PODSUMOWANIE REALIZACJI DZIAŁAŃ PROGRAMOWYCH W RAMACH MODUŁÓW POZ, SZPITALNEGO I SZKOLNEGO PILOTAŻOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV pn. STOP!

PODSUMOWANIE REALIZACJI DZIAŁAŃ PROGRAMOWYCH W RAMACH MODUŁÓW POZ, SZPITALNEGO I SZKOLNEGO PILOTAŻOWEGO PROGRAMU PROFILAKTYKI ZAKAŻEŃ HCV pn. STOP! HCV 1

I. WPROWADZENIE W celu ograniczenia szkód medycznych i społecznych związanych z zakażeniami i zachorowaniami etiologii HCV, Państwowa Inspekcja Sanitarna wraz z Polską Grupą Ekspertów HCV przygotowały Pilotażowy Program Profilaktyki Zakażeń HCV STOP! HCV", zwany dalej Programem. Program, wpisujący się w misję oraz statutowe działania Państwowej Inspekcji Sanitarnej, rekomendował profilaktykę pierwotną, to jest unikanie narażenia na HCV i eliminację zagrożeń związanych z opieką medyczną, jak również profilaktykę wtórną, czyli wczesne wykrywanie oraz skuteczne leczenie zakażonych. Celem głównym Pilotażowego Programu Profilaktyki Zakażeń HCV STOP! HCV było zmniejszenie obciążenia zdrowotnego populacji Polski zagrożeniami związanymi z HCV, zaś cele szczegółowe były następujące: zwiększenie wiedzy o epidemiologii, czynnikach ryzyka, obrazie chorobowym, jak i profilaktyce zakażeń HCV wśród młodzieży, zwiększenie wiedzy wśród personelu medycznego o możliwościach zapobiegania zakażeniom oraz zachorowaniom o etiologii HCV, zwiększenie liczby badań w kierunku HCV u osób z grup ryzyka zakażenia, zwiększenie wykrywalności zakażeń etiologii HCV. Wyodrębniono następujące grupy docelowe kluczowe dla osiągnięcia wyznaczonego celu: młodzież klasy I lub II szkół ponadgimnazjalnych, lekarze podstawowej opieki zdrowotnej, kadra kierownicza i personel odpowiedzialny za bezpieczeństwo epidemiologiczne w szpitalach wielospecjalistycznych. Ze względu na zróżnicowanie grup docelowych wyodrębniono 3 moduły Programu: szkolny, skierowany do podmiotów leczniczych udzielających świadczeń w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej tzw. moduł POZ, szpitalny. 2

Przyjęto, że Program będzie prowadzony w każdym powiecie w: jednej klasie szkoły ponadgimnazjalnej (dla 25 uczniów), jednym dużym podmiocie leczniczym (dla 5 lekarzy), jednym szpitalu wielospecjalistycznym (dla 3 osób z kierownictwa i zespołu kontroli zakażeń szpitalnych, a następnie 1 ordynatorów oraz 1 pielęgniarek oddziałowych). Założono, że przy liczbie 373 powiatów Program obejmie nie mniej niż 9,5 tysiąca uczniów (około 2% populacji w roczniku), 2 tysiące lekarzy zatrudnionych w podmiotach leczniczych (około 1% pracujących) i 8,5 tysiąca pracowników medycznych szpitali (około 1% pracujących). Ogólnopolską koordynację Programu Główny Inspektor Sanitarny powierzył Koordynatorowi Krajowemu, który realizował Program przy pomocy 32 koordynatorów wojewódzkich, w tym 16 dla modułów medycznych i 16 dla modułu szkolnego, współpracujących z kilkuset koordynatorami powiatowymi. Realizację Pilotażowego Programu Profilaktyki Zakażeń HCV STOP! HCV zaplanowano na okres od listopada 1 roku do listopada 11 roku. W dniu 9 listopada 1 roku odbyło się w Warszawie szkolenie koordynatorów wojewódzkich wszystkich modułów, na którym przedstawiono zagadnienia medyczne i epidemiologiczne w zakresie infekcji HCV oraz zarys założeń programowych projektu. Kolejne szkolenia, przeprowadzone w formie warsztatów poświęconych szczegółom realizacji i omówieniu materiałów edukacyjno-informacyjnych planowanych do wykorzystania w trakcie realizacji modułów, miały miejsce w Bydgoszczy w dniach 7 stycznia (moduły medyczne) i 31 stycznia (moduł szkolny) 11 r. 3

II. OMÓWIENIE WYNIKÓW 1. PODSUMOWANIE REALIZACJI MODUŁU SZKOLNEGO Moduł szkolny Pilotażowego Programu Profilaktyki Zakażeń HCV STOP! HCV, którego celem była edukacja młodzieży w zakresie dróg szerzenia się HCV i metod zapobiegania wirusowemu zapaleniu wątroby typu C, realizowano na terenie całego kraju w okresie od listopada 1 roku do maja 11 roku. Działania programowe przewidywały wytypowanie w każdym powiecie jednej szkoły ponadgimnazjalnej, w której zostanie przeprowadzona jedna lekcja edukacyjna poświęcona problematyce zakażeń HCV. OGÓLNOPOLSKIE DANE O REALIZACJI MODUŁU SZKOLNEGO Pilotaż zrealizowano w 351 szkołach ponadgimnazjalnych w prawie wszystkich powiatach kraju (ryc. 1). 5 45 35 3 25 15 1 5 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Zachodniopomorskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Ryc. 1. Liczba szkół uczestniczących w pilotażu 4

W ramach wojewódzkich szkoleń przygotowano do realizacji programu 644 osoby, w tym 339 koordynatorów powiatowych i 239 nauczycieli (ryc.2). Ponadto w 167 przypadkach nauczyciele realizujący działania programowe otrzymali indywidualny instruktaż udzielony przez koordynatorów powiatowych. Natomiast 34 nauczycieli wykorzystało dodatkowo inne formy przygotowania się do zajęć, w tym samokształcenie z wykorzystaniem literatury fachowej oraz stron internetowych, m. in. strony Programu STOP! HCV. 9 7 5 3 1 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Nauczyciele Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Koordynatorzy Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Ryc. 2. Liczba uczestników szkoleń wojewódzkich dla koordynatorów powiatowych i nauczycieli (z wyłączeniem instruktażu indywidualnego i samokształcenia). W 419 lekcjach edukacyjnych uczestniczyło łącznie 9 723 uczniów, spośród których około % (5 894) stanowili uczniowie klas pierwszych, zaś % (3 7) uczniowie klas drugich. Jedną lekcję edukacyjną przeprowadzono również w klasie trzeciej (22 uczniów) (ryc. 3 i 4). 5

5 3 1 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Ryc. 3. Liczba zrealizowanych lekcji edukacyjnych Uczniowie klas II 39% Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Uczniowie klasy III (22 osoby) Zachodniopomorskie Uczniowie klas I 61% Ryc. 4. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej Przygotowane przez organizatorów pakiety edukacyjne, zawierające scenariusz lekcji, cztery prezentacje w formacie ppt i krótki film animowany oraz formularze ewaluacyjnosprawozdawcze, były przekazane wszystkim szkołom w formie elektronicznej. W celu wzmocnienia działań programowych przekazano uczniom uczestniczącym w lekcji ponad 12,5 tysiąca ulotek zachęcających do diagnostyki w kierunku HCV, z zaleceniem przekazania ich rodzicom wraz z informacją o treści przekazu edukacyjnego. W szeregu szkół wzbogacono realizację programu o własne inicjatywy, takie jak: przeprowadzenie konkursu wiedzy o HCV, przygotowanie tematycznych gazetek ściennych, 6

umieszczenie informacji o programie na stronach internetowych i w gazetkach szkolnych, przekazanie treści edukacyjnych rodzicom podczas zebrań klasowych. Ocenę efektywności lekcji edukacyjnej przeprowadzono za pomocą ankietowego badania poziomu wiedzy przed interwencją edukacyjną i po niej. Średnia krajowa wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji szkoleniowej wyniosła 68%, a po jej zakończeniu 91% (przy istotnym zróżnicowaniu w poszczególnych szkołach od 3% do 1% w ankiecie pre- i odpowiednio od 35% do 1% w ankiecie post-). Średni krajowy przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 24%, przy najniższym 5% i najwyższym 5%. Analiza ilościowa powyższych danych wskazuje na znaczący średni wzrost wiedzy na temat zakażeń HCV wśród młodzieży szkół ponadgimnazjalnych, pomimo wysokiego wyjściowego poziomu prawidłowych odpowiedzi, wahającego się w poszczególnych województwach średnio od 44% nawet do 89 % (ryc. 5) 1% % % % % % Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Polska Najniższy Najwyższy Średni Ryc. 5. Przyrost prawidłowych odpowiedzi w ankiecie oceny wiedzy uczniów po lekcji edukacyjnej Przygotowanie modułu szkolnego zostało ocenione przez 35 nauczycieli, którzy wypełnili ankiety z trzema kryteriami oceny (bardzo dobra, średnia, słaba) w siedmiu kategoriach (ogólna ocena lekcji, odbiór lekcji przez uczniów, dostosowanie założeń i sposobu realizacji do wieku uczniów, ocena materiałów dla uczniów, dla nauczycieli i materiałów dodatkowych oraz ocena 7

realizacji zakładanych celów). Średnie odsetki ocen bardzo dobrych były wysokie, wahając się od 75% dla oceny materiałów edukacyjnych dla uczniów, 88% dla oceny lekcji przez uczniów i 89% dla oceny lekcji przez nauczycieli, do 91% dla oceny realizacji zakładanych celów, przy średniej dla wszystkich kategorii wynoszącej 85% (ryc. 6 i 7). 1 9 7 5 3 1 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Polska Bardzo dobra Średnia Słaba Ryc. 6. Realizacja zakładanych celów lekcji edukacyjnej w ocenie nauczycieli uczestniczących w pilotażu (w procentach) 1 9 7 5 3 1 Dolnośląskie Kujawsko-pomorskie Lubelskie Lubuskie Łódzkie Małopolskie Mazowieckie Opolskie Podkarpackie Podlaskie Pomorskie Śląskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Wielkopolskie Zachodniopomorskie Polska Bardzo dobra Średnia Słaba Ryc. 7. Uśredniona ocena lekcji edukacyjnej dla wszystkich kategorii (w procentach) 8

PODSUMOWANIE REALIZACJI MODUŁU SZKOLNEGO Z PODZIAŁEM NA WOJEWÓDZTWA Województwo dolnośląskie Do programu przystąpiło 28 szkół ponadgimnazjalnych, w których w 23 klasach pierwszych i 12 klasach drugich przeprowadzono lekcje edukacyjne. Ogółem interwencji programowej poddano 5 uczniów z 35 klas, w tym 522 z klas pierwszych (65%) i 283 z klas drugich (35%) (ryc. 1). Uczniowie klas I 65% Uczniowie klas II 35% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej W szkoleniu zorganizowanym przez Wojewódzkie Stacje Sanitarno-Epidemiologiczne (WSSE) udział wzięły 54 osoby, w tym 26 koordynatorów z Powiatowych Stacji Sanitarno- Epidemiologicznych (PSSE) i 24 nauczycieli. Dwunastu nauczycieli realizujących pilotaż otrzymało indywidualny instruktaż udzielony przez pracownika PSSE. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 92% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 91% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 92% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 92% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 74% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 75% ocena realizacji zakładanych celów 87%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 67%, a po jej zakończeniu 88% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 34% do 89% w ankiecie pre- i odpowiednio od 5% do 1% w 9

ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 21%, wahając się w poszczególnych szkołach od % do 54% (ryc. 2). 1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 1% 89% 88% 67% 5% 54% 34% 21% % Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowało 82% szkół. Nie udało się pozyskać lokalnych partnerów programu. Województwo kujawsko-pomorskie Program zrealizowały 23 szkoły ponadgimnazjalne, w których lekcja edukacyjna odbyła się w 14 klasach pierwszych i 12 klasach drugich. Ogółem w pilotażu udział wzięło 638 uczniów z 26 klas, w tym 363 z klas pierwszych (57%) i 275 z klas drugich (43%) (ryc. 1). Uczniowie klas II 43% Uczniowie klas I 57% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej W szkoleniu zorganizowanym przez WSSE udział wzięły 42 osoby, w tym 19 koordynatorów z PSSE i 23 nauczycieli. Ośmiu nauczycieli realizujących pilotaż otrzymało indywidualny instruktaż udzielony przez pracownika PSSE. 1

Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 96% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 1% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 87% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 96% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 78% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 91% ocena realizacji zakładanych celów 1%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 69%, a po jej zakończeniu 89% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 55% do 83% w ankiecie pre- i odpowiednio od 56% do 98% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł %, wahając się w poszczególnych szkołach od 1% do 36% (ryc. 2). 1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 83% 98% 89% 69% 55% 56% 36% % 1% Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowały wszystkie szkoły. W jednym przypadku udało się pozyskać lokalnych partnerów Programu - Rada Rodziców zakupiła nagrody na dodatkowo zorganizowany konkurs wiedzy. Województwo lubelskie Program był realizowany w 21 szkołach ponadgimnazjalnych, gdzie lekcja edukacyjna odbyła się w 15 klasach pierwszych i 11 klasach drugich. W pilotażu udział wzięło łącznie 548 uczniów, w tym 355 z klas pierwszych (65%) i 193 z klas drugich (35%) (ryc. 1). 11

Uczniowie klas I 65% Uczniowie klas II 35% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej W szkoleniu zorganizowanym przez WSSE udział wzięli wyłącznie pracownicy PSSE, będący koordynatorami powiatowymi programu, zaś 21 nauczycieli realizujących pilotaż zostało indywidualnie przygotowanych przez właściwych terenowo koordynatorów. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 9% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 95% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 95% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 86% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 67% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 81% ocena realizacji zakładanych celów 95%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 74%, a po jej zakończeniu 92% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 53% do 9% w ankiecie pre- i odpowiednio od 83% do 1% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 19%, wahając się w poszczególnych szkołach od 4% do 36% (ryc. 2). 1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 83% 9% 1% 92% 74% 53% 36% 19% 4% Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV 12

Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowało 95% szkół ( na 21). Nie udało się pozyskać lokalnych partnerów działań programowych. Województwo lubuskie W programie uczestniczyło 14 szkół ponadgimnazjalnych, w których lekcja edukacyjna odbyła się w 1 klasach pierwszych i 8 klasach drugich. Łącznie w pilotażu wzięło udział 389 uczniów, w tym 257 z klas pierwszych i 132 z klas drugich (ryc. 1). Uczniowie klas II 34% Uczniowie klas I 66% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej W szkoleniu zorganizowanym przez WSSE przygotowano do pełnienia funkcji koordynatorów powiatowych 26 pracowników PSSE, w tym 15 osób z pionu promocji zdrowia i 11 osób z pionu nadzoru przeciwepidemicznego. Czternastu nauczycieli z wytypowanych szkół zostało indywidualnie przeszkolonych przez współpracujących z nimi koordynatorów. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy Programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 93% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 93% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 93% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 86% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 86% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 86% ocena realizacji zakładanych celów 93%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 69%, a po jej zakończeniu 91% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 51% do 99% w ankiecie pre- i odpowiednio od 74% do 1% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 21%, wahając się w poszczególnych szkołach od 1% do 77% (ryc. 2). 13

1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 99% 1% 91% 74% 77% 69% 51% 21% 1% Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowało 13 na 14 szkół uczestniczących w pilotażu. Programu nie wspierali lokalni partnerzy czy darczyńcy. Województwo łódzkie Do programu przystąpiło 21 szkół ponadgimnazjalnych. Lekcja edukacyjna odbyła się w 8 klasach pierwszych i 13 klasach drugich. W pilotażu uczestniczyło 476 uczniów, w tym 4 z klas pierwszych (43%) i 272 z klas drugich (57%) (ryc. 1). Uczniowie klas II 57% Uczniowie klas I 43% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej W szkoleniu wojewódzkim udział wzięły 44 osoby, w tym 21 koordynatorów powiatowych i nauczycieli. Jeden nauczyciel realizujący lekcję edukacyjną otrzymał indywidualny instruktaż. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy Pprogramu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 86% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 81% 14

dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 71% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 86% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 62% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 86% ocena realizacji zakładanych celów 86%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 71%, a po jej zakończeniu 94% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 46% do 86% w ankiecie pre- i odpowiednio od 83% do 1% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 22%, wahając się w poszczególnych szkołach od 5% do 44% (ryc. 2). 1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 83% 86% 46% 5% 1% 94% 71% 44% 22% Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowały wszystkie szkoły realizujące pilotaż. Program aktywnie wsparł Klub Honorowych Krwiodawców oraz personel medyczny zajmujący się młodzieżą szkolną. Województwo małopolskie Działania programowe realizowało 19 szkół ponadgimnazjalnych. Lekcje edukacyjne przeprowadzono w 1 klasach pierwszych i 11 klasach drugich. Uczestniczyło w nich 536 uczniów, w tym 269 z klas pierwszych (5%) i 267 z klas drugich (5%) (ryc. 1). 15

Uczniowie klas II 5% Uczniowie klas I 5% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej W szkoleniu wojewódzkim udział wzięło 55 osób, w tym 18 koordynatorów powiatowych i 17 nauczycieli. Indywidualne instruktaże przeprowadzono z trzema nauczycielami. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy Programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 84% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 89% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 84% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 68% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 68% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 74% ocena realizacji zakładanych celów 74%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 63%, a po jej zakończeniu 9% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 3% do 82% w ankiecie pre- i odpowiednio od % do 98% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 27%, wahając się w poszczególnych szkołach od 5% do 92% (ryc. 2). 16

1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 98% 92% 9% 82% % 63% 27% 3% 5% Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowały wszystkie szkoły realizujące pilotaż. Program aktywnie wsparły pielęgniarki i higienistki szkolne. Województwo mazowieckie Pilotaż Programu był realizowany we wszystkich powiatach Mazowsza łącznie w 43 szkołach (w 35 powiatach po jednej szkole, w 3 szkołach w Warszawie i w Pruszkowie oraz w 2 w Gostyninie). Lekcje edukacyjne przeprowadzono w 56 klasach: w 32 klasach pierwszych, 23 drugich i jednej klasie trzeciej. Program realizowało 37 nauczycieli w populacji 1 376 uczniów, na którą złożyło się 797 uczniów klas pierwszych (58%), 557 uczniów klas drugich (%) i 22 uczniów klasy trzeciej (2%) (ryc. 1). Uczniowie klasy II 2% Uczniowie klas II % Uczniowie klas I 58% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej 17

W szkoleniu wojewódzkim uczestniczyło 87 osób, w tym koordynatorów powiatowych i 37 nauczycieli. Indywidualne instruktaże przeprowadzono z nauczycielami. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy Programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 95% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 91% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 91% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 93% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 81% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 79% ocena realizacji zakładanych celów 93%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 67%, a po jej zakończeniu 94% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 25% do 1% w ankiecie pre- i odpowiednio od 59% do 1% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 26%, wahając się w poszczególnych szkołach od % do 53% (ryc. 2). 1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 1% 1% 94% 67% 59% 53% 25% 26% % Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowały 42 szkoły. Wsparcie w realizacji działań programowych uzyskano ponadto od przedstawicieli niektórych podmiotów leczniczych. 18

Województwo opolskie Program edukacyjny zrealizowano w 13 szkołach ponadgimnazjalnych, gdzie lekcja edukacyjna odbyła się w 15 klasach pierwszych i 21 klasach drugich. W pilotażu udział wzięło łącznie 4 uczniów, w tym 196 z klas pierwszych (41%) i 284 z klas drugich (59%) (ryc. 1). Uczniowie klas II 59% Uczniowie klas I 41% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej W szkoleniu zorganizowanym przez WSSE uczestniczyło 28 osób (11 koordynatorów i 12 nauczycieli). Pracownicy PSSE, będący koordynatorami powiatowymi Programu w 2 przypadkach udzielili indywidualnych instruktaży. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy Programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 1% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 1% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 1% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 61% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 54% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 69% ocena realizacji zakładanych celów 1%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 68%, a po jej zakończeniu 93% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 55% do 83% w ankiecie pre- i odpowiednio od % do 1% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 25%, wahając się w poszczególnych klasach od 11% do 41% (ryc. 2). 19

1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 1% 93% % 83% 68% 55% 41% 25% 11% Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowały wszystkie prowadzące pilotaż szkoły. Uczniowie i pracownicy wytypowanych szkół, poza lekcją edukacyjną, realizowali szereg własnych przedsięwzięć, które wzmacniały działania programowe. Były to, między innymi, wykonanie gazetki informacyjnej, przygotowanie plakatów STOP! HCV, umieszczenie informacji na stronie internetowej szkoły, zrealizowanie kampanii STOP! HCV na forum szkoły w formie apelu. Do prowadzenia prelekcji dla uczniów włączyła się również pielęgniarka medycyny szkolnej. Województwo podkarpackie Do Programu przystąpiło 25 szkół ponadgimnazjalnych. Lekcja edukacyjna odbyła się w 13 klasach pierwszych i 12 klasach drugich. Wzięło w niej udział 614 uczniów, w tym 313 z klas pierwszych (51%) i 31 z klas drugich (49%) (ryc. 1). Uczniowie klas I 51% Uczniowie klas II 49% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej

W szkoleniu wojewódzkim uczestniczyło 51 osób, w tym 23 koordynatorów powiatowych i 24 nauczycieli. Udzielono siedmiu indywidualnych instruktaży. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 88% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 88% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 84% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 84% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 84% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 96% ocena realizacji zakładanych celów 88%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 67%, a po jej zakończeniu 95% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 54% do 87% w ankiecie pre- i odpowiednio od 83% do 1% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 28%, wahając się w poszczególnych szkołach od 12% do % (ryc. 2). 1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 83% 87% 54% 12% 1% 95% 67% % 28% Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowało 1% szkół zaangażowanych w pilotaż. W ramach dodatkowych aktywności młodzież rozpropagowała informacje z Programu w gazetce szkolnej i na stronach internetowych szkół, jak również uzyskano merytoryczne wsparcie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej uczestniczącego w Programie. 21

Województwo podlaskie Program zrealizowało 18 szkół ponadgimnazjalnych, w których lekcje edukacyjne odbyły się w 7 klasach pierwszych i 14 klasach drugich. Ogółem w pilotażu udział wzięło 453 uczniów z 21 klas, w tym 155 z klas pierwszych (34%) i 298 z klas drugich (66%) (ryc. 1). Uczniowie klas II 66% Uczniowie klas I 34% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej W szkoleniu wojewódzkim udział wzięły 33 osoby, w tym 13 koordynatorów z PSSE, 16 nauczycieli oraz pielęgniarki szkolne. Dwoje nauczycieli realizujących pilotaż otrzymało indywidualny instruktaż udzielony przez pracownika PSSE. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 89% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 94% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 94% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 1% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 1% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 94% ocena realizacji zakładanych celów 83%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 65%, a po jej zakończeniu 92% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 5% do 74% w ankiecie pre- i odpowiednio od 81% do 99% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 27%, wahając się w poszczególnych szkołach od 11% do 42% (ryc. 2). 22

1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 99% 92% 81% 74% 65% 5% 42% 27% 11% Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar wzięcia udziału w kolejnych edycjach Programu zadeklarowały wszystkie uczestniczące w pilotażu szkoły. Lokalnymi sojusznikami działań edukacyjnych okazali się nauczyciele pracujący w innych instytucjach. Województwo pomorskie Do Programu przystąpiło 21 szkół ponadgimnazjalnych, w których w 14 klasach pierwszych i 7 klasach drugich przeprowadzono lekcję edukacyjną. Ogółem interwencji programowej poddano 569 uczniów z 21 klas, w tym 2 z klas pierwszych (71%) i 167 z klas drugich (29%) (ryc. 1). Uczniowie klas II 29% Uczniowie klas I 71% Ryc. 1. Struktura uczniów szkół ponadgimnazjalnych poddanych interwencji programowej 23

W szkoleniu zorganizowanym przez WSSE udział wzięły 23 osoby, w tym 19 koordynatorów z PSSE. Wszyscy nauczyciele realizujący pilotaż otrzymali indywidualne instruktaże. Nauczyciele bardzo dobrze ocenili poszczególne elementy programu w następującym odsetku: odbiór lekcji edukacyjnej przez uczniów 81% ogólna ocena lekcji edukacyjnej przez nauczyciela 81% dostosowanie założeń i sposobu realizacji lekcji edukacyjnej do wieku uczniów 76% ocena materiałów edukacyjnych dla nauczyciela 62% ocena materiałów edukacyjnych dla uczniów 52% ocena materiałów dodatkowych (ulotek) 81% ocena realizacji zakładanych celów 86%. Średnia wojewódzka wartość prawidłowych odpowiedzi w ankiecie przed rozpoczęciem lekcji edukacyjnej wyniosła 69%, a po jej zakończeniu 91% (przy zróżnicowaniu w poszczególnych klasach od 51% do 94% w ankiecie pre- i odpowiednio od 83% do 1% w ankiecie post-). Średni wojewódzki przyrost odpowiedzi prawidłowych wyniósł 24%, wahając się w poszczególnych szkołach od 5% do 36% (ryc. 2). 1,% 9,%,% 7,%,% 5,%,% 3,%,% 1,%,% 94% 1% 83% 91% 69% 51% 36% 24% 5% Najniższy przyrost Najwyższy przyrost Średni przyrost Przed lekcją edukacyjną Po lekcji edukacyjnej Przyrost prawidłowych odpowiedzi Ryc. 2. Odsetek prawidłowych odpowiedzi uczniów w ankietowym badaniu wiedzy o HCV Zamiar uczestnictwa w kolejnych edycjach działań edukacyjnych zadeklarowało 1% szkół. Wsparcia w realizacji Programu udzielali zarówno dyrektorzy szkół, jak i wychowawcy. 24