DOSKONALENIE ZARZ DZANIA W SAMORZ DACH LOKALNYCH

P STWOWA W SZA SZKO A ZAWODOWA W KONINIE DOSKONALENIE ZARZ DZANIA W SAMORZ DACH LOKALNYCH REDAKCJA NAUKOWA ROMA FIMI SKA-BANASZYK ARTUR ZIMNY Konin 2013

Autorzy Iwona Bocian, Waldemar W. Budner, Ewa Dygas, Roma Fimi ska-banaszyk, Kamila Graniczna, Przemys aw Jó wiak, Dariusz Ka ny, Dorota Kwiatkowska, Agnieszka Michalak, Ryszard Nawrocki, Witold Nowak, Ewelina Rape a, Maria Remiezowicz, Krzysztof Waliszewski, Adam Wolanowski, Artur Zimny, Artur Zwierzy ski Recenzja naukowa prof. dr hab. Wanda Gaczek Redakcja i korekta Ewa Kapyszewska Projekt ok adki Agnieszka Jankowska Sk ad i amanie Piotr Bajak Druk i oprawa Sowa druk na yczenie, ul. Hrubieszowska 6a, 01-209 Warszawa, http://www.sowadruk.pl/ ISBN 978-83-88335-87-7 Copyright by Pa stwowa Wy sza Szko a Zawodowa w Koninie Copyright by Iwona Bocian, Waldemar W. Budner, Ewa Dygas, Roma Fimi ska-banaszyk, Kamila Graniczna, Przemys aw Jó wiak, Dariusz Ka ny, Dorota Kwiatkowska, Agnieszka Michalak, Ryszard Nawrocki, Witold Nowak, Ewelina Rape a, Maria Remiezowicz, Krzysztof Waliszewski, Adam Wolanowski Artur Zimny, Artur Zwierzy ski Wydawnictwo Pa stwowej Wy szej Szko y Zawodowej w Koninie ul. kard. S. Wyszy skiego 3C, 62-510 Konin tel. 63-249-72-09 e-mail:wydawnictwo@konin.edu.pl

Spis tre ci WST P CZ I Teoretyczne i praktyczne aspekty zarz dzania w samorz dach lokalnych Waldemar W. Budner Klastry w gospodarce lokalnej znaczenie, czynniki i bariery rozwoju 12 Roma Fimi ska-banaszyk, Iwona Bocian, Kamila Graniczna Metody zarz dzania wiedz w gminach Golina i Tuliszków 12 Agnieszka Michalak Systematyczne doskonalenie jako ci us ug w samorz dach terytorialnych 22 Maria Remiezowicz Zarz dzanie w obszarze polityki spo ecznej w samorz dzie gminnym 32 Krzysztof Waliszewski Zarz dzanie zad eniem jednostek samorz du terytorialnego w Polsce 54 Artur Zimny Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 21 CZ II Raporty i komunikaty samorz dów lokalnych oraz instytucji z nimi wspó pracuj cych Ewa Dygas Inwestujemy w przysz projekty i do wiadczenia gminy Przykona 61 Przemys aw Jó wiak Bankowo spó dzielcza i jej rola w finansowaniu samorz dów lokalnych 65 Dariusz Ka ny, Adam Wolinowski Podnoszenie kwalifikacji pracowników jako element zarz dzania w samorz dach 95

Dorota Kwiatkowska, Artur Zwierzy ski Profesjonalna administracja szansa na rozwój w regionach 65 Ryszard Nawrocki Praktyczne do wiadczenia w zarz dzaniu samorz dem gminy Stare Miasto 87 Witold Nowak Strategia marki jako narz dzie w rozwoju samorz du terytorialnego 98 Ewelina Rape a Wspó praca przynosi lepsze efekty, czyli turystyka w powiecie koni skim 65 Artur Zimny Wzd autostrady A2 post p, stagnacja czy regres? 45

ROZWÓJ SPO ECZNO-GOSPODARCZY GMIN PODREGIONU KONI SKIEGO Artur Zimny Wst p Rozwój spo eczno-gospodarczy jest zjawiskiem z onym, na który sk adaj si procesy zachodz ce w sferze gospodarczej, spo ecznej, politycznej, kulturalnej, ekologicznej i w wielu innych 1. Mimo z ono ci tego zjawiska, a tym samym trudno ci z jego pomiarem, dysponowanie wiedz na temat aktualnego poziomu rozwoju poszczególnych jednostek terytorialnych jest niew tpliwie konieczne. Wiedza ta bowiem z jednej strony pozwala w adzom lokalnym na dokonywanie porówna z sytuacj w siednich jednostkach danego obszaru (powiatu, podregionu, województwa), natomiast z drugiej strony stanowi wskazówk dla w adz wy szego szczebla przy podejmowaniu decyzji w zakresie planowania regionalnego, które powinny zmierza do niwelowania ró nic rozwojowych mi dzy poszczególnymi obszarami 2. Celem artyku u jest przedstawienie poziomu rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin podregionu koni skiego w ró nych jego aspektach oraz wskazanie czynników ma- cych zasadniczy wp yw na rozwój podstawowych jednostek samorz du terytorialnego 3. Opracowanie powinno stanowi tym samym przes ank do podj cia przez poszczególne gminy bardziej szczegó owych bada i analiz, a tak e zainspirowa w adze samorz dowe do doskonalenia procesu zarz dzania w celu poprawy aktualnej sytuacji spo- 1 Zob. szerzej: S.L. Bagdzi ski, Lokalna polityka gospodarcza (w okresie transformacji systemowej), Wydawnictwo Uniwersytetu Miko aja Kopernika, Toru 1994, ss. 12-17; G. Gorzelak, Planowanie rozwoju lokalnego (omówienie ksi ki E. Blakley a: Planning Local Economic Development), Studia Regionalne i Lokalne 1992, nr 7. 2 A. Zimny, Spo eczno-gospodarcze zró nicowanie gmin regionu koni skiego, w: Rocznik Koni ski. Tom 16, M. Szczepaniak (red.), Wydawnictwo PWSZ w Koninie, Konin 2007, s. 173. 3 W klasyfikacji stosowanej przez GUS podregion koni ski jest oznaczony symbolem 3.4.30.58. Zob. Za cznik do rozporz dzenia Rady Ministrów z 14 listopada 2007 roku w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), Dz.U. z 2007 r. Nr 214, poz. 1573.

86 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych eczno-gospodarczej ich gmin. Opracowanie zosta o podzielone na wzajemnie uzupe nia- ce si cz ci, odnosz ce si do takich aspektów rozwoju jak: sytuacja demograficzna, aktywno gospodarcza, aktywno spo eczna, zagospodarowanie infrastrukturalne, wiata i wychowanie, ochrona zdrowia, kultura i sztuka, stan i ochrona rodowiska, turystyka i rekreacja, warunki mieszkaniowe oraz kondycja finansowa. 1. Zakres i metodologia badania Badaniem obj tych zosta o 39 gmin podregionu koni skiego, w tym 11 gmin miejskowiejskich i 28 gmin wiejskich 4. Gminy s zró nicowane zarówno pod wzgl dem terytorialnym, jak i demograficznym (tabela A. 1). W badaniu oparto si na danych wtórnych, tj. ogólnodost pnych informacjach statystycznych, pozyskanych z Banku Danych Lokalnych G ównego Urz du Statystycznego 5 (dalej: BDL GUS) dla poziomu gminnego (NTS-5). Informacje te odzwierciedlaj sytuacj w poszczególnych gminach w 2010 roku 6. Jedynie w odniesieniu do kondycji finansowej gmin uwzgl dnione zosta y informacje z lat 2008-2010, co by o podyktowane konieczno ci wyeliminowania ewentualnych waha rocznych w tym aspekcie, które mog y by spowodowane na przyk ad kumulacj nak adów inwestycyjnych w danym roku. ony charakter rozwoju spo eczno-gospodarczego sprawia, e ustalenie jego poziomu wymaga zastosowania specyficznych miar, które pozwoli yby kompleksowo spojrze na to zjawisko. W przeprowadzonym badaniu pos ono si zatem metodami wielowymiarowej analizy porównawczej, a dok adniej rzecz ujmuj c metod sum standaryzowanych, za pomoc której wyznaczono syntetyczny miernik rozwoju 7. Za wyborem tej metody przemawia o przede wszystkim to, e charakteryzuje si ona prostot oblicze, a jednocze nie du zgodno ci wyników z innymi cz sto stosowanymi metodami, jak chocia by metoda wzorca rozwoju Z. Hellwiga 8. W celu ustalenia poziomu rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin podregionu koni skiego, za pomoc wspomnianego miernika wyodr bniono najpierw dwa zbiory obiektów (gmin) 9, a nast pnie, na podstawie kryterium merytoryczno-formalnego, a wi c bio- c pod uwag uniwersalno, dost pno, jako, interpretowalno oraz sposób oddzia- ywania zmiennych 10, wy oniono wst pn list 43 cech, które w sposób cz stkowy charak- 4 Nale y podkre li, e w badaniu pomini to gminy miejskie (Konin, Ko o, S upc, Turek), z uwagi na ich znaczne zró nicowanie i specyficzny charakter, a tym samym brak dostatecznej porównywalno ci w wybranych aspektach rozwoju. 5 Bank Danych Lokalnych GUS, http://www.stat.gov.pl 6 W okresie, w którym realizowano badanie (stycze 2012 roku) informacje z 2011 roku nie by y jeszcze dost pne. 7 Zob. szerzej: I. B k, A. Sompolska-Rzechu a, Wielowymiarowa analiza porównawcza jako ci rodowiska naturalnego w uj ciu wojewódzkim, Wiadomo ci Statystyczne 2005, nr 9. 8 Zob. szerzej: A. Zimny, Regionalne zró nicowanie sytuacji mieszkaniowej gospodarstw domowych, wiat Nieruchomo ci 2009, nr 67. 9 Badanie zosta o przeprowadzone odr bnie dla gmin miejsko-wiejskich i wiejskich. 10 Por. A. Zimny, Taksonomiczna analiza atrakcyjno ci turystycznej powiatów Wielkopolski, w: Wybrane aspekty kultury fizycznej w badaniach naukowych, J. Kwieci ski i M. Tomczak (red.), Wydawnictwo PWSZ w Koninie, Konin 2010, s. 152.

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 87 teryzowa y poziom badanego zjawiska 11. Zmienne te podzielono na 11 grup odnosz cych si do poszczególnych aspektów rozwoju 12, a nast pnie poddano redukcji. Proces redukcji, którego zasadnicz przes ank by o ustalenie optymalnego zbioru cech diagnostycznych, polega na wyeliminowaniu tych zmiennych, które charakteryzowa y si nisk zdolno ci dyskryminacyjn, czyli zmienno ci wzgl dem badanych obiektów (gmin) oraz tych zmiennych, które by y istotnie skorelowane z pozosta ymi cechami, a wi c wnosi y takie same lub bardzo podobne informacje o badanym zjawisku 13. W pierwszym przypadku pos ono si klasycznym wspó czynnikiem zmienno ci i wyeliminowano te cechy, dla których warto wspó czynnika kszta towa a si poni ej 5% 14. Z kolei w drugim przypadku zastosowano metod zaproponowan przez Z. Hellwiga, w której punktem wyj cia by a macierz R wspó czynników korelacji mi dzy potencjalnymi cechami diagnostycznymi, a kryterium klasyfikacji cech by parametr r*, zwany krytyczn warto ci wspó czynnika korelacji 15. Dla ka dej kolumny w macierzy R (skonstruowanej odr bnie dla ka dej z 11 grup zmiennych oraz oddzielnie dla gmin miejsko-wiejskich i wiejskich) wyznaczono wi c sum warto ci bezwzgl dnej wspó czynników korelacji i na jej podstawie wy oniono pierwsz cech centraln, czyli zmienn, której odpowiada a najwi ksza suma, a nast pnie wskazano na jej cechy satelitarne, czyli zmienne, dla których wspó czynniki korelacji z cech centraln by y nie mniejsze co do modu u, ni 0,75 16. Cechy te wyeliminowano z dal- 11 Mimo e o rozwoju spo eczno-gospodarczym decyduj zarówno zjawiska o charakterze ilo ciowym, jak i jako ciowym, w przeprowadzonym badaniu ograniczono si wy cznie do zmiennych ilo ciowych, poniewa na ich podstawie mo liwa by a obiektywizacja wyników i wnioskowania. Ponadto nale y zasygnalizowa, e z uwagi na to, e badanie dotyczy gmin, a wi c jednostek przestrzennych zró nicowanych pod wzgl dem powierzchni i liczby ludno ci, uzasadnione by o, aby wszystkie zmienne by y wyra one za pomoc warto ci wzgl dnych, tj. wska ników struktury lub nat enia. Por. Taksonomia struktur w badaniach regionalnych, red. D. Strahl, Wydawnictwo AE we Wroc awiu, Wroc aw 1998, s. 219. Warto w tym miejscu podkre li, e dobór zmiennych by szczególnie wa nym i odpowiedzialnym zadaniem, gdy zmienne w zasadniczym stopniu decyduj o ostatecznym rezultacie badania. Przy ich doborze uwzgl dniono zarówno cel i przedmiot badania, jak i jednostk czasu, dla której wykonywane by o badanie. Por. T. Grabi ski, S. Wydymus, A. Zelia, Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk spo eczno-gospodarczych, PWN, Warszawa 1989, s. 37. 12 Niestety, w odniesieniu do niektórych aspektów rozwoju lista nie by a zbyt bogata (w szczególno ci w odniesieniu do aktywno ci spo ecznej oraz ochrony zdrowia), co wynika o z braku dost pnych i porównywalnych informacji statystycznych dla poziomu NTS-5. 13 Unikni to w ten sposób efektu powtarzania informacji, a przez to nadawania im wi kszej wagi. Zob. M. Cierpia -Wolan, E. Wojnar, Analiza poziomu rozwoju spo eczno-gospodarczego województw, Wiadomo ci Statystyczne 2001, nr 10, s. 76. 14 Por. A. Malina, P. Malina, Determinanty rozwoju regionalnego Polski, Wiadomo ci Statystyczne 2005, nr 10, s. 69; A. Zimny, Na skraju województwa regres, stagnacja czy post p?, w: Prawno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju lokalnego i regionalnego, Cz. Nowak, M. Szczerbi ska-byrska (red.), Wydawnictwo PWSZ w Tarnowie, Tarnów 2011, s. 189. 15 Zob. szerzej: Z. Hellwig, Wielowymiarowa analiza porównawcza i jej zastosowanie w badaniach wielocechowych obiektów gospodarczych, w: Metody i modele ekonomiczno-matematyczne w doskonaleniu zarz dzania gospodark socjalistyczn, W. Welfe (red.), PWE, Warszawa 1981. 16 Przyj tobowiem r* na poziomie 0,75. Por. E. Nowak, Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów spo eczno-gospodarczych, PWE, Warszawa 1990, s. 31.

88 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych szych oblicze poprzez skre lenie odpowiednich wierszy i kolumn w macierzy R. W wyniku tego post powania otrzymano zredukowan macierz korelacji R. Post powanie to powtarzano, a do momentu wyczerpania zbioru cech, tj. do otrzymania zredukowanej macierzy korelacji zmiennych izolowanych. W wyniku redukcji w zbiorze zmiennych przyj tych do badania pozosta y cechy centralne i izolowane, które zapewnia y mo liwie dok adny i wyczerpuj cy opis poziomu rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin podregionu koni skiego. Znalaz y si w ród nich zarówno zmienne stymulanty (S), których wi ksze warto ci wiadczy y o wy szym poziomie rozwoju, jak i zmienne destymulanty (D), których mniejsze warto ci wiadczy y o wy szym poziomie rozwoju 17. Zwa ywszy na to, e zmienne diagnostyczne przyj te do konstrukcji zmiennej syntetycznej by y wyra one w ró nych jednostkach miary, w celu wyeliminowania wp ywu tych jednostek na wynik bada dokonano standaryzacji cech. Wykorzystano w tym celu nast puj ce formu y 18 : z ij x x ij j (1) lub s j z ij x x j ij (2) s j dla i = 1, 2,..., n, j = 1, 2,..., m, gdzie: z ij standaryzowana warto cechy j w obiekcie i, x ij warto empiryczna cechy j w obiekcie i, x j - rednia arytmetyczna cechy j, s j odchylenie standardowe cechy j, m liczba cech, n liczba obiektów. Wykorzystanie formu zale o od tego, czy zmienna by a stymulant (1) czy destymulant (2). Rezultatem standaryzacji warto ci cech diagnostycznych dla wyodr bnionego zbioru obiektów by a macierz standaryzowana, która by a punktem wyj cia do skonstruowania syntetycznego miernika rozwoju. Miernik ten skonstruowano oddzielnie dla gmin miejsko-wiejskich i wiejskich oraz odr bnie dla ka dej z 11 grup zmiennych (aspektów rozwoju), traktuj c przy tym wybrane cechy diagnostyczne jako równoprawne 19. W obliczeniach wykorzystano nast puj formu 20 : 17 Por. I. B k, A. Sompolska-Rzechu a, Jako ycia i aktywno mieszka ców województwa zachodniopomorskiego, Wiadomo ci Statystyczne 2007, nr 8, s. 40. 18 E. Nowi ska- niewska, Relacje przestrzenne w Polsce w okresie transformacji w wietle teorii rozwoju regionalnego, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Pozna 2004, s. 140. 19 System wag jednostkowych jest cz sto stosowany w praktyce przez specjalistów zajmuj cych si pomiarem poziomu rozwoju spo eczno-gospodarczego jednostek przestrzennych. Zob. M. Cierpia -Wolan, E. Wojnar, Analiza poziomu, dz. cyt., s. 78. 20 Zob. M. Sobczyk, Syntetyczny miernik jako ci rodowiska przyrodniczego, w: Klasyfikacja i analiza danych. Problemy teoretyczne. Taksonomia, K. Jajuga (red.), Wydawnictwo AE we Wroc awiu, Wroc aw 1995.

gdzie: Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 89 g i 1 xij x j x m j S s j D j S zbiór numerów cech b cych stymulantami, D zbiór numerów cech b cych destymulantami. j x s j ij (3) Wy sze warto ci miernika wiadczy y o wy szym poziomie rozwoju gminy w danym aspekcie, natomiast ni sze warto ci oznacza y, e dana gmina charakteryzuje si ni szym poziomem rozwoju. Ostatecznie ogólny poziom rozwoju spo eczno-gospodarczego ka dej gminy zosta wyznaczony poprzez obliczenie redniej arytmetycznej na podstawie mierników dla poszczególnych aspektów rozwoju. Otrzymane warto ci syntetycznego miernika pozwoli y nast pnie na liniowe uporz dkowanie badanych gmin, a wi c ich enie od najlepszej do najgorszej pod wzgl dem osi gni tego poziomu rozwoju 21. Rezultaty tego porz dkowania zosta y zaprezentowane w dalszej cz ci opracowania. 2. Poziom rozwoju gmin w wybranych aspektach W tej cz ci opracowania przedstawione zosta y zmienne charakteryzuj ce poziom rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin podregionu koni skiego zarówno te, które wst pnie wy oniono do badania, jak i te, które zosta y ostatecznie uwzgl dnione w analizie. Rezultaty badania zaprezentowano w formie graficznej, odr bnie dla gmin miejskowiejskich i wiejskich. Nale y w tym miejscu podkre li, e uzyskane wyniki nie zosta y opatrzone przez autora adnym komentarzem. Jest to podyktowane tym, e niniejsze badanie przeprowadzono w ramach projektu realizowanego wspólnie przez PWSZ w Koninie i Radio Konin, a zgodnie z zamierzeniami organizatorów projektu, w pierwszym etapie przedsi wzi cia (etapie realizacji bada ) samorz dowcom i mieszka com poszczególnych gmin przedstawione zosta y mocne i s abe strony ich ma ych ojczyzn, natomiast interpretacja przyczyn i mo liwych nast pstw istniej cej sytuacji by a przedmiotem drugiego etapu przedsi wzi cia, tj. etapu debat na antenie Radia Konin, z udzia em starostów, wójtów i burmistrzów. Relacje z debat dost pne s na stronie portalu konin24.info 22. 2.1. Sytuacja demograficzna W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie sytuacji demograficznej, wy oniono wst pnie nast puj ce zmienne: X A1 ludno w wieku poprodukcyjnym na 1000 osób w wieku produkcyjnym (D), X A2 przyrost naturalny na 1000 osób (S), X A3 saldo migracji na pobyt sta y na 1000 osób (S). 21 Por. D. Strahl, Metody programowania rozwoju infrastruktury komunalnej, Wydawnictwo AE we Wroc awiu, Wroc aw 1986, s. 47. 22 konin24.info (dzia : multimedia, nagrania audio).

90 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych W wyniku przeprowadzonego procesu redukcji w zbiorze zmiennych przyj tych do badania pozosta y ostatecznie nast puj ce cechy diagnostyczne: w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich: X A1, X A3, w odniesieniu do gmin wiejskich: X A1, X A2, X A3. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie sytuacji demograficznej, zosta y przedstawione na rys. 1 i 2. lesin Golina Sompolno Tuliszków Kleczew bie Zagórów Rychwa odawa Dobra Przedecz -1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 Rys. 1. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie sytuacji demograficznej Turek Stare Miasto adys awów Kazimierz Biskupi Krzymów Osiek Ma y Kramsk Ko o Orchowo Rzgów Wilczyn Ko cielec Grodziec Przykona Strza kowo Babiak Ostrowite Skulsk dek Malanów Grzegorzew upca Wierzbinek Powidz Olszówka Brudzew Kaw czyn Chodów -2,50-2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 Rys. 2. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie sytuacji demograficznej

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 91 2.2. Aktywno gospodarcza W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie aktywno ci gospodarczej wy oniono wst pnie nast puj ce zmienne: X B1 podmioty gospodarcze na 1000 mieszka ców (S), X B2 podmioty gospodarcze sektora prywatnego na 1000 mieszka ców (S), X B3 spó ki handlowe z udzia em kapita u zagranicznego na 1000 mieszka ców (S), X B4 osoby fizyczne prowadz ce dzia alno gospodarcz na 1000 mieszka ców w wieku produkcyjnym (S), X B5 zarejestrowani bezrobotni na 1000 osób w wieku produkcyjnym (D). W wyniku przeprowadzonego procesu redukcji w zbiorze zmiennych przyj tych do badania pozosta y ostatecznie nast puj ce cechy diagnostyczne: w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich: X B1, X B3, X B5, w odniesieniu do gmin wiejskich: X B2, X B3, X B5. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, którego dokonano na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie aktywno ci gospodarczej, zosta y przedstawione na rys. 3 i 4. Przedecz odawa Rychwa lesin Golina bie Dobra Sompolno Zagórów Kleczew Tuliszków -0,75-0,50-0,25 0,00 0,25 0,50 0,75 Rys. 3. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie aktywno ci gospodarczej

92 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych Rys. 4. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie aktywno ci gospodarczej 2.3. Aktywno spo eczna Stare Miasto upca Ko cielec Turek Ko o Malanów Kazimierz Biskupi Strza kowo Grzegorzew Powidz Krzymów dek Grodziec Rzgów Kaw czyn Babiak Olszówka Osiek Ma y Ostrowite Przykona adys awów Kramsk Orchowo Brudzew Wilczyn Chodów Skulsk Wierzbinek -2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie aktywno ci spo ecznej wy oniono jedynie dwie zmienne: X C1 fundacje, stowarzyszenia i inne organizacje spo eczne na 1000 mieszka ców (S), X C2 frekwencja w wyborach samorz dowych w procentach 23 (S). Pomimo przeprowadzonego procesu redukcji obydwie zmienne, zarówno w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich, jak i wiejskich, pozosta y w zbiorze cech diagnostycznych przyj tych do badania. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie aktywno ci spo ecznej, zosta y przedstawione na rys. 5 i 6. 23 W dniu 21 listopada 2010 roku.

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 93 bie Rychwa Przedecz Zagórów Dobra lesin Sompolno Tuliszków Golina Kleczew odawa -1,25-1,00-0,75-0,50-0,25 0,00 0,25 0,50 0,75 1,00 1,25 Rys. 5. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie aktywno ci spo ecznej Ko cielec Powidz Przykona Kaw czyn Brudzew Skulsk Grodziec Wilczyn adys awów Orchowo Grzegorzew Rzgów Malanów dek Chodów Stare Miasto Turek Wierzbinek Kramsk Ostrowite Babiak Strza kowo Olszówka Ko o upca Krzymów Kazimierz Biskupi Osiek Ma y -2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 Rys. 6. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie aktywno ci spo ecznej

94 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych 2.4. Zagospodarowanie infrastrukturalne W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie zagospodarowania infrastrukturalnego wy oniono wst pnie nast puj ce zmienne: X D1 sie wodoci gowa w km na 100 km 2 (S), X D2 odsetek ludno ci korzystaj cej z sieci wodoci gowej (S), X D3 sie kanalizacyjna w km na 100 km 2 (S), X D4 odsetek ludno ci korzystaj cej z sieci kanalizacyjnej (S). W wyniku przeprowadzonego procesu redukcji w zbiorze zmiennych, zarówno w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich, jak i wiejskich, przyj tych do badania, pozosta- y ostatecznie nast puj ce cechy diagnostyczne: X D1, X D2, X D3. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie zagospodarowania infrastrukturalnego, zosta y przedstawione na rys. 7 i 8. 2.5. O wiata i wychowanie W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie wiaty i wychowania wy oniono wst pnie nast puj ce zmienne: X E1 odsetek dzieci w wieku 3-6 lat ucz szczaj cych do przedszkoli lub oddzia- ów przedszkolnych przy szko ach podstawowych (S), X E2 uczniowie szkó podstawowych na jeden oddzia (D), X E3 uczniowie gimnazjów na jeden oddzia (D), X E4 uczniowie szkó podstawowych przypadaj cy na jeden komputer z dost pem do internetu przeznaczony do u ytku uczniów (D), X E5 uczniowie gimnazjów przypadaj cy na jeden komputer z dost pem do internetu przeznaczony do u ytku uczniów (D). Pomimo przeprowadzonego procesu redukcji, wszystkie wy ej wymienione zmienne, zarówno w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich, jak i wiejskich, pozosta y w zbiorze cech diagnostycznych przyj tych do badania. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie o wiaty i wychowania, zosta y przedstawione na rys. 9 i 10.

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 95 lesin Kleczew odawa Sompolno Golina Rychwa Tuliszków bie Przedecz Zagórów Dobra -1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 Rys. 7. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie zagospodarowania infrastrukturalnego Kazimierz Biskupi Wilczyn Przykona Olszówka Stare Miasto Ko o Osiek Ma y Ostrowite adys awów Skulsk Kaw czyn upca Grzegorzew Turek Brudzew Powidz Kramsk Wierzbinek Strza kowo Orchowo Malanów Chodów Rzgów dek Ko cielec Krzymów Grodziec Babiak -2,50-2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 Rys. 8. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie zagospodarowania infrastrukturalnego

96 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych Rychwa Kleczew odawa bie Dobra Sompolno Tuliszków Golina Zagórów lesin Przedecz -1,00-0,75-0,50-0,25 0,00 0,25 0,50 0,75 1,00 Rys. 9. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie o wiaty i wychowania Grodziec Ko cielec Powidz dek Chodów Brudzew adys awów Stare Miasto upca Turek Krzymów Kaw czyn Przykona Grzegorzew Malanów Orchowo Ko o Kramsk Rzgów Kazimierz Biskupi Osiek Ma y Skulsk Olszówka Wierzbinek Strza kowo Babiak Wilczyn Ostrowite -1,00-0,75-0,50-0,25 0,00 0,25 0,50 0,75 1,00 Rys. 10. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie o wiaty i wychowania

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 97 2.6. Ochrona zdrowia W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie ochrony zdrowia wy oniono jedynie dwie zmienne: X F1 apteki i punkty apteczne na 1000 mieszka ców (S), X F2 zak ady opieki zdrowotnej na 1000 mieszka ców (S). Pomimo przeprowadzonego procesu redukcji obydwie zmienne, zarówno w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich, jak i wiejskich, pozosta y w zbiorze cech diagnostycznych przyj tych do badania. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie ochrony zdrowia, zosta y przedstawione na rys. 11 i 12. 2.7. Kultura i sztuka W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie kultury i sztuki wy oniono wst pnie nast puj ce zmienne: X G1 ksi gozbiór bibliotek w woluminach na 1000 mieszka ców (S), X G2 czytelnicy bibliotek na 1000 mieszka ców (S), X G3 wypo yczenia biblioteczne w ci gu roku na jednego czytelnika (S). Pomimo przeprowadzonego procesu redukcji wszystkie wy ej wymienione zmienne, zarówno w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich, jak i wiejskich, pozosta y w zbiorze cech diagnostycznych przyj tych do badania. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie kultury i sztuki, zosta y przedstawione na rys. 13 i 14. 2.8. Stan i ochrona rodowiska W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie stanu i ochrony rodowiska wy oniono wst pnie nast puj ce zmienne: X H1 odsetek ludno ci obs ugiwanej przez komunalne oczyszczalnie cieków (S), X H2 powierzchnia obszarów prawnie chronionych w stosunku do powierzchni ogó em w % (S), X H3 pomniki przyrody na 100 km 2 (S). Pomimo przeprowadzonego procesu redukcji wszystkie wy ej wymienione zmienne, zarówno w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich, jak i wiejskich, pozosta y w zbiorze cech diagnostycznych przyj tych do badania. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie stanu i ochrony rodowiska, zosta y przedstawione na rys. 15 i 16.

98 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych bie Przedecz Zagórów Kleczew Tuliszków Rychwa odawa lesin Golina Sompolno Dobra -2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 Rys. 11. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie ochrony zdrowia Powidz Ostrowite Orchowo Malanów adys awów dek Babiak Stare Miasto Kazimierz Biskupi Brudzew Wierzbinek Olszówka Strza kowo Chodów Grodziec Kaw czyn Krzymów Grzegorzew Wilczyn Skulsk Przykona Ko cielec Rzgów Osiek Ma y upca Kramsk Ko o Turek -2,50-2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 Rys. 12. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie ochrony zdrowia

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 99 Kleczew Sompolno bie Zagórów Przedecz odawa lesin Golina Rychwa Tuliszków Dobra -1,00-0,75-0,50-0,25 0,00 0,25 0,50 0,75 1,00 Rys. 13. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie kultury i sztuki Powidz Wierzbinek Osiek Ma y Stare Miasto Brudzew upca Ko o Krzymów Skulsk Ko cielec Malanów Olszówka Grodziec Chodów Wilczyn Rzgów Orchowo Przykona Kramsk adys awów Babiak dek Grzegorzew Strza kowo Turek Ostrowite Kaw czyn Kazimierz Biskupi -2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 Rys. 14. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie kultury i sztuki

100 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych lesin Tuliszków Zagórów Kleczew Sompolno Przedecz Golina Dobra odawa bie Rychwa -1,00-0,75-0,50-0,25 0,00 0,25 0,50 0,75 1,00 Rys. 15. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie stanu i ochrony rodowiska Babiak Orchowo Powidz Kazimierz Biskupi Ostrowite dek adys awów Ko cielec Stare Miasto Osiek Ma y Przykona Krzymów Rzgów Chodów Wilczyn Kramsk Kaw czyn Strza kowo Skulsk Grodziec Olszówka upca Malanów Wierzbinek Brudzew Grzegorzew Ko o Turek -1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 Rys. 16. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie stanu i ochrony rodowiska

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 101 2.9. Turystyka i rekreacja W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie turystyki i rekreacji wy oniono wst pnie nast puj ce zmienne: X I1 powierzchnia lasów w stosunku do powierzchni ogó em w procentach (S), X I2 korzystaj cy z noclegów na 1000 mieszka ców (S), X I3 udzielone noclegi na 1000 mieszka ców (S). W wyniku przeprowadzonego procesu redukcji w zbiorze zmiennych przyj tych do badania pozosta y ostatecznie nast puj ce cechy diagnostyczne: w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich: X I1, X I2, w odniesieniu do gmin wiejskich: X I1, X I3. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie turystyki i rekreacji, zosta y przedstawione na rys. 17 i 18. 2.10. Warunki mieszkaniowe W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie warunków mieszkaniowych wy oniono wst pnie nast puj ce zmienne: X J1 liczba osób na jedno mieszkanie (D), X J2 przeci tna powierzchnia u ytkowa mieszkania w m 2 (S), X J3 powierzchnia u ytkowa mieszkania w m 2 na osob (S), X J4 odsetek mieszka wyposa onych w wodoci g (S), X J5 odsetek mieszka wyposa onych w toalet sp ukiwan (S), X J6 odsetek mieszka wyposa onych w azienk (S), X J7 odsetek mieszka wyposa onych w CO (S). W wyniku przeprowadzonego procesu redukcji w zbiorze zmiennych przyj tych do badania pozosta y ostatecznie nast puj ce cechy diagnostyczne: w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich: X J1, X J6, w odniesieniu do gmin wiejskich: X J1, X J2, X J3, X J5. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie warunków mieszkaniowych, zosta y przedstawione na rys. 19 i 20.

102 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych lesin Tuliszków Dobra Zagórów Rychwa bie Przedecz Sompolno Golina odawa Kleczew -2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 Rys. 17. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie turystyki i rekreacji Powidz Grodziec Malanów adys awów Krzymów Przykona Rzgów Turek Kazimierz Biskupi Ko cielec Osiek Ma y Brudzew Ostrowite Babiak Wilczyn Orchowo Stare Miasto Kaw czyn Kramsk Wierzbinek Strza kowo Grzegorzew dek Skulsk upca Chodów Ko o Olszówka -4,00-3,00-2,00-1,00 0,00 1,00 2,00 3,00 4,00 Rys. 18. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie turystyki i rekreacji

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 103 odawa Kleczew Golina Przedecz Sompolno lesin bie Tuliszków Zagórów Dobra Rychwa -1,00-0,75-0,50-0,25 0,00 0,25 0,50 0,75 1,00 Rys. 19. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie warunków mieszkaniowych Powidz Stare Miasto Ko o Kazimierz Biskupi Strza kowo Turek Ko cielec Krzymów Przykona Chodów adys awów Kramsk dek Brudzew Rzgów upca Osiek Ma y Grzegorzew Grodziec Wilczyn Malanów Babiak Orchowo Skulsk Ostrowite Olszówka Kaw czyn Wierzbinek -2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 Rys. 20. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie warunków mieszkaniowych

104 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych 2.11. Kondycja finansowa W celu ustalenia poziomu rozwoju gmin podregionu koni skiego w zakresie kondycji finansowej wy oniono wst pnie nast puj ce zmienne: X K1 dochody bud etowe gminy w z na jednego mieszka ca (S), X K2 dochody w asne gminy w z na jednego mieszka ca (S), X K3 dochody podatkowe gminy w z na jednego mieszka ca (S), X K4 dochody gminy z udzia u w podatkach dochodowych w z na jednego mieszka ca (S), X K5 udzia wydatków inwestycyjnych gminy w wydatkach bud etowych ogó- em w procentach (S), X K6 wydatki inwestycyjne gminy w z na jednego mieszka ca (S). W wyniku przeprowadzonego procesu redukcji w zbiorze zmiennych przyj tych do badania, zarówno w odniesieniu do gmin miejsko-wiejskich, jak i wiejskich, pozosta y ostatecznie nast puj ce cechy diagnostyczne: X K2, X K4, X K5. Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju w zakresie kondycji finansowej, zosta y przedstawione na rys. 21 i 22. Kleczew lesin odawa Golina Dobra Sompolno Tuliszków Przedecz Rychwa Zagórów bie -2,50-2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 2,50 Rys. 21. Poziom rozwoju gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego w zakresie kondycji finansowej

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 105 Powidz Przykona Stare Miasto Kazimierz Biskupi Ko o Brudzew Turek Malanów Osiek Ma y Wilczyn Krzymów Olszówka Orchowo dek adys awów Babiak upca Kramsk Wierzbinek Ko cielec Strza kowo Rzgów Ostrowite Grzegorzew Kaw czyn Grodziec Chodów Skulsk -2,00-1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 2,00 Rys. 22. Poziom rozwoju gmin wiejskich podregionu koni skiego w zakresie kondycji finansowej 3. Ogólny poziom rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin Obliczone syntetyczne mierniki dla poszczególnych aspektów rozwoju pozwoli y na ustalenie ogólnego poziomu rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin podregionu koni skiego. Uzyskane wyniki wiadcz o istotnym ich zró nicowaniu pod wzgl dem poziomu rozwoju. W kategorii gmin miejsko-wiejskich na przeciwleg ych biegunach znalaz y si gmina lesin (z warto ci miernika na poziomie 0,506) i gmina Dobra (-0,446), natomiast w ród gmin wiejskich: gmina Powidz (1,290) i gmina Wierzbinek (-0,454). Rezultaty liniowego uporz dkowania badanych gmin, dokonanego na podstawie warto ci syntetycznego miernika rozwoju spo eczno-gospodarczego, zosta y przedstawione na rys. 23 i 24.

106 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych lesin Kleczew Sompolno bie odawa Golina Przedecz Tuliszków Zagórów Rychwa Dobra -0,75-0,50-0,25 0,00 0,25 0,50 0,75 Rys. 23. Ogólny poziom rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego Powidz Stare Miasto Kazimierz Biskupi Przykona adys awów Ko cielec Orchowo Malanów Krzymów Brudzew Wilczyn Grodziec Turek Ko o dek Osiek Ma y Rzgów Ostrowite Babiak upca Grzegorzew Strza kowo Kramsk Olszówka Skulsk Kaw czyn Chodów Wierzbinek -1,50-1,00-0,50 0,00 0,50 1,00 1,50 Rys. 24. Ogólny poziom rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin wiejskich podregionu koni skiego

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 107 4. Determinanty rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin W celu wskazania czynników maj cych zasadniczy wp yw na rozwój spo ecznogospodarczy gmin, a wi c czynników determinuj cych ich miejsce na zaprezentowanych wykresach, obliczono wspó czynniki korelacji Pearsona pomi dzy warto ciami cech diagnostycznych przyj tych do badania a warto ciami syntetycznych mierników rozwoju w odniesieniu do wybranych aspektów (tabela 1) 24. Ponadto ustalono si zale no ci pomi dzy warto ciami mierników dla wybranych aspektów rozwoju a kszta towaniem si syntetycznego miernika rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin (tabela 2) oraz si zale no ci pomi dzy poszczególnymi aspektami rozwoju (tabela A 2). Tabela 1. Wp yw warto ci cech diagnostycznych na warto syntetycznych mierników rozwoju gmin w wybranych aspektach (wspó czynniki korelacji Pearsona) Cecha diagnostyczna Gminy miejsko-wiejskie Gminy wiejskie A. Sytuacja demograficzna X A1-0,789-0,897 X A2 0,761 X A3 0,789 0,702 B. Aktywno gospodarcza X B1 0,536 X B2 0,702 X B3 0,429 0,772 X B5-0,565-0,420 C. Aktywno spo eczna X C1 0,621 0,800 X C2 0,621 0,800 D. Zagospodarowanie infrastrukturalne X D1 0,761 0,691 X D2 0,905 0,741 X D3 0,768 0,746 E. O wiata i wychowanie X E1 0,439 0,467 X E2-0,533-0,479 X E3-0,483-0,612 X E4-0,429-0,563 X E5-0,292-0,274 F. Ochrona zdrowia X F1 0,898 0,893 X F2 0,898 0,893 G. Kultura i sztuka X G1 0,837 0,742 X G2 0,606 0,752 X G3 0,231 0,439 H. Stan i ochrona rodowiska 24 Wspó czynnik korelacji Pearsona przyjmuje warto ci z przedzia u <-1;1>. Im bezwzgl dna warto wska nika jest bli sza jedno ci, tym zale no jest silniejsza i odwrotnie. Zob. Statystyka, red. J. Paradysz, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Pozna 2005, s. 230.

108 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych X H1 0,464 0,482 X H2 0,599 0,699 X H3 0,458 0,568 I. Turystyka i rekreacja X I1 0,798 0,858 X I2 0,798 X I3 0,858 J. Warunki mieszkaniowe X J1-0,459-0,407 X J2 0,447 X J3 0,934 X J5 0,733 X J6 0,459 K. Kondycja finansowa X K2 0,935 0,798 X K4 0,840 0,671 X K5 0,832 0,696 ród o: Obliczenia w asne na podstawie danych BDL GUS, 2010. Tabela 2. Zale no ci mi dzy wybranymi aspektami rozwoju a ogólnym poziomem rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin podregionu koni skiego (wspó czynniki korelacji Pearsona) 25 Aspekt rozwoju Gminy miejsko-wiejskie Gminy wiejskie A. Sytuacja demograficzna 0,578 0,317 B. Aktywno gospodarcza -0,004 0,432 C. Aktywno spo eczna -0,255 0,478 D. Zagospodarowanie infrastrukturalne 0,831 0,181 E. O wiata i wychowanie -0,025 0,401 F. Ochrona zdrowia 0,228 0,479 G. Kultura i sztuka 0,629 0,414 H. Stan i ochrona rodowiska 0,457 0,477 I. Turystyka i rekreacja 0,210 0,801 J. Warunki mieszkaniowe 0,531 0,768 K. Kondycja finansowa 0,639 0,757 ród o: Obliczenia w asne na podstawie danych BDL GUS, 2010. Otrzymane wyniki wskazuj, e w przypadku gmin miejsko-wiejskich podregionu koni skiego poziom rozwoju spo eczno-gospodarczego jest najsilniej skorelowany z sytuacj w zakresie zagospodarowania infrastrukturalnego, kultury i sztuki oraz kondycj finansow. Mo na zatem jednoznacznie stwierdzi, e im wy sze dochody w asne gminy osi gaj, tym wi kszy udzia w wydatkach bud etowych stanowi wydatki inwestycyjne, a w konsekwencji nast puje rozbudowa infrastruktury technicznej w szczególno ci sieci kanalizacyjnej. Z kolei rozwój gmin wiejskich zale y przede wszystkim od sytuacji w zakresie turystyki i rekreacji, warunków mieszkaniowych oraz kondycji finansowej. Mo - 25 W tabeli 2 i tabeli A2 pogrubion czcionk oznaczono statystycznie istotne zale no ci na poziomie istotno ci =0,05. Zob. szerzej: B. Pu aska-turyna, Statystyka dla ekonomistów, Difin, Warszawa 2011, ss. 338-339.

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 109 na by zatem wysun wniosek, by mo e do daleko id cy, e im lepszymi walorami turystycznymi dysponuj gminy, tym wi cej turystów zatrzymuje si d ej ni na jeden dzie w tych gminach i korzysta z noclegów w du ej mierze w kwaterach prywatnych, co tym samym z jednej strony przek ada si na popraw sytuacji finansowej poszczególnych gospodarstw domowych, której wyrazem jest polepszenie warunków mieszkaniowych poprzez zwi kszenie powierzchni u ytkowej, z drugiej natomiast na popraw sytuacji finansowej gmin w postaci wzrostu dochodów w asnych. Zako czenie Rezultaty przeprowadzonego badania pozwalaj na sformu owanie pewnych wniosków i spostrze. Nale y zauwa, e podstawowym czynnikiem determinuj cym ogólny poziom rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin podregionu koni skiego jest ich kondycja finansowa, która przek ada si na popraw zagospodarowania infrastrukturalnego, a w konsekwencji na popraw warunków mieszkaniowych ludno ci. Potwierdzaj to wyniki oblicze zawarte w tabeli A2. Nie mo na natomiast jednoznacznie stwierdzi, e poziom rozwoju badanych gmin jest zdeterminowany wy cznie ich po eniem geograficznym, rozumianym jako odleg od wi kszego o rodka miejskiego. Co prawda w ród gmin charakteryzuj cych si wysokim poziomem rozwoju (zarówno w poszczególnych aspektach, jak i ogó em) zazwyczaj dominuj gminy bezpo rednio s siaduj ce z centrum powiatu lub podregionu, natomiast w ród gmin o niskim poziomie rozwoju przewa aj gminy usytuowane na peryferiach powiatu lub podregionu, to jednak istniej wyj tki od tej regu y, czego najlepszym przyk adem jest gmina Powidz. Nie jest optymistyczne, e gminy o poziomie rozwoju spo ecznogospodarczego powy ej redniej dla ca ej zbiorowo ci, obejmuj zaledwie 35% powierzchni podregionu koni skiego, a zamieszkuje je 37% ogó u ludno ci. Nale y jednoznacznie podkre li, e rezultaty przeprowadzonego badania nale y traktowa z pewn doz ostro no ci. W ramach poszczególnych aspektów rozwoju nie uwzgl dniono bowiem niektórych zmiennych, które mog wp ywa na poziom rozwoju spo eczno-gospodarczego gmin. Jak ju wspomniano, w badaniu oparto si wy cznie na ogólnodost pnych informacjach GUS dla poziomu gminnego (NTS-5). Nale y jednak w tym miejscu zasygnalizowa, e w badaniach spo eczno-ekonomicznych dotycz cych jednostek terytorialnych z regu y konieczny jest kompromis mi dzy zbiorem informacji, które podmiot przeprowadzaj cy analiz chcia by uwzgl dni a zbiorem informacji, które s dost pne. Niemniej jednak, zdaniem autora, pomimo ewentualnych przesuni je li chodzi o pozycje poszczególnych gmin podregionu koni skiego, po uwzgl dnieniu dodatkowych zmiennych, zasadniczy obraz zró nicowania ich rozwoju w skali podregionu koni skiego zosta uchwycony. Rezultaty przeprowadzonego badania mog zatem stanowi punkt wyj cia do dyskusji i dalszych analiz, które warto poszerzy chocia by o badania opinii mieszka ców poszczególnych gmin na temat jako ci ycia, a nade wszystko mog, w opinii autora, stanowi inspiracj dla decydentów gminnych do doskonalenia zarz dzania w lokalnym samorz dzie.

110 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych Bibliografia Bagdzi ski S.L., Lokalna polityka gospodarcza (w okresie transformacji systemowej), Wydawnictwo Uniwersytetu Miko aja Kopernika, Toru 1994. Bank Danych Lokalnych GUS, http://www.stat.gov.pl k I., Sompolska-Rzechu a A., Jako ycia i aktywno mieszka ców województwa zachodniopomorskiego, Wiadomo ci Statystyczne 2007, nr 8. k I., Sompolska-Rzechu a A., Wielowymiarowa analiza porównawcza jako ci rodowiska naturalnego w uj ciu wojewódzkim, Wiadomo ci Statystyczne 2005, nr 9. Cierpia -Wolan M., Wojnar E., Analiza poziomu rozwoju spo eczno-gospodarczego województw, Wiadomo ci Statystyczne 2001, nr 10. Gorzelak G., Planowanie rozwoju lokalnego (omówienie ksi ki E. Blakley a: Planning Local Economic Development), Studia Regionalne i Lokalne 1992, nr 7. Grabi ski T., Wydymus S., Zelia A., Metody taksonomii numerycznej w modelowaniu zjawisk spo eczno-gospodarczych, PWN, Warszawa 1989. Hellwig Z., Wielowymiarowa analiza porównawcza i jej zastosowanie w badaniach wielocechowych obiektów gospodarczych, w: Metody i modele ekonomiczno-matematyczne w doskonaleniu zarz dzania gospodark socjalistyczn, W. Welfe (red.), PWE, Warszawa 1981. Malina A., Malina P., Determinanty rozwoju regionalnego Polski, Wiadomo ci Statystyczne 2005, nr 10. Nowak E., Metody taksonomiczne w klasyfikacji obiektów spo eczno-gospodarczych, PWE, Warszawa 1990. Nowi ska- niewska E., Relacje przestrzenne w Polsce w okresie transformacji w wietle teorii rozwoju regionalnego, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Pozna 2004. Pu aska-turyna B., Statystyka dla ekonomistów, Difin, Warszawa 2011. Rozporz dzenie Rady Ministrów z 14 listopada 2007 roku w sprawie wprowadzenia Nomenklatury Jednostek Terytorialnych do Celów Statystycznych (NTS), Dz.U. z 2007 r. Nr 214, poz. 1573. Sobczyk M., Syntetyczny miernik jako ci rodowiska przyrodniczego, w: Klasyfikacja i analiza danych. Problemy teoretyczne. Taksonomia, K. Jajuga (red.), Wydawnictwo AE we Wro- awiu, Wroc aw 1995. Statystyka, red. J. Paradysz, Wydawnictwo AE w Poznaniu, Pozna 2005. Strahl D., Metody programowania rozwoju infrastruktury komunalnej, Wydawnictwo AE we Wroc awiu, Wroc aw 1986. Taksonomia struktur w badaniach regionalnych, D. Strahl (red.), Wydawnictwo AE we Wroc awiu, Wroc aw 1998. Zimny A., Na skraju województwa regres, stagnacja czy post p?, w: Prawno-ekonomiczne uwarunkowania rozwoju lokalnego i regionalnego, Cz. Nowak, M. Szczerbi ska-byrska (red.), Wydawnictwo PWSZ w Tarnowie, Tarnów 2011. Zimny A., Regionalne zró nicowanie sytuacji mieszkaniowej gospodarstw domowych, wiat Nieruchomo ci 2009, nr 67. Zimny A., Spo eczno-gospodarcze zró nicowanie gmin regionu koni skiego, w: Rocznik Koni ski, Tom 16, M. Szczepaniak (red.), Wydawnictwo PWSZ w Koninie, Konin 2007. Zimny A., Taksonomiczna analiza atrakcyjno ci turystycznej powiatów Wielkopolski, w: Wybrane aspekty kultury fizycznej w badaniach naukowych, J. Kwieci ski i M. Tomczak (red.), Wydawnictwo PWSZ w Koninie, Konin 2010.

Artur Zimny, Rozwój spo eczno-gospodarczy gmin podregionu koni skiego 111 Tabela A 1. Podstawowe informacje na temat gmin podregionu koni skiego w 2010 roku Gmina Powierzchnia (w km 2 ) Ludno 26 Gminy miejsko-wiejskie bie 130 6 436 Dobra 132 6 296 Golina 99 11 600 Kleczew 110 9 910 odawa 129 13 183 Przedecz 76 4 200 Rychwa 118 8 300 Sompolno 137 10 467 lesin 146 13 875 Tuliszków 150 10 526 Zagórów 160 9 079 Gminy wiejskie Babiak 134 7 903 Brudzew 112 5 973 Chodów 78 3 335 Grodziec 118 5 248 Grzegorzew 73 5 599 Kaw czyn 101 5 241 Kazimierz Biskupi 108 11 112 Ko o 103 7 300 Ko cielec 105 6 729 Kramsk 132 10 422 Krzymów 92 7 354 dek 99 5 706 Malanów 107 6 481 Olszówka 82 4 614 Orchowo 98 3 925 Osiek Ma y 87 6 002 Ostrowite 104 5 207 Powidz 81 2 092 Przykona 111 4 299 Rzgów 105 7 002 Skulsk 85 6 205 upca 144 9 110 Stare Miasto 98 11 207 Strza kowo 142 9 371 Turek 109 8 368 Wierzbinek 147 7 416 Wilczyn 83 6 347 adys awów 91 7 992 26 Wed ug faktycznego miejsca zamieszkania w dniu 31 grudnia 2010 roku.

112 Doskonalenie zarz dzania w samorz dach lokalnych Tabela A 2. Macierz korelacji mi dzy wybranymi aspektami rozwoju (wspó czynniki korelacji Pearsona) Aspekt rozwoju Gminy miejsko-wiejskie A B C D E F G H I J K A 1,00-0,18-0,40 0,66-0,14-0,31 0,07 0,46 0,36 0,15 0,33 B -0,18 1,00 0,15 0,09 0,01-0,07-0,21-0,47 0,00 0,11-0,21 C -0,40 0,15 1,00-0,59-0,25 0,53-0,16-0,37 0,29-0,70-0,68 D 0,66 0,09-0,59 1,00 0,27-0,24 0,49 0,28 0,04 0,66 0,69 E -0,14 0,01-0,25 0,27 1,00-0,12 0,11-0,60-0,55 0,18 0,29 F -0,31-0,07 0,53-0,24-0,12 1,00 0,41-0,05-0,16 0,02-0,18 G 0,07-0,21-0,16 0,49 0,11 0,41 1,00 0,25-0,38 0,60 0,44 H 0,46-0,47-0,37 0,28-0,60-0,05 0,25 1,00 0,43 0,22 0,38 I 0,36 0,00 0,29 0,04-0,55-0,16-0,38 0,43 1,00-0,48-0,15 J 0,15 0,11-0,70 0,66 0,18 0,02 0,60 0,22-0,48 1,00 0,63 K 0,33-0,21-0,68 0,69 0,29-0,18 0,44 0,38-0,15 0,63 1,00 Aspekt Gminy wiejskie rozwoju A B C D E F G H I J K A 1,00 0,40-0,23 0,26-0,05-0,26-0,21 0,12 0,06 0,37 0,34 B 0,40 1,00-0,05 0,04 0,36-0,13-0,02-0,09 0,14 0,60 0,38 C -0,23-0,05 1,00-0,19 0,50 0,32 0,26 0,20 0,52 0,16 0,10 D 0,26 0,04-0,19 1,00-0,38-0,05-0,20-0,04-0,10 0,13 0,41 E -0,05 0,36 0,50-0,38 1,00-0,02 0,25-0,04 0,30 0,42 0,18 F -0,26-0,13 0,32-0,05-0,02 1,00 0,18 0,60 0,53 0,06 0,15 G -0,21-0,02 0,26-0,20 0,25 0,18 1,00 0,04 0,44 0,29 0,34 H 0,12-0,09 0,20-0,04-0,04 0,60 0,04 1,00 0,38 0,21 0,16 I 0,06 0,14 0,52-0,10 0,30 0,53 0,44 0,38 1,00 0,52 0,50 J 0,37 0,60 0,16 0,13 0,42 0,06 0,29 0,21 0,52 1,00 0,65 K 0,34 0,38 0,10 0,41 0,18 0,15 0,34 0,16 0,50 0,65 1,00 ród o: Obliczenia w asne na podstawie danych BDL GUS, 2010.