetencje i sposób realizacji działań ARR, na szczególną uwagę zasługują: Rozporządzenie Rady (WE) nr 1234/2007 z dnia 22 października 2007 r. ustanawiające wspólną organizację rynków rolnych oraz przepisy szczegółowe dotyczące niektórych produktów rolnych (rozporządzenie o jednolitej wspólnej organizacji rynku) wraz z szeregiem rozporządzeń wykonawczych Komisji Europejskiej regulujących sposób realizacji poszczególnych instrumentów wsparcia. Rozporządzenie Rady (WE) nr 73/2009 z dnia 19 stycznia 2009 r. ustanawiające wspólne zasady dla systemów wsparcia bezpośredniego dla rolników w ramach wspólnej polityki rolnej i ustanawiające określone systemy wsparcia dla rolników, zmieniające rozporządzenia (WE) nr 1290/2005, (WE) nr 247/2006, (WE) nr 378/2007 oraz uchylające rozporządzenie (WE) nr 1782/2003 wraz z regulacjami wykonawczymi. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1290/2005 z dnia 21 czerwca 2005 r. w sprawie finansowania wspólnej polityki rolnej. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 885/2006 z dnia 21 czerwca 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania rozporządzenia Rady (WE) nr 1290/2005 w zakresie akredytacji agencji płatniczych i innych jednostek, jak również rozliczania rachunków EFGR i EFRROW. Rozporządzenie Komisji (WE) nr 1535/2007 z dnia 20 grudnia 2007 r. w sprawie zastosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy de minimis w sektorze produkcji rolnej. 6

Agencja Rynku Rolnego Organizacja ARR W strukturze organizacyjnej ARR wyodrębnia się Centralę oraz 16 oddziałów z siedzibami w każdym mieście wojewódzkim. Na czele Agencji stoi Prezes, który kieruje jej działalnością i reprezentuje ARR na zewnątrz. Prezes Agencji sprawuje swoje funkcje przy pomocy: zastępców, dyrektorów komórek organizacyjnych w Centrali oraz dyrektorów Oddziałów Terenowych. Prezes ARR nadzoruje działanie Zespołu Prawnego oraz biur: Zarządzania Kapitałem Ludzkim, Administracyjnego, Analiz i Programowania, Audytu Wewnętrznego, Kontroli Wewnętrznej, Kontroli Technicznych, Promocji Żywności oraz Współpracy Międzynarodowej. Zastępcy Prezesa nadzorują pracę następujących biur: Produktów Roślinnych, Produktów Zwierzęcych, Wspierania Konsumpcji, Administrowania Obrotem Towarowym z Zagranicą, a także Biura Organizacyjnego, Teleinformatyki, Informacji, Finansowo-Księgowego, Cukru i Biopaliw oraz Kwotowania Produkcji Mleka. Podstawowe założenie, na którym oparta jest struktura organizacyjna Agencji, to zapewnienie elastyczności i efektywności działania oraz pełnego wykorzystania jej zasobów. Rozłożenie zakresu uprawnień do podejmowania decyzji i przekazanie ich na niższe szczeble zarządzania pozwala na zapewnienie bezpośredniego kontaktu z klientami oraz ułatwia rozpoznawanie ich realnych potrzeb, co umożliwia kompleksową realizację działań i skuteczną pomoc beneficjentom. Struktura organizacyjna uwarunkowana jest również, wynikającym z przepisów prawodawstwa UE, obowiązkiem zachowania przez agencję płatniczą rozdzielności funkcji: autoryzacji zapłaty (potwierdzającej wypełnienie przez beneficjentów niezbędnych warunków do otrzymania środków finansowych), realizacji tej zapłaty oraz jej księgowania. Działające w ramach struktur ARR służby kontroli technicznych, zlokalizowane na terenie całej Polski, pozwalają zapewnić odpowiedni poziom weryfikacji uprawnień be- neficjentów do otrzymania środków finansowych. Służby te dokonują czynności sprawdzających i weryfikacyjnych w siedzibie beneficjenta bądź w miejscach, gdzie odbywa się proces produkcji lub przetwórstwa. Od 2004 r. do końca I kw. 2010 r. służby techniczne ARR wykonały ponad 120 tys. zadań kontrolnych. Nasilenie kontroli w poszczególnych mechanizmach wykazuje dużą zmienność i jest uzależnione od aktywności beneficjentów. Liczba kontroli wykonanych przez Sekcje Kontroli Technicznych ARR w latach 2004-2009 30 000 25 000 20 000 15 000 10 000 5000 0 3481 2004 24 629 23 969 19 509 24 994 22 394 2005 2006 2007 2008 2009 Agencja Rynku Rolnego posiada wysoko wykwalifikowaną kadrę (planowe zatrudnienie w ARR wynosi 1300 pracowników). Dzięki kompleksowemu systemowi szkoleń (w szczególności w okresie przygotowań do przyjęcia funkcji agencji płatniczej) pracownicy Agencji są profesjonalnie przygotowani do realizacji swoich zadań. 7

Pracujemy zgodnie z najwyższymi standardami Jakość pracy w Agencji wynika z wdrożenia i przestrzegania szeregu norm dotyczących podziału zadań, organizacji pracy, zarządzania oraz zapewnienia bezpieczeństwa systemów wymiany informacji i danych. Spełnianie przez ARR wymogów akredytacyjnych, ustanowionych dla agencji płatniczych UE przez Komisję Europejską, pozwala bez zakłóceń wypłacać środki finansowe beneficjentom mechanizmów WPR i dokonywać bieżących rozliczeń z Europejskim Funduszem Rolniczym Gwarancji. Jednocześnie, aby zapewnić najwyższy poziom realizacji zadań, Agencja Rynku Rolnego wdrożyła i certyfikowała system zarządzania jakością w oparciu o normę PN-EN ISO 9001:2009. System stosowany w ARR usprawnia współpracę na każdym szczeblu organizacyjnym, sprzyja redukcji obciążeń administracyjnych nakładanych na beneficjentów oraz wpływa na podniesienie jakości wykonywanych zadań. Uroczystość wręczenia Certyfikatu Systemu Zarządzania Jakością PCBC oraz międzynarodowego certyfikatu IQnet w trakcie Międzynarodowych Targów Wyrobów Spożywczych Polagra-Food 2009. Wprowadzone w Agencji (zgodnie z normą PN-ISO/IEC 17799) zasady zarządzania bezpieczeństwem informacji zapewniają odpowiedni stopień zaangażowania pracow- ników Agencji w utrzymanie bezpieczeństwa systemów informacyjnych oraz służą określeniu kierunków rozwoju zarządzania bezpieczeństwem tych systemów. W celu sprawowania bieżącej samooceny i kontroli funkcjonują, w ramach struktury organizacyjnej ARR, komórki i stanowiska, których zadaniem jest czuwanie nad przestrzeganiem wdrożonych norm: niezależny audyt wewnętrzny, który realizuje swoje funkcje zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Praktyki Zawodowej Audytu Wewnętrznego opracowanymi przez The Institute of Internal Auditors, określonymi przez Ministra Finansów jako standardy audytu wewnętrznego w jednostkach sektora finansów publicznych, wykwalifikowani kontrolerzy Biura Kontroli Wewnętrznej, którzy w oparciu o europejskie wytyczne dotyczące stosowania standardów kontroli INTOSAI badają i eliminują ewentualne nieprawidłowości w wewnętrznej pracy poszczególnych komórek ARR, wpływając na usprawnienie ich pracy, niezależni auditorzy wewnętrzni Systemu Zarządzania Jakością, którzy sprawdzają, czy w praktyce są wdrożone zasady wynikające z normy PN-EN ISO 9001:2009 oraz wskazują możliwości rozwoju i doskonalenia systemu. Agencja Rynku Rolnego poddawana jest systematycznym kontrolom zewnętrznym prowadzonym zarówno przez krajowe służby kontrolne i certyfikujące oraz urzędy nadzorujące pracę ARR, jak i służby audytowe funkcjonujące w ramach organów Unii Europejskiej. Działania ARR są na bieżąco analizowane i oceniane, a ich wyniki służą wprowadzaniu zmian optymalizujących jej funkcjonowanie. W ramach przygotowań do wdrożenia systemu zażądzania jakością ISO, w wyniku przeglądu dokumentów Agencji, zostały uproszczone procedury wewnętrzne, co wpłynęło na znaczne usprawnienie obsługi klientów ARR. 8

Agencja Rynku Rolnego Źródła finansowania działań ARR Administrowane przez ARR mechanizmy WPR są finansowane przede wszystkim z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji. Niektóre mechanizmy wymagają także współfinansowania ze strony Polski. Fundusze na ten cel pochodzą z budżetu krajowego bądź ze środków przekazywanych przez organizacje zrzeszające producentów, przetwórców i przedsiębiorców lub przez samych beneficjentów. Krajowe programy pomocy (w tym płatności uzupełniające w sektorze skrobi i tytoniu), realizowane przez Agencję, finansowane są w całości z budżetu państwa. Działania wynikające z ustawy o funduszach promocji produktów rolno-spożywczych finansowane są ze składek pobieranych od uczestników rynku rolno-spożywczego z poszczególnych sektorów. ARR administruje tymi środkami na zasadach określonych w ustawie. Struktura źródeł finansowania wydatków ARR 2010 1669 mln zł* 2009 2605 mln zł 2008 1156 mln zł 2007 925 mln zł 2006 1600 mln zł 2005 1391 mln zł V-XII 2004 120 mln zł 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Wydatki finansowane z funduszy UE Wydatki z budżetu krajowego * prognoza 9

Beneficjenci Beneficjentami działań ARR są producenci rolni, przedsiębiorcy zajmujący się produkcją, przechowywaniem lub przetwórstwem produktów rolno-spożywczych, zakupem i sprzedażą tych produktów na terenie UE oraz ich eksportem i importem, a także organizacje zrzeszające ww. podmioty. Znaczna część udzielanej pomocy adresowana jest również do organizacji charytatywnych oraz placówek oświatowych. Podstawowe informacje dotyczące wszystkich beneficjentów ARR są gromadzone w Centralnym Rejestrze Przedsiębiorców prowadzonym przez Agencję. Każdemu podmiotowi nadawany jest indywidualny numer, którym posługuje się w kontaktach z ARR. Beneficjenci mogą składać wnioski w formie papierowej oraz w formie elektronicznej na elektronicznych nośnikach danych lub za pośrednictwem poczty elektronicznej. W przypadku niektórych mechanizmów funkcjonują już e-aplikacje umożliwiające wypełnianie i składanie dokumentów online. Stoisko informacyjne ARR podczas Międzynarodowych Targów Wyrobów Spożywczych Polagra-Food, wrzesień 2009 r. 10

Agencja Rynku Rolnego Działania ARR Obszar działań Agencji w zakresie wsparcia rynku rolno- -spożywczego obejmuje ponad 20 grup towarowych i ponad 50 mechanizmów WPR. W ramach ustawowych zadań ARR realizuje działania związane z promocją i informacją dotyczącą produktów rolno- -spożywczych, wykonuje analizy rynkowe i wspomaga polskich przedsiębiorców w dotarciu ze swoimi produktami na rynki krajów trzecich. Beneficjenci uczestniczący w mechanizmach administrowanych przez ARR uzyskali w okresie od przystąpienia do UE do lipca 2010 r. wsparcie finansowe w wysokości ponad 8,6 mld zł. I. REGULACJA I WSPARCIE RYNKU WEWNĘTRZNEGO Działania interwencyjne zakup i sprzedaż Działania interwencyjne mogą być stosowane w przypadku wystąpienia zaburzeń na rynku zbóż, odtłuszczonego mleka w proszku, masła i wołowiny, a podstawą ich uruchamiania są unijne akty prawne. Działania te polegają na zakupie produktów po cenie interwencyjnej (lub w ramach procedury przetargowej), następnie magazynowaniu ich w formie zapasów interwencyjnych i ponownym wprowadzeniu na rynek w ramach sprzedaży interwencyjnej bądź przeznaczeniu do rozdysponowania w ramach mechanizmu pomocy żywnościowej. Sprzedaż zapasów interwencyjnych odbywa się w formie przetargu i jest uruchamiana w drodze decyzji Komisji Europejskiej. Od momentu wstąpienia Polski do UE Agencja prowadziła interwencyjny zakup i interwencyjną sprzedaż zbóż, cukru, masła i odtłuszczonego mleka w proszku. W latach 2004-2010 interwencyjnie zakupiono 2 136,5 tys. ton zbóż. Największe zakupy interwencyjne zbóż miały miejsce w latach gospodarczych 2004/2005, 2005/2006 i 2009/2010, w których to zakupiono odpowiednio: 978,8 tys. ton, 711,2 tys. ton i 366,0 tys. ton. W tym samym okresie na rynku mleka dokonano interwencyjnego zakupu 6,5 tys. ton masła i 20,5 tys. ton odtłuszczonego mleka w proszku. W przypadku OMP zakupy miały miejsce wyłącznie w roku 2009. Podstawą sprzedaży produktów rolnych zgromadzonych w ramach zapasów interwencyjnych były decyzje Komisji Europejskiej. Zgromadzone w Polsce zapasy interwencyjne zbóż, masła i odtłuszczonego mleka w proszku były sprzedawane na eksport (zboża) lub uzupełniały podaż na rynku wewnętrznym, a także były przeznaczone do wykorzystania w ramach programu Dostarczanie nadwyżek żywności najuboższej ludności UE. Struktura wydatków ARR związanych z interwencyjnym zakupem i prywatnym przechowywaniem w okresie maj 2004 maj 2010 Cukier 30,12% Sery 0,01% OMP 8,72% Masło 3,83% Wieprzowina 0,51% Zboża 56,81% Prywatne przechowywanie Stabilizacji podaży określonych produktów rolno-spożywczych sprzyja przyznawanie przez ARR dopłat beneficjentom decydującym się na okresowe niewprowadzanie na rynek UE określonych ilości produktów poprzez ich przechowanie na warunkach ustanowionych prawodawstwem unijnym. Ten sposób stabilizowania sytuacji rynkowej może być stosowany przede wszystkim w odniesieniu do masła, cukru białego, niektórych produktów sektora wołowiny i cielęciny, wieprzowiny oraz mięsa baraniego i koziego. 11

Systemy limitowania produkcji Działania Agencji w zakresie przyznawania producentom praw do produkcji w ramach przydzielanych limitów (kwot produkcyjnych) oraz monitorowania ich wykorzystania realizowane są na rynkach mleka, cukru 1 i skrobi ziemniaczanej. Celem przyznawania limitów produkcji jest ograniczenie podaży do poziomu zapewniającego równowagę na danym rynku bądź ograniczenie wsparcia finansowego do takiej ilości produkcji, która odpowiada zapotrzebowaniu rynkowemu lub jest uwarunkowana innymi przesłankami społeczno- -ekonomicznymi występującymi w danym regionie UE. Obowiązkowo objęci kwotami są producenci mleka i cukru. Producenci skrobi ziemniaczanej, których udział w systemie jest dobrowolny, otrzymują wsparcie w postaci dopłat do produkcji. W ramach realizacji mechanizmu kwotowania produkcji skrobi ziemniaczanej Agencja corocznie wypłaca jej producentom średnio ok. 10 mln zł. W ramach administrowania systemem kwot mlecznych ARR podejmuje szereg działań polegających m.in. na: rejestracji podmiotów skupujących mleko, rejestracji wniosków i wydawaniu decyzji o przyznaniu lub cofnięciu kwot indywidualnych, obsłudze transferów i konwersji kwot indywidualnych, monitoringu liczby dostawców hurtowych i bezpośrednich, kontroli ilości mleka wprowadzonego do obrotu w danym roku kwotowym, monitoringu zawartości tłuszczu w skupionym mleku oraz podziale krajowej rezerwy kwoty krajowej. PŁATNOŚCI UZUPEŁNIAJĄCE Przyjęty przez Polskę system uzupełniających płatności bezpośrednich umożliwia stosowanie w wybranych sektorach rolnych dodatkowego wsparcia w formie płatności finansowanych z budżetu krajowego. Z tego tytułu ARR realizuje: płatności związane z produkcją dla plantatorów ziemniaków skrobiowych oraz dla producentów surowca tytoniowego (realizacja płatności związanych z produkcją tytoniu została ostatecznie zakończona w lipcu 2010 r.), Krajowe kwoty mleczne przysługujące państwom członkowskim UE (łącznie 149 687 tys. ton) w roku kwotowym 2010/2011 (w tys. ton) Malta Cypr Luksemburg Słowenia Estonia Łotwa Grecja Bułgaria Słowacja Litwa Portugalia Węgry Finladia Republika Czeska Austria Rumunia Szwecja Belgia Dania Irlandia Hiszpania Polska Włochy Holandia Wielka Brytania Francja Niemcy 0 5000 10 000 15 000 20 000 25 000 30 000 Środki wypłacone przez ARR w ramach płatności uzupełniających do skrobi i tytoniu od akcesji Polski do UE (w tys. zł) 350 000 300 000 250 000 200 000 150 000 100 000 50 000 1 W przypadku cukru Agencja nie bierze udziału w przyznawaniu kwot produkcyjnych. 0 V-XII 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010* * prognoza 12

Agencja Rynku Rolnego płatności niezwiązane z produkcją dla producentów rolnych w sektorze skrobi ziemniaczanej i tytoniu, w ra- mach limitów środków finansowych zatwierdzonych przez Komisję Europejską do wykorzystania w danym roku gospodarczym. Z całkowitej kwoty środków wydatkowanych od akcesji Polski do UE na płatności uzupełniające, 90% zostało wypłaconych producentom surowca tytoniowego, a 10% plantatorom ziemniaków skrobiowych. Dopłaty do produkcji, przetwórstwa i spożycia Na wniosek zainteresowanych przedsiębiorców Agencja może udzielić dopłat do produkcji suszu paszowego oraz dopłat do przetwórstwa słomy lnianej i konopnej na włókno. W przypadku wystąpienia trudnej sytuacji na rynku na podstawie decyzji Komisji Europejskiej Agencja może udzielać również dopłat do odtłuszczonego mleka w proszku wykorzystywanego do produkcji pasz lub odtłuszczonego mleka do produkcji kazeiny i kazeinianów. W przeszłości Agencja udzielała dopłat do cukru wykorzystywanego w przemyśle chemicznym, zakupu masła przez instytucje i organizacje niedochodowe, przetwórstwa masła, masła skoncentrowanego i śmietanki oraz wykorzystania oliwy z oliwek w przetwórstwie. Dopłaty do produkcji 62 943 Wydatki ARR na poszczególne grupy dopłat w okresie maj 2004 maj 2010 (w tys. zł) Dopłaty do spożycia (m.in. Szklanka mleka i Owoce w szkole ) 484 607 Wydatki ARR na program Szklanka mleka od akcesji Polski do UE (w tys. zł) 200 000 180 000 160 000 140 000 120 000 100 000 80 000 60 000 40 000 20 000 0 V-XII 2004 Dopłata unijna 2005 2006 2007 2008 2009 2010* Dopłata krajowa Dopłaty mają na celu zapewnienie stabilizacji rynków tych produktów oraz usprawnienie powiązań i współpracy pomiędzy dostawcami surowca a przetwórcami. W celu zwiększenia konsumpcji określonych produktów spożywczych oraz kształtowania wśród społeczeństwa zdrowych nawyków żywieniowych ARR wspiera spożywanie przez dzieci w wieku szkolnym i przedszkolnym mleka, jogurtów oraz serów i serków. Środki na ten cel pochodzą obecnie z trzech źródeł: budżetu unijnego, budżetu krajowego oraz z Funduszu Promocji Mleka. Dzięki udzielanym przez ARR dopłatom dzieci i młodzież uczęszczająca do przedszkoli i szkół (z wyłączeniem szkół wyższych) może otrzymać dziennie 0,25 l mleka lub innych przetworów mlecznych bezpłatnie bądź za symboliczną opłatą. * prognoza wydatków Fundusz Promocji Mleczarstwa (obecnie Fundusz Promocji Mleka) Dopłaty do przetwórstwa 6989 Program Szklanka mleka cieszy się coraz większym zainteresowaniem beneficjentów, wydatki na jego realizację sukcesywnie rosną, a podstawowe założenia programu wdrażane są na coraz większą skalę. 13