TESE Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji

TESE Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji Wersja polska Wydanie 2009 Komisja Europejska

PREZENTACJA TESE SPIS TREŚCI Wstęp...3 Charakterystyka TESE...5 1. Zakres i cel tezaurusa...5 2. Kontrola słownictwa...5 2.1. Deskryptory i askryptory...5 2.1.1. Deskryptory pomocnicze...6 2.2. Askryptory...6 2.3. Pre- i postkoordynacja...7 2.4. Pisownia...8 2.5. Uwagi uściślające i definicje...8 3. Struktura tezaurusa...8 3.1. Struktura zasadnicza...8 3.1.1. Kategorie podstawowe (fasety)...9 3.1.2. Mikrotezaurusy...9 3.1.3. Listy jednopoziomowe...11 Lista jednopoziomowa...12 Zawartość listy jednopoziomowej...12 3.2. Relacje hierarchiczne...12 3.3. Relacje kojarzenia...12 3.4. Relacje równoważności lingwistycznej...13 4. Budowa tezaurusa...13 4.1. Skróty i symbole...13 4.2. Część alfabetyczno-hierarchiczna...14 4.2.1. Hasło deskryptorowe...14 4.2.2. Hasło askryptorowe...15 4.3. Część systematyczna...16 4.4. Indeks permutacyjny...17 Administracja i aktualizacja TESE...18 Jak korzystać z TESE...19 1. Indeksowanie...19 1.1. Wybór pojęć do indeksowania...19 1.1.1. Selektywność...19 1.1.2. Kompletność...19 1.2. Wyrażanie pojęć za pomocą deskryptorów...20 2. Formułowanie zapytań wyszukiwawczych...21 ANEKS - Lista słów o znaczeniu gramatycznym (nieleksykalnym) w polskiej wersji TESE...22

WSTĘP We wrześniu 2008 zarządzanie Siecią Eurydice na poziomie europejskim znalazło się w gestii Agencji Wykonawczej ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego. Obecne wydanie tezaurusa z roku 2009 - jest pierwszą jego aktualizacją dokonaną w nowej strukturze organizacyjnej. Zawiera ono nowe terminy, powstałe w wyniku rozwoju edukacji i polityki oświatowej i jest dostępne w 4 dodatkowych językach (greckim, litewskim, rumuńskim i tureckim). Głównym zadaniem sieci Eurydice jest tworzenie komparatystycznych publikacji i analiz dotyczących polityki oświatowej i systemów edukacji w Europie. W ramach tego zadania Sieć od ponad dwudziestu lat uczestniczy w tworzeniu tezaurusów edukacyjnych. Działalność Eurydice na tym polu datuje się od roku 1981, kiedy to Komisja Europejska podpisała umowę z Radą Europy na współfinansowanie i opracowanie tezaurusa dla sieci informacyjnej EUDISED (European Documentation and Information System of Education in Europe) w ramach projektu realizowanego od 1974 roku przez Radę Europy. Do zarządzania techniczną stroną tej umowy Komisja Europejska delegowała swoją agendę Europejskie Biuro Eurydice (EEU). W rezultacie obie instytucje opublikowały w 1984 roku drugie wydanie tezaurusa EUDISED w dziewięciu oficjalnych wówczas językach wspólnotowych. Współpraca, utrzymywana przez kolejne lata, doprowadziła do ukazania się w 1991 roku, pod zmienioną nazwą European Educational Thesaurus (EET), podobnej publikacji wydanej raz jeszcze w 1998 roku. Dwa lata później Rada Europy postanowiła wycofać się ze współpracy nad projektem EET. Znaczna liczba deskryptorów zawartych w EET, zwłaszcza dotyczących psychologii wychowawczej i badań naukowych, straciła na znaczeniu wobec zainteresowania dokumentalistów polityką oświatową i systemami edukacji. Ponadto w Eurydice brakowało wiedzy fachowej i zasobów koniecznych do systematycznej aktualizacji tak obszernego tezaurusa. W maju 2003 roku, po konsultacjach z Komisją Europejską oraz dyskusjach prowadzonych w ramach sieci, postanowiono w Eurydice opracować nowy tezaurus wielojęzyczny TESE Thesaurus for Education Systems in Europe (Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji). Publikacja ta została dostosowana do potrzeb własnych Eurydice, przy czym jest na tyle ogólna, by służyć jako narzędzie archiwizacji dla innych ośrodków informacji o systemach edukacji i polityce oświatowej. W roku 2006 wydano TESE w jedenastu językach: angielskim, czeskim, estońskim, fińskim, francuskim, hiszpańskim, holenderskim, niemieckim, polskim, portugalskim i włoskim. Najważniejszym celem podczas kompilacji TESE było uzyskanie jego kompatybilności z European Training Thesaurus opracowanym przez Cedefop i European Learning Resource Thesaurus przygotowanym przez European Schoolnet. Obie instytucje stworzyły własne wielojęzyczne narzędzia indeksujące w dziedzinie edukacji Cedefop dla tekstów dotyczących kształcenia i szkolenia zawodowego, zaś European Schoolnet dla materiałów o treściach kształcenia. Ponieważ słownictwo i grupy docelowe tych opracowań zasadniczo nakładały się, podobnie jak wybór wersji językowych, w najlepszym interesie wszystkich trzech organizacji leżała ścisła współpraca. Organizowano okresowe spotkania w celu wypracowania wspólnej koncepcji struktury, terminologii i oprogramowania dla TESE. TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 3

Wśród innych tezaurusów istotnych dla prac nad TESE należy wymienić European Education Thesaurus, Eurovoc Thesaurus, ERIC Thesaurus i UNESCO/IBE Thesaurus. Nazewnictwo i struktura hierarchiczna języków w mikrotezaurusie Languages została oparta na publikacji: Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, Fifteenth edition. Dallas, Tex.: SIL International. Wersja online: http://www.ethnologue.com/. TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 4

CHARAKTERYSTYKA TESE Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji (TESE) jest kontrolowanym słownikiem służącym indeksowaniu tekstów na temat polityki oświatowej i systemów edukacji w państwach europejskich. Został opracowany zgodnie z wytycznymi ISO 2788-1986 oraz 5964-1985 i opublikowany w portalu Eurydice (http://www.eurydice.org), gdzie dostępne są do wglądu i bezpłatnego ściągnięcia formy alfabetyczno-hierarchiczna i systematyczna tezaurusa oraz indeks permutacyjny w formacie PDF oraz XML. TESE jest także dostępny w postaci pliku tekstowego CSV, który umożliwia jego łatwe wykorzystanie w innych systemach. 1. Zakres i cel tezaurusa TESE został zaprojektowany z myślą o indeksowaniu dokumentów na potrzeby sieci Eurydice, która jest reprezentowana w każdym z krajów biorących udział w europejskim programie edukacyjnym Uczenie się przez całe życie. Tezaurus ma przede wszystkim służyć indeksowanianiu bibliograficznych i elektronicznych sieci baz danych, jak również informacji opublikowanych w portalu Eurydice administrowanym przez Agencję Wykonawczą ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA). TESE ma także na celu stanowić użyteczne narzędzie dla organizacji spoza sieci, zajmujących się rozpowszechnianiem informacji na temat polityki oświatowej i systemów edukacji. Na przykład w Portugalii, TESE wykorzystywane jest przez wiele bibliotek uniwersyteckich, biblioteki Ministerstwa Edukacji oraz kilka ośrodków dokumentacji m.in. ośrodek związków zawodowych nauczycieli (FENPROF). We Włoszech Narodowa Agencja ds. Rozwoju Autonomii Szkół (uprzednio-indire) korzysta z TESE w celu indeksowania artykułów w bazie danych dla nauczycieli, uczniów i badaczy oświatowych. 2. Kontrola słownictwa 2.1. Deskryptory i askryptory Działaniami Eurydice podczas kompilowania listy terminów preferowanych dla TESE kierowała głównie konieczność indeksowania terminów dla sieci Eurydice. Hasła do tezaurusa wyselekcjonowano na podstawie dokładnych badań wszystkich źródeł informacji w publikacjach wewnętrznych i systemie zapytań używanym przez Eurydice. Po zidentyfikowaniu stosownych pojęć należało dopasować odpowiadające im deskryptory. Decyzja dotycząca statusu terminu, to znaczy jego umiejscowienia jako deskryptora lub askryptora, zależała od kilku czynników. Uwzględniono język ojczysty społeczności użytkowników, terminologię ustaloną przez sieć Eurydice i jej partnerów (Cedefop i European Schoolnet), występowanie terminu w European Education Thesaurus i częstotliwość występowania terminu w literaturze przedmiotu, informatorach oraz innych tezaurusach edukacyjnych. Dla deskryptorów w TESE dotyczących szkolnictwa specjalnego wykorzystano glosariusz opracowany przez Europejską Agencję ds. Rozwoju Edukacji Osób ze Specjalnymi Potrzebami, natomiast terminy odnoszące się do Unii Europejskiej skonfrontowano z tezaurusem Eurovoc. Ponieważ status wszystkich języków tezaurusa jest równy, każdy z deskryptorów w danym języku ma swój odpowiednik we wszystkich pozostałych językach. TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 5

2.1.1. Deskryptory pomocnicze Prekoordynacja (tj. tworzenie wyrażeń złożonych z wyrażeń elementarnych na etapie budowy tezaurusa) została w miarę możliwości ograniczona do słownictwa podstawowego, to jest terminów opisujących systemy edukacji i politykę oświatową. Aby nie osłabiać precyzji wyszukiwań w innych obszarach, postanowiono wprowadzić ograniczoną liczebnie grupę deskryptorów pomocniczych. Taki deskryptor podczas wyszukiwania lub indeksowania musi być połączony z co najmniej jednym deskryptorem TESE spoza grupy deskryptorów pomocniczych. Wszystkie deskryptory pomocnicze występują pod wspólną nazwą na tej samej liście jednopoziomowej (flat list). 2.2. Askryptory Askryptor, zwany również niedeskryptorem lub nondeskryptorem, reprezentuje to samo pojęcie co deskryptor, ale nie służy indeksowaniu tego pojęcia. Symbol USE występujący po askryptorze kieruje użytkownika do terminu, który został wybrany jako deskryptor i który jako jedyny może dostarczyć informacji na temat pojęcia będącego przedmiotem zapytania. Związek równoważności semantycznej między deskryptorem a askryptorem (bądź askryptorami) jest zaznaczony za pomocą symbolu UF (ang. Use For - użyj dla) umieszczonego między deskryptorem a równoważnym mu askryptorem (bądź askryptorami). Askryptory występują w części alfabetyczno-hierarchicznej tezaurusa oraz w indeksie permutacyjnym, gdzie zapisane są kursywą. Oto sytuacje, w których mamy do czynienia z relacją równoważności: synonimy terminy o takim samym lub bardzo podobnym znaczeniu kształcenie artystyczne USE edukacja artystyczna quasi-synonimy terminy, których znaczenia na ogół uznaje się za różne, jednak dla celów TESE traktowane są jako synonimiczne doskonalenie pracowników USE doskonalenie zawodowe w toku pracy antonimy terminy o przeciwnych znaczeniach analfabetyzm USE alfabetyzacja Warianty leksykalne: różna pisownia terminów o tym samym znaczeniu Republika Mołdawii USE Republika Mołdowy TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 6

odsyłacz w górę nazwa klasy i nazwy jej reprezentantów traktowane są jako równoważne, przy czym termin ogólny traktuje się jako deskryptor ojciec USE rodzice Podobnie jak deskryptory askryptory mogą reprezentować tylko jedno pojęcie. Zatem każdy askryptor może odnosić się tylko do jednego deskryptora. Natomiast deskryptor może być skojarzony z więcej niż jednym askryptorem. kształcenie dorosłych USE edukacja dorosłych nauczanie dorosłych USE edukacja dorosłych edukacja dorosłych UF kształcenie dorosłych UF nauczanie dorosłych Na wybrany status terminów wpływ miały również wymogi ciągłości terminologicznej w stosunku do tezaurusa EET i kompatybilności z tezaurusami Cedefop i European Schoolnet. We wszystkich przypadkach, gdzie TESE zawierał to samo pojęcie co tezaurusy partnerskie, ale gdzie Eurydice nie była w stanie zaakceptować użytego tam deskryptora, termin konsekwentnie przenoszono do TESE jako askryptor. Sporadycznie terminy wielowyrazowe zostały rozdzielone, a poszczególnym wyrazom przypisano osobne hasła. W tych przypadkach termin wielowyrazowy występuje w części alfabetyczno-hierarchicznej, zaś użytkownik kierowany jest do wyszukiwania według pojedynczych haseł. nauczyciel szkoły podstawowej USE nauczyciel + szkolnictwo podstawowe W przeciwieństwie do deskryptorów askryptory niekoniecznie posiadają swoje odpowiedniki w każdym z języków TESE. Języki różnią się bogactwem słownictwa, co znajduje swoje odbicie w zmiennej liczbie askryptorów przypisanych do poszczególnych wersji językowych tezaurusa. 2.3. Pre- i postkoordynacja Pod pojęciem prekoordynacji rozumiemy tworzenie wyrażeń złożonych z wyrażeń elementarnych danego języka informacyjno-wyszukiwawczego na etapie budowania tego języka. Postkoordynacją nazwiemy tworzenie wyrażeń złożonych z wyrażeń elementarnych podczas indeksowania lub wyszukiwania informacji, a nie podczas budowy tego języka. Prekoordynację ograniczono w miarę możności do słownictwa podstawowego Eurydice. Ponadto strategię tę przyjęto z myślą o tezaurusie, który jest przyjazny dla użytkownika, pozwala na precyzyjne wyszukiwania, jest kompatybilny z narzędziami partnerów TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 7

Eurydice i zapewnia, co warto w tym miejscu podkreślić, możliwość tworzenia znaczących związków hierarchicznych w zakresie obszernego słownictwa TESE. 2.4. Pisownia W wersji polskojęzycznej TESE przyjęto pisownię zgodną z Wielkim Słownikiem Ortograficznym PWN, Edward Polański (red.), wydanie drugie poprawione, Wydawnictwo PWN, Warszawa 2006 rok. Pisownia nazw geograficznych oraz nazw języków i grup językowych jest zgodna z wytycznymi Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej http://www.gugik.gov.pl/komisja/pliki/nazwy_panstw.pdf (według aktualizacji z 9.03.2007). Rozwiązania akronimów i skrótowców nazw instytucji unijnych i organizacji międzynarodowych podano za Glosariuszem Terminów i Pojęć Używanych w Europejskich Programach Współpracy w Dziedzinie Edukacji, Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji, Warszawa 2004 rok. 2.5. Uwagi uściślające i definicje Uwagi uściślające i definicje objaśniają znaczenie deskryptorów i wskazują na sposób ich użycia. Są one istotną częścią każdego tezaurusa, a ich znaczenie wzrasta w przypadku aplikacji działającej w środowisku wielokulturowym i wielojęzycznym. Indeksowanie, wyszukiwanie i identyfikacja właściwych odpowiedników językowych są możliwe jedynie wtedy, gdy znaczenie każdego z pojęć jest jednoznaczne, a jego użycie precyzyjnie zdefiniowane. TESE zawiera znaczącą liczbę definicji, które zarówno wspierają pracę leksykografów i badaczy, jak również stanowią terminologiczną bazę danych dla wszystkich zainteresowanych polityką oświatową i systemami edukacji. Oprogramowanie TMS (TESE Management Software) użyte do kompilacji tezaurusa nie wprowadza wizualnego rozróżnienia między uwagami uściślającymi a definicjami. Obie formy poprzedzone są symbolem SN (Scope Note). Uwagi uściślające zostały włączone do części alfabetyczno-hierarchicznej, nie występują natomiast w części systematycznej ani w indeksie permutacyjnym. Jednak w części systematycznej terminy posiadające uwagę uściślającą/definicję zostały wyróżnione podkreśleniem. Aby odczytać definicję, użytkownik musi przejść do części alfabetyczno-hierarchicznej. Definicje pochodzą z różnych źródeł, przede wszystkim z glosariusza i tezaurusa Cedefop, Europejskiego Tezaurusa Edukacyjnego (EET), tezaurusa ERIC oraz tezaurusa UNESCO/ IBE. Wszystkie źródła inne niż Eurydice zostały podane w nawiasach na końcu każdej definicji. 3. Struktura tezaurusa 3.1. Struktura zasadnicza TESE organizuje deskryptory za pomocą dwupoziomowego systemu klasyfikacji. Poziom wyższy (makro) tworzony jest przez kategorie podstawowe (tzw. fasety), zaś poziom niższy przez mikrotezaurusy. Część deskryptorów umieszczono na listach jednopoziomowych (flat lists) dołączonych do tezaurusa. TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 8

3.1.1. Kategorie podstawowe (fasety) Te szeroko zdefiniowane kategorie pojęciowe reprezentują podstawowe cechy bądź właściwości charakteryzujące opisywaną dziedzinę. W dziedzinie polityki oświatowej i systemów edukacji Eurydice wyróżnia następujących sześć kategorii podstawowych: Pojęcia ogólne: pojęcia abstrakcyjne odnoszące się do edukacji i związanych z nią dyscyplin. W tej sferze zawierają się deklarowane cele systemów edukacji i rządzące nimi zasady. Opisano tu również pojęcia z zakresu pedagogiki. Podmioty i systemy: odniesienia zarówno do fizycznych, jak i umownych podmiotów oraz systemów. Dla celów TESE szkolnictwo specjalne uznano za system edukacji. Treści kształcenia rozumiane są jako suma (całość) tego, co jest nauczane. Procesy: działania prowadzące do uzyskania wykształcenia. Uczestnicy: jednostki, grupy osób, instytucje publiczne oraz prywatne zaangażowane w edukację. Narzędzia: instrumenty stosowane do wspierania i dokumentowania edukacji, z wyłączeniem tych służących do jej realizacji. Kontekst: środowiska, w których działalność edukacyjna ma miejsce, wpływające na proces kształcenia i jego wyniki. 3.1.2. Mikrotezaurusy Poziom niższy klasyfikacji reprezentują mikrotezaurusy. Są to zbiory uporządkowanych hierarchicznie terminów należących do tego samego obszaru tematycznego. Przedstawiona dalej tabela opisuje w skrócie zawartość 17 mikrotezaurusów TESE oraz ich związek z sześcioma kategoriami podstawowym (fasetami). TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 9

Tabela 1: Kategorie podstawowe i Mikrotezaurusy TESE Kategoria ID Mikrotezaurus Zawartość Mikrotezaurusa podstawowa (faseta) ( 1 ) Pojęcia ogólne 1 Teoria edukacji Terminy nawiązujące do zasad edukacji, które pozwalają władzom publicznym definiować politykę oświatową i zarządzać edukacją. Określenia z zakresu badań naukowych, nauk o wychowaniu oraz Podmioty systemy Procesy Uczestnicy i 2 Systemy edukacji 3 Kształcenie specjalne 4 Polityka i administracja edukacyjna 5 Finansowanie edukacji 6 Szkoły i placówki edukacyjne 7 Treści kształcenia 8 Nauczanie i uczenie się (procesy i metody) 9 Ewaluacja i poradnictwo 10 Zachowania i osobowość 11 Partnerzy w edukacji ekonomiki oświaty. Terminy opisujące różne etapy i poziomy kształcenia i szkolenia, również kształcenia nauczycieli. Uwaga: mikrotezaurus nie zawiera deskryptorów określających typy szkół, np. zawiera deskryptor szkolnictwo podstawowe, ale nie szkoła podstawowa. Terminy opisujące specjalne potrzeby edukacyjne, jak też działania odpowiadające na te potrzeby. Terminy definiujące działania w zakresie edukacji oraz ich organizację na różnych szczeblach administracyjnych. Uwzględniono tu pojęcia związane z mobilnością w ramach danego systemu, jak też między systemami lub poziomami edukacji. Terminy opisujące finansowanie edukacji oraz źródła tego finansowania. Terminy dotyczące bazy dydaktycznej (budynków i wyposażenia) oraz jej utrzymania. Terminy opisujące tworzenie programów nauczania oraz ich organizację, treści programowe, nazwy przedmiotów szkolnych i kierunków studiów. Terminy nawiązujące do całego procesu nauczania, zwłaszcza zaś metodyki, narzędzi nauczania oraz strategii uczenia się. Terminy dotyczące procedur, narzędzi i uczestników zaangażowanych w ewaluację polityki oświatowej, systemów edukacji, podmiotów i metod kształcenia. Terminy odnoszące się do uznania nabytej wiedzy i potwierdzających ją kwalifikacji oraz certyfikatów. Również terminy opisujące poradnictwo i doradztwo, traktowanych jako wypadkowe procesu ewaluacji. Terminy opisujące rozwój poznawczy i emocjonalny, jak również cechy osobowościowe, postawy, umiejętności i kompetencje. Terminy dotyczące wszystkich uczestników procesu edukacji: uczących się, nauczycieli, doradców, władz oświatowych i rodziny. Deskryptory nawiązują też do interakcji między ww. uczestnikami. 12 Unia Europejska Terminy odnoszące się do instytucji, ustawodawstwa i działań realizowanych w kontekście Unii Europejskiej. ( 1 ) ID = Numer porządkowy (Identification Number) TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 10

Tabela 1 (cd.): Kategorie podstawowe i Mikrotezaurusy TESE Kategoria podstawowa (faseta) ID ( 1 ) Mikrotezaurus Zawartość Mikrotezaurusa Narzędzia 13 Informacja, komunikacja, statystyka Kontekst 14 Polityka, ustawodawstwo, zarządzanie sektorem publicznym 15 Środowisko społeczne (społeczeństwo, kultura, język i religia) 16 Środowisko ekonomiczne (ekonomia, praca i zatrudnienie) Terminy opisujące procesy i systemy komunikacji ze szczególnym uwzględnieniem środków elektronicznych. Terminy dotyczące organów władz publicznych oraz ich działań poza sferą edukacji. Terminy dotyczące obywatela, grup społecznych i społeczeństwa jako takiego. Deskryptory nawiązują także do kultury, języka i religii. Do wymiaru społecznego zaliczono tu zdrowie i bezpieczeństwo. Terminy dotyczące ekonomii, poszczególnych sektorów gospodarki, pracy i zatrudnienia. 17 Języki Terminy reprezentujące nazwy języków i grup języków ( 2 ). ( 1 ) ID = Numer porządkowy (Identification Number) ( 2 ) Struktura hierarchiczna języków w mikrotezaurusie Języki wg. Gordon, Raymond G., Jr. (ed.), 2005. Ethnologue: Languages of the World, 15th edition. Dallas, Tex.: SIL International. Wersja online: http://www.ethnologue.com/. Związek między deskryptorem a mikrotezaurusem zaznaczono w części alfabetycznohierarchicznej symbolem MT (Microthesaurus) wraz z dwucyfrowym numerem porządkowym mikrotezaurusa. Oba oznaczenia pojawiają się w linijce pod deskryptorem. W części systematycznej każdy mikrotezaurus występuje pod swą pełną nazwą, którą poprzedza numer porządkowy. 3.1.3. Listy jednopoziomowe Tezaurus TESE uzupełniają cztery listy jednopoziomowe. Podobnie jak mikrotezaurusy zawierają one terminy należące do konkretnego pola tematycznego, podane jednak w prostym porządku alfabetycznym. Listy jednopoziomowe gromadzą grupy terminów z peryferii słownika Eurydice, które to grupy albo współużytkowane są przez inne społeczności informacyjne, albo nie dadzą się usystematyzować w znaczące struktury hierarchiczne. Do list jednopoziomowych przypisano następujące grupy terminów: nazwy geograficzne, źródła informacji, nazwy własne i deskryptory pomocnicze. Związek pomiędzy deskryptorem a listą jednopoziomową zaznaczono w części alfabetyczno-hierarchicznej za pomocą symbolu MT wraz z dwucyfrowym numerem porządkowym listy w nawiasie. Oba oznaczenia pojawiają się w linijce pod deskryptorem. TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 11

Tabela 2: Listy jednopoziomowe TESE ID Lista jednopoziomowa Zawartość listy jednopoziomowej ( 1 ) 18 Deskryptory pomocnicze Terminy, których znaczenie jest zbyt szerokie, aby mogły samodzielnie pełnić funkcję indeksującą. Muszą być użyte w połączeniu z innym deskryptorem TESE. 19 Nazwy geograficzne Terminy obejmują nazwy wszystkich krajów europejskich, krajów OECD i niektórych krajów pozaeuropejskich znaczących dla sieci Eurydice. Pisownia nazw krajów jest zgodna z ISO 3166. Terminy reprezentujące kontynenty i regiony. Jednostki regionalne w państwach europejskich uwzględniono jedynie wtedy, gdy posiadają własny, odrębny system edukacji. Terminy określające byłe podmioty polityczne/geograficzne, które nadal stanowią punkt odniesienia. Okres istnienia tych podmiotów zaznaczono w uwagach uściślających. 20 Nazwy własne Nazwy własne podano w pełnej formie lub jako akronimy. 21 Źródła informacji Terminy odnoszące się do wszystkich rodzajów materiałów mogących dostarczyć informacji. ( 1 ) ID = Numer porządkowy (Identification Number) 3.2. Relacje hierarchiczne Relacje hierarchiczne wyrażają stopień podrzędności lub nadrzędności między deskryptorami. Termin nadrzędny oznaczony jest prefiksem BT (Broader Term szerszy termin), termin podrzędny oznaczono prefiksem NT (Narrower Term węższy termin). laboratorium BT baza dydaktyczna baza dydaktyczna NT laboratorium Część alfabetyczno-hierarchiczna pokazuje dla każdego deskryptora tylko jeden poziom hierarchiczny w górę lub w dół. Reprezentacja hierarchiczna w części systematycznej nie pokazuje explicite związków nadrzędności, a jedynie wszystkie poziomy podrzędności. Numer obok prefiksu NT, np. NT1, odnosi się do liczby poziomów, które oddzielają termin podrzędny od terminu głównego. W TESE występują też relacje polihierarchiczne, co oznacza, że deskryptor może być skojarzony z więcej niż jednym terminem szerszym. 3.3. Relacje kojarzenia Relacje te tworzą pary terminów, które nie są związane ani relacją hierarchiczną, ani relacją równoważności, natomiast użytkownicy traktują je jako pokrewne. Jest prawdopodobne, że użytkownik zainteresowany pojęciem opisanym przez jeden z tych terminów będzie też zainteresowany pojęciem opisanym przez termin drugi. Tezaurus odnotowuje to, tworząc zwrotną relację kojarzenia, oznaczoną symbolem RT (Related Term termin skojarzony). TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 12

jakość kształcenia RT ewaluacja ewaluacja RT jakość kształcenia 3.4. Relacje równoważności lingwistycznej Każda wersja językowa tezaurusa podaje deskryptory w kolejności alfabetycznej dyktowanej przez reprezentowany język. Terminy połączone związkiem równoważności lingwistycznej (tzw. odpowiedniki w innych językach) wyszczególnione są kolejno w dół hasła i poprzedzone kodem języka, który reprezentują. 4. Budowa tezaurusa Każda wersja językowa TESE zawiera przedmowę i wstęp, a następnie część alfabetyczno-hierarchiczną, systematyczną oraz indeks permutacyjny. Ponieważ TESE 2006 zasadniczo przejął rolę EET jako narzędzia indeksowania w sieci Eurydice, postanowiono udostępnić użytkownikom listę deskryptorów EET, które zostały zaimportowane do TESE oraz tych, które zostały odrzucone. Użytkownicy mogą także skorzystać z tabeli prezentującej wszystkie zmiany w nowej wersji w stosunku do wersji z 2006r. Użytkownicy mogą ściągnąć TESE i wszystkie związane z nim materiały bezpłatnie poprzez stronę główną Eurydice http://www.eurydice.org. 4.1. Skróty i symbole We wszystkich wersjach językowych TESE użyto tych samych kodów i skrótów. BT MT NT RT SN UF USE Tabela 3: Skróty i symbole w TESE Broader Term; termin poprzedzony tym symbolem jest terminem nadrzędnym (szerszym). Microthesaurus/Flat List; liczba poprzedzona tym symbolem to numer porządkowy mikrotezaurusa lub listy jednopoziomowej. Narrower Term; termin poprzedzony tym symbolem jest terminem szczegółowym. Related Term; termin poprzedzony tym symbolem jest związany z innym terminem relacją kojarzenia. Scope Note/Definition; po symbolu podano zakres użycia terminu lub definicję terminu, którego symbol dotyczy. Use For; termin poprzedzony tym symbolem jest askryptorem. Use; termin poprzedzony tym symbolem jest deskryptorem, tzn. został wybrany spośród kilku terminów do oznaczenia danego pojęcia. TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 13

Bg Cs Da De El En Es Et Fi Fr Ga Hu Is It Lt Lv Mt Nl No Pl Pt Ro Sk Sl Sv Tr bułgarski czeski duński niemiecki grecki angielski hiszpański estoński fiński francuski irlandzki węgierski islandzki włoski litewski łotewski maltański holenderski norweski polski portugalski rumuński słowacki słoweński szwedzki turecki Tabela 3: Kody języków w TESE 4.2. Część alfabetyczno-hierarchiczna W tej części występują dwa rodzaje haseł deskryptory i askryptory. W TESE porządek alfabetyczny oparto na zasadzie następstwa pojedynczych słów, które zostały uporządkowane zgodzie z regułami alfabetu, przy czym spacja i myślnik poprzedzają litery w tym porządku. prawo cywilne USE ustawodawstwo prawo do edukacji MT (01) BT zasady polityki edukacyjnej prawo karne USE ustawodawstwo 4.2.1. Hasło deskryptorowe W skład hasła deskryptorowego wchodzą: nazwa deskryptora zapisana czcionką pogrubioną TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 14

numer porządkowy mikrotezaurusa, do którego należy deskryptor, poprzedzony kodem MT odpowiedniki deskryptora w każdym z języków TESE. Każdy z odpowiedników poprzedzony jest kodem właściwego języka uwaga uściślająca (tam, gdzie to wskazane) poprzedzona kodem SN askryptor lub askryptory zapisane kursywą i poprzedzone kodem UF termin lub terminy złożone (compound terms) utworzone przy pomocy deskryptora. Termin złożony poprzedzony jest wówczas symbolem UF. W przykładzie poniżej, termin nauczyciel szkoły średniej nawiązuje zarówno do hasła szkolnictwo średnie, jak i hasła nauczyciel. Stąd zapis UF nauczyciel szkoły średniej wystąpi w obu hasłach deskryptorowych w części alfabetyczno-hierarchicznej. Oba deskryptory winny być użyte zarówno w fazie indeksowania, jak i wyszukiwania. szkolnictwo średnie MT (02) UF szkolnictwo ponadpodstawowe UF nauczyciel szkoły średniej nauczyciel MT (11) UF nauczyciel szkoły podstawowej UF nauczyciel szkoły średniej Deskryptory szersze na pierwszym poziomie nadrzędności, podane w kolejności alfabetycznej i poprzedzone kodem BT. Deskryptory szczegółowe na pierwszym poziomie podrzędności, podane w kolejności alfabetycznej i poprzedzone kodem NT. Deskryptory związane z hasłem przez relację kojarzenia, podane w kolejności alfabetycznej i poprzedzone kodem RT. zajęcia wyrównawcze MT (03) SN: Zajęcia przeznaczone dla uczniów z trudnościami w nauce w szkołach powszechnych UF nauczanie wyrównawcze BT kształcenie specjalne NT wsparcie językowe RT klasa wyrównawcza 4.2.2. Hasło askryptorowe Pojedyncze askryptory zapisano pogrubioną kursywą, poniżej dodano instrukcję USE, która odsyła użytkownika do właściwego deskryptora. TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 15

nauczanie wyrównawcze USE zajęcia wyrównawcze Terminy złożone, utworzone z kilku deskryptorów, prezentowane są następująco: nauczyciel szkoły średniej USE nauczyciel + szkolnictwo średnie 4.3. Część systematyczna W tej części użytkownik znajdzie informacje o relacjach hierarchicznych i kojarzeniowych między poszczególnymi deskryptorami. Każdy z mikrotezaurusów opatrzony jest własnym tytułem zapisanym czcionką pogrubioną i poprzedzony numerem porządkowym. Na czele każdej hierarchii umieszczono deskryptor nadrzędny (top term). W obrębie mikrotezaurusa deskryptory nadrzędne prezentowane są w porządku alfabetycznym. Deskryptory podrzędne występują poniżej każdego deskryptora nadrzędnego, zaś poziom ich podrzędności określają poprzedzające je kropki (po dwie kropki na poziom), po których następuje symbol NT. W przypadku, gdy deskryptory połączone są przez więcej niż jeden poziom podrzędności, kod NT uzupełniony jest o numer określający ten poziom (NT1 określa pierwszy poziom podrzędności, NT2 poziom drugi, itd.). Terminy węższe pokazano w porządku hierarchicznym malejącym w stosunku do deskryptora nadrzędnego. Deskryptory na tym samym poziomie w hierarchii występują w porządku alfabetycznym. 06 Szkoły i placówki edukacyjne placówka edukacyjna.. NT1 szkoła... NT2 szkoła artystyczna... NT3 szkoła muzyczna... NT2 szkoła z internatem Terminy związane relacją kojarzenia (related terms) również następują (poprzedzone dwiema kropkami) po deskryptorze, z którym są skojarzone, w porządku alfabetycznym. Poprzedzone są kodem RT i jeśli występują też w innym mikrotezaurusie, oznakowane są numerem porządkowym tego mikrotezaurusa. 08 Nauczanie i uczenie się cele kształcenia.. RT tworzenie programów nauczania (07) 07 Treści kształcenia tworzenie programów nauczania.. RT cele kształcenia (08) Relacje polihierarchiczne zaznaczono strzałką obustronną. Jeśli dwa szersze terminy występują w tym samym mikrotezaurusie, na ich wzajemną relację wskazuje strzałka obustronna umieszczona z prawej strony każdego deskryptora. doradca jest NT1 dla poradni oraz NT1 dla personelu niepedagogicznego, przy czym obydwa terminy szersze występują w MT11. 11 Partnerzy w edukacji TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 16

poradnia NT1 doradca personel niepedagogiczny NT1 doradca Jeżeli dwa szersze terminy zawarte są w różnych mikrotezaurusach, wtedy na ich związek wskazuje strzałka obustronna po prawej stronie deskryptora oraz występujący po niej numer porządkowy mikrotezaurusa podany w nawiasie. reforma jest NT1 dla polityki edukacyjnej w MT04 oraz NT1 dla polityki w MT14. 04 Polityka i administracja edukacyjna polityka edukacyjna NT1 reforma (14) 14 Polityka, ustawodawstwo, zarządzanie sektorem publicznym polityka NT1 reforma (04) Nazwy deskryptorów uzupełnionych notą uściślającą zostały podkreślone. Aby przeczytać notę, użytkownik musi przejść do części alfabetyczno-hierarchicznej. informacja.. NT1 dokumentacja... RT klasyfikacja.. NT1 informacja dla rodziców (11).. RT technologia informacyjno-komunikacyjna.. RT ośrodek informacji (06) W części systematycznej tezaurusa nie pojawiają się askryptory. 4.4. Indeks permutacyjny Indeks permutacyjny zawiera deskryptory i askryptory zapisane w formacie KWIC (Key Words in Context), czyli uporządkowane alfabetycznie według tzw. słów kluczowych, tzn. znaczących jednostek leksykalnych tworzących wyrażenie deskryptorowe lub askryptorowe. Pominięto natomiast słowa o charakterze czysto gramatycznym (nieleksykalnym) jak i, w, między, przez, itp *. transfer transfer punktów zaliczeniowych transfer środków finansowych transfer wiedzy Europejski System Transferu Punktów Europejski System Transferu i Akumulacji Punktów USE Europejski System Transferu Punktów Terminy złożone reprezentowane są w indeksie permutacyjnym następująco: nauczyciel szkoły podstawowej USE nauczyciel + szkolnictwo podstawowe * Pełną listę wyrazów pomijanych (stopwords) w polskiej wersji językowej TESE zawiera aneks do tej wersji. TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 17

ADMINISTRACJA I AKTUALIZACJA TESE Eurydice planuje systematycznie aktualizować TESE. Z tą myślą zapraszamy wszystkich użytkowników tezaurusa do zgłaszania ewentualnych propozycji zmian, wraz z uzasadnieniem, do EACEA P9 Eurydice przy użyciu formularza aktualizacyjnego dostępnego na stronie Eurydice pod adresem: http://eacea.ec.europa.eu/portal/page/portal/eurydice/tesemaintenance. EACEA Eurydice przeanalizuje każdą propozycję zmian oraz oceni jej wpływ na TESE. Propozycje wraz z oceną ich ewentualnych skutków zostaną skonsultowane zarówno przez Zespół Sterujący TESE (TESE Management Group), jak również Zespół ds. Równoważności Terminologicznej Wersji Językowych TESE (Group for Linguistic Equivalents). Ostateczną decyzję dotyczącą ewentualnego wprowadzenia zmiany podejmie Zespół Sterujący TESE. Użytkownicy TESE będą informowani o zmianach na stronie portalu Eurydice http://www.eurydice.org. TESE - Tezaurus Europejskich Systemów Edukacji - Wydanie 2009 - Wersja polska - Prezentacja TESE 18