GMINY SKRZYSZÓW na lata

Opracowanie Projekt do konsultacji społecznych LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI GMINY SKRZYSZÓW na lata 2016-2022 marzec, 2016r. MARZEC 2016

Opracowanie : 2

1.WSTĘP... 5 1.1.Wprowadzenie... 5 1.2. Zasady horyzontalne rewitalizacji... 9 1.3.Nawiązanie do dokumentów strategiczno-programowych... 11 2. DIAGNOZA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY... 18 2.1. Położenie... 18 2.2. Demografia... 19 2.2.1.Poziom wykształcenia... 21 2.3. Rynek pracy i bezrobocie... 22 2.3. Gospodarka... 23 2.3.1.Rolnictwo... 23 2.3.2. Pozarolnicza działalność gospodarcza... 24 2.4. Pomoc społeczna i ochrona zdrowia... 25 2.4.1. Pomoc społeczna... 25 2.4.2. Ochrona zdrowia... 27 3. WYZNACZENIE OBSZARÓW KRYZYSOWYCH... 28 3.1. Podstawowe informacje charakteryzujące poszczególne diagnozowane obszary.... 29 3.2.Identyfikacja zróżnicowania wewnątrzgminnego... 30 3.3.Analiza zjawisk negatywnych... 31 3.3.1. Wskaźniki Społeczne... 31 3.3.2. Wskaźniki gospodarcze... 37 3.3.3. Wskaźniki przestrzenno funkcjonalne i techniczne... 39 3.4.Wyniki delimitacji i wskazanie obszarów do rewitalizacji... 41 3.4.1.Analiza porównawcza wskaźników: SFERA SPOŁECZNA... 41 3.4.2.Analiza porównawcza wskaźników: SFERA GOSPODARCZA... 42 3.4.3.Analiza porównawcza wskaźników: SFERA PRZESTRZENNO-FUNKCJONALNA... 43 3.5.Ranking terenów zdiagnozowanych, jako obszary kryzysowe... 44 3.6.Zasięg terytorialny obszaru i uzasadnienie jego wyboru... 45 4. ZAŁOŻENIA LOKLANEGO PROGRAMU REWITALIZACJI... 49 3

4.1. Cele rewitalizacji logika interwencji... 49 4.2. Projekty rewitalizacyjne... 51 4.2.1. Zadania przewidziane do realizacji :POZIOM I... 52 4.2.2. Zadania przewidziane do realizacji :POZIOM II... 53 4.3.Mechanizmy zapewnienia komplementarności... 54 5. PLAN FINANSOWY LPR... 56 5.1. Plan finansowy LPR... 56 5.2.Analiza ryzyka wraz ze środkami zaradczymi... 59 6. INSTRUMENTY WDRAŻANIA PROGRAMU, MONITORINGU I KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ... 62 6.1. Organizacja procesu wdrażania... 62 6.2.Zasady współpracy pomiędzy sektorem publicznym, społecznym i gospodarczym... 65 6.3.Monitoring i oczekiwane wskaźniki osiągnięć.... 66 6.3.1.Ewaluacja... 66 6.3.2.Aktualizacja... 67 6.3.2.1.Aktualizacja wzór wniosku zadanie inwestycyjne... 68 6.3.2.2.Aktualizacja wzór wniosku zadanie społeczne... 71 7.SZCZEGÓLOWE KARTY ZGŁOSZONYCH PROJEKTÓW DO REWITALIZACJI... 73 7.1. Karty zgłoszonych projektów do rewitalizacji zadania OBSZAR I... 73 7.2. Karty zgłoszonych projektów do rewitalizacji - zadania OBSZAR II... 94 7.3. Podsumowanie konsultacji społecznych.... 105 SPIS TABEL I RYSUNKÓW... 112 4

ROZDZIAŁ I 1.WSTĘP 1.1.Wprowadzenie WSTĘP Przemiany społeczno-gospodarcze na przestrzeni ostatniego ćwierćwiecza wywołane procesem globalizacji oraz transformacją ustrojową i wyzwaniami gospodarki wolnorynkowej spowodowały szereg niekorzystnych zjawisk i procesów na obszarach jednostek samorządu terytorialnego, takich jak degradacja tkanki materialnej oraz narastające problemy w sferze społeczno-gospodarczej. W takiej sytuacji szczególnego znaczenia zaczęło nabierać planowanie oraz realizacja kompleksowych projektów rewitalizacyjnych, obejmujących sferę przestrzenną, społeczną, gospodarczą, środowiskową i kulturową, a tym samym odpowiadających na indywidualny zestaw zidentyfikowanych problemów danego obszaru. Na potrzeby projektowania i wdrażania interwencji w ramach procesu rewitalizacji, współfinansowanych środkami Unii Europejskiej, rewitalizację należy rozumieć jako: wyprowadzanie ze stanu kryzysowego obszarów zdegradowanych poprzez przedsięwzięcia całościowe (integrujące interwencję na rzecz społeczności lokalnej, przestrzeni i lokalnej gospodarki), skoncentrowane terytorialnie i prowadzone we współpracy z lokalną społecznością, w sposób zaplanowany oraz zintegrowany przez określenie i realizację programów rewitalizacji 1 Podstawowym narzędziem tworzącym ramy operacyjne i płaszczyznę koordynacji działań rewitalizacyjnych jest program/plan rewitalizacji, który opracowywany i przyjmowany jest przez samorząd gminy w drodze uchwały na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy o samorządzie gminnym. Ze względu na to, że celem rewitalizacji jest równoczesna odnowa społeczna, gospodarcza, kulturowa, przestrzenna (w tym także techniczna) oraz środowiskowa, nadanie nowych funkcji, remonty lub modernizacja techniczna infrastruktury muszą być środkiem, a nie celem rewitalizacji. Konieczne jest, by działania rewitalizacyjne w Gminie nie były działaniami przypadkowymi, ale by były ujęte w ramy zintegrowanego podmiotowo i przedmiotowo programu rewitalizacji. 1 Narodowy Plan Rewitalizacji 2022 Założenia, Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, 2014, s. 4. 5

Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Skrzyszów na lata 2016-2022 (LPR) powinien być programem wieloletnich działań zmierzających do wyprowadzenia obszarów zdegradowanych ze stanu kryzysu oraz stworzenia warunków do ich dalszego rozwoju poprzez optymalne wykorzystanie endogenicznych uwarunkowań i wzmacnianie lokalnych potencjałów. Objęcie danego obszaru programem lub planem rewitalizacji stanowi podstawę wspierania go poprzez instrumenty i narzędzia dedykowane rewitalizacji (programy unijne oraz krajowe) lub korzystania z preferencji w innych instrumentach, programach i działaniach sektorowych. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Skrzyszów na lata 2016-2022 opracowany został zgodnie z zasadami określonymi w Wytycznych w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2015-2020, wydane przez Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju, Warszawa, 3 lipca 2015 r. oraz Ustawę z dnia 9 października 2015 r. o rewitalizacji (Dz.U. 2015r. poz. 1777). Niniejszy Program wspiera realizację celów i działań sprecyzowanych w innych dokumentach planistycznych i strategicznych Gminy, wpływając na jej ożywienie gospodarcze, ekonomiczne oraz rozwój w sferze społecznej, kulturalnej i turystycznej. Sfery rozwojowe Gminy są zależne od siebie i wzajemnie się przenikają. Zadania zrealizowane w zakresie infrastruktury technicznej pomogą zrealizować zadania w sferze mieszkaniowej i gospodarczej, pozytywnie wpłyną na ochronę środowiska i rozwój turystyki. Cele osiągnięte w ramach strefy społecznej i kulturowej wpłyną na realizację celów w zakresie atrakcyjności mieszkaniowej i turystycznej. Rewitalizacja jest ważną częścią myślenia o rozwoju Gminy powinna stać się kluczowym programem społecznym i gospodarczym dla Gminy w odniesieniu do jego obszarów problemowych. Równocześnie jest ona procesem długotrwałym, kosztownym i wymagającym zachowania ciągłości oraz konsekwencji. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Skrzyszów jest narzędziem realizowania określonej w Strategii Rozwoju Gminy Skrzyszów na lata 2014-2020 2, misji Gminy Skrzyszów: SKUTECZNE ZASPOKAJANIE POTRZEB MIESZKAŃCÓW GMINY SKRZYSZÓW W OPARCIU O ZASADĘ ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU. Głównym założeniem Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Skrzyszów na lata 2016-2022 jest prowadzenie działań skoncentrowanych na prowadzeniu działań kompleksowych w celu inicjowania przemian przestrzennych, technicznych, ekonomicznych i przede wszystkim społecznych, których celem jest przywrócenie funkcjonalności poszczególnych terenów i stworzenie warunków dla rozwoju kapitału ludzkiego i społecznego na obszarze problemowym/zdegradowanym wymagającym interwencji publicznej. 2 przyjęta do realizacji przez Radę Gminy Skrzyszów 28 marca 2014r. UCHWAŁĄ NR XXXI/339/14 6

Prawidłowo opracowany Lokalny Program Rewitalizacji musi charakteryzować się następującymi cechami: kompleksowość działania całościowe i wielowymiarowe, uwzględniające aspekty: społeczny, ekonomiczny, przestrzenny, techniczny, środowiskowy i kulturowy, włączenie środków z EFRR, EFS, FS, innych publicznych oraz prywatnych. koncentracja koncentracja na obszarach najbardziej zdegradowanych, tj. obszarach gminy gdzie skala problemów i zjawisk kryzysowych jest największa. komplementarność wzajemne oddziaływanie między projektami rewitalizacyjnymi, powiązanie działań rewitalizacyjnych ze strategicznymi decyzjami Gminy Skrzyszów, efektywny system zarządzania projektami rewitalizacyjnymi (współdziałanie instytucji, spójność procedur itp.), kontynuacja i dopełnienie przedsięwzięć zrealizowanych w ramach polityki spójności 2007-2013. partycypacja nierozerwalnie wpisane w proces rewitalizacji uczestnictwo we współdecydowaniu, musi mieć charakter realny charakter, stanowi fundament działań na każdym etapie procesu rewitalizacji: diagnozowania, programowania, wdrażania monitorowania i oceniania. W tym celu w ramach przedmiotowego Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Skrzyszów dokonano: pełnej diagnozy służącej wyznaczeniu obszaru zdegradowanego wskazanego w programie rewitalizacji oraz zdefiniowano dotykające go problemy. Diagnoza obejmuje łącznie kwestie społeczne, ekonomiczne, przestrzenne - infrastrukturalne i środowiskowe, a także kulturowe (w tym związane z dziedzictwem kulturowym) i techniczne, właściwego doboru narzędzi i interwencji do potrzeb i uwarunkowań danego obszaru, zsynchronizowania uzupełniających się działań w sferze społecznej, gospodarczej, przestrzennej (infrastrukturalnej i środowiskowej), ustalenia hierarchii potrzeb w zakresie działań rewitalizacyjnych, 7

zrealizowania wynikającej z art. 5 rozporządzenia nr 1303/2013 zasady partnerstwa polegającej na łączeniu szerokiego grona partnerów (w szczególności lokalnych społeczności i przedsiębiorców, a także ekspertów) w procesy programowania i realizacji projektów rewitalizacyjnych w ramach programów operacyjnych oraz konsekwentnego, otwartego i trwałego dialogu z tymi podmiotami i grupami, których rezultaty rewitalizacji mają dotyczyć, poprzez: a) zbieranie uwag w postaci papierowej i elektronicznej, w tym za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w formularzy zamieszczonych na stronie gminy Skrzyszów w Biuletynie Informacji Publicznej, b) spotkania, warsztaty, ankiety. otwarte konsultacje społeczne, badania ankietowe, indywidualne spotkania z ekspertami zastosowania podejścia do rewitalizacji jako istotnego elementu całościowej wizji rozwoju Gminy Skrzyszów. Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Skrzyszów składa się z następujących części: CZĘŚĆ WPROWADZAJĄCA, CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNO-ANALITYCZNA, CZĘŚĆ PROGRAMOWA. Część wprowadzająca zawiera ogólne informacje dotyczące metodologii opracowania LPR-u oraz opis zaangażowania społeczności lokalnej w ten proces, a także uwarunkowania zewnętrzne dokumentu, tj. strategiczno-programowe i środowiskowe. Część diagnostyczno-analityczna obejmuje charakterystykę obecnej sytuacji w Gminie Skrzyszów w sferze przestrzennej, społecznej, gospodarczej, środowiskowej i kulturowej wraz ze skwantyfikowanymi danymi oraz ich analizą, celem identyfikacji problemów i delimitacji obszarów kryzysowych w mieście. Część programowa przedstawia najistotniejsze założenia procesu rewitalizacji zdegradowanych obszarów Gminy Skrzyszów w latach 2016-2022, tj.: cel strategiczny rewitalizacji, horyzont czasowy dokumentu, obszary problemowe określone przestrzennie wraz z celami głównymi i celami szczegółowymi. Ponadto zostały tutaj wskazane priorytetowe projekty do realizacji oraz system ich wdrażania. Ważnym elementem jest również opracowany system monitoringu skuteczności działań wraz z systemem wprowadzania modyfikacji w reakcji na zmiany w otoczeniu oraz sposób ewaluacji i komunikacji społecznej dokumentu. 8

1.2. Zasady horyzontalne rewitalizacji Partycypacja społeczna Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Skrzyszów na lata 2016-2022 opracowany został z wykorzystaniem modelu ekspercko-partycypacyjnego, polegającego na możliwie szerokim udziale wszystkich interesariuszy w pracach nad Programem, przy jednoczesnym zaangażowaniu ekspertów zewnętrznych, odpowiadających między innymi za zorganizowanie procesu konsultacji społecznych oraz przygotowanie końcowej wersji dokumentu. Podczas prac nad diagnozą oraz założeniami Programu wykorzystano metody badawcze pozwalające dotrzeć do możliwie szerokiej grupy mieszkańców, umożliwiające uzyskanie opinii i indywidualnych ocen dotyczących kondycji poszczególnych obszarów definiowanych, jako problemowe. Metodologia uspołecznienia procesu tworzenia Programu Rewitalizacji była zastosowana w oparciu o wytyczne ustawy o rewitalizacji i obejmowała działania polegające w szczególności na: 1) poznaniu potrzeb i oczekiwań interesariuszy oraz dążeniu do spójności planowanych działań z tymi potrzebami i oczekiwaniami; 2) prowadzeniu, skierowanych do interesariuszy, działań edukacyjnych i informacyjnych o procesie rewitalizacji, w tym o istocie, celach, zasadach prowadzenia rewitalizacji, wynikających z ustawy, oraz o przebiegu tego procesu; 3) inicjowaniu, umożliwianiu i wspieraniu działań służących rozwijaniu dialogu między interesariuszami oraz ich integracji wokół rewitalizacji; 4) zapewnieniu udziału interesariuszy w przygotowaniu dokumentów dotyczących rewitalizacji, w szczególności gminnego programu rewitalizacji; 5) wspieraniu inicjatyw zmierzających do zwiększania udziału interesariuszy w przygotowaniu i realizacji gminnego programu rewitalizacji; 6) zapewnieniu w czasie przygotowania, prowadzenia i oceny rewitalizacji możliwości wypowiedzenia się przez interesariuszy. 9

Prace nad przygotowaniem Programu Rewitalizacji przebiegały zgodnie z poniższym schematem: Uchwała Rady Gminy Skrzyszów o przystąpieniu do opracowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Upublicznienie informacji o przystąpieniu do opracowywania LPR. Przyjęcie założeń i rozpoczęcie prac nad opracowanie obszarów zdegradowanych i obszarów do rewitalizacji. Wybór zewnętrznego wykonawcy TARR S.A. Zebranie potrzebnych dokumentów, danych statystycznych do opracowania Raportu nt. obszarów zdegradowanych w Gminie Skrzyszów Konsultacje raportu z Wójtem i zespołem pracowników Urzędu Gminy Upublicznienie Raportu obszarów zdegradowanych w Gminie Skrzyszów KONSULTACJE SPOŁECZNE - WARSZTATY Przyjęcie Uchwał przez Radę Gminy w zakresie: obszarów zdegradowanych i obszarów do rewitalizacji oraz zasad działania Komitetu Rewitalizacji Nabór wniosków do LPR Opracowanie Projektu Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Skrzyszów 2016-2022- upublicznienie dokumentu KONSULTACJE SPOŁECZNE WARSZATY Konsultacja dokumentu LPR z innymi instytucjami Poprawki i ostateczna redakcja dokumentu Przyjęcie uchwałą Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Skrzyszów na lata 2016-2022 Przekazanie Lokalnego Programu Rewitalizacji do Urzędu Marszałkowskiego 10

Kompleksowa diagnoza Diagnoza przeprowadzona na potrzeby niniejszego opracowania ma charakter kompleksowy realizowany w oparciu o analizę danych ilościowych oraz jakościowych. Wyznaczenie obszarów kryzysowych zostało poparte analizą porównawczą udowadniającą konieczność podjęcia zintegrowanej interwencji na wyodrębnione obszary. Ze względu na konieczność przedstawienia danych dedykowanych każdemu z wyznaczonych obszarów zdegradowanych, korzystano z informacji gromadzonych przez odpowiednie wydziały i jednostki organizacyjne Urzędu Gminy Skrzyszów. W wymiarze jakościowym kluczowym elementem była ankietyzacja i dystrybucja kwestionariusza ankietowego. Koncentracja interwencji Efektem prac nad Lokalnym Programem Rewitalizacji Gminy Skrzyszów na lata 2016-2022 jest wyznaczenie dwóch ograniczonych terytorialnie obszarów o charakterze kryzysowym koncentracja interwencji w wymiarze terytorialnym obejmuje dwa wydzielone obszary znajdujące się na terenie wybranych jednostek urbanistycznych Skrzyszów i Szynwałd, jako obszar do rewitalizacji, wymagający wsparcia. Koncentracja interwencji w wymiarze tematycznym zaplanowane działania w ramach zintegrowanych projektów rewitalizacyjnych obejmują określone dziedziny przewidziane do realizacji ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR) oraz Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS). Wymiar społeczny oraz techniczny i przestrzenny został zdefiniowany w oparciu o kompleksową diagnozę sytuacji społecznej Gminy Skrzyszów, ze szczególnym uwzględnieniem obszaru kryzysowego. Planowanie finansowe Planowanie finansowe Lokalnego Programu Rewitalizacji Gminy Skrzyszów na lata 2016-2022 było przeprowadzone w oparciu o możliwości rzeczywistego zbudowania montażu finansowego dla poszczególnych projektów rewitalizacyjnych. Projekty gminne posiadają zabezpieczenie w postaci wkładu finansowego w Wieloletniej Prognozie Finansowej. Szczegółowe informacje na temat montażu finansowego znajdują się w rozdziale 5. niniejszego opracowania. Założenia finansowe częściowo mają charakter indykatywny wynikający z długookresowego charakteru dokumentu oraz potencjalnych zmian w zakresie wdrażania Lokalnych Programów Rewitalizacji. 1.3.Nawiązanie do dokumentów strategiczno-programowych Lokalny Program Rewitalizacji odnosząc się w swych założeniach do zidentyfikowanych problemów mieszkańców na zdegradowanych obszarach gminy, uwzględnia kontekst innych dokumentów strategicznych na szczeblu lokalnym (stanowiąc istotny element całościowej wizji rozwoju jednostki), a 11

także regulujących działania w przedmiotowym obszarze na szczeblu regionalnym, krajowym oraz europejskim. W związku z tym, komplementarność z innymi działaniami oraz priorytetami wpływa na skuteczność i efektywność procesu rewitalizacji. Lp. 1. 2. Nazwa dokumentu Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu Polska 2030. Trzecia fala nowoczesności. Długookresowa Strategia Rozwoju Kraju Nawiązanie LPR-u do zapisów dokumentu strategicznego POZIOM EUROPEJSKI Priorytet III. Rozwój sprzyjający włączeniu społecznemu wspieranie gospodarki o wysokim poziomie zatrudnienia, zapewniającej spójność społeczną i terytorialną. Ponadto, wpływa na osiągnięcie 3 z 5 celów głównych: CEL 1 Osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia na poziomie 75% wśród kobiet i mężczyzn w wieku 20-64 lata. CEL 4 Podniesienie poziomu wykształcenia, zwłaszcza poprzez dążenie do zmniejszenia odsetka osób zbyt wcześnie kończących naukę do poniżej 10% oraz poprzez zwiększenie do co najmniej 40% osób w wieku 30-34 lat mających wykształcenie wyższe lub równoważne. CEL 5 Wspieranie włączenia społecznego, zwłaszcza przez ograniczanie ubóstwa, mając na celu wydźwignięcie z ubóstwa lub wykluczenia społecznego co najmniej 20 mln obywateli. POZIOM KRAJOWY Obszar Konkurencyjności i innowacyjności gospodarki: Innowacyjność gospodarki i kreatywność indywidualna: Cel 3 Poprawa dostępności i jakości edukacji na wszystkich etapach oraz podniesienie konkurencyjności nauki; Kapitał Ludzki: Cel 6 Rozwój kapitału ludzkiego poprzez wzrost zatrudnienia i stworzenie workfare state ; Obszar Równoważenia potencjału rozwojowego regionów Polski: Rozwój regionalny: Cel 8 Wzmocnienie mechanizmów terytorialnego równoważenia rozwoju dla rozwijania i pełnego wykorzystania potencjałów regionalnych; Obszar Efektywności i sprawności państwa: Kapitał społeczny: Cel 11 Wzrost społecznego kapitału rozwoju. 3. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Obszar strategiczny: Sprawne i efektywne państwo, Cel 3 Wzmocnienie warunków sprzyjających realizacji indywidualnych potrzeb i aktywności obywateli, kierunek: rozwój kapitału społecznego. 12

Lp. 4. 5. 6. Nazwa dokumentu Krajowa Strategia Rozwoju Regionalnego 2010-2020: Regiony, Miasta, Obszary wiejskie Koncepcja Przestrzennego Zagospodarowania Kraju 2030 Umowa Partnerstwa Nawiązanie LPR-u do zapisów dokumentu strategicznego Obszar strategiczny: Konkurencyjna gospodarka, Cel 4 Rozwój kapitału ludzkiego, kierunki interwencji: zwiększenie aktywności zawodowej oraz poprawa jakości kapitału ludzkiego. Obszar strategiczny: Spójność społeczna i terytorialna, Cel 1 Integracja społeczna, kierunki interwencji: zwiększenie aktywności osób wykluczonych i zagrożonych wykluczeniem społecznym oraz zmniejszenie ubóstwa w grupach najbardziej zagrożonych. Cel główny: Efektywne wykorzystywanie specyficznych regionalnych i innych terytorialnych potencjałów rozwojowych dla osiągania celów rozwoju kraju wzrostu, zatrudnienia i spójności w horyzoncie długookresowym. Cel 2 Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych ( spójność ). Tworzenie estetycznej i uporządkowanej przestrzeni zgodnie z zasadami ładu przestrzennego, respektując zróżnicowane kulturowo i historycznie tradycje architektoniczne oraz w możliwie jak największym stopniu zachowującą walory naturalnego krajobrazu przyrodniczego. 1). Cel 2. Poprawa spójności wewnętrznej i terytorialne równoważenie rozwoju kraju poprzez promowanie integracji funkcjonalnej, tworzenie warunków dla rozprzestrzeniania się czynników rozwoju, wielofunkcyjny rozwój obszarów wiejskich oraz wykorzystanie potencjału wewnętrznego wszystkich terytoriów. 2). Cel 4. Kształtowanie struktur przestrzennych wspierających osiągnięcie i utrzymanie wysokiej jakości środowiska przyrodniczego i walorów krajobrazowych Polski. Głównym celem jest zwiększenie konkurencyjności gospodarki, poprawa spójności społecznej i terytorialnej kraju oraz poprawa efektywności administracji publicznej. 1). Cel Tematyczny 3. Wzmacnianie konkurencyjności małych i średnich przedsiębiorstw, sektora rolnego (w odniesieniu do EFRROW), finansowego, doradczego i szkoleniowego. 2). Cel tematyczny 4. Wspieranie przejścia na gospodarkę niskoemisyjną we wszystkich sektorach. 3). Cel tematyczny 6. Zachowanie i ochrona środowiska naturalnego oraz wspieranie efektywnego gospodarowania 13

Lp. Nazwa dokumentu zasobami. Nawiązanie LPR-u do zapisów dokumentu strategicznego 4). Cel tematyczny 8. Promowanie trwałego i wysokiej jakości zatrudnienia oraz wsparcie mobilności pracowników. 7. Narodowy Plan Rewitalizacji 5). Cel tematyczny 9. Wspieranie włączenia społecznego i walka z ubóstwem i wszelką dyskryminacją. Głównym celem jest poprawa warunków rozwoju obszarów zdegradowanych w wymiarze przestrzennym, społecznym, kulturowym i gospodarczym. Realizacji tego celu służyć będzie tworzenie korzystnych warunków dla prowadzenia rewitalizacji w Polsce i położenie nacisku na holistyczne, zintegrowane podejście do prowadzenia takich działań. 8. Strategia Rozwoju Kapitału Ludzkiego 2020 Głównym celem jest umożliwienie pełnego wykorzystania potencjału zasobów ludzkich, poprzez wzrost zatrudnienia i potencjału adaptacyjnego przedsiębiorstw i ich pracowników, podniesienie poziomu wykształcenia społeczeństwa, zmniejszenie obszarów wykluczenia społecznego oraz wsparcie dla budowy struktur administracyjnych państwa. 1). Cel 3. Poprawa sytuacji osób i grup zagrożonych wykluczeniem społecznym 9. Strategia Rozwoju Kapitału Społecznego 2020 Głównym celem jest wspieranie procesów i inicjatyw, które wzmacniają wolę działania obywateli na rzecz dobra wspólnego i przyczyniają się do wzmocnienia zaufania, jako jednego z podstawowych komponentów życia społecznego, gospodarczego i kulturowego. 1). Cel 4. Rozwój i efektywne wykorzystanie potencjału kulturowego i kreatywnego. 10. Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego 2020 POZIOM REGIONALNY I SUBREGIONALNY Głównym celem jest efektywne wykorzystanie potencjałów regionalnej szansy dla rozwoju gospodarczego oraz wzrost spójności społecznej i przestrzennej małopolski w wymiarze regionalnym, krajowym i europejskim. 1). Obszar 1. Gospodarka wiedzy i aktywności. 1.4 Rozwój kształcenia zawodowego i wspieranie zatrudnienia (poprawa jakości i efektywności usług w zakresie planowania i rozwoju kariery zawodowej oraz wspierania zatrudnienia). 14

Lp. Nazwa dokumentu Nawiązanie LPR-u do zapisów dokumentu strategicznego 1.5 Wzmacnianie i promocja przedsiębiorczości (wzmacnianie potencjału oraz rozwój sieci instytucji otoczenia biznesu). 2). Obszar 2. Dziedzictwo i przemysły czasu wolnego. 2.1 Ochrona małopolskiej przestrzeni kulturowej (kompleksowa rewitalizacja obszarów zdegradowanych oraz powstrzymanie degradacji wartościowych krajobrazów kulturowych oraz dewastacji obiektów zabytkowych). 2.2 Zrównoważony rozwój infrastruktury oraz komercjalizacja usług czasu wolnego (turystyka aktywna, rekreacyjna na terenach wiejskich). 2.4 Wzmocnienie promocji dziedzictwa regionalnego oraz oferty przemysłów czasu wolnego (aktywna i skuteczna promocja oraz wsparcie regionalnej oferty przemysłów czasu wolnego, w szczególności markowych produktów turystycznych i wydarzeń kulturalnych, w tym artystycznych i twórczych). 4). Obszar 5. Rozwój miast i terenów wiejskich. 5.1 Rozwój funkcji lokalnych centrów usług publicznych (poprawa standardu świadczenia oraz dostępności podstawowych usług publicznych w zakresie lokalnej infrastruktury społecznej o charakterze: edukacyjnym, kulturalnym rekreacyjnym i sportowym, zdrowotnym, w szczególności na obszarach o najniższej dostępności do usług publicznych). 5.2 Rozwój gospodarczy małych i średnich miast oraz terenów wiejskich (aktywizacja gospodarcza terenów wiejskich). 11. Strategia dla Rozwoju Polski Południowej w Obszarze Województw Małopolskiego i Śląskiego 5.3 Funkcjonalne zarządzanie przestrzenią na poziomie lokalnym (rewitalizacja obszarów zdegradowanych, rozumiana jako podniesienie atrakcyjności przestrzeni publicznych oraz ochronę krajobrazu i ładu przestrzennego na obszarach wiejskich poprzez zachowanie unikatowych form krajobrazu rolniczego). Główny celem jest koordynacja wspólnych przedsięwzięć dotyczących dużego terytorium i ukierunkowanych na wykorzystanie korzyści ze zintegrowanego i wielosektorowego podejścia do wspólnych działań strategicznych oraz na rzecz inteligentnego rozwoju 15

Lp. Nazwa dokumentu do roku 2020 Nawiązanie LPR-u do zapisów dokumentu strategicznego sprzyjającego włączeniu społecznemu. 1). Cel 2. Polska Południowa przestrzenią partnerskiej współpracy na rzecz efektywnego wykorzystania możliwości rozwojowych. 2). Cel 3. Polska Południowa miejscem przyciągającym ludzi, podmioty i inicjatywy wzmacniające potencjały makroregionu. Głównym celem jest wspieranie polityki rozwoju poszczególnych Subregionów z ukierunkowaniem na wykorzystanie wewnętrznego potencjału i zasobów terytorialnych, szczególnie istotnym w Małopolsce, która należy do grupy województw o jednym z najwyższych poziomów wewnątrzregionalnych dysproporcji. 12. Subregionalny Program Rozwoju na lata 2014-2020 dla Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2011-2020 1). Obszar tematyczny 2. Rozwój potencjału gospodarczego subregionu tarnowskiego. 2.1. Poprawa warunków dla rozwoju gospodarczego Subregionu (strefy aktywności gospodarczej, rozwój oferty inwestycyjnej). 2.2. Poprawa warunków dla rozwoju przemysłów czasu wolnego w subregionie (zachowanie i udostępnienie obiektów dziedzictwa kulturowego, organizacja imprez kulturalnych, turystyka kulturowa oraz aktywna i rekreacyjna). 2.4. Rozwój infrastruktury ochrony środowiska o zasięgu ponadlokalnym (odnawialne źródła energii, gospodarka odpadami, ochrona powietrza). 13. Strategia Rozwoju Gminy Skrzyszów na lata 2014-2020 POZIOM GMINNY Cele strategiczne są odpowiedzią na problemy zidentyfikowane w Gminie Skrzyszów na podstawie analizy stanu społeczno-gospodarczego Gminy. Cele strategiczne wynikają ze sformułowanej wcześniej wizji rozwoju Gminy. Wytyczają ścieżki, którymi trzeba podążać, by osiągnąć założony w niej stan. Niniejsza Strategia postawiła przed sobą 6 celów strategicznych charakteryzujących każdy z sześciu obszarów: 1) rozwój mieszkalnictwa, 2) rozwój gospodarczy, 16

Lp. Nazwa dokumentu Nawiązanie LPR-u do zapisów dokumentu strategicznego 3) rozwój turystyki, 4) perspektywa budżetowa, 5) perspektywa procesów wewnętrznych, 6) perspektywa rozwoju pracowników. 14. Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Skrzyszów na lata 2014 2020 Celem głównym strategii jest zaplanowanie działań zmierzających do poprawy jakości życia mieszkańców gminy Skrzyszów w sferze społecznej. Działania te związane są z rozwiązywaniem problemów społecznych, takich jak walka z bezrobociem, ubóstwem, patologiami czy wykluczeniem społecznym. Wskazane obszary problemowe: A.ZWALCZANIE BEZROBOCIA B.WSPARCIE RODZINY C.CHOROBA,NIEPEŁNOSPRAWNOŚĆ, STAROŚĆ, SAMOTNOŚĆ 17

ROZDZIAŁ II Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Skrzyszów na lata 2016-2022 DIAGNOZA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY 2. DIAGNOZA SPOŁECZNO-GOSPODARCZA GMINY 2.1. Położenie Gmina Skrzyszów zlokalizowana jest w południowej Polsce we wschodniej części województwa małopolskiego i wschodniej części powiatu tarnowskiego. Siedzibą gminy jest wieś Skrzyszów, w której mieszczą się władze administracyjne Gminy. Gmina oddalona jest o ok. 6 km od Tarnowa i ok. 90 km od Krakowa jednej z największych aglomeracji w Polsce. Rysunek 1. Gmina Skrzyszów na tle kraju, województwa małopolskiego i powiatu tarnowskiego Gmina Skrzyszów zajmuje powierzchnię ok. 86, 8 km 2, co stanowi 0, 57 % powierzchni województwa małopolskiego i 6, 15 % powierzchni powiatu tarnowskiego. Obszar Gminy tworzy 5 sołectw: 18

1. Szynwałd - sołectwo obejmuje obszar o powierzchni 23,17 km; 23 2. Skrzyszów - sołectwo obejmuje obszar o powierzchni 13,07 km; 24 3. Pogórska Wola - sołectwo obejmuje obszar o powierzchni 20,80 km; 25 4. Łękawica - sołectwo obejmuje obszar o powierzchni 15,72 km; 26 5. Ładna - sołectwo obejmuje obszar o powierzchni 13,23 km 27. 2.2. Demografia Gmina Skrzyszów na tle gmin sąsiednich jak i na tle całego powiatu tarnowskiego zajmuje 10 pozycję pod względem powierzchni i 5 pod względem liczby mieszkańców. Ludność gminy Skrzyszów stanowi ponad 7 % ludności powiatu tarnowskiego, 1, 17 % ludności gmin wiejskich województwa małopolskiego oraz 0, 44 % całego województwa. Tabela 1.Ludność gminy Skrzyszów na tle województwa, powiatu tarnowskiego i gmin wiejskich województwa (stan na 31.12.2014 r.) 8 MAŁOPOLSKIE MAŁOPOLSKIE - GMINY WIEJSKIE 0,42 % 1,17 % 3 368 336 osób Powiat tarnowski 7 % 1 200 054 osób 200 085 osób Gmina Skrzyszów 9 14 012 osób Pod względem liczby ludności gmina Skrzyszów zajmuje 5 miejsce wśród 16 gmin wiejskich powiatu tarnowskiego i 5 miejsce ze względu na gęstość zaludnienia. 3 Źródło: STATUT SOŁECTWA Szynwałd Zał. do uchwały Nr XI/111/04 Rady Gminy w Skrzyszowie z dnia 29 marca 2004 r. 4 Źródło: STATUT SOŁECTWA Skrzyszów Zał. do uchwały Nr XI/110/04 Rady Gminy w Skrzyszowie z dnia 29 marca 2004 r. 5 Źródło: STATUT SOŁECTWA Pogórska Wola Zał. do uchał. Nr XI/109/04 Rady Gminy w Skrzyszowie z dnia 29 marca 2004 r. 6 Źródło: STATUT SOŁECTWA Łękawica Zał. do uchwały Nr XI/108/04 Rady Gminy w Skrzyszowie z dnia 29 marca 2004 r. 7 Źródło: STATUT SOŁECTWA Ładna Zał. do uchwały Nr XI/107/04 Rady Gminy w Skrzyszowie z dnia 29 marca 2004 r. 8 Źródło: Podregiony 2014_woj.małopolskie /GUS Kraków 9 Źródło: UG Skrzyszów 19

Tabela 2. Ludność gminy Skrzyszów na tle gmin powiatu tarnowskiego ( stan na 31.12.2014 r. ) 10 WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem na 1 km 2 Powiat tarnowski 200 085 142 Liczba ludności gmin, jako % liczby ludności powiatu tarnowskiego Miejsce w powiecie ze względu na liczbę ludności ze względu na gęstość zaludnienia Ciężkowice 11 304 109 5,65 % 10 11 Gromnik 8 782 126 4,39 % 13 9 Lisia Góra 14 866 143 7,43 % 4 7 Pleśna 11 924 144 5,96 % 8 6 Radłów 9 775 113 4,89 % 12 10 Ryglice 11 723 100 5,86 % 9 13 Rzepiennik Strzyżewski 6 791 96 3,39 % 15 14 Skrzyszów 14 012 163 7,00 % 5 5 Szerzyny 8 058 98 4,03 % 14 15 Tarnów 25 254 305 12,62 % 1 1 Tuchów 18 169 182 9,08 % 3 3 Wierzchosławice 10 701 142 5,35 % 11 8 Wietrzychowice 4 019 83 2,01 % 16 16 Wojnicz 13 319 168 6,66 % 6 4 Zakliczyn 12 410 102 6,20 % 7 12 Żabno 18 982 187 9,49 % 2 2 Porównując pełne lata statystyczne, według informacji posiadanych przez GUS, odnotujemy wzrost liczby ludności. Gminę w 2014 r. zamieszkiwało 14 012 osób. Tabela 3.Struktura ludności gminy Skrzyszów w okresie 2011-2014 11 Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 osoba osoba osoba osoba ogółem 13684 13776 13928 14012 w wieku przedprodukcyjnym - 14 lat i mniej 2436 2428 2463 2431 Udział % w liczbie ludności ogółem 17,80 % 17,62 % 17,68 % 17,27 % 10 Źródło: Podregiony 2014_woj.małopolskie /GUS Kraków 11 Źródło: Podregiony 2014_woj.małopolskie /GUS Kraków 20

w wieku produkcyjnym: 15-59 lat kobiety, 15-64 lata mężczyźni 9377 9433 9509 9574 Udział % w liczbie ludności ogółem 68,53 % 68,47 % 68,27 % 68,33 % w wieku poprodukcyjnym 1871 1915 1956 2018 Udział % w liczbie ludności ogółem 13,67 % 13,90 % 14,04 % 14,41 % Struktura ekonomiczna grup wiekowych w gminie jest dość korzystna. Analizując dane statystyczne stanu ludności w gminie Skrzyszów w analizowanym okresie 2011-2014, zauważymy wzrost ludności ogółem (o 2,37 %). Dużym atutem gminy Skrzyszów jest zdecydowana przewaga ludności w wieku przedprodukcyjnym nad ludnością w wieku poprodukcyjnym (różnica 2,86% ). Największa liczba ludności zamieszkuje sołectwo Skrzyszów 3830 osób, co stanowi około 27,33% ogółu mieszkańców. Następnymi sołectwami w kolejności pod względem liczebności mieszkańców są: Szynwałd, Pogórska Wola, Łękawica oraz Ładna. Tabela 4. Zestawienie liczby mieszkańców na terenie poszczególnych sołectw gminy Skrzyszów (stan na 31.12.2014 r.) 12 Nazwa sołectwa Liczba osób zamieszkujących miejscowość Skrzyszów 3 830 Szynwałd 3 172 Pogórska Wola 3 057 Łękawica 2 292 Ładna 1 661 2.2.1.Poziom wykształcenia Brak jest aktualnych danych na temat wykształcenia mieszkańców Gminy Skrzyszów. Najświeższe dostępne dane dotyczą wykształcenia mieszkańców gmin wiejskich powiatu tarnowskiego i pochodzą z Narodowego Spisu Powszechnego z 2011 roku. Wyniki spisu przedstawia tabela poniżej. Największy udział wśród mieszkańców gmin wiejskich powiatu tarnowskiego stanowią osoby z wykształceniem zasadniczym zawodowym, średnim i policealnym oraz podstawowym ukończonym. Tabela 5. Poziom wykształcenia mieszkańców terenów wiejskich powiatu tarnowskiego w 2011 roku 12 Źródło: UG Skrzyszów 21

Poziom wykształcenia Powiat tarnowski gminy wiejskie 2011 % udział Wyższe 12 621 9,2% Średnie i policealne 37 671 27,4% Zasadnicze zawodowe 43 816 31,8% Gimnazjalne 9 312 6,8% Podstawowe ukończone 31 982 23,2% Podstawowe nieukończone i bez wykształcenia szkolnego 2 288 1,7% Liczba mieszkańców RAZEM 137 690 100,0% Źródło: Dane GUS (Narodowy Spis Powszechny 2011 Ludność) 2.3. Rynek pracy i bezrobocie Na terenie Gminy Skrzyszów liczba zarejestrowanych bezrobotnych na koniec 2015 roku wynosiła 561 osób, z czego około 57,3% stanowiły kobiety. W porównaniu do roku 2013 liczba osób bezrobotnych na terenie Gminy zmalała o 19%. W 2015 roku, udział zarejestrowanych bezrobotnych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym ogółem wyniósł 7,8%. Zauważalna jest dysproporcja między udziałem bezrobotnych kobiet a bezrobotnych mężczyzn w liczbie osób w wieku produkcyjnym. W przypadku kobiet wskaźnik ten wyniósł 9,4%, z kolei w przypadku mężczyzn 6,3%. Negatywnym zjawiskiem jest wzrost odsetka bezrobotnych osób w ciągu ostatnich sześciu lat o 4,0 p.p., z czego kobiet o 3,8 p.p., a mężczyzn o 4,1 p.p. należy jednak podkreślić, że w 2015 roku udział zarejestrowanych bezrobotnych w Gminie Skrzyszów (7,8%) był niższy niż ten odnotowany na terenie całego powiatu tarnowskiego (8,5%). Tabela 6. Struktura bezrobotnych w okresie 2013-2015(dane PUP Tarnów) Wiek w latach Bezrobotni ogółem 18-24 25-34 35-44 45-54 55-59 pow. 60 lat 2015 561 136 154 99 110 45 17 2014 644 167 191 105 109 52 20 2013 698 217 199 109 122 43 8 Wykształcenie 22

wyższe policealne i średnie zawodowe średnie ogólnokształ cące zasadnicze zawodowe gimnazjalne i poniżej 2015 561 81 140 62 176 102 2014 644 88 164 58 201 133 2013 698 111 179 79 214 115 Czas pozostawania bez pracy w miesiącach do 1 1-3 3-6 6-12 12-24 pow. 24 2015 561 100 97 81 68 94 121 2014 644 61 132 103 114 112 122 2013 698 69 139 136 110 137 107 Warto zauważyć, iż w Gminie Skrzyszów mimo spadku ogółem liczby zarejestrowanych bezrobotnych, liczba osób długotrwale bezrobotnych wzrosła w okresie 2013-2015 o 15,33%. Brak pracy lub jej utrata jest przyczyną wielu bardzo niepokojących zjawisk społecznych (tj. patologia, przestępczość czy uzależnienia od alkoholu), a także czynnikiem skutecznie ograniczającym popyt wewnętrzny. Długotrwałe występowanie tych efektów bezrobocia w konsekwencji wpłynie bezpośrednio na wzrost wydatków Gminy Skrzyszów na pomoc społeczną w zakresie likwidacji lub minimalizacji tych zjawisk, jak również na pogorszenie wizerunku i atrakcyjności osiedleńczej i inwestycyjnej Gminy. Chcąc zmniejszać poziom bezrobocia, władze Gminy Skrzyszów powinny skutecznie pozyskiwać nowych inwestorów, a także stwarzać odpowiednie warunki do prowadzenia działalności gospodarczej na swoim terenie m.in. poprzez tworzenie odpowiedniego systemu zachęt dla nowych przedsiębiorców lub poprzez wyznaczanie odpowiednich terenów inwestycyjnych. 2.3. Gospodarka 2.3.1.Rolnictwo Rolnictwo na terenie Gminy Skrzyszów posiada korzystne warunki rozwojowe, na co wpływa zarówno jakość użytków rolnych, jak i warunki klimatyczne. W strukturze użytkowania gruntów powierzchnia użytków rolnych wynosi 6 424 ha, co stanowi 74,9% obszaru Gminy. Blisko 15% powierzchni Gminy stanowią lasy i grunty leśne. 1/3 powierzchni lasów należy do administracji Lasów Państwowych. W strukturze użytków rolnych uprawy polowe zajmują 78,1%, trwałe użytki zielone 19,6%. Sady natomiast stanowią tylko 2,3% wszystkich użytków rolnych. Na terenie Gminy Skrzyszów są bardzo zróżnicowane gleby pod względem przydatności rolniczej. Najwyższy udział gleb w Gminie mają gleby klasy IV. Około 30% gruntów w klasie IV do VI jest odłogowane. 23

Rolnictwo Gminy charakteryzuje się dużym rozdrobnieniem gospodarstw rolnych, co tym samym wpływa na brak ich rentowności i opłacalności. Aż 92% gospodarstw rolnych posiada powierzchnię w granicach od 1 do 5 ha. Tylko 5 gospodarstw rolnych posiada powierzchnię powyżej 50 ha. W strukturze zasiewów dominują zboża, ziemniaki, uprawy pastewne. Hodowla zwierząt prowadzona jest jedynie na własne potrzeby. Dobrze rozwinięta jest wielkotowarowa hodowla drobiu. Obecnie funkcjonuje 8 ferm drobiu. Problemy ze zbytem produktów rolnych są obecnie jednym z kluczowych problemów. Na terenie Gminy nie ma stałych punktów skupu żywca, a także produktów roślinnych. Brak też jest zakładów przetwórczych, za wyjątkiem zakładów produkujących wędliny. Za główne zagrożenie środowiska wynikające z prowadzenia gospodarki rolnej należy uznać zanieczyszczenie obszarowe środowiska glebowego i wód podziemnych w wyniku niewłaściwego stosowania nawozów i środków ochrony roślin oraz niewłaściwe użytkowanie gruntów ułatwiające erozję i degradację. Dla zminimalizowania w/w zagrożeń wymagana będzie intensyfikacja działań głównie w kierunku rozwoju rolnictwa ekologicznego z zachowaniem tradycyjnych metod gospodarowania oraz poprzez zachowanie obecnej struktury krajobrazu rolniczego (zadrzewienia, oczka wodne, tereny podmokłe, bagna, trwałe użytki zielone). 2.3.2. Pozarolnicza działalność gospodarcza Teren Gminy Skrzyszów to nie tylko obszar rozwojowy dla rolnictwa. Głównym elementem rozwoju gospodarki Gminy jest drobna działalność pozarolnicza, w której istnieje przewaga handlu i drobnych usług. Wyjątkiem jest pas po obu stronach drogi E-4 gdzie znajdują się większe przedsiębiorstwa. Na terenie Gminy Skrzyszów na koniec 2012 roku działało 854 podmiotów gospodarczych, z czego 3, 2 % w sektorze publicznym, zaś 96, 8 % w sektorze prywatnym. Liczba podmiotów gospodarczych na obszarze Gminy w badanym okresie wzrosła o 31, 4 %, z czego 1 podmiot gospodarczy przybył w sektorze publicznym a 203 w sektorze prywatnym. Rozwój przedsiębiorczości na terenie Gminy Skrzyszów, pomimo jej rolniczego charakteru, spowodowany jest przede wszystkim bezpośrednim sąsiedztwem Miasta Tarnowa, które stanowi czynnik stymulujący powstawanie nowych podmiotów gospodarczych na terenie Gminy (zwłaszcza w zakresie handlowousługowym). Ponadto, na atrakcyjność inwestycyjną Gminy wpływa jej położenie komunikacyjne, na które składa się: sąsiedztwo drogi krajowej nr 4 (będącej fragmentem międzynarodowej trasy E40, która pełni także funkcję obwodnicy Tarnowa), a także dróg powiatowych, stanowiących dogodne połączenie z ośrodkiem powiatu tarnowskiego. Przebieg istniejącej drogi krajowej nr 4 przez teren Gminy już teraz zachęca podmioty (zwłaszcza produkcyjne) spoza terenu Gminy do lokowania swojej działalności wzdłuż tego szlaku komunikacyjnego, a także jest szansą dla Gminy Skrzyszów na wyznaczenie i rozwój specjalnych terenów inwestycyjnych. 24

Rozwój przedsiębiorczości na terenie Gminy wpłynie pozytywnie na zmniejszenie się poziomu bezrobocia na terenie Gminy, a tym samym na poprawę sytuacji socjalnej i bytowej wielu mieszkańców Gminy. Tabela 7. Podmioty gospodarcze w Gminie Skrzyszów w latach 2011-2014 13 Wyszczególnienie 2011 2012 2013 2014 podmioty gospodarki narodowej ogółem 823 854 893 923 sektor publiczny ogółem 27 27 27 27 państwowe i samorządowe jednostki prawa budżetowego 24 24 24 24 spółki handlowe 1 0 0 0 ogółem 796 827 866 896 osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą 717 754 781 804 sektor prywatny sektor prywatny - spółki handlowe 19 19 20 23 spółdzielnie 1 1 1 1 fundacje 1 1 1 1 stowarzyszenia i organizacje społeczne 17 18 18 20 Źródło: Dane GUS Największy udział w sektorze prywatnym posiadają osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą (w 2014 roku stanowiły one ponad 89,7% podmiotów sektora prywatnego). Następnymi w kolejności pod względem liczebności są spółki handlowe 23 podmioty oraz stowarzyszenia i organizacje społeczne 20 podmiotów. Ponadto, na terenie Gminy Skrzyszów w 2014 roku funkcjonowała 1 spółdzielnia i 1 fundacja. 2.4. Pomoc społeczna i ochrona zdrowia 2.4.1. Pomoc społeczna Ustawa z dnia 12 marca 2004r. o pomocy społecznej, zwana dalej Ustawą, określa warunki prawne i organizację systemu pomocy społecznej, poprzez: ustalenie zadań w zakresie pomocy społecznej; wskazanie rodzajów świadczeń z pomocy społecznej oraz zasady i tryb ich udzielania; określenie zasad organizacji pomocy społecznej; ustalenie zasad i trybu postępowania kontrolnego w zakresie pomocy społecznej. 13 Źródło: Podregiony 2014_woj.małopolskie /GUS Kraków 25

Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężenie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej i samorządowej, współpracując w tym zakresie, na zasadzie partnerstwa z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi. Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Według Ustawy pomocy udziela się osobom i rodzinom w szczególności z powodu: ubóstwa, sieroctwa, bezdomności, bezrobocia, niepełnosprawności, długotrwałej lub ciężkiej choroby, przemocy w rodzinie, potrzeby ochrony ofiar handlu ludźmi, potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności, bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych, trudności w integracji cudzoziemców, którzy uzyskali w Rzeczypospolitej Polskiej status uchodźcy, ochronę uzupełniającą lub zezwolenie na pobyt czasowy udzielone w związku z okolicznością, o której mowa w art. 159 ust. 1 pkt 1 lit. c lub d ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach; trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego, alkoholizmu lub narkomanii, zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej, klęski żywiołowej lub ekologicznej. Jednostką organizacyjną w zakresie pomocy społecznej dla mieszkańców Gminy Skrzyszów jest Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej, który realizuje zadania własne Gminy w zakresie: udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym, przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych, okresowych i celowych, dożywianie dzieci, sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym, organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi, a także zapewnienie poradnictwa 26

specjalistycznego. W gminie Skrzyszów są cztery najważniejsze przyczyny zgłaszania się po pomoc do Ośrodka Pomocy Społecznej. Są to bezrobocie, niepełnosprawność i długotrwała lub ciężka choroba. Ze świadczeń GOPS w 2012 roku korzystały 572 osoby, z czego 130 osób z powodu długotrwałej choroby, 121 osób z powodu bezrobocia i 107 z powodu niepełnosprawności, co stanowi odpowiednio: 22%, 21% i 18% wszystkich osób korzystających z pomocy. Łączna liczba korzystających z pomocy Ośrodka zmalała w porównaniu do roku 2010 o 2 osoby, a kwota na jaką wydano świadczenia wzrosła o 14%. Należy podkreślić, że oczekiwany w wyniku realizacji odpowiedniej strategii rozwój przedsiębiorczości na terenie Gminy Skrzyszów przyczyni się do powstawania nowych miejsc pracy, a tym samym do zmniejszania bezrobocia na terenie Gminy i spadku liczby osób bezrobotnych korzystających obecnie z pomocy GOPS. Tym samym, Gmina będzie mogła część zaoszczędzonych środków finansowych przeznaczyć na inne cele związane z pomocą społeczną, lub wykorzystać zupełnie na inne cele (np. inwestycyjne). Szczególnej pomocy i wsparcia wymagają osoby niepełnosprawne, w podeszłym wieku i samotne. W tym celu, Gmina Skrzyszów poprzez działania GOPS pomaga takim osobom poprzez: znalezienie miejsca w domu pomocy społecznej lub w zakładzie opiekuńczo-leczniczym, umożliwienie korzystania ze środowiskowych domów samopomocy, umożliwienie uczestnictwa w warsztatach terapii zajęciowej, świadczenie usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania tych osób, zapewnienie i dofinansowanie turnusów rehabilitacyjnych. Osoby bezdomne umieszczane są z kolei w domu dla bezdomnych mężczyzn. W celu łagodzenia skutków bezrobocia organizowane są na terenie Gminy prace społecznie użyteczne. Prace przeznaczone są dla osób korzystających z pomocy społecznej i polegają na pracach remontowych, porządkowych i usługach opiekuńczych dla osób starszych. Osoby w ten sposób zatrudnione wykonują pracę w wymiarze 10 godzin tygodniowo, czyli 40 godzin miesięcznie w okresie od 1 marca do 30 listopada. Jest to forma aktywizacji zawodowej, po zakończeniu, której osoby często znajdują zatrudnienie, co przyczynia się do poprawy ich sytuacji materialnej. 2.4.2. Ochrona zdrowia Podstawowe potrzeby większości mieszkańców Gminy Skrzyszów w zakresie opieki zdrowotnej zaspokaja Gminny Zakład Opieki Zdrowotnej w Skrzyszowie, w ramach, którego działają 4 ośrodki zdrowia: Ośrodek Zdrowia w Skrzyszowie, Skrzyszów 645, 33-156 Skrzyszów, Ośrodek Zdrowia w Łękawicy, Łękawica 281a, 33-156 Skrzyszów, Ośrodek Zdrowia w Szynwałdzie, Szynwałd 10a, 33-158 Szynwałd, Ośrodek Zdrowia w Pogórskiej Woli, Pogórska Wola 14, 33-152 Pogórska Wola. GZOZ w Skrzyszowie opiekuje się również dziećmi i młodzieżą szkolną w ramach medycyny szkolnej. 27

ROZDZIAŁ III Lokalny Program Rewitalizacji Gminy Skrzyszów na lata 2016-2022 WYZNACZENIE OBSZARÓW KRYZYSOWYCH 3. WYZNACZENIE OBSZARÓW KRYZYSOWYCH Na potrzeby analizy czynników określających stan kryzysowy, do zdiagnozowania przyjęto sołectwa 14 jako jednostki urbanistyczne umożliwiające porównanie wewnątrzgminnego stopnia zróżnicowania poszczególnych wskaźników degradacji 15. Rysunek 2. Podział administracyjny Gminy Skrzyszów- granice sołectw jednostek urbanistycznych podlegających diagnozie wskaźników delimitacji. Źródło: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Skrzyszów (część I) 14 Dla usystematyzowania zbierania danych przyjęto sołectwo, jako najmniejszą jednostkę poddawaną analizie i najłatwiejszą do przebadania przez dostawców danych. 15 Wskaźniki określone w wytycznych MIiR (w zakresie rewitalizacji w programach operacyjnych na lata 2014-2020, dokument przyjęty w dniu 3 lipca 2015 r.) opisujące negatywne zjawiska społeczne: poziom bezrobocia, ubóstwa, przestępczości, niskiego poziomu edukacji lub kapitału społecznego, niewystarczający poziom uczestnictwa w życiu publicznym i kulturalnym. 28

3.1. Podstawowe informacje charakteryzujące poszczególne diagnozowane obszary. Tabela 8. Powierzchnia i ludność sołectw gminy Skrzyszów Nazwa sołectwa Skrzyszów Szynwałd Pogórska Wola Łękawica Ładna Powierzchnia [km2] 13,07 23,17 20,8 15,72 13,23 Udział w ogólnej powierzchni gminy Liczba mieszkańców 15,20 % 26,94 % 24,19 % 18,28 % 15,39 % 3 830 3 172 3 057 2 292 1 661 Udział w ogólnej liczbie mieszkańców 27,33 % 22,64 % 21,82 % 16,36 % 11,85 % Opracowanie własne na podstawie danych z UG Skrzyszów. W strukturze funkcjonalno-przestrzennej porównywanych jednostek urbanistycznych 16 można wyróżnić następujące elementy: obszary mieszkaniowe, usługowe, produkcyjne oraz tereny rekreacyjne. Jednostki urbanistyczne uzupełniają zespoły leśne i rolnicze przestrzenie produkcyjne. Funkcja mieszkaniowo-usługowa oraz produkcyjna skupia się na terenach równinnych oraz na łagodnych stokach. Zabudowa zagrodowa i leśnictwo obejmuje większe stoki i wyższe wzniesienia terenu. Według typologii fizjonomicznej wsie gminy Skrzyszów zaliczyć można do: układu ulicowego: Skrzyszów, Łękawica i Szynwałd, układu ulicowego wielodrożnego: Pogórska Wola i Ładna. Najbardziej skoncentrowanymi jednostkami osadniczymi są wsie z układem ulicowym: Skrzyszów, Łękawica i Szynwałd. Czytelny układ ulicowy przy drodze powiatowej został zachowany w sołectwie Skrzyszów. W tego typu jednostkach zachodzi konieczność obniżenia prędkości na drogach oraz istnieje niebezpieczeństwo tworzenia układów osadniczych obrastających drogi ponadlokalne. Największe rozproszenie zabudowy można zauważyć w sołectwach Ładna i Pogórska Wola. Współczesna ekspansja zabudowy mieszkaniowej (jednorodzinnej) w tereny rolnicze i wiejskie w tych sołectwach, powoduje zmiany w istniejących układach komunikacyjnych, będąc również przyczyną rozrostu sieci drożnej, a tym samym stałe powiększanie się terenów zurbanizowanych kosztem terenów rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Wartościowymi elementami tworzącymi strukturę zabudowy gminy Skrzyszów są jednostki osadnicze, które wyróżniają się w krajobrazie oraz topografii Gminy. Jednostki te tworzą zespolony układ zabudowy skupionej wzdłuż ciągów komunikacyjnych w południowej części Gminy. Koncentracja zabudowy mieszkaniowej obecnie ma miejsce w Skrzyszowie, Pogórskiej Woli oraz Ładnej. W sołectwie Ładna, które wymaga najpilniejszych działań w celu racjonalnego kształtowania zespołów 16 sołectwa 29