Biskupin z lotu ptaka Autor: Miron Bogacki/Michał Dąbski Drewno w budownictwie Wnętrze chaty Biskupińska ulica Autor: Krzysztof Stanisz Zrekonstruowana brama osady w Biskupinie. Zdjęcie na licencji Creative Commons Attribution ShareAlike 2.5. Autor: Fazer Drewno - to surowiec otrzymywany ze ściętych drzew i formowany przez obróbkę w różnego rodzaju sortymenty. Drewno zajmuje przestrzeń pomiędzy rdzeniem, a warstwą łyka ikory. Podstawowymi pierwiastkami wchodzącymi w skład drewna są: węgiel (49,5%), tlen (43,8%), wodór (6,0%), azot (0,2%) i inne. Tworzą one związki organiczne: celulozę, hemicelulozę, ligninę, są to związki podstawowe. http://www.mojedrzewa.pl/wprowadze nie/drzewa.php Ponadto w drewnie występują też: cukry, białka, skrobia, garbniki, olejki eteryczne, guma, oraz substancje mineralne, które po spaleniu dają popiół. Skład chemiczny zależy od rodzaju drzewa, klimatu, gleby itp. barwa drewna krajowego nie odznacza się tak duża intensywnością, jak niektórych gatunków egzotycznych (mahoń, palisander). Drewno z drzew krajowych ma barwę od jasnożółtej do brązowej. rysunek drewna- różni się w zależności od przekroju, barwy drewna, wielkości przyrostów, sęków, itp. połysk - związany jest z twardością drewna i gładkością powierzchni. Połysk najbardziej jest widoczny w przekroju promieniowym zapach - każdy gatunek drewna ma swój specyficzny zapach. Pochodzi on od znajdujących się w drewnie żywic, olejków eterycznych, garbników itp. 1
gęstość objętościowa drewna przewodność cieplna - drewno źle przewodzi ciepło, zatem jest dobrym Tabela 1. Średnia gęstość objętościowa wybranych gatunków drewna w stanie powietrzno-suchym (przy wilgotności 15%) Gatunek Sosna Świerk Jodła Modrzew Dąb Wiąz Grab Gęstość objętościowa [kg/m 3 ] 520 470 450 590 690 680 830 Gatunek Jesion Buk Olcha Brzoza Klon Topola Lipa Gęstość objętościowa [kg/m 3 ] 750 730 530 650 660 450 530 Średnia gęstość objętościowa drewna w stanie suchym jest od 30 do 40 kg/m 3 niższa niż w stanie powietrzno-suchym (przy wilgotności 15%) izolatorem. Oczywiście współczynniki przewodności cieplnej zależą od rodzaju drzewa i stopnia wilgotności drewna. Rodzaj drewna Jodła Świerk Sosna Modrzew Buk Jesion Dąb Klon Współczynnik przewodzenia ciepła [W/(m. K)] 0,107 0,130 (w=10 15%) 0,088 0,104 (w=12%) 0,139 0,128 0,151 0,174 0,128 0,197 (w=10 15%) 0,140 Tabela 2. Współczynniki przewodzenia ciepła w kierunku prostopadłym do włókien wybranych rodzajów drewna o wilgotności 15% higroskopijność Drewno zawsze wchłania wilgoć lub oddaje ją do pomieszczenia tak długo, aż osiągnie stan równowagi pomiędzy własną wilgotnością a wilgotnością otoczenia. Drewno stosowane w miejscach o dużej wilgotności powinno być zabezpieczone przed jej wchłanianiem. wilgotność - zależy od warunków w jakich drewno się znajduje i ma znaczny wpływ na pozostałe właściwości drewna. Bezpośrednio po ścięciu wilgotność drewna wynosi ponad 35%, ale może być znacznie większa. Drewno w stanie określanym jako powietrzno-suche (wyschnięte na wolnym powietrzu) ma wilgotność około 15 18%, przechowywane w suchych pomieszczeniach- ma wilgotność 8 13%. Duża wilgotność drewna bywa powodem paczenia się wyrobów, stwarza warunki sprzyjające rozwojowi grzyba. Gdyby jednak drewno zostało wysuszone do wilgotności 0% stałoby się materiałem łatwo pękającym i kruchym. Praktycznie nie byłoby można wykonać z takiego drewna żadnej konstrukcji czy przedmiotów użytkowych. skurcz i pęcznienie - drewno wilgotne podczas suszenia zawsze kurczy się, podczas nasiąkania wodą pęcznieje. Podczas skurczu drewno pęka i paczy się. Dlatego konstrukcje drewniane (więźby, ramy okienne, listwy boazeryjne itp.) powinny być przygotowywane z drewna już wysuszonego, do takiej wilgotności, w jakiej będzie ono użytkowane. 2
Najczęściej używa się do wykonania elementów konstrukcyjnych drewna w stanie powietrzno-suchym). Intensywność pęcznienia czy kurczenia się zależy od przekroju drewna i wynosi w kierunku: stycznym 6 13%, promieniowym 3 5%, wzdłuż włókien 0,1 0,8% Rys. Paczenie się drewna przy wysychaniu na skutek anizotropii i skurczu Rys. Wielkość spęcznienia objętościowego dla wybranych gatunków drewna Drewno jest materiałem anizotropowym, jego wytrzymałość na ściskanie, rozciąganie, zginanie zależy od kierunku działania sił w stosunku do włókien. Drewno znacznie łatwiej przenosi siły działające wzdłuż włókien (ma większa wytrzymałość), wraz ze wzrostem kąta odchylenia tych sił od kierunku włókien wytrzymałość drewna zmniejsza się. W zależności od osiąganej minimalnej wartości wytrzymałości mechanicznej drewno dzieli się na klasy. Gatunek drewna Cechy wytrzymałościowe drewna przy wilgotności 15% wzdłuż i w poprzek włókien Wytrzymałość rozciąganie ściskanie zginanie II II [MPa] Sosna 84 3 47 10 87 Świerk 90 2,7 43 6,7 66 Jodła 82 2 39 4 61 Modrzew 107 2,3 53 9 84 Dąb 90 8,8-9,4 54 10 86 Jesion 102 11 43 10 100 Buk 135 7 53 8 105 Grochodrzew 148 4,3 59 16 120 Grab 107 24,5 66 8,5 107 Zmiana wilgotności drewna powoduje spadek wytrzymałości. Jednak po przekroczeniu stanu nasycenia włókien ok. 30% wilgotności drewna, wytrzymałość stabilizuje się. Rys. Wpływ wilgotności drewna na zmianę wytrzymałości: 1 wytrzymałość na rozciąganie wzdłuż włókien, 2 wytrzymałość na zginanie, 3 wytrzymałość na ściskanie wzdłuż włókien, 4 wytrzymałość na ścinanie wzdłuż włókien Wytrzymałość drewna uzależniona jest od jego gęstości objętościowej. Rys. Wpływ gęstości objętościowej na wytrzymałość drewna o wilgotności 15 % wg EMPA-Versuchen, LIGNUM; 1 na rozciąganie wzdłuż włókien, 2 na zginanie, 3 na ściskanie wzdłuż włókien. 3
twardość-jest mierzona oporem stawianym przez drewno podczas wciskania stalowej kulki o ściśle określonej wielkości. Twardość zależy od gatunku drzewa, z którego drewno pochodzi. Do gatunków twardych należą między innymi: Rys. Spadek wytrzymałości drewna iglastego bez wad przy zginaniu długotrwałym odniesiony do wytrzymałości doraźnej wg Meohlera modrzew akacja buk dąb grab jesion jawor wiąz Do najbardziej miękkich: lipa osika olcha topola. Drewno miękkie jest znacznie łatwiejsze w obróbce, stąd często jest używane przez rzeźbiarzy (np. Ołtarz w kościele Mariackim w Krakowie jest wyrzeźbiony z lipy). Przykładowa twardość mierzona metodą Janki (przy pomocy kulki metalowej o przekroju średnicowym 1 cm 2 ) dla niektórych gatunków drewna wynosi: świerk 28 MPa buk 75 78 MPa sosna 28 30 MPa jesion 74 76 MPa dąb 66 67 MPa grab 89 MPa JEDNOSTKA! ścieralność-drewna twarde są najczęściej najodporniejsze na ścieranie. W budownictwie najczęściej używane są następujące gatunki drewna iglaste, stosowane są do wykonywania konstrukcji dachowych, stolarki budowlanej (okna, drzwi, schody itp.), desek podłogowych, sklejki itp. gatunki liściaste, najczęściej stosowane są do robót stolarskich, wykonywania podłóg i posadzek. http://pl.wikipedia.org 4
Gatunki drewna iglastego: Sosna (Pinus silvestris) Najlepsze właściwości ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku od 80 do 120 lat. Drewno: miękkie, łatwe w obróbce, sprężyste, dobrej wytrzymałości mechanicznej. Uniwersalne zastosowanie w budownictwie. http://pl.wikipedia.org/wiki/sosna_ zwyczajna Sosna Świerk (Picea excelsa) Najlepsze właściwości ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku od 80 do 120 lat. Drewno: miękkie, o średniej wytrzymałości, sprężyste, trudne w obróbce (łatwo pęka, ma sporo sęków). Ze świerków rosnących w górach otrzymuje się lepsze drewno, niż z rosnących na nizinach. http://pl.wikipedia.org/wiki/świerk _pospolity Świerk Jodła(Abies pectinata) Najlepsze właściwości ma drewno pozyskiwane z drzew stuletnich. Drewno: miękkie, o średnie wytrzymałości, giętkie i łupliwe. Ma sporo sęków, które wypadają z tarcicy. http://pl.wikipedia.org/wiki/jo dła_pospolita Modrzew (Larix europaea) Najlepsze właściwości ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku 100 120 lat. Ciężkie Twarde Trudne w obróbce W Polsce rzadko stosowane, jest najlepszym (z punktu widzenia techniki) i najtrwalszym gatunkiem drewna. Gatunki drewna liściastego Wiąz pospolity i brzost(ulmus campestis), (Ulmus montana) Drewno: twarde, wytrzymałe, sprężyste. parzone łatwo daje się wyginać, trwałe na powietrzu i pod wodą. www.atlas-roslin.com/wiazgorski.html Grab (Carpinus betulus) Drewno: o dobrych właściwościach mechanicznych, trudnościeralne, ciężkie. www.atlas-roslin.com/grab_pospolity.html 5
Dąb (Quedrcus pedunculata) lub (Quedrcus sessiliflora) Najlepsze właściwości ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku około 180 lat. Drewno: twarde, o dobrych parametrach wytrzymałościowych, odporne na ścieranie, często atakowane przez owady. www.atlas-roslin.com/dab_szypulkowy.html Jesion (Fraximus excelsior) Drewno: ciężkie, wytrzymałe, elastyczne, kwiatostany żeńskie; Barbara Łotocka kwiatostany męskie; Barbara Łotocka po ścięciu łatwo je wygiąć. www.atlas-roslin.com/jesion_wyniosly.html Zastosowane w warunkach suchych jest trwałe, w wilgotnych łatwo ulega zniszczeniu. Buk(Fagus silvatica) Drewno: twarde, o dużej wytrzymałości, łatwe w obróbce. często atakowane przez owady. Najlepsze właściwości ma drewno pozyskiwane z drzew w wieku około 110 lat. www.atlas-roslin.com/buk_zwyczajny.html www.atlas-roslin.com/jesion_wyniosly.html Olcha pospolita (Anulus glutinosa) Drewno: miękkie, łatwe w obróbce, często atakowane przez owady, mało odporne na zmienne warunki atmosferyczne, przy stałym przebywaniu pod wodą trwałe, dzięki dużej zawartości garbników. http://www.drzewapolski.pl/drzewa/olcha Brzoza (Betula verrucosa) i (Betula pubescens): Drewno: o dobrych właściwościach mechanicznych małej odporności na grzyby. www. wyrobyzdrewna.eu http://www.euro-matex.pl/pl/oferta/inne-wyroby/wyroby-okragle.html http://pl.wikipedia.org/wiki/brzoza http://www.drew-bal.pl/index.php?go=zadaszeniad www.efotogaleria.pl/index.php?m=126&ktore=1872 www.galeriaparkietu.pl/prasa.php?go=7 6
drewno okrągłe- okorowanypień bez wierzchołka i gałęzi. Drewno takie może być zastosowane jako: słupy, pale, stemple, itp., drewno tartaczne. W zależności od średnicy pnia i jego długości (podział regulowany jest przepisami określonymi Polskimi Normami) rozróżniamy: grubizna drewno o średnicy w najcieńszym końcu minimum 7 cm dłużyca grubizna o długości minimum 9,0 m dla gatunków iglastych; 6,0 m dla gatunków liściastych, kłoda grubizna o długości 2,50 m 8,90 m (iglasta) i 2,50 m 5,90 m (liściasta), wyrzynek grubizna o mniejszych długościach, żerdzie drewno o średnicy 7 14 cm tarcica-jest to drewno przetarte w tartaku z drewna okrągłego. Ze względu na stopień obróbki tarcicę dzielimy na: tarcicę nieobrzynaną o dwóch powierzchniach równoległych, krawędzie boczne pozostawione są bez obróbki. Otrzymywana jest przez przetarcie jednokrotne na trakach (piłach tartacznych). tarcicę obrzynaną o obrobionych czterech płaszczyznach i krawędziach czoła Podstawowe wyroby z tarcicy W zależności od wymiarów otrzymanych elementów tarcicę dzielimy na sortymenty o nazwach: deski elementy o grubości od 19 45 mm www.drewnobudowlane.info belki elementy o przekroju 120/200 220/280 mm bale elementy o grubości 50 100 mm listwy elementy o przekroju poprzecznym od 12/24 do 29/70 mm krawędziaki (murłaty) elementy o przekroju 100*/100 180/180 mm http://www.drewpasz.pl/?tarcica tarcica podłogowa produkowana z drewna sosnowego, jodłowego lub świerkowego; stosowana (maks. gr. 50 mm) do układania podłóg w budynkach mieszkalnych, przemysłowych lub gospodarczych; jakość tarcicy podłogowej określa się na podstawie dwóch klas I i II, według których drewno może mieć określoną liczbę wad. 7
łaty to drewniane listwy o przekroju prostokątnym lub kwadratowym (od 32x32 [mm] do 90x90 [mm] lub od 32x50 [mm] do 75x150 [mm]) używane w konstrukcjach drewnianych, np. w więźbiedachowej do ułożenia pokrycia dachowego Podział elementów konstrukcyjnych z drewna ze względu na rolę pełnioną w przenoszeniu obciążeń belka element nośny poziomy lub pochyły oparty na dwóch lub więcej podporach (ścianach, słupach, innych belkach); może mieć przekrój jednolity lub złożony (np. z dwóch lub więcej łat, dwuteowy), belki mają zawsze większą wysokość niż szerokość i wykonywane są z drewna litego, klejonego lub profili łączonych. Łaty i kontr łaty, www.drewnobudowlane.info/laty http://www.drewpasz.pl/?tarcica http://www.inzynierbudownictwa.pl/ podciąg belka, na której opierają się inne belki, słup pionowy element nośny, http://www.drewdom.com/ przenoszący obciążenia pionowe od spoczywających na nim belek, dachów, wiązarów; może mieć przekrój prosty lub złożony, dźwigar wiązar wieloelementowy o znacznej wysokości, płaski lub przestrzenny, pełnościenny lub ażurowy, przenoszący obciążenia konstrukcji na podpory główne (ściany lub słupy). Budowany jest z desek lub materiałów drewnopochodnych. http://www.dachy.org/artykuly,1263,dzwigary_drewn iane_w_supermarkecie.html http://www.tartakjww.pl/index.php?page=3 http://z500.pl/blog/1788.html Elementy więźby dachowej Do wykonania konstrukcji dachów należy stosować drewno sosnowe lub świerkowe o wilgotności nieprzekraczającej 20%. Drewno należy zabezpieczyć przed korozją biologiczną impregnując środkami grzybo- i owadobójczymi. Elementy więźby: krokwie belki biegnące równolegle do kierunku nachylenia połaci dachowej i dźwigające obciążenie z połaci; opierają się na ścianach zewnętrznych i (w miarę potrzeby) na płatwiach, jętka pozioma belka podpierającakrokwie, stanowi dodatkowy element usztywniający wiązary, murłaty belki poziome leżące na murze (za ich pośrednictwem opiera się krokwie na ścianach murowanych lub betonowych), http://forum.muratordom.pl/ http://atticadventure.pl/slowniczek/ http://www.przewodnik-budowlany.com.pl http://info.ladnydom.pl 8
płatwie belki poziome, biegnące równolegle do kalenicy dachu, stanowiące podpory dla krokwi, oparte na słupkach, słupki elementy pionowe przenoszące obciążenie od płatwi na strop, łaty elementy pomocnicze, stanowiące część rusztu służącego do zamocowania pokrycia dachowego; przybija się je do kontrłat lub bezpośrednio do krokwi, prostopadle do nich, a równolegle do okapu, kontrłaty elementy pomocnicze, służące do utworzenia pustki wentylacyjnej pod pokryciem; przybija się je równolegle do krokwi (bezpośrednio lub na deskowaniu) http://www.budowaonline.eu http://www.abc-dachy.pl/index2.php?site=art&id=672 Źródło: www.monier.pl http://dachy.info.pl/technika/dach-na-dlugie-lata/ E-dach.pl Drewno klejone warstwowo Drewno konstrukcyjne jest podzielone na klasy wytrzymałości, różniące się właściwościami mechanicznymi. W normie PN-EN 338: 1999 Drewno konstrukcyjne klasy wytrzymałości przyjęto następujące klasy wytrzymałości: dla drewna iglastego i topoli: C14, C16, C18, C22, C24, C27, C30, C35, C40, dla drewna liściastego (bez topoli): D30, D35, D40, D50, D60, D70. Liczba przy literze oznacza wytrzymałość drewna na zginanie w N/mm 2 Drewno klejone(klejonka) -stosowane jako materiał konstrukcyjny pozwalający na wykonywanie przekryć o dużej rozpiętości, nawet ponad 100m (wiązar) oraz stosowany wtedy, gdy konieczna jest wysoka jednorodność materiału (np. stolarka okienna). http://www.bodex-polczyn.pl/drewno.htm http://www.drewno.pll 9
Drewno klejone warstwowootrzymuje się przez sklejenie wielu warstw tarcicy o równoległym przebiegu włókien w taki sposób, że wytworzone elementy mają lity przekrój prostokątny. Poszczególne warstwy mogą być różnej grubości, z różnych gatunków drewna i o różnych klasach wytrzymałości. Rozróżniamy: drewno klejone warstwowo poziomo; płaszczyzna spoiny klejowej jest prostopadła do dłuższego boku przekroju poprzecznego, drewno klejone warstwowo pionowo; płaszczyzna spoiny klejowej jest prostopadła do krótszego boku przekroju poprzecznego. Zalety drewna klejonego warstwowo: bardzo wysoka wytrzymałość i sztywność przy małym ciężarze, wysoka stabilność kształtów i wymiarów, minimalna skłonność do powstawania pęknięć, brak skręcania belek także przy dużych przekrojach i długościach, ze względu na suszenie komorowe do wilgotności 8-12% z reguły nie jest potrzebna żadna chemiczna ochrona drewna (w zależności od rodzaju konstrukcji), odporność na agresywne środowisko; doskonały materiał na konstrukcje, magazynów soli, środków chemicznych itp., duża odporność ogniowa. Drewno klejone powstaje poprzez sklejenie ze sobą warstw drewna o grubości zwykle od 5 mm do 50 mm. Grubość tych warstw zależy od przeznaczenia i od koniecznego promienia wygięcia elementu końcowego. Drewno klejone jest często w trakcie klejenia formowane w krzywizny, co stanowi trudność przy drewnie litym. Poszczególne warstwy tworzą połączone wzdłużnie na złącze palczaste deski, z których usunięto części mające wady - pęknięcia, chore sęki itd. http://www.meble.pl/slownik,lamele,42.html Fornir-jest to cienki płat drewna o grubości do 5 mm. Cienkie forniry o grubości do 1 mm są używane do produkcji sklejki oraz jako okleiny (obłogi) drewna i płyt w celu nadania im ładniejszego, szlachetniejszego wyglądu. Forniry otrzymywane są przez skrawanie obwodowe, mimośrodowe lub płaskie większych kawałków drewna. Wybór techniki skrawania ma wpływ na rysunek w jaki układają się słoje. Sklejka-płyta sklejona z nieparzystej liczby fornirów. Podczas klejenia kolejne warstwy forniru układa się tak, aby włókna przebiegały pod kątem prostym. Daje to znaczną poprawę parametrów mechanicznych sklejki. W budownictwie sklejkę stosuje się przede wszystkim przy wykonywaniu robót stolarskich i przy wykonywaniu deskowania elementów betonowych. http://wakeupsid.com/pictures_fornir http://www.drewno.pl/gieldadrzewna http://www.skladydrzewne.pl/towary7.html http://www.fplider.nazwa.pl/fplider/inner.htm 10
Sklejka suchotrwała Sklejka wodoodporna pokryta filmem fenolowym (szalunkowa) Sklejka wodoodporna pokryta filmem fenolowym z odciskiem siatki (antypoślizgowa) Sklejka wodoodporna Sklejka wodoodporna pokryta filmem fenolowym (szalunkowa) z nadrukiem Sklejki lakierowane (lakierem bezbarwnym lub lakierobejcą) RODZAJE SKLEJEK SUCHOTRWAŁE WODOODPORNE Klej Format [mm] 1550x1550; 1550x2250 1550x1250; 1250x1250 1550x1550; 1550x2250 1550x1250; 1250x1250 WODOODPORNE POKRYTE FILMEM FENOLOWYM SZALUNKOWE 1550x3100; 550x2700* 1550x2500*; 550x1550 ANTYPOŚLIZGOWE mocznikowoformaldehydowy fenolowoformaldehydowy fenolowoformaldehydowy fenolowoformaldehydowy 1550x3100; 1550x2500* 1550x2250* Klasa jakości A, B, BB, BBB A, B, BB, BBB I I Rodzaj drewna brzoza, olcha; brzoza, olcha; brzoza, olcha brzoza, olcha Grubość 3,2-40mm 3,2-40mm 6-30mm 9-30mm* 6-30mm 9-30mm* *Budowa sklejek Powierzchnie jednorodna, mieszana kalibrowane, szlifowane jednorodna, mieszana kalibrowane, szlifowane jednorodna, mieszana gładka/gładka jednorodna, mieszana gładka/ z odciskiem siatki Klasa higieniczności E1 E1 - - Grubość forniru 1,1-2,5mm 1,1-2,5mm 1,1-2,5mm 1,1-2,5mm Wilgotność 5-12% 5-12% 5-12% 5-12% Gęstość 550-750kg/m 3 550-750kg/m 3 550-750kg/m 3 550-750kg/m 3 Wytrzymałość na zginanie wzdłuż włókien [MPa] 50-100 50-100 50-100 50-100 Wytrzymałość na zginanie w poprzek włókien [MPa] 30-60 30-60 30-60 30-60 Lignofol -materiał warstwowy ze sklejonych wodoodpornym klejem syntetycznym cienkich warstw drewna, charakteryzujący się dużą wytrzymałością itwardością. Jest stosowany m.in. do wyrobu części maszyn, szybowców. Lignofol fot.www.sklejka-pisz.com.pl Ze względu na kierunek biegu włókien lignofol dzieli się na: -równoległo -włóknisty - krzyżowo - włóknisty -gwiaździsto -włóknisty Podstawowe dane techniczne: -gęstość 1200 kg/m 3 -wytrzymałość na ściskanie 88 118 N/mm 2 -wytrzymałość na zginanie 103 N/mm 2 -twardość 118 N/mm 2 - odporność na działanie wody - odporność na czynniki chemiczne Płyty pilśniowe-otrzymywane są z rozwłóknionej masy drewna (rozwłóknieniu poddaje się odpady tartaczne -ścinki, odpadki) sklejonej z równoczesnym sprasowaniem. W zależności od stopnia sprasowania i ewentualnego wykończenia powierzchni rozróżniamy płyty pilśniowe: porowate, twarde, bardzo twarde. porowate-podczas klejenia, płyty poddane są tylko podwyższonej temperaturze(bez podniesionego ciśnienia), otrzymany materiał jest porowaty i miękki. Płyty używane są do izolacji akustycznych w miejscach nienarażonych na działanie wilgoci. Grubość płyt -9,5 25,0 mm 11
porowate bitumowane-płyty te stosuje się do izolacji cieplnej i akustycznej dachów, ścian i podłóg -wszędzie tam, gdzie potrzebna jest izolacja o podwyższonej odporności na wilgoć. Sztywne i lekkie arkusze płyt, o dużych wymiarach są łatwe w montażu. twarde- podczas klejenia poddane są obróbce termicznej pod ciśnieniem. Używane są do robót stolarskich jako okładziny np. skrzydeł drzwiowych. Płyty są produkowane o grubości 2,4-6,4 mm. bardzo twarde - proces produkcji przebiega analogicznie jak płyt twardych. Płyty dodatkowo nasączane są olejem lub żywicami, albo mają wierzchnią powierzchnię pokrytą emalią. Przeznaczone są do robót stolarskich. Płyty wiórowe-produkowane są z odpadów tartacznych rozdrobnionych do postaci wiórów. Cząsteczki drewna zespala się przy pomocy kleju podczas obróbki termicznej pod ciśnieniem. Płyty produkowane są z okleiną zewnętrznej powierzchni lub bez okleiny. Jako okleiną można zastosować fornir naturalny lub fornir (laminat) z żywic syntetycznych. Płyty są produkowane o grubości od 10 56mm. Stosowane przy robotach stolarskich, meblarstwie, budownictwie. Płyty wiórkowo-cementowe otrzymuje się z wełny drzew iglastych, którą poddaje się mineralizacji w roztworze chlorku wapnia, następnie miesza z cementem portlandzkim 32,5, formuje i prasuje pod ciśnieniem. Są one: niepalne, ulegają jedynie zwęgleniu podczas palenia, są odporne na działanie wilgoci. Płyty wiórkowo-cementowe stosuje się: do izolacji cieplnej, dźwiękowej ścian, stropów i dachów, na warstwy pod posadzki w celu tłumienia dźwięków wywołanych uderzeniem Płyty MDF i HDF-są to płyty drewnopochodne nowszej generacji. Produkowane z włókien drzewnych klejonych w podniesionej temperaturze pod ciśnieniem. Otrzymany materiał ma jednorodny przekrój. Jest twardy, może być produkowany w okleinach naturalnych (fornir) lub sztucznych albo tylko pokryty lakierem. Stosowany jest do produkcji: paneli podłogowych, płyt dla przemysłu meblarskiego, do robót stolarskich, oprócz płyt, z masy można wytłaczać elementy do dekoracyjnego wykończenia powierzchni (np. listwy o różnym profilu). Płyta OSB -to jest płyta drewnopochodna opracowana specjalnie dla budownictwa, tak zwana płyta o ukierunkowanych wiórach płaskich. Zawiera ponad 90% drewna. Składa się z trzech warstw. W warstwie górnej i dolnej wióry o wymiarach 100x0,6 mm kierunkowo umieszczone są wzdłuż długości płyty natomiast w warstwie środkowej w poprzek płyty. Wysokie parametry techniczne płyt OSB wynikają z: zachowania włóknistości drewna, zazębiania się długich wiórów, przez natryskiwanie wiórów specjalnym klejem i emulsją parafinową w tzw. zaklejarkachuzyskuje się dużą odporność na wpływy warunków atmosferycznych. 12
Zastosowanie płyt OSB Zastosowanie płyt OSB-w budownictwie szkieletowym na poszycie ścian zewnętrznych i wewnętrznych oraz poszycie podłóg i dachu. W ofercie handlowej znajdują się płyty OSBw następujących rodzajach: wodoodporne OSB-3-grub.12,15,18,22 mm szalunkowe -grub.16,18,22 mm antypoślizgowe -grub.16,18,22 mm http://www.drewpasz.pl/?tarcica Materiały podłogowe deski podłogowe-tarcica podłogowa, to deski o szerokości 100-200 mm, długości 3,0-5,5 m i grubości 28, 32, 38, 45, 50 mm. Najczęściej spotykane są deski z iglastych gatunków drzew. EKO deska podłogowaczterostronnie strugana, sucha o średniej wilgotności 12%. Wymiary: szerokość - 110 mm grubość - 22 28 mm, długościdesek głównie od 2000 5000 mm, łączenie na własne pióro i wpust, na indywidualne zlecenie możliwość przygotowania deski w innych długościach. EKO deska podłogowa produkowana jest w pełni z naturalnego drewna sosnowego i świerkowego, dzięki temu pomieszczenie uzyskujenaturalny, ekologiczny wygląd i zdrowy mikroklimat. deszczułki posadzkowe(parkiet) -produkowane są najczęściej z liściastych gatunków drzew. Wymiary deszczułek: grubość od 16-22 mm, szerokość 30-100 mm, długość 200-500 mm. Produkowane są o różnych kształtach przekroju, który umożliwia łączenie na styk, wpust i pióro na dwóch lub czterech krawędziach. http://www.drewnobudowlane.info/deska_podlogowa.html 13
deszczułki posadzkowe(parkiet) deszczułki posadzkowe(parkiet) http://www.dom.pl/kolejnosc-pracremontowych.html http://swiat-parkietow.com.pl/page26.php Układ "cegiełka" Układ angielski" Złącza ciesielskie na szerokość Złącze na styk (złącze często wzmacnia się klejem) Złącze na nakładkę / na przylgę Złącze na wpust i pióro Układy jodełkowe Układ "jodełka francuska" Złącze na wpust i pióro obce Norma dokładnie określa cechy wymiarowe deszczułek, m.in.: grubość nad wpustem: t 1 35% całkowitej grubości telementu, grubość wpustu: t 3 22% całkowitej grubości telementu, grubość części pod wypustem: t 4 22% całkowitej grubości t elementu, DĄB ORIGINAL DĄB VERONA DĄB NATURA DĄB COMO JESION NATURA JATOBA NATAL Deszczułka typu 1 1.Powierzchnia licowa elementu 2.Skos a 3.Rowki klejowe MERBAU LAKIEROWANY MERBAU JAKARTA ORZECH EUROPEJSKI WOLIN COMFORT Gatunek bardzo odporny na szkodliwe działanie Deska Tarasowa Bangkirai warunków atmosferycznych, a także ataki grzybów i szkodników. Nie wymaga dodatkowej konserwacji,jednak dla zachowania naturalnej kolorystyki drewna zaleca się olejowanie tarasu. Pomaga to zapobiec naturalnemu procesowi patynowania powierzchni na kolor srebrno-szary. Jedną z cech charakterystycznych tego gatunku jest możliwość występowania niewielkich otworów po szkodnikach (tzw. pinholes; maksymalnie 1-1,5 mm średnicy). Nie stanowią one jednak wady, gdyż owady żyją wyłącznie w drewnie żywym. Deska jest jednostronnie ryflowana co zdecydowanie ułatwia jej montaż, z drugiej zaś strony powierzchnia ryflowana nadaje walorów estetycznych. Deska występuje w wymiarze 25x145 w całej gamie długości. http://www.drewnobudowlane.info/deska_ele wacyjna.html http://www.podlogi-katowice.pl/podlogi/mozaiki-podlogowe.html płyty posadzki mozaikowej: produkowane z liściastych gatunków drzew, z listewek o grubości 8-10 mm, listewki układa się w zestawy o boku kwadratu, płyta złożona jest z 16takich zestawów ułożonych w "kratkę" i naklejonych na papier, parkiet mozaikowy układa się na twardym równym podłożu, na klej. do podłoża przyklejana jest powierzchnia płyty bez papieru. papier odkleja się po nawilżeniu go wodą, po związaniu kleju z podłożem. 14
kostka brukowa drewniana: produkowana z drewna iglastego, kostka ma kształt najczęściej graniastosłupa lub walca o wysokości od 60-100 mm, stosowana w halach fabrycznych, magazynowych, ogrodach, etc. po ułożeniu widoczny jest przekrój poprzeczny drewna. Dociskanie i wyrównywanie do poziomu cegieł, przy użyciu listwy i młotka. Trzeba zwrócić uwagę na wypoziomowanie elementów. Układanie bruku http://www.brukarstwo.wirtua.net/partnergaleria.asp?partnerid=38 http://www.drewno.pl/gieldadrzewna/167-3-podesty-61956- BRUK+D%C4%98BOWY+++Nowo%C5%9B%C4%87.html Impregnowane ciśnieniowo elementy bruku, pokrywane dodatkowo preparatem zabezpieczającym powierzchniowo. panele podłogowe i ścienne-produkowane są z płyt HDF z bardzo cienką i twardą warstwą okleiny. Układane są na twardym, równym podłożu "na sucho". Panele łączone są na pióro i wpust. Rys. Krzysztof Rodak Budowa paneli laminowanych zwykłych, od góry: odporna na ścieranie warstwa wierzchnia, papier dekoracyjny, Rys. Krzysztof Rodak płyta nośna (MDF, HDF lub płyta wiórowa), warstwa przeciwprężna. Budowa paneli laminowanych z dodatkową warstwą wyciszającą; od góry: odporna na ścieranie warstwa wierzchnia, papier dekoracyjny, impregnowane podkładki przeciwudarowe, płyta nośna (MDF, HDF lub płyta wiórowa), warstwa wyciszająca, warstwa przeciwprężna Rys. Krzysztof Rodak EKO deska obiciowa (boazeryjna): czterostronnie strugana, sucha, o średniej wilgotności 12%, własne pióro i wpust, szerokość 90-150 mm, grubość 18mm ma, długości głównie od 2000 5000 mm, możliwość indywidualnego zamówienia w innych długościach. EKO deska obiciowa produkowana jest z drewna sosnowego i świerkowego. 15
Pokrycia dachowe Gont skrawany (wiór) i gont łupany (dranica) stosowane są do krycia dachów w regionalnym i zabytkowym budownictwie drewnianym. Wykonuje się je z drewna drzew iglastych lub z drewna osikowego. Gont skrawany (wiór) Gont łupany (dranica) Pokrycia dachowe z trzciny Współczesne strzechy nie robi się ze słomy jak kiedyś, ale z trzciny, najlepiej jednorocznej, nie bardzo grubej i o wilgotności 15%, Grubość strzechy z trzciny wynosi 28-40 cm. Stanowi ona jednocześnie doskonałą izolację termiczną (w zimie taka warstwa dobrze chroni przed chłodem, latem przed upałem) i akustyczną. http://muratordom.pl/budowa/dachy-i-stropy/zdrowedachy-pokrycia-z-trzciny-gontu-i-wiorow,17_29.html http://muratordom.pl/budowa/dachy-i-stropy/zdrowedachy-pokrycia-z-trzciny-gontu-i-wiorow,17_29.html Pokrycie z trzciny nie wymaga specjalnych zabiegów konserwacyjnych, Impregnację przed ogniem i od czasu do czasu zmiatać z niego mech wystarczy wykonywać co 5 lat, inaczej będzie się pod nim utrzymywało zawilgocenie, które zapoczątkowuje butwienie strzechy. W razie potrzeby można wymienić zniszczony fragment (kolor nowego pokrycia wyrówna się mniej więcej po roku). http://www.osadazbali.pl/ Domy z drewna http://www.apispw.pl/?p0=6&p1=11 Sosna fińska - idealna do budowy domów z bali Do budowy swych domów z bali HONKA używa tylko drewna z wysoce odpornej sosny nordyckiej. Ekstremalne fińskie warunki, w których rosną sosny, sprawiają, że ich wzrost jest powolny, a ich gospodarka wodna znacznie ograniczona. To drewno o wąskich słojach jest nadzwyczajnie odporne i posiada doskonałą stabilność wymiarową. W porównaniu z drewnem sosnowym z położonych bardziej na południe regionów sosna nordycka charakteryzuje się jeszcze lepszym wskaźnikiem izolacji termicznej. WADY DREWNA-zawsze powodują obniżenie jego wartości albo mogą spowodować jego dyskwalifikację, jako materiału. Zależą od różnych czynników: związane ze wzrostem drzewa to -sęki, rdzenie położone mimośrodowo, rdzenie podwójne, zawoje, skręt włókien, pęknięcia np. mrozowe itp.. www.honka.pl 16
Sęki twarde inkluzje (niejednorodność drewna, nieciągłość materiału). Sęk skrzydlaty (tzw. skrzydlak)składa się z dwóch sęków podłużnych ułożonych symetrycznie względem osi tarcicy i zwężających się ku rdzeniowi. Sęki takie mogą stykać się w okolicy rdzenia, tworząc kształt litery V. Sęk okrągły Sęk owalny Sęk podłużny Drewno z felerem -wady drewna powstają w trakcie nieprawidłowego wzrostu lub chorób drzew. Jedne z nich dyskwalifikują drewno jako materiał konstrukcyjny, inne nie mają wpływu na jego wytrzymałość, jedynie na wygląd. Zbyt duże przyrosty-widoczne są na poprzecznym przekroju elementu. Najlepsze jest drewno o wąskich i gęstych przyrostach (słojach). Drewno z dużymi przyrostami (szerszymi słojami) ma gorszą wytrzymałość mechaniczną. Nie jest to poważna wada, raczej wskaźnik jakości drewna Pęknięcie-przebiegające wzdłuż włókien drewna nie wyklucza go jako materiału do budowy konstrukcji. Groźne są pęknięcia przebiegające w poprzek włókien, takie, które powodują ich poprzeczne rozwarstwienie, oraz widoczne na całym przekroju elementu Przeżywiczenie -plamy żywicy psują jedynie wygląd drewna. Nie jest to wada wykluczająca drewno jako materiał konstrukcyjny. Co więcej, element przeżywiczony ma nawet większą wytrzymałość niż nieprzeżywiczony Sęk przechodzący -czyli taki, który przerasta element konstrukcyjny od jednej krawędzi do krawędzi przeciwległej. W miejscu jego przebiegu drewno jest osłabione i może pęknąć. Wada ta wyklucza stosowanie elementu w konstrukcji Huba- pozostawia na drewnie różowopomarańczowe ślady. Przerost tego grzyba powoduje w drewnie zgniliznę miękką. Drewno z widocznymi przebarwieniami spowodowanymi przez hubę nadaje się tylko na opał Sinizna-szaroniebieskie przebarwienie drewna głównie iglastego. Psuje wygląd drewna, ale nie obniża jego wytrzymałości. W niewielkim stopniu zwiększa nasiąkliwość drewna. Drewno z sinizną może być z powodzeniem stosowane w konstrukcjach Zakorek-fragment kory wrośnięty w drewno. Gdy jest niewielki, można go odciąć. Gdy zakorków na elemencie jest dużo, nadaje się on jedynie do spalenia. Uwaga!Fragmenty kory na powierzchni drewna konstrukcyjnego nie są wadą. Wystarczy je usunąć z powierzchni przed przystąpieniem do budowy Chory sęk-czyli sęk, który nie jest trwale zrośnięty z drewnem lub, co gorsza, wypadł. Powstała dziura znacznie osłabia wytrzymałość elementu konstrukcyjnego. Fragment z dziurą po sęku lub chorym sękiem można wyciąć. Z jednego elementu otrzymamy dwa krótsze, które można zastosować w konstrukcji Nieregularności przebiegu włókien Skręt włókien-jest to wada budowy drewna. Fragment ze skręconymi włóknami to miejsce, które ma gorszą wytrzymałość mechaniczną w stosunku do reszty elementu. Elementy z taką wadą nie nadają się na konstrukcję Falistość, splot włókien 17
Wady związane z procesami gnilnymi, zagrzybieniem podczas wzrostu drzewa albo po jego ścięciu, powodują zmianę zabarwienia, siniznę, zgniliznę czyli mursz. Przykłady grzybów rozwijających się na drewnie: grzybypowodujące szybki rozkład drewna na dużych powierzchniach: grzyb domowy właściwy stroczek domowy(merulius lacrimans), grzyb domowy biały, porzycainspektowa(poria vaporaria), grzyb piwniczny gnilicamózgowata(coniophora cerebella), grzyb kopalniany krowiak łykowaty(paxillus acheruntius); grzyby występujące "gniazdowo": grzyb podkładowy twardział łuskowaty(lentinus lepideus), grzyb słupowy siatkowiecpłotowy(lensites sepiaria) związane z żerowaniem owadów na drzewie lub drewnie, np.: spuszczel (Hylotrupes bajulus), trzpiennik olbrzym (Sirex gigas), rytel pospolity (Hylocoetus dermestoides), drwalnik paskowy (Xyloterus lineatus), kołatek mieszkaniowy (Anobium pertinax) i meblowy (Anobium domesticus), świrak okrętowiec (Teredo navalis), raczek (Limmonoria lignorum)). Spuszczel pospolity: c)poczwarka, d)młody jeszcze nie wybarwiony chrząszcz, e) wybarwiony chrząszcz, f) wybarwiony chrząszcz (samica) Drewno stoczone przez larwy spuszczela (średni stopień zniszczenia). a) Chrząszcz w ruchu -w tle widoczne otwory wylotowe; b) otwory wylotowe chrząszczy kołatka domowego na powierzchni drewna. Wymienione grzyby, owady, małże są pasożytami drewna. Do szkodników żerujących na drzewie należy też objęty ochroną gatunkową kozioróg dębosz. Do ochrony drewna, zwłaszcza w budownictwie, należą takie przedsięwzięcia jak: nieużywanie drewna pochodzącego z rozbiórki starych domów, niemalowanie drewna farbami olejnymi przed jego wysuszeniem, 18
ZALETY DREWNA wietrzenie pomieszczeń, w których drewno jest zastosowane, wykonanie poprawnej izolacji przeciwwilgociowej, wykonanie impregnacji preparatami grzybo- i pleśniobójczymi, wykonanie zabezpieczenia przeciwogniowego. Do najważniejszych zalet drewna jako materiału budowlanego, należy zaliczyć: małą gęstość kilkakrotnie mniejszą niż stali czy żelbetu (żużlobetonu). W stanie powietrzno suchym (15% wilgotności) średnia gęstość objętościowa drewna waha się w granicach 450-850 kg/m 3 ), stosunkowo duża wytrzymałość mechaniczna stosunek wytrzymałości do ciężaru własnego oraz sprężystości np. wytrzymałość na rozciąganie podłużne drewna wynosi 90-150 MPa, moduł sprężystości podłużnej (moduł Younga) dla drewna jest stosunkowo wysoki i wynosi dla drewna bezsęcznego 12-13 GPa, dla tarcicy konstrukcyjnej 9-10 GPa. Dla porównania dla tworzywa sztucznego (np. PCV) ten sam moduł wynosi zaledwie 2,5 GPa, stosunkowo duża udarność, czyli odporność na uderzenia. Właściwość ta charakteryzuje wytrzymałość drewna na obciążenia dynamiczne. Typowe gatunki drewna dla stolarki budowlanej (świerk, sosna) wykazują średnią udarność 40-70kJ/m 2, dobra izolacyjność termiczna (cieplna), szczególnie w poprzek włókien, np. dla drewna sosny wynosi 0,163 W/mK, dla powietrzno suchego drewna wynosi 0,13-0,47 W/mK, odporność na działanie większości związków chemicznych, łatwość obróbki elementów drewnianych przy użyciu stosunkowo prostych narzędzi i urządzeń, łatwość połączenia na klej łączniki całopowierzchniowe oraz na płytki wielogwoździowe lub wieloklockowe (kolczaste), gwoździe, wkręty, blachy perforowane łączniki punktowe, możliwość wykonywania robót budowlanych zarówno latem jak i zimą, pochłanianie szkodliwych pól wytwarzanych przez otaczające nas urządzenia i sieci elektryczne i inne emitowanie promieniowania, nie ulega naładowaniu elektrostatycznemu (drewno jest wolne od elektrostatycznych ładunków) i tym samym nie przyciąga zanieczyszczeń, 19
Do innych zalet drewna zaliczyć można: naturalną odporność na działanie promieniowania cieplnego (niskie przewodnictwo cieplne i charakterystyczna zdolność do tworzenia izolującej warstwy węgla drzewnego), możliwość dokładnego i solidnego wykonania domu, dowolność w osiąganiu formy i funkcji domów, stosunkowo krótki czas realizacji budowy bez konieczności przerw technologicznych, mniejszy koszt budowy domu niż w budownictwie monolitycznym, łatwość rozbiórki konstrukcji drewnianych i recykling, duże możliwości właściwego zabezpieczenia przed korozją biologiczną (działaniem owadów, pleśni, grzybów, bakterii) poprzez impregnację i konserwację. Chemiczne środki zabezpieczania drewna. W zależności od składu chemicznego, postaci i właściwości, środki impregnacyjne dzieli się na: solne (rozpuszczalne w wodzie), oleiste, rozpuszczalnikowe (rozpuszczalne w rozpuszczalnikach), wodorozcieńczalne, emulsje wodno-oleiste, emulsje wodno-rozpuszczalikowe, pasty. Sposoby zabezpieczania drewna: wnikanie kapilarne wnikanie impregnatu pod wpływem sił kapilarnych, nadają się roztwory wodne, preparaty oleiste i rozpuszczalnikowe. wnikanie dyfuzyjne zachodzi w drewnie mokrym i polega na dyfuzji soli grzybobójczych z impregnatów o dużym stężeniu soli w głąb drewna zawierającego wodę o małym stężeniu soli, nadają się rozpuszczalne w wodzie preparaty w postaci proszków, past lub wodnych roztworów soli o dużym stężeniu, impregnacja powierzchniowa przez: smarowanie, opryskiwanie, kąpiele. impregnacja głęboka: kąpiele zimne, kąpiele gorąco - zimne, nasycanie niskociśnieniowe hydrostatyczne, nasycanie próżniowe, nasycanie ciśnieniowo - próżniowe 20