Bożena Winczewska Bhp w szkole obowiązki odpowiedzialność dokumentacja PROFESJONALNE PUBLIKACJE DLA SZKÓŁ I PLACÓWEK OŚWIATOWYCH
Bhp w szkole Obowiązki, odpowiedzialność, dokumentacja
Bhp w szkole Autor: Bożena Winczewska Redakcja: Katarzyna Giruć Kierownik grupy wydawniczej: Julita Lewandowska-Tomasiuk Menedżer produktu: Paulina Krzyżanowska Projekt graficzny okładki: Piotr Fedorczyk Korekta Zespół Koordynator produkcji Magdalena Huta Druk MDruk Skład i łamanie Raster studio, Norbert Bogajczyk ISBN 978-83-269-3594-7 Wydanie III Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2015 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa, tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: cok@wip.pl NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 Sąd rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, Wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł. Publikacja Bhp w szkole. Obowiązki, odpowiedzialność, dokumentacja została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy oraz doświadczenia jej twórców. Zaproponowane w niej wskazówki, porady i interpretacje dotyczą sytuacji typowych. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Opublikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym autorzy, konsultanci oraz redakcja nie mogą ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Bhp w szkole. Obowiązki, odpowiedzialność, dokumentacja wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przypadków.
WSTĘP Książka Bhp w szkole. Obowiązki, odpowiedzialność, dokumentacja to zbiór praktycznych wskazówek niezbędnych do zapewnienia właściwego stanu bhp w szkole. Dyrektor szkoły odpowiada za bezpieczeństwo uczniów i pracowników przebywających na jej terenie. Aby uniknąć wypadków albo konsekwencji, gdy już do nich dojdzie, szkoła musi spełniać wszystkie wymogi bezpieczeństwa i higieny pracy. Realizacja tych obowiązków podlega regularnym kontrolom zarówno zewnętrznym (kontrola budowlana, sanepid, PIP, straż pożarna, kuratorium), jak i wewnętrznym. W niniejszej książce dyrektor szkoły znajdzie nie tylko aktualne wytyczne wynikające z przepisów prawa, ale również praktyczne wskazówki ekspertów, którzy na co dzień dokonują kontroli warunków bhp, jak również przykłady z życia szkół. Materiał obejmuje m.in. następujące zagadnienia: wytyczne bhp w budynku szkolnym, wytyczne bhp na terenie wokół szkoły, dyrektor jako pracodawca obowiązki bhp, przegląd obiektów należących do szkoły, dokumentacja bhp w szkole, wypadki uczniów, ochrona przeciwpożarowa w szkole.
Bhp w szkole Spis treści ROZDZIAŁ 1. BHP W BUDYNKU SZKOLNYM... 9 1.1.. Wejście, korytarz, klatka schodowa... 11 1.2.. Stołówka i kuchnia... 13 1.3.. Sale lekcyjne... 15 1.4.. Warsztaty, stanowiska praktycznej nauki zawodu... 18 1.5.. Pracownia chemiczna... 21 1.6.. Sala gimnastyczna... 24 1.7.. Pracownia komputerowa... 26 1.8.. Pomieszczenia sanitarnohigieniczne... 28 1.9.. Inne pomieszczenia... 29 ROZDZIAŁ 2. BHP WOKÓŁ SZKOŁY... 31 2.1.. Ogrodzenie terenu wokół szkoły... 33 2.2.. Oświetlenie terenu wokół szkoły... 34 2.3.. Drogi, przejścia na terenie szkoły... 36 2.4.. Prace porządkowe w otoczeniu szkoły... 39 2.5.. Boiska sportowe... 39 2.6.. Zajęcia sportowe poza budynkiem szkoły... 40 2.7.. Bezpieczeństwo sprzętu sportowego... 41 2.8.. Bezpieczeństwo placu zabaw... 41 2.9.. Zapewnienie dostępu do bieżącej wody w szkole... 43 2.10.. Monitorowanie terenu wokół szkoły... 43 ROZDZIAŁ 3. DYREKTOR JAKO PRACODAWCA OBOWIĄZKI W ZAKRESIE BHP PRACOWNIKÓW OŚWIATY... 45 3.1.. Odpowiedzialność dyrektora szkoły... 47 3.1.1. Zadania dyrektora w zakresie ochrony zdrowia i życia pracowników... 47 3.1.2 Obowiązki w zakresie informowania pracowników... 49 3.1.3. Zakres obowiązkowych konsultacji z pracownikami... 50 3.1.4. Konsekwencje nieprzestrzegania przepisów bhp... 50 4
Spis treści 3.2.. Szkolenie pracowników w zakresie bhp... 51 3.2.1. Formy szkoleń... 52 3.2.3. Cele szkoleń... 52 3.2.4. Rodzaje szkoleń... 53 3.2.4.1. Szkolenie wstępne... 53 3.2.4.2. Szkolenie okresowe... 57 3.3.. Ochrona kobiet w ciąży... 59 3.3.1. Rozwiązanie umowy w okresie ciąży... 59 3.3.2. Ciąża a warunki pracy... 60 3.4.. Ocena i dokumentacja ryzyka zawodowego pracowników szkoły... 62 3.4.1. Definicja ryzyka zawodowego i jego ocena... 63 3.4.2. Obowiązki pracodawcy związane z oceną ryzyka zawodowego... 63 3.4.2.1. Środki ochrony indywidualnej... 64 3.4.3. Ocena ryzyka zawodowego w szkole... 64 3.4.3.1. Częstotliwość dokonywania oceny ryzyka zawodowego... 67 3.5.. Pierwsza pomoc w szkole... 68 3.5.1. Obowiązki dyrektora szkoły w zakresie udzielania pierwszej pomocy... 68 3.5.2. Zapoznanie z zasadami udzielania pierwszej pomocy... 70 3.5.3. Wyznaczenie osób odpowiedzialnych za udzielanie pierwszej pomocy w szkole... 70 3.5.4. Punkty pierwszej pomocy w szkole... 71 3.5.5. Kara za nieudzielenie pomocy... 71 3.6.. Choroby zawodowe... 72 3.6.1. Zgłoszenie podejrzenia choroby zawodowej... 72 3.6.2. Wszczęcie postępowania... 73 3.6.3. Wydanie orzeczenia o chorobie zawodowej... 73 3.6.4. Odwołanie od orzeczenia... 74 3.6.5. Stwierdzenie choroby zawodowej... 74 3.6.6. Zapobieganie chorobom zawodowym... 75 3.6.7. Stres szkolny... 77 3.7.. Badania lekarskie pracowników szkoły... 77 3.7.1. Wstępne badania lekarskie... 78 5
Bhp w szkole 3.7.2. Okresowe badania lekarskie... 79 3.7.3. Kontrolne badania lekarskie... 79 3.7.4. Skierowanie na badania... 80 3.7.5. Badania w godzinach pracy... 80 3.7.6. Orzeczenie lekarskie... 81 3.7.7. Orzeczenie niezdolności do pracy... 81 3.7.8. Odwołanie od orzeczenia... 82 3.7.9. Badania do celów sanitarno-epidemiologicznych... 82 3.8.. Służba bhp w szkole... 83 3.8.1. Powołanie służby bhp... 83 3.8.2. Zakres działań służby bhp... 84 3.8.3. Uprawnienia pracowników służby bhp... 85 3.8.4. Wymagania kwalifikacyjne pracowników służby bhp... 87 3.9.. Warunki higienicznosanitarne... 88 3.10.. Wypadek przy pracy... 89 3.10.1. Postępowanie po wypadku pracownika... 89 3.10.2. Wypadek pracownika w warunkach szkolnych... 90 3.10.3. Skład zespołu powypadkowego... 91 3.10.4. Postępowanie zespołu powypadkowego... 92 3.10.5. Protokół powypadkowy... 93 3.10.6. Rejestr wypadków przy pracy... 95 3.10.7. Wypadek nauczyciela oddelegowanego do pracy w innej szkole... 96 ROZDZIAŁ 4. PRZEGLĄD OBIEKTÓW NALEŻĄCYCH DO SZKOŁY... 99 4.1.. Termin i częstotliwość przeglądu bhp... 101 4.1.1. Obowiązki i odpowiedzialność dyrektora szkoły... 101 4.2.. Skład komisji biorącej udział w przeglądzie bhp... 102 4.3.. Wezwanie z urlopu do dokonania przeglądu... 103 4.3.1. Odwołanie z urlopu pracownika niepedagogicznego... 103 4.3.2. Odwołanie z urlopu nauczyciela... 103 4.4.. Konsekwencje niewywiązania się z obowiązku kontroli bhp... 104 4.5.. Zakres przeglądu obiektów należących do szkoły... 104 6
Spis treści 4.6.. Dokumentowanie przeglądu bhp... 111 4.6.1. Lista kontrolna... 111 4.6.2. Protokół z ustaleń komisji... 111 ROZDZIAŁ 5. DOKUMENTACJA BHP W SZKOLE... 113 5.1.. Statut szkoły zapisy dotyczące bhp... 115 5.2.. Dokumentacja szkolna związana z bhp... 115 ZAŁĄCZNIKI DO ROZDZIAŁU 5 Załącznik nr 1. Regulamin bhp... 118 Załącznik nr 2. Protokół z kontroli stanu bhp... 121 Załącznik nr 3. Sprawozdanie z przeprowadzonej próbnej ewakuacji... 125 Załącznik nr 4. Wniosek do organu prowadzącego o wykonanie barierek zabezpieczających... 126 Załącznik nr 5. Rejestr zachorowań na choroby zawodowe i podejrzeń o takie choroby... 127 Załącznik nr 6. Rejestr wydanych zaświadczeń o odbyciu szkolenia w zakresie bhp... 129 Załącznik nr 7. Protokół kontroli obiektów należących do szkoły pod kątem zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z tych obiektów... 131 Załącznik nr 8. Lista kontrolna przeglądu obiektów należących do szkoły pod kątem zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków korzystania z tych obiektów... 133 Załącznik nr 9. Regulamin bezpiecznego użytkowania urządzeń i sprzętu sportowego... 136 Załącznik nr 10. Regulamin boiska szkolnego... 138 Załącznik nr 11. Regulamin korzystania ze stołówki... 140 Załącznik nr 12. Zasady postępowania w razie zaistnienia wypadku w szkole... 141 Załącznik nr 13. Regulamin pracowni chemicznej... 147 7
Bhp w szkole Załącznik nr 14. Regulamin sali gimnastycznej... 150 Załącznik nr 15. Protokół powypadkowy... 152 Załącznik nr 16. Rejestr wypadków... 155 Załącznik nr 17. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego... 156 Załącznik nr 18. Informacja o zagrożeniach podczas pracy dla bezpieczeństwa i zdrowia pracowników firm zewnętrznych... 159 ROZDZIAŁ 6. WYPADKI UCZNIÓW... 161 6.1.. Zasady postępowania w razie wypadku osoby pozostającej pod opieką szkoły... 163 6.1.1. Pierwsze czynności po wypadku... 163 6.1.2. Powołanie zespołu powypadkowego... 164 6.1.3. Skład zespołu powypadkowego... 164 6.1.4. Protokół powypadkowy i rejestr wypadków... 165 ROZDZIAŁ 7. OCHRONA PRZECIWPOŻAROWA W SZKOLE... 167 7.1.. Obowiązki właściciela, zarządcy lub użytkownika obiektu... 169 7.1.1. Instrukcja bezpieczeństwa pożarowego... 171 7.1.2. Ewakuacja ze szkoły... 172 7.1.3. Podręczny sprzęt gaśniczy... 174 7.1.4. Hydranty... 175 7.2.. Oznakowanie obiektu i impregnacje ogniochronne... 176 7.3.. Kontrola spełniania wymogów przepisów prawa w zakresie ochrony przeciwpożarowej... 176 7.4.. Przyczyny powstawania pożarów... 178 7.5.. Kształtowanie bezpiecznych nawyków i zachowań uczniów... 180 BHP W SZKOLE SPRAWDZIAN WIEDZY... 181 8
ROZDZIAŁ 1. BHP W BUDYNKU SZKOLNYM Dyrektor szkoły odpowiada za bezpieczne i higieniczne warunki nauki i pracy w pomieszczeniach szkolnych. Poniższy rozdział dotyczy warunków, jakie należy zapewnić, aby uczniowie i pracownicy szkoły byli bezpieczni od momentu wejścia do szkoły, do czasu, gdy opuszczą jej mury. W rozdziale m.in. wytyczne bhp dotyczące: wejścia, korytarza, klatki schodowej, stołówki i kuchni, sal lekcyjnych, pracowni praktycznej nauki zawodu, pracowni chemicznej, sali gimnastycznej, pracowni komputerowej, poddasza, strychu, piwnicy, kotłowni, pomieszczeń sanitarnohigienicznych.
Rozdział 1. Bhp w budynku szkolnym 1.1. Wejście, korytarz, klatka schodowa Poniżej wymagania, jakie powinny spełniać: stan zewnętrzny budynku, wejście do szkoły, korytarz i klatka schodowa. 1. Elewacja budynku nie powinna mieć ubytków i pęknięć. Należy również sprawdzić stolarkę drzwiową i okienną oraz stan pokrycia dachu i kominów. Pokrycie dachowe powinno być nieuszkodzone i nie mieć przecieków. Stan gzymsów, balkonów i rynien nie może stwarzać zagrożenia oberwania się. 2. Wejście do budynku powinno być łatwe do zlokalizowania. Jeśli jest kilka wejść, główne powinno być oznakowane. Jeżeli w szkole jest osobne wejście dla uczniów, w tym miejscu powinna znajdować się portiernia, a nauczyciele powinni pełnić dyżury. Dyrektor musi sprawować kontrolę nad uczniami wchodzącymi i wychodzącymi ze szkoły. 3. Drzwi wejściowe do szkoły muszą spełniać wymagania techniczne dla budynków, otwierać się na zewnątrz budynku. Wejścia z zewnątrz do budynku przewidziane do stałego użytkowania, należy chronić przed nadmiernym dopływem chłodnego powietrza. W tym celu należy zastosować rozwiązania nieutrudniające ruch. 4. Jeśli drzwi są szklane, tafle szklane muszą być wykonane z nietłukącego się szkła lub innego trwałego materiału. W przypadku przezroczystych tafli szklanych należy je oznakować białymi poprzecznymi pasami. 5. W wejściu do szkoły nie powinny znajdować się wycieraczki przemieszczające się w wyniku stąpnięcia na nie butami. 6. Obiekt szkolny powinien być jak najlepiej dostosowany dla osób niepełnosprawnych (szerokość wejść, podjazdy na schodach, ergonomiczne stanowiska pracy). 7. Jeśli w szkole występują miejsca niebezpieczne, powinny być oznakowane i zabezpieczone. Również pomieszczenia, do których zabrania się wstępu osobom nieupoważnionym, powinny być oznakowane i zabezpieczone. 8. Wszystkie miejsca w szkole powinny być oznakowane widocznymi znakami lub barwami bezpieczeństwa. Głównym zadaniem znaków i barw bezpieczeństwa jest informowanie pracowników i uczniów 11
Bhp w szkole o zagrożeniach. Dyrektor szkoły rozmieszcza tablice ostrzegawcze, a inspektor bhp kontroluje jakość ich wykonania. Aby prawidłowo rozmieścić tablice: z przed zastosowaniem znaków i barw bezpieczeństwa w konkretnym miejscu należy dokonać analizy oceny ryzyka zawodowego i zastosować wszelkie możliwe środki eliminujące to ryzyko. Tam, gdzie nie można zlikwidować zagrożenia, stosuje się znaki bezpieczeństwa tymczasowe lub stałe, z liczba i umiejscowienie znaków bezpieczeństwa powinna być uzależniona od wielkości terenu, na którym są zastosowane, oraz od rodzaju i poziomu występujących zagrożeń, z znaki zakazu, nakazu, ostrzegawcze, ewakuacyjne i informacyjne powinny być stosowane jako znaki stałe, z wszystkie stosowane znaki i sygnały bezpieczeństwa muszą być czytelne, widoczne i słyszalne (jeżeli w szkole stosuje się sygnały dźwiękowe). Żeby to osiągnąć: nie umieszcza się zbyt wielu znaków obok siebie, nie stosuje się jednocześnie obok siebie 2 podobnych znaków lub sygnałów, ponieważ łatwo je pomylić, stosuje się odpowiednie wzory znaków, należy dbać o właściwy stan techniczny znaków i sygnałów, dostosowuje się wielkość znaków do możliwości percepcyjnych pracowników i uczniów. Dyrektor szkoły, realizując polecenie inspektora pracy, umieścił instrukcje, wymalowane na blachach, tuż nad maszynami. Pracownicy stale kaleczyli o te blachy głowę. Należy zatem pamiętać, by nie umieszczać instrukcji w miejscach, które będą zwiększały zagrożenia. Do tworzenia instrukcji dyrektor szkoły może zobowiązać specjalistę ds. bhp zatrudnionego w szkole lub zatrudnić specjalistę z zewnątrz. 12