1 Wewnętrzny System Oceniania- wiedza o społeczeństwie. Opracowała mgr Barbara Ziarko I. Cele ogólne nauczania wiedzy o społeczeństwie w szkole ponadgimnazjalnej, zgodnie z podstawą programową zawartą w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 26 02 2002 r. (Dz. U. Nr 51 poz. 458 z późniejszymi zmianami) są następujące: II. 1. motywacji i zdolności do indywidualnej i zbiorowej aktywności społecznej na gruncie szacunku dla własnego państwa i prawa oraz rozwijanie poczucia współodpowiedzialności za społeczeństwo i państwo. 2. Rozwijanie cnót obywatelskich i społecznych, patriotyzmu i odpowiedzialności za dobro wspólne. 3. Doskonalenie umiejętności oceny stanowisk i działań uczestników Ŝycia publicznego z punktu widzenia podstawowych wartości Ŝycia społecznego. 4. Rozumienie i nabywanie umiejętności stosowania przepisów prawa. 5. Pogłębianie toŝsamości narodowej i kulturowej. II. Przedmiotem oceny z wiedzy o społeczeństwie są: a) Wiedza i jej rozumienie: - pamiętanie i rozumienie faktów, zjawisk, pojęć, procesów, które są charakterystyczne dla omawianych problemów na danym etapie rozwoju cywilizacyjnego. - rozumienie procesów charakterystycznych dla przemian społecznych, politycznych, gospodarczych, kulturowych rozgrywających się w ciągu rozwoju cywilizacyjnego ludzkości, - dostrzeganie i umiejętność wyjaśniania związków przyczynowo- skutkowych w kaŝdej dziedzinie aktywności człowieka, jak równieŝ ukazania wzajemnego przenikania się i uzupełniania się. b) Umiejętności: - poszukiwanie i gromadzenie informacji z zakresu wiedzy o społeczeństwie, - prowadzenie dyskusji, logicznej argumentacji i przekonania do swoich racji adwersarzy, - biegłe posługiwanie się pojęciami, - zastosowanie w praktyce wiadomości z innych przedmiotów, - dostrzeganie zmienności zjawisk społecznych i politycznych oraz procesów, które je wywołują wraz z ich moŝliwymi konsekwencjami. c) Wartości: - szacunek do przeszłości, teraźniejszości, który umoŝliwi prawidłowy osąd procesów dziejowych ( społecznych, gospodarczych, politycznych, kulturowych), - szacunek dla własnego narodu i państwa oraz innych społeczeństw i narodów oraz grup kulturowych, - przygotowanie do Ŝycia w demokratycznym państwie prawa, - znajomość i respektowanie praw człowieka, - przygotowanie do aktywnego uczestnictwa w Ŝyciu politycznym własnego państwa i w zjednoczonej Europie.
2 III. Formy oceniania: a) wypowiedzi ustne, b) klasowe prace pisemne ( kartkówki, testy, sprawdziany) c) prace pisemne ( wypracowania, notatki) d) referaty, e) dodatkowe ( olimpiady, konkursy, uroczystości) f) praca w grupie, udział w dyskusji, prezentacja projektu, g) praca z tekstem źródłowym i innymi materiałami źródłowymi. Pisemne prace klasowe są przeprowadzane z zachowaniem zasad określonych w WSO. Uczeń powinien być oceniany rytmicznie w ciągu całego semestru, a ocena winna odzwierciedlać róŝne formy kontroli. Minimalna liczba ocen w semestrze zaleŝy od liczby godzin przedmiotu w tygodniu i musi być większa o jeden. Obecność na sprawdzianach jest obowiązkowa. W przypadku nieobecności usprawiedliwionej uczeń powinien zaliczyć sprawdzian w ciągu 2 tygodni. Termin sprawdzianu ustala z nauczycielem. W przypadku niezaliczenia sprawdzianu w w/w terminie uczeń otrzymuje oceną niedostateczną. JeŜeli nieobecność jest nieusprawiedliwiona uczeń zalicza sprawdzian na najbliŝszej lekcji. Uczeń ma prawo poprawić ocenę niedostateczną, którą otrzymał ze sprawdzianu. Termin i formę poprawy ustala z nauczycielem. Poprawa oceny pozytywnej moŝe nastąpić za zgodą nauczyciela. IV. Sposoby informowania uczniów i rodziców o wymaganiach edukacyjnych, osiągnięciach i sposobach ich sprawdzania zostały określone w WSO. V. Obowiązujące treści nauczania w zakresie podstawowym. SPOŁECZEŃSTWO 1. Jednostka a społeczeństwo. 2. Naród i toŝsamość narodowa. 3. Grupy, więzi i stosunki społeczne. 4. Struktura społeczeństwa i jego podziały. 5. Prawidłowości Ŝycia społecznego. 6. Instytucje społeczne. 7. Społeczeństwo polskie w dobie transformacji. 8. Kulturowe i etyczne aspekty Ŝycia społecznego. 9. Społeczeństwo obywatelskie.
3. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: społeczeństwo, rola społeczna, indywidualizm, grupa społeczna, więź społeczna, klasa społeczna, warstwa społeczna, normy społeczne, socjalizacja, stratyfikacja, awans społeczny, społeczeństwo zamknięte, społeczeństwo otwarte, migracja, naród, świadomość narodowa, nacjonalizm, ksenofobia, patriotyzm, szowinizm, rasizm, kosmopolityzm, globalizacja, komercjalizacja, autorytaryzm, totalitaryzm. Rozumieją związki pomiędzy kształtowaniem się jednostki a Ŝyciem społecznym, RozróŜniają klasyfikacje grup społecznych, Rozumieją, na czym polega proces socjalizacji jednostki, Znają klasyfikację więzi i stosunków społecznych, Omawiają współczesne czynniki budujące poczucie toŝsamości narodowej, Znają róŝne koncepcje sprawiedliwości społecznej i rozumieją, do jakich skutków społecznych prowadzi ich zastosowanie, Rozumieją róŝnice między róŝnymi sposobami ujmowania struktury społecznej i dostrzegają wpływ tych schematów na kształtowanie się postaw w Ŝyciu społecznym, Wiedzą, jakie czynniki wpływają na pozycje jednostki w społeczeństwie i na jej motywacje, Znają róŝne sposoby rozumienia kultury, Rozumieją przyczyny i rozmiary zagroŝeń wynikających z procesu transformacji, RozróŜniają funkcje instytucji społecznych i określają ich skuteczność, Omawiają współczesne problemy społeczeństwa polskiego, Rozumieją przyczyny kształtowania się subkultur i rozpoznają perspektywy i zagroŝenia wynikające z ich istnienia, Oceniają status i sytuację róŝnych grup społecznych, POLITYKA 1. Współczesne doktryny polityczne. 2. Demokracja. 3. Obywatel w społeczeństwie demokratycznym. 4. Państwo. 5. Ustrój polityczny Rzeczypospolitej Polskiej. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: ideologia, doktryna polityczna, program polityczny, demokracja, demokracja bezpośrednia, demokracja pośrednia, państwo prawa, suwerenność, pluralizm polityczny, partia polityczna, konstytucjonalizm, praworządność, konformizm, kultura polityczna, państwo, władza państwowa, legitymizacja władzy, reŝim państwowy, konstyt cja, zasady wymiaru sprawiedliwości, mandat poselski, immunitet, egzekutywa, Wymieniają podstawowe ideologie i doktryny polityczne, Ukazują historyczny rozwój idei demokracji od staroŝytności do Xxi wieku, Znają róŝnice miedzy demokracją bezpośrednią a pośrednią,
4 Znają róŝne formy aktywności obywateli w społeczeństwie demokratycznym, Znają roŝne koncepcje genezy państwa i jego cechy, Rozpoznają róŝne formy władzy, Rozumieją, jaką rolę odgrywa konstytucja w państwach demokratycznych, Wymieniają polskie konstytucje, znają historyczne okoliczności uchwalenia Konstytucji RP z 1997 roku, Znają katalog praw zawartych w konstytucji, Znają tryb i zasady wyłaniania parlamentu oraz jego funkcje, Znają zasady wybierania Prezydenta RP oraz jego kompetencje Znają tryb powoływania i odwoływania Rady Ministrów oraz jej podstawowe kompetencje, Znają podstawowe zadania i funkcje poszczególnych gałęzi władzy sadowniczej w Polsce, Charakteryzują ustrój samorządowy w Polsce i sposób powoływania samorządu terytorialnego, Znają kompetencje i zadania władz samorządu gminnego, powiatowego i wojewódzkiego, Czytają ze zrozumieniem źródła prawne, Charakteryzują określone w Konstytucji RP zasady ustrojowe, posługując się jej tekstem, Oceniają, z własnego punktu widzenia, zasadność istnienia immunitetu poselskiego i senatorskiego, Oceniają, jakie znaczenie ma samorządność lokalna w państwie demokratycznym. PRAWO 1. Propedeutyka wiedzy o prawie 2. Prawa człowieka. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: norma postępowania, prawo, prawo stanowione, prawo naturalne, przepis prawny, akt prawny, dekret, ratyfikacja, umowa międzynarodowa, akt wykonawczy, akt wewnętrzny, jurysdykcja, praworządność, prawa człowieka, prawo anglosaskie, prawo kontynentalne, prawo formalne, prawo materialne, Znają róŝne rodzaje norm i ich przykłady, Rozumieją róŝnice zachodzące miedzy róŝnymi sposobami rozumienia prawa, Znają funkcje prawa i rozumieją ich istotę, rozpoznają jaka funkcje pełni prawo w konkretnych przypadkach, Znają rodzaje i gałęzie prawa oraz ich zakres przedmiotowy Znają hierarchię aktów prawnych, porównują róŝne akty prawne w państwie, Rozpoznają normy prawne w wybranych przepisach prawa, Wyszukują przepisy prawne w róŝnych źródłach, Przedstawiają sposoby publikacji norm prawnych, Rozumieją znaczenie Konstytucji w procesie tworzenia prawa, Znają główne postanowienia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, RozróŜniają generacje praw człowieka i wyjaśniają, jakie prawa zawierają, Znają katalog podstawowych praw człowieka i charakteryzują prawa obywatelski, polityczne, gospodarcze, socjalne, kulturalne, Znają systemy ochrony praw człowieka, Wymieniają organizacje międzyrządowe i pozarządowe ochrony praw człowieka,
5 Wyjaśniają przyczyny łamania praw człowieka, Samodzielnie oceniają skuteczność realizowania poszczególnych funkcji prawa w naszym kraju, Potrafią dokonać rozbioru przykładowej normy prawnej, Oceniają skuteczność prawa w Polsce. POLSKA, ŚWIAT, EUROPA 1. Integracja. Polska w Europie i świecie. 2. Ład międzynarodowy, konflikty i systemy bezpieczeństwa. 3. Problemy współczesnego świata. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: integracja, procesy integracyjne, akredytacja, globalizacja, Wspólnoty Europejskie, integracja militarna, NATO, terytoria powiernicze, polonia, stereotyp, ład międzynarodowy, terroryzm, zimna wojna, Ŝelazna kurtyna, dziura ozonowa, efekt cieplarniany, Znają czynniki decydujące o wzroście znaczenia stosunków międzynarodowych, Znają genezę integracji europejskiej po II wojnie światowej, Charakteryzują drogę Polski do UE, Oceniają proces integracji z punktu widzenia własnego systemu wartości, Przedstawiają działalność organów UE, Znają prawa przysługujące obywatelom UE, Wiedzą, na czym polega szczególny charakter prawa stanowionego przez UE, Rozumieją rolę, jaką we współczesnym świecie odgrywa ONZ Charakteryzują działania Polski w ramach ONZ, NATO, OBWE, Radzie Europy, Rozumieją genezę terroru międzynarodowego, Rozumieją źródła współczesnych konfliktów międzynarodowych, Wiedzą, jakie problemy współczesnego świata mają charakter globalny, Znają zjawiska powodujące niestabilność wewnętrzną nowych demokracji Rozumieją powody, dla których walka z terroryzmem stała się współczesnym politycznym priorytetem dla wielu państw, Oceniają czy bezpośrednie interwencje zbrojne są skutecznym środkiem likwidowania konfliktów lokalnych oraz uzasadniają swoje stanowisko posługując się wybranymi przykładami, Oceniają czy konflikty zbrojne stanowią współczesne zagroŝenie dla globalnego pokoju, VI. Obowiązujące treści nauczania w zakresie rozszerzonym obejmują materiał programowy zakresu podstawowego oraz dodatkowo : SPOŁECZEŃSTWO 1. Formy organizacji społeczeństwa. 2. Struktura społeczeństwa polskiego.
6 Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: klasa średnia, struktura społeczna, Znają podstawowe cechy historycznych i współczesnych typów społeczeństw, rozumieją związki przyczynowo- skutkowe prowadzące do ich przemian, Wiedzą, do jakich zmian moŝe dojść w procesie kształtowania się społeczeństwa postindustrialnego, Oceniają z punktu widzenia jednostki i społeczeństwa zmiany, które zachodzą w związku z kształtowaniem się społeczeństwa postindustrialnego, POLITYKA 1. Współczesne ideologie i partie polityczne występujące w Polsce i na świecie. 2. Aktywność polityczna obywateli w społeczeństwach demokratycznych. 3. Społeczeństwo obywatelskie w państwie demokratycznym. 4. ZagroŜenia dla współczesnej demokracji. 5. Wybrane modele ustrojowe współczesnych państw demokratycznych. Definiują i wyjaśniają znaczenie pojęć: Konserwatyzm, liberalizm, myśl chrześcijańskodemokratyczna, nauka społeczna Kościoła, anarchizm, syndykat, feminizm, pacyfizm, gandyzm, ekologizm, ruch emancypacyjny, sufraŝystki, humanitaryzm, pragmatyzm, osobowość prawna, fundacja, stowarzyszenie, system partyjny, apartheid, system prezydencki, system parlamentarny, system mieszany, system komitetowy, system kanclerski, Rozumieją, jakie relacje zachodzą pomiędzy ideologią, doktryną polityczną a programem politycznym; wiedzą, jaki wpływ na ewolucję doktryn politycznych miał upadek bloku socjalistycznego, Wyjaśniają wpływ róŝnych dziedzin Ŝycia np. ekonomii, socjologii, prawa, kultury na treść programów politycznych, Porównują wybrane programy polityczne, Dokonują klasyfikacji partii ze względu na strukturę organizacyjną i program politycznospołeczny, Wiedzą, jakie czynniki róŝnicują partie działające na obecnej scenie politycznej Polski, Znają charakterystyczne cechy systemu prezydenckiego, parlamentarnego, komitetowego, mieszanego, kanclerskiego; omawiają poszczególne systemy na wybranych przykładach, Wiedzą, jakie zjawiska są zagroŝeniem dla współczesnej demokracji, w tym polskiej, Oceniają, w jakim stopniu tendencje charakteryzujące ewolucje partii i ideologii na świecie odzwierciedlały się w przemianach zachodzących w kształcie polskiego systemu partyjnego. PRAWO 1. System prawny Rzeczypospolitej Polskiej.
7 2. Obywatel w sądzie. Definiują i wyjaśniają pojęcia: decyzja precedensowa, proces legislacyjny, inicjatywa ustawodawcza, zdolność prawna, prawo rzeczowe, prawo zobowiązań, prawo spadkowe, prawo pracy, sankcje prawne, sankcje karne, zasada prawdy materialnej, zasada obiektywizmu, zasada domniemania niewinności, zasada równouprawnienia stron, zasada publiczności procesu sądowego, powód, pozwany, kasacja, tymczasowe aresztowanie, środek karny, Znają czynniki kształtujące polski system prawny, Wymieniają podstawowe źródła prawa w Polsce, Oceniają, jakie skutki mogą wyniknąć dla prawa krajowego po wejściu Polski do UE, RozróŜniają i oceniają sposoby tworzenia się prawa przez stanowienie i w wyniku praktyki prawotwórczej, Znają wartości chronione w Polskim systemie prawnym i rozumieją ich znaczenie, Charakteryzują poszczególne działy prawa i rozpoznają je w praktyce, Wiedzą, na czym polega postępowanie w procesie cywilnym i w procesie karnym oraz rozumieją, jakie róŝnice między nimi zachodzą, Charakteryzują poszczególne rodzaje kar w Polsce oraz uzasadniają, które z sankcji są najskuteczniejsze w walce z przestępczością w Polsce, Omawiają prawa obywatela w sądzie, Potrafią odnaleźć w aktach prawnych potrzebne im zapisy, Potrafią interpretować przykładowe przepisy prawa, oceniać ich skuteczność i odnosić ich znaczenie do znanych sobie przykładów dnia codziennego, Potrafią sporządzać pisma procesowe. POLSKA, EUROPA, ŚWIAT 1. Polska racja stanu. 2. Problemy globalne współczesnego świata. Definiują i wyjaśniają pojęcia: polityka zagraniczna, interes narodowy, stosunki międzynarodowe, racja stanu, Charakteryzują cele polskiej polityki zagranicznej i zmiany, które nastąpiły po 1989 roku, Oceniają dbałość Polski o interes narodowy, biorąc pod uwagę ostatnie dokonania władz i polskich polityków, Charakteryzują stosunki polityczne i ekonomiczne Polski z sąsiadami, Znają przyczyny występowania nierówności ekonomicznych we współczesnym świecie; wiedzą, w jaki sposób przynaleŝność do róŝnych grup społecznych wiąŝe się z występowaniem nierówności materialnych; znają czynniki materialnego zróŝnicowania społecznego, VII. Poziom wymagań i kryteria oceniania w odniesieniu do skali ocen
8 Wymagania konieczne ocena dopuszczająca Uczeń : Wymienia i przy pomocy nauczyciela wyjaśnia elementarne pojęcia dotyczące Ŝycia politycznego, społecznego i prawnego, Podaje i krótko charakteryzuje przykłady faktów i zjawisk dotyczących Ŝycia politycznego, społecznego i prawa, Podaje i krótko charakteryzuje przykłady faktów o zasięgu lokalnym, regionalnym, krajowym, europejskim, światowym, Odwołuje się do informacji komentowanych na bieŝąco w mediach, Pracuje pod kierunkiem nauczyciela z podręcznikiem, Właściwie posługuje się znanymi sobie pojęciami, Na wybranych przykładach odróŝnia fakty od opinii o faktach, Pracuje w zespole podczas wykonywania niektórych zadań. Wymagania podstawowe ocena dostateczna. Uczeń spełnia wymagania konieczne a ponadto : Wyjaśnia pojęcia pozwalające zrozumieć prawidłowości Ŝycia społecznego, zasady organizacji państwa, stosowanie prawa, a takŝe najwaŝniejsze problemy międzynarodowe, Charakteryzuje fakty i zjawiska uznane przez nauczyciela za najwaŝniejsze dla danego tematu lekcji, Wymienia najwaŝniejsze źródła informacji o bieŝących problemach społecznych i politycznych, Samodzielnie pracuje z podręcznikiem, Posługuje się danymi statystycznymi, słownikami, encyklopediami, Korzystając z róŝnych źródeł informacji, odróŝnia fakty od opinii o faktach, Pozyskuje informacje z róŝnych źródeł na dany temat, posługując się nośnikami elektronicznymi, Uczestniczy w dyskusji podczas lekcji. Wymagania rozszerzające ocena dobra Uczeń spełnia wymagania podstawowe, a ponadto: Wyjaśnia pojęcia pozwalające zrozumieć waŝne zagadnienia do zrealizowanych tematów, Przedstawia i charakteryzuje zjawiska oraz procesy pozwalające zrozumieć powiązania w obrębie poszczególnych działów tematycznych, Prawidłowo selekcjonuje fakty ilustrujące dane zjawisko, Klasyfikuje informacje według określonego kryterium; Wyjaśnia związki przyczynowo - skutkowe między wydarzeniami i zjawiskami; Porównuje wydarzenia i zjawiska; Formułuje własną opinię na podstawie zebranych faktów; Przedstawia własne propozycje podczas pracy indywidualnej na lekcji; Inspiruje i mobilizuje innych uczniów do pracy w czasie wykonywania pracy zespołowej.
9 Wymagania dopełniające ocena bardzo dobra. Uczeń spełnia wymagania rozszerzające, a ponadto: Wyjaśnia zagadnienia pozwalające zrozumieć wszystkie zrealizowane tematy i występujące pomiędzy nimi relacje; Przedstawia oraz charakteryzuje wszystkie przewidziane programem zjawiska i procesy dotyczące społeczeństwa, polityki, prawa i problemów współczesnego świata; Przeprowadza prawidłową hierarchizację faktów i zjawisk według stopnia ich waŝności; Określa znaczenie faktów w określonym procesie społecznym lub politycznym; Dokonuje syntezy posiadanej wiedzy, uwzględniając wszystkie tematy przewidziane programem nauczania; Prawidłowo dobiera argumenty potrzebne do uzasadnienia własnej opinii na podstawie róŝnych źródeł informacji; Kieruje pracą zespołowa na lekcji; Uczestniczy w olimpiadach i konkursach związanych merytorycznie z przedmiotem; Prezentuje na forum szkoły tematykę związaną z przedmiotem. Wymagania ponadprogramowe ocena celująca. Uczeń spełnia wymagania dopełniające, a ponadto: Wyjaśnia znaczenia pojęć z Ŝycia społecznego, prawa i polityki, które wykraczają poza treści zawarte w programie; Przedstawia i charakteryzuje fakty, zjawiska i procesy dotyczące tematyki społecznej, prawnej i politycznej, które stanowią uzupełnienie do tematów zamieszczonych w programie; Dokonuje syntezy posiadanej wiedzy, odwołując się równieŝ do wiadomości i umiejętności z innych przedmiotów nauczanych w szkole; Pisze recenzję ksiąŝki popularnonaukowej lub publicystycznej o tematyce społecznej, prawnej lub politycznej; Jest laureatem lub finalistą olimpiad lub konkursów merytorycznie związanych z przedmiotem szczebla okręgowego. Średnia waŝona: Przyjmuje następującą wagę rodzajów aktywności: - testy, sprawdziany z większej partii materiału waga 4 - wypracowania domowe waga 2 - kartkówka waga 3 - aktywność waga 1 Ustalam na podstawie uzyskanej średniej waŝonej następujące oceny: Celujący 5,51 6.0 Bardzo dobry - 4,51-5,5
Dobry 3,51-4,5 Dostateczny 2,51 3,5 Dopuszczający 1,7 2,5 Niedostateczny 1,69 i mniej. 10
11