Analiza zmian na rynku pracy województwa zachodniopomorskiego w latach

WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE Wydział Badań i Analiz Analiza zmian na rynku pracy województwa zachodniopomorskiego w latach 1999-2008 Szczecin 2009

Intensywność i zmienność, jako dominanty rynku pracy... 5 1. Charakterystyka społeczno gospodarcza województwa zachodniopomorskiego...9 2. Bezrobocie w Polsce...14 3. Bezrobocie w województwie zachodniopomorskim...17 4. Bilans bezrobocia w województwie zachodniopomorskim...18 4.1. Rejestracje i wyłączenia z ewidencji osób bezrobotnych...18 4.2. Powody wyłączeń z rejestrów PUP...20 5. Aktywne formy przeciwdziałania bezrobociu...23 6. Struktura zarejestrowanych bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim...26 6.1. Bezrobocie kobiet...26 6.2. Bezrobotni z prawem do zasiłku...31 6.3. Bezrobotni mieszkający na wsi...33 6.4. Bezrobotni według wieku...35 6.5. Bezrobotni według wykształcenia...36 6.6. Bezrobotni według staŝu pracy...37 6.7. Bezrobotni według czasu pozostawania bez pracy...38 7. Osoby bezrobotne będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy...39 7.1. Długotrwale bezrobotni...39 7.2. Bezrobotni do 25 roku Ŝycia...42 7.3. Bezrobotni powyŝej 50 roku Ŝycia...45 7.4. Bezrobotni bez kwalifikacji zawodowych...47 7.5. Bezrobotni samotnie wychowujący co najmniej jedno dziecko...49 7.6. Bezrobotni niepełnosprawni...51 8. Oferty pracy w województwie zachodniopomorskim...55 9. Bezrobotni według rodzaju działalności ostatniego miejsca pracy oraz oferty pracy (wg klasyfikacji PKD)...58 10. Bezrobotni oraz oferty pracy według zawodów i specjalności...61 10.1. Bezrobotni według wielkich grup zawodów...61 10.2. Bezrobotne kobiety według wielkich grup zawodów...62 10.3. Oferty pracy według wielkich grup zawodów...63 10.4. Bezrobotni powyŝej 12 miesięcy według wielkich grup zawodów...64 10.5. Bezrobotni do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki według wielkich grup zawodów...65 10.6. Bezrobotni według zawodów i specjalności...66 10.7. Bezrobotne kobiety według zawodów i specjalności...68 10.8. Bezrobotni powyŝej 12 miesięcy według zawodów i specjalności...69 10.9. Bezrobotni do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki według zawodów i specjalności...71 10.10. Oferty pracy według zawodów i specjalności...72 11. Poradnictwo zawodowe, kluby pracy, szkolenie bezrobotnych i poszukujących pracy...74 11.1. Poradnictwo zawodowe...74 11.1.1. Poradnictwo indywidualne...75 11.1.2. Poradnictwo grupowe...78 11.1.3. Informacja zawodowa...80 11.1.4. Badania testowe...84 11.1.5. Struktura osób bezrobotnych korzystających z poradnictwa zawodowego...85 11.1.6. Wyniki działania poradnictwa zawodowego w Powiatowych Urzędach Pracy...86 11.2. Pomoc w aktywnym poszukiwaniu pracy (kluby pracy)...91 11.2.1. Organizatorzy i uczestnicy szkoleń oraz zajęć aktywizacyjnych w zakresie aktywnego poszukiwania pracy...91 11.2.2. Struktura bezrobotnych uczestniczących w zajęciach klubów pracy...93 11.2.3. Struktura uczestników zajęć aktywizacyjnych realizowanych w ramach pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy...96 11.2.4. Wybrane kategorie uczestników szkoleń i zajęć aktywizacyjnych realizowanych w ramach pomocy w aktywnym poszukiwaniu pracy...97 11.3. Szkolenia...98 11.3.1. Obszary zawodowe szkoleń...99 11.3.2. Struktura osób, które ukończyły szkolenie...103 11.3.3. Osoby będące w szczególnej sytuacji na rynku pracy, które ukończyły szkolenie...104 11.3.4. Bezrobotni, którzy otrzymali stypendium na kontynuowanie nauki...104 3

11.3.5. Osoby, którym sfinansowano koszty egzaminów umoŝliwiających uzyskanie uprawnień zawodowych, certyfikatów lub tytułów zawodowych...104 11.3.6. Liczba i czas trwania szkoleń dla bezrobotnych i poszukujących pracy...105 11.3.7. Osoby, którym sfinansowano koszty studiów podyplomowych...106 11.4. StaŜ i przygotowanie zawodowe w miejscu pracy...106 11.4.1. StaŜ...106 11.4.2. Przygotowanie zawodowe...109 12. Bezrobocie w powiatach województwa zachodniopomorskiego...113 POWIAT BIAŁOGARDZKI... 117 POWIAT CHOSZCZEŃSKI... 123 POWIAT DRAWSKI... 129 POWIAT GOLENIOWSKI... 135 POWIAT GRYFICKI... 141 POWIAT GRYFIŃSKI... 147 POWIAT KAMIEŃSKI... 153 POWIAT KOŁOBRZESKI... 159 POWIAT MIASTO KOSZALIN... 165 POWIAT KOSZALIŃSKI... 171 POWIAT ŁOBESKI... 177 POWIAT MYŚLIBORSKI... 183 POWIAT POLICKI... 189 POWIAT PYRZYCKI... 195 POWIAT SŁAWIEŃSKI... 201 POWIAT STARGARDZKI... 207 POWIAT SZCZECINECKI... 213 POWIAT ŚWIDWIŃSKI... 219 POWIAT MIASTO ŚWINOUJŚCIE... 225 POWIAT WAŁECKI... 231 POWIAT MIASTO SZCZECIN... 237 13. Bezrobocie w gminach województwa zachodniopomorskiego...243 Podsumowanie... 245 Spis wykresów... 247 Spis tabel... 249 4

Intensywność i zmienność, jako dominanty rynku pracy Rynek pracy XXI wieku, to rynek ogromnie dynamiczny, a zarazem bardzo nieprzewidywalny. Dla aktorów tego rynku, to z jednej strony - miejsce wyzwań, z drugiej zaś obszar, który nakłada na nich, obowiązek koordynowania i podejmowana konsekwentnych i radykalnych działań oraz przyjmowania róŝnorodnych strategii w odniesieniu do nieustannych przemian zachodzących w Ŝyciu społecznym, ekonomicznym, edukacyjnym i politycznym. Świadomość tych przemian, to świadomość czasu, a jednocześnie rozumienie wszelkich występujących zjawisk i trendów, które jakŝe często nie mają ciągłości i regularności, a jednocześnie są pełne antonimii. Faktem jednak jest, Ŝe od czasu i od przeszłości, uciec się nie da, nie da się równieŝ biegu czasu zatrzymać - bowiem - jesteśmy w nim głęboko zakotwiczeni. A zatem, zarówno to, co się juŝ wydarzyło, jak i to, co jest obecnie, wymusza na wszystkich aktorach rynku pracy refleksje, które w decydujący sposób wyznaczać i kształtować będą paradygmaty na najbliŝszą przyszłość. Niniejsza publikacja w oparciu o gromadzone przez Publiczne SłuŜby Zatrudnienia (PSZ) dane statystyczne - stanowi próbę syntetycznego zebrania informacji o zmianach zachodzących na rynku pracy województwa zachodniopomorskiego na przestrzeni ostatniego 10-lecia, a ściślej mówiąc - od momentu wprowadzenia trójstopniowego podziału terytorialnego państwa, które miało miejsce w 1999 roku. Analizując zmiany ostatniego dziesięciolecia, warto sięgnąć do historii dotyczącej transformacji rynku pracy i funkcjonujących na nim słuŝb zatrudnienia. Publiczne słuŝby zatrudnienia istnieją w Polsce od 1918 r. Polska była jednym z pierwszych krajów powołujących państwową słuŝbę zatrudnienia w Europie. Pierwszym dokumentem stanowiącym o utworzeniu państwowych urzędów pośrednictwa pracy i opieki nad wychodźcami, był dekret podpisany w dniu 27.01.1919 roku przez Naczelnika Państwa na wniosek Prezydenta Ministrów RP (premiera). Publiczne słuŝby zatrudnienia mają takŝe swoją całkiem bogatą tradycję powojenną. Po II wojnie światowej publicznym słuŝbom zatrudnienia postawiono nowe zadania (m.in. łagodzenie stałych niedoborów siły roboczej), zniesiono takŝe prywatne i społeczne pośrednictwo pracy. Zasadnicza zmiana nastąpiła jednak w 1989 roku, kiedy to zreorganizowano po raz pierwszy działające w dość komfortowych warunkach (przewagi popytu na pracę nad jej podaŝą) Wydziały Zatrudnienia, wprowadzając na ich miejsce biura pracy o zasięgu terytorialnym, spójnym z istniejącą wówczas strukturą organizacyjną państwa. Powołano wtedy wojewódzkie oraz rejonowe biura pracy. W odpowiedzi na pojawienie się całkiem nowego zjawiska bezrobocia - w warunkach gospodarki rynkowej - ogłoszona została Ustawa z dnia 28 grudnia 1989 roku o zatrudnieniu. Z dniem wejścia w Ŝycie przepisów ustawy tj. 01.01.1990 roku nałoŝono na słuŝby zatrudnienia całkiem nowe zadania, a dotychczasowe struktury zatrudnienia w dalszych latach ulegały kolejnym, znaczącym zmianom. Ustawą z dnia 16 października 1991 roku o zatrudnieniu i bezrobociu, powołany zostaje Krajowy Urząd Pracy, jako centralny organ administracji państwowej, wykonujący zadania przy pomocy 49 wojewódzkich i 358 rejonowych urzędów pracy. Następne zmiany, które miały miejsce w 1993 r. odrywają urzędy od struktur administracji terenowej, czyniąc z nich wydzieloną, samodzielną, państwową administrację, w której szczebel wojewódzki (Wojewódzki Urząd Pracy), sprawował bezpośrednie zwierzchnictwo nad rejonowymi urzędami pracy, sam zaś - podlegał bezpośrednio w strukturze Krajowemu Urzędowi Pracy. Taki stan rzeczy został równieŝ zachowany po wejściu w Ŝycie ustawy z dnia 14.12.1994 r. o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu. Urzędy pracy, stanowiły zatem organy rządowej administracji specjalnej, podlegające Krajowemu Urzędowi Pracy i ministrowi właściwemu do spraw pracy, a jednocześnie jako, Ŝe nie posiadały osobowości prawnej stanowiły stationes fisci Skarbu Państwa. Z dniem 01.01.1999 r. rozpoczyna się reforma administracyjna państwa, niosąca za sobą stopniowe przekazywanie urzędów pracy jednostkom samorządu terytorialnego. Dotychczasowe 5

rejonowe urzędy pracy przekształcone zostają w powiatowe urzędy pracy, natomiast wojewódzkie urzędy pracy zgodnie z Ustawą z dnia 24 lipca 1998 r. o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego obejmują zasięgiem swego działania obszary nowo powstałych (16) województw. W efekcie ww. reform, utworzone zostało takŝe województwo zachodniopomorskie, które powstało w wyniku połączenia województw: szczecińskiego, koszalińskiego i gorzowskiego (gminy powiatów choszczeńskiego i myśliborskiego), pilskiego (gminy powiatu wałeckiego), oraz województwa słupskiego (trzy gminy powiatu sławieńskiego). Kolejny etap reform rozpoczął się w dniu 01.01.2000 r. Zgodnie z ustawami wdraŝającymi reformę ustrojową państwa, likwidacji ulega System Urzędów Pracy (SUP), a urzędy pracy stają się częścią administracji samorządowej. SUP przestaje istnieć, jako administracja specjalna, wydzielona. Wojewódzkie urzędy pracy z dniem 01.01.2000 r. stają się wojewódzkimi urzędami pracy, wchodzącymi w skład urzędu marszałkowskiego, natomiast powiatowe urzędy pracy, stają się częścią powiatowej administracji zespolonej. Z dniem 06.05.2000 r. wojewódzkie urzędy pracy wchodzące w skład urzędu marszałkowskiego, zostają przekształcone w wojewódzkie urzędy pracy, będące wojewódzkimi samorządowymi jednostkami organizacyjnymi samorządu województwa (art. 1 pkt 3 ustawy z dnia 31.05.2000 r. o zmianie ustawy o zatrudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu). Globalna polityka rynku pracy ustalana jest na szczeblu krajowym, ale urzędy pracy zarówno powiatowe, jak i wojewódzkie mają ogromne moŝliwości uzupełniania jej tak, by zaspokajać lokalne potrzeby. Odrębność pomiędzy organami samorządowymi, a organami rządowymi zarówno formalna, jak i organizacyjna - powoduje, Ŝe mamy do czynienia z decentralizacją, która nie wyklucza jednak pewnych zaleŝności pomiędzy organami zatrudnienia (PSZ) w zakresie polityki rynku pracy (np. obowiązek przekazywania do WUP sprawozdań dotyczących rynku pracy, tryb przekazywania i podziału środków Funduszu Pracy, Europejskiego Funduszu Społecznego, instancyjny tok postępowania w sprawie odwołań od decyzji, współpraca przy tworzeniu i realizacji dokumentów strategicznych dotyczących polityki zatrudnienia, itp.). Obecnie Publiczne SłuŜby Zatrudnienia (PSZ) zgodnie z art. 6 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy z dnia 20 kwietnia 2004 r. tworzą organy zatrudnienia wraz z powiatowymi i wojewódzkimi urzędami pracy, urzędem obsługującym ministra właściwego do spraw pracy oraz urzędami wojewódzkimi, realizującymi zadania określone ustawą. Powracając do 10-letniej analizy zachodniopomorskiego rynku pracy, obejmującej lata 1999 2008, warto zaznaczyć, iŝ rok 1999 to rok, kiedy świętowaliśmy 10 rocznicę zmiany ustrojowej naszego kraju. Rok ten, zapoczątkował równieŝ istotne zmiany w aspekcie gospodarczym, co oznaczało przejście z gospodarki centralnie planowanej do gospodarki rynkowej. W znacznym stopniu transformacja ta, uwidoczniła się na rynku pracy, szczególnie w kwestii podaŝy miejsc pracy i liczby osób gotowych do jej podjęcia. Na rynku pracy zaczęły pojawiać się roczniki z wyŝu demograficznego z lat 70-tych i początku 80-tych. Młodzi ludzie podobnie jak dzisiaj nie posiadali odpowiednich kwalifikacji, a takŝe co jest bardzo istotne z punktu widzenia pracodawców nie posiadali doświadczenia zawodowego. Struktura oraz liczba podmiotów gospodarczych funkcjonujących w kraju, nie była adekwatna do potrzeb rynku pracy, co skutkowało większą skalą bezrobocia, zarówno na szczeblu wojewódzkim, jak i krajowym. Niewątpliwie przełomowym momentem ostatnich lat było przystąpienie naszego kraju - 01.05.2004 r. do Unii Europejskiej. Napływ inwestycji zagranicznych, tworzenie nowych miejsc pracy, intensywne migracje zarobkowe oraz inwestycje w rozwój zasobów ludzkich, wpłynęły w znaczący sposób na dynamikę zmian zachodzących na rynku pracy oraz poprawę sytuacji osób bezrobotnych. Obecnie na tle państw Unii Europejskiej, Polska charakteryzuje się przeciętnym poziomem bezrobocia. WyŜsze notuje się chociaŝby w takich krajach jak: Hiszpania, Irlandia, czy Francja, a takŝe innych, włączonych do UE w tym samym czasie co Polska, np. Estonia, Litwa, Łotwa. Do opracowania niniejszej analizy wykorzystano dane dotyczące bezrobocia, gromadzone zarówno przez Wojewódzki Urząd Pracy (Wydział Badań i Analiz), jak równieŝ Główny Urząd Statystyczny. Warto jednak zaznaczyć, iŝ na przestrzeni ostatnich 10 lat, sprawozdania dotyczące bezrobocia, ulegały znacznym przekształceniom zmieniała się wielokrotnie ich forma dotycząca zarówno danych jakościowych, jak i ilościowych, co w konsekwencji utrudniło, a w niektórych przypadkach uniemoŝliwiło dokonanie komparatystycznej analizy w całościowym cyklu dziesięcioletnim. Ponadto, dodatkowym utrudnieniem okazały się zmiany obszarów terytorialnych dokonane w tym okresie na terenie województwa zachodniopomorskiego (powstanie powiatu łobeskiego w 2002 r., czyli trzy lata od daty przyjętej, jako punkt początkowy dla tejŝe analizy). 6

W opracowaniu, skupiono się nie tylko na natęŝeniu bezrobocia na przestrzeni analizowanego okresu, ale równieŝ na metodach łagodzenia jego skali i formach aktywizacji zawodowej osób pozostających poza zatrudnieniem. KaŜda analiza lokalnego rynku pracy, winna stać się dyrektywą stanowiącą o kierunkach podejmowanych działań na rzecz aktywizacji osób pozostających bez pracy i przeciwdziałania bezrobociu. Odnoszenie się do analiz rynku pracy, wskazywanych trendów i tendencji - nie tylko gwarantuje dopasowanie działań do aktualnych potrzeb rynku pracy, ale takŝe zwiększa prawdopodobieństwo ich efektywności. Dlatego teŝ, nie znajdziecie Państwo w niniejszym opracowaniu gotowych rozwiązań dotyczących problematyki rynku pracy, ale wyłącznie pewien zaląŝek danych oraz wycinek moŝliwych do wykonania na podstawie posiadanych danych statystycznych - analiz, z których moŝna czerpać, projektując róŝnorodne działania w obszarze rynku pracy. Zarówno problematyka rynku pracy, jak i samo zjawisko bezrobocia przykuwa uwagę wielu osób, instytucji, organizacji, władz lokalnych i samorządowych na róŝnych szczeblach, próbujących wypracować, wdraŝać, organizować róŝne systemy i działania przeciwdziałające temu zjawisku. Efekty tych zmagań są bardzo róŝne, a oceniane winny być przez pryzmat wielu róŝnych czynników. Tym samym, oddając w Państwa ręce niniejsze opracowanie wyraŝam nadzieję, iŝ stanie się ono przydatnym źródłem informacji i cennym narzędziem pomocnym w planowaniu oraz podejmowaniu kluczowych decyzji w obszarze rynku pracy. Renata Błasiak Grudzień Wicedyrektor ds. Rynku Pracy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie 7

1. Charakterystyka społeczno gospodarcza województwa zachodniopomorskiego Województwo zachodniopomorskie powstało dnia 1 stycznia 1999 roku w wyniku reformy administracji publicznej, na mocy ustawy z dnia 24 lipca w 1998 roku o wprowadzeniu zasadniczego trójstopniowego podziału terytorialnego państwa (województwa, powiaty, gminy) i od tamtego momentu, stanowi jedno z 16 województw Polski. W skutek przemian województwo zachodniopomorskie utworzono z województw: szczecińskiego, koszalińskiego, gorzowskiego (gminy powiatów choszczeńskiego i myśliborskiego), pilskiego (gminy powiatu wałeckiego) oraz województwa słupskiego (3 gminy powiatu sławieńskiego: Sławno gmina miejska i wiejska, Postomino). PołoŜone jest w północno zachodniej części Polski nad Morzem Bałtyckim. Graniczy z Niemcami na zachodzie oraz z trzema innymi województwami w Polsce (pomorskie, wielkopolskie, lubuskie). Od 2002 roku region składa się 21 powiatów (w tym 3 grodzkie: Szczecin, Koszalin i Świnoujście) oraz 114 gmin. W latach 1999 2001 w województwie było 20 powiatów, natomiast w 2002 roku utworzono dodatkowo powiat łobeski z gmin wchodzących w skład powiatów goleniowskiego (Dobra), gryfickiego (Resko, Radowo Małe) i stargardzkiego (Łobez, Węgorzyno). W porównaniu do innych województw, zachodniopomorskie zajmuje piąte miejsce pod względem powierzchni (22 892,48 km 2 ) oraz jedenaste pod względem liczby mieszkańców. Według stanu na koniec grudnia 2008 roku województwo zachodniopomorskie zamieszkiwało 1 692 957 osób, w tym 51,5% stanowiły kobiety (871 520 osoby). W porównaniu z końcem 1999 roku liczba mieszkańców regionu zmalała o 3 968 osób. W populacji województwa w ciągu ostatnich 10 lat odnotowano tendencję malejącą w liczbie osób w wieku przedprodukcyjnym (o 24,6% w porównaniu z końcem 1999 roku) w przeciwieństwie do zbiorowości osób w wieku poprodukcyjnym, gdzie zaobserwowano wzrost o 13,6%. Zachodzące zmiany w strukturze mieszkańców województwa są równieŝ charakterystyczne dla całej Polski oraz innych krajów rozwiniętych, bądź rozwijających się, co świadczy o starzeniu się społeczeństw. Jest to tendencja niepokojąca, gdyŝ przy równoczesnym spadku liczby osób młodych, w przyszłości podaŝ potencjalnych pracowników nie będzie współmierna do potrzeb rynku pracy. W ciągu ostatnich dwóch lat w województwie zachodniopomorskim zaobserwowano, niewielki wzrost liczby mieszkańców. W 2008 roku odnotowano dodatnie średnioroczne tempo przyrostu ludności na poziomie 0,04% (w Polsce +0,05%). Wykres 1. Liczba ludności w województwie zachodniopomorskim w latach 1999-2008 1 699 000 1 698 000 1 697 000 1 696 000 1 695 000 1 694 000 1 693 000 1 692 000 1 691 000 1 690 000 1 696 925 1 697 935 1 698 402 1 697 718 1 696 073 1 694 865 1 694 178 1 692 838 1 692 271 1 692 957 1 689 000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 9

Tabela 1. Liczba ludności ogółem, w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w województwie zachodniopomorskim w latach 1999-2008 Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Dynamika 2008/1999 (%) Ogółem 1696925 1697935 1698402 1697718 1696073 1694865 1694178 1692838 1692271 1692957-0,2 w wieku przedprodukcyjnym 429 000 415 021 399 544 383 731 368 890 356 939 346 331 337 451 329 706 323 549-24,6 w wieku produkcyjnym 1044719 1056257 1069026 1081999 1093408 1102687 1110868 1113868 1115412 1115847 6,8 w wieku poprodukcyjnym 223206 226657 229832 231988 233775 235239 236979 241519 247153 253561 13,6 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W granicach województwa znajdują się 62 miasta. Głównym miastem regionu jest Szczecin, który zamieszkuje 406 941* 1 osób, co stanowi 24,0% populacji województwa. Jest tym samym największym miastem pogranicza polsko niemieckiego. W północno wschodniej części regionu dominujące znaczenie ma Koszalin, liczący 107 146* mieszkańców. Do większych ośrodków zaliczyć naleŝy ponadto: Stargard Szczeciński - 70 051* mieszkańców, Kołobrzeg 44 925* mieszkańców, Świnoujście 40 829* mieszkańców, Szczecinek 38 234* mieszkańców i Police 34 213* mieszkańców. Zaludnienie województwa jest niskie i wynosi 74* osoby/km 2 (Polska 122* osoby/km 2 ). Poziom urbanizacji jest bardzo wysoki i wznosi 68,8% (w Polsce 61,0%). Dzięki swojemu połoŝeniu geograficznemu województwo zachodniopomorskie, jest waŝnym miejscem na mapie kraju. Przecinają się tu międzynarodowe i krajowe szlaki transportowe zarówno w układzie północ południe, jak i wschód zachód. Stolica województwa Szczecin stanowi waŝne centrum administracyjno - gospodarcze oraz transportowo dystrybucyjne, w którym spotykają się róŝne gałęzie transportu (drogowy, kolejowy, wodny i lotniczy). Największe zagęszczenie dróg krajowych występuje w pasie przygranicznym. Z drugiej strony zagroŝeniem dla rozwoju regionu jest jego peryferyjne połoŝenie w odniesieniu do polskiego rynku, a takŝe jego małe znaczenie, jeśli chodzi o zaspokajanie potrzeb rynku przez województwo. Względy historyczne i dysproporcje przestrzenne w sieci osadniczej, utrudniają dostęp do usług i miejsc pracy dla mieszkańców południowej i wschodniej części województwa. Potencjał gospodarczy regionu wyznacza przemysł i usługi związane z gospodarką morską. Dynamicznie rozwija się handel, turystyka i pozostałe usługi rynkowe. Turystyka stanowi waŝny dział gospodarki województwa zachodniopomorskiego, poniewaŝ ma duŝe potencjalne moŝliwości rozwoju. Rozwojowi tego sektora sprzyja duŝe bogactwo walorów przyrodniczych i turystycznych, które wpływają na atrakcyjność regionu. Warunki klimatyczne województwa mają wpływ na duŝą sezonowość usług turystycznych, co znajduje swoje odzwierciedlenie na rynku pracy (sezonowość zatrudnienia). 220 000 Wykres 2. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w województwie zachodniopomorskim w latach 1999 2008 210 000 200 000 190 000 180 000 170 000 160 000 150 000 166 931 180 002 188 311 195 282 200 626 201 956 206 776 209 478 210 750 213 124 140 000 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 1 * Dane GUS z dn. 31 grudnia 2008 10

W województwie zachodniopomorskim według stanu na koniec 2008 roku w rejestrze REGON znajdowały się 213 124 podmioty gospodarki narodowej (o 27,7% więcej, niŝ w analogicznym okresie 1999 roku), co stanowiło 5,7% wszystkich podmiotów w Polsce (z ogólnej liczby 3 757 093 jednostek). Tabela 2. Liczba podmiotów gospodarki narodowej ogółem, w sektorze publicznym i prywatnym w województwie zachodniopomorskim w latach 1999 2008 Dynamika Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2008/1999 (%) Ogółem 166 931 180 002 188 311 195 282 200 626 201 956 206 776 209 478 210 750 213 124 27,7 sektor publiczny 4 800 6 033 6 950 7 716 7 960 8 151 8 271 8 507 8 538 6 996 45,8 sektor prywatny 162 131 173 969 181 361 187 566 192 666 193 805 198 505 200 971 202 212 206 128 27,1 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Na koniec 2008 roku liczba jednostek sektora prywatnego w regionie stanowiła 96,7% (206 128 jednostek), a publicznego 3,3% (6 996 jednostek). W stosunku do 1999 roku nastąpił wzrost liczby podmiotów gospodarki narodowej zarówno w sektorze publicznym o 45,8% (o 2 196 jednostek), jak i w sektorze prywatnym o 27,1% (o 43 997 jednostek). 100,0 Wykres 3. Udział (%) podmiotów gospodarki narodowej w podziale na sektory w latach 1999-2008 90,0 80,0 70,0 60,0 % 50,0 97,1 96,6 96,3 96,0 96,0 96,0 96,0 95,9 95,9 96,7 40,0 30,0 20,0 10,0 2,9 3,4 3,7 4,0 4,0 4,0 4,0 4,1 4,1 3,3 0,0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Sektor publiczny Sektor prywatny Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wśród wszystkich województw, największą liczbę zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na koniec 2008 roku odnotowano w mazowieckim 649 354 (17,3% ze wszystkich w Polsce), śląskim 428 920, wielkopolskim 361 046, dolnośląskim 316 720, małopolskim 301 573. Są to regiony charakteryzujące się najniŝszym poziomem bezrobocia w Polsce. PoniŜej 100 000 podmiotów zarejestrowanych było w województwie podlaskim 90 229 i opolskim 96 246. 11

Wykres 4. Liczba podmiotów gospodarki narodowej na koniec 2008 roku w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców danego województwa 0 250 500 750 1000 1250 1500 Zachodniopomorskie Mazowieckie 1259 1248 Dolnośląskie Pomorskie Wielkopolskie Lubuskie Polska Łódzkie Opolskie Kujawsko - pomorskie Śląskie Małopolskie Świętokrzyskie Warmińsko - mazurskie Podlaskie Lubelskie Podkarpackie 1101 1084 1063 1010 985 950 932 929 923 917 852 812 757 715 687 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Inaczej przedstawia się kolejność województw biorąc pod uwagę liczbę podmiotów w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców w danym regionie. Dla Polski jest to 985 zarejestrowanych jednostek. Najwięcej w końcu 2008 roku przypadało w województwach: zachodniopomorskim 1 259, mazowieckim 1 248, dolnośląskim 1 101, pomorskim 1 084, wielkopolskim 1 063 i lubuskim 1 010. Z grupy województw, gdzie na daną zbiorowość przypadało najmniej podmiotów wskazać naleŝy: podkarpackie 687, lubelskie 715, podlaskie 757, warmińsko mazurskie 812, świętokrzyskie 852. Najwięcej zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej w regionie znajduje się w Szczecinie, stanowiącym centrum administracyjne województwa, skupiającym najwięcej ludności i będącym stolicą Pomorza Zachodniego. W końcu 2008 roku zarejestrowanych było w mieście 64 098 jednostek, co stanowiło 30,1% wszystkich w regionie. Znaczna liczba podmiotów znajdowała się takŝe w powiatach: Miasto Koszalin 18 455 (8,7%), kołobrzeskim 13 675 (6,4%), stargardzkim 11 769 (5,5%). Najmniejsza liczba podmiotów zarejestrowana była w powiatach: łobeskim 3 159 (1,5%), pyrzyckim 3 735 (1,8%), choszczeńskim 3 853 (1,8%). Porównując liczbę podmiotów w dwóch okresach czasowych 1999 i 2008 rok widać wzrost we wszystkich powiatach. Największy w białogardzkim (59,4%), świdwińskim (56,3%), pyrzyckim (54,6%). W województwie zanotowano przyrost o 25,6% tj. 43 455 podmiotów. W przeliczeniu na 10 000 mieszkańców regionu przypadało na koniec roku 1 259 zarejestrowanych podmiotów. W poszczególnych powiatach liczba podmiotów była zróŝnicowana. Najwięcej jednostek na 10 000 mieszkańców było w powiatach: kołobrzeskim 1 781, Miasto Koszalin 1 722, Miasto Świnoujście 1 693 i Miasto Szczecin 1 575 podmiotów. Mniej niŝ 1 000 podmiotów zarejestrowano w: choszczeńskim, łobeskim, świdwińskim, myśliborskim, pyrzyckim, gryfińskim i stargardzkim. Według wielkości jednostek mierzonej liczbą zatrudnianych pracowników zdecydowaną większość w województwie w końcu 2008 roku stanowiły te zatrudniające do 9 osób 96,2%. 12

Tabela 3. Podmioty gospodarki narodowej w powiatach na koniec 1999 i 2008 roku Powiaty 1999 2008 Dynamika 2008/1999 (%) Udział w województwie w 2008 r. (%) Białogardzki 3 083 4 913 159,4 2,3 Choszczeński 3 012 3 853 127,9 1,8 Drawski 4 295 5 945 138,4 2,8 Goleniowski 6 302 8 234 130,7 3,9 Gryficki 7 028 7 604 108,2 3,6 Gryfiński 6 483 8 050 124,2 3,8 Kamieński 5 378 6 907 128,4 3,2 Kołobrzeski 10 076 13 675 135,7 6,4 Miasto Koszalin 14 416 18 455 128,0 8,7 Koszaliński 5 005 6 827 136,4 3,2 Łobeski* 2 738 3 159 115,4 1,5 Myśliborski 4 735 6 256 132,1 2,9 Policki 5 645 8 282 146,7 3,9 Pyrzycki 2 416 3 735 154,6 1,8 Sławieński 4 416 6 072 137,5 2,8 Stargardzki 10 888 11 769 108,1 5,5 Szczecinecki 5 514 8 162 148,0 3,8 Świdwiński 2 811 4 393 156,3 2,1 Miasto Świnoujście 5 574 6 913 124,0 3,2 Wałecki 4 471 5 822 130,2 2,7 Miasto Szczecin 55 383 64 098 115,7 30,1 Województwo 169 669 213 124 125,6 100,0 *W kolumnie 1999 wykorzystano dane z 2002 roku Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres 5. Liczba podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON na koniec 2008 roku w przeliczeniu na 10 000 mieszkańców danego powiatu Kołobrzeski Miasto Koszalin Miasto Świnoujście Miasto Szczecin 1 781 1 722 1 693 1 575 Kamieński 1 444 Gryficki Policki 1 254 1 219 Wałecki Szczecinecki Sławieński Koszaliński Goleniowski Drawski Białogardzki Stargardzki Gryfiński Pyrzycki Myśliborski Świdwiński Łobeski Choszczeński 1 072 1 060 1 058 1 055 1 035 1 033 1 017 987 969 934 931 904 828 774 Zachodniopomorskie 1 259 0 200 400 600 800 1 000 1 200 1 400 1 600 1 800 2 000 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 13

2. Bezrobocie w Polsce Poszczególne regiony województwa w Polsce reprezentują róŝny poziom rozwoju gospodarczego, na co w przypadku kształtowania się pewnych tendencji i sytuacji na rynku pracy miały wpływ czynniki polityczne, ekonomiczne, społeczne, jak równieŝ historyczne i przyrodnicze. Wykres 6. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia w Polsce w latach 1999-2008 3 500 000 25 3 000 000 20 2 500 000 20,0 20,0 19,0 17,5 17,6 2 000 000 15,1 14,8 15 % 1 500 000 1 000 000 500 000 13,1 2 349 805 1 307 309 1 042 496 2 702 576 1 491 613 1 210 963 3 115 056 1 642 109 1 472 947 3 216 958 1 645 750 1 571 208 3 175 674 1 634 689 1 540 985 2 999 601 1 568 536 1 431 065 2 773 000 1 486 441 1 286 559 2 309 410 1 305 704 1 003 706 11,2 1 746 573 1 017 348 729 225 9,5 1 473 752 833 435 640 317 10 5 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w końcu roku Kobiety MęŜczyźni Stopa bezrobocia Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Wykres numer 6 przedstawia w jakim kierunku formowało się bezrobocie w Polsce po 1999 roku. W początkowym okresie liczba zarejestrowanych bezrobotnych wyniosła 2 349 805 osób (w tym 1 307 309 kobiet) i stanowili oni 13,1% cywilnej ludności aktywnej zawodowo. W kolejnych latach notowano przyrost w liczbie osób poza zatrudnieniem w rejestrach urzędów pracy, a maksimum tego trendu obserwowano w końcu 2002 roku 3 216 958 osób. Do 2008 roku notowano stały spadek liczby osób poza zatrudnieniem, a zarejestrowane na koniec tego roku były 1 473 752 osoby bezrobotne tj. 37,3% (876 053 osoby) mniej niŝ w 1999 roku i 54,2% (1 743 206 osób) mniej niŝ w 2002 roku. W strukturze zarejestrowanych bezrobotnych według płci większość w ciągu analizowanego okresu stanowiły kobiety. W końcu 1999 roku było to 55,6% (1 307 309 osób), a w 2008 56,6% (833 435 osób). Najmniejszą przewagę kobiet w zbiorowości bezrobotnych odnotowano w 2002 roku 51,2% (1 645 750 osób), największą natomiast w 2007 58,2% (1 017 348 osób). Tabela 4. Liczba bezrobotnych pobierających zasiłek i zamieszkujących wieś oraz ich udział w ogólnej liczbie zarejestrowanych bezrobotnych (%) w Polsce w latach 1999-2008 Wyszczególnienie 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Bezrobotni pobierający zasiłek 554 079 548 622 624 213 538 671 478 105 425 755 374 342 310 828 250 633 271 269 Udział w ogólnej liczbie bezrobotnych (%) 23,6 20,3 20,0 16,7 15,1 14,2 13,5 13,5 14,3 18,4 Bezrobotni zamieszkujący w ieś 1 055 518 1 180 242 1 328 652 1 341 258 1 325 807 1 261 596 1 180 390 1 004 584 785 719 670 434 Udział w ogólnej liczbie bezrobotnych (%) 44,9 43,7 42,7 41,7 41,7 42,1 42,6 43,5 45,0 45,5 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS W końcu 1999 roku prawo do zasiłku posiadało 554 079 osób bezrobotnych w Polsce i stanowili oni 23,6% wówczas zarejestrowanych. Największą liczbę osób z prawem do zasiłku notowano w końcu 2001 roku 624 213 osób (20,0%). Do 2007 roku malała liczba osób z tej kategorii (250 633), a w końcu 2008 była juŝ wyŝsza o 20 636 osób. W porównaniu z 1999 rokiem notowano zmniejszenie się liczby osób z prawem do zasiłku o 282 810 osób. Na koniec 2008 roku osoby pobierające zasiłek stanowiły 18,4% osób poza zatrudnieniem. Analizując strukturę osób bezrobotnych pod kątem miejsca zamieszkania w latach 1999 2008 stwierdzić naleŝy, Ŝe większość stanowili mieszkańcy miast. W końcu 1999 roku 14

zarejestrowanych było 1 055 518 osób zamieszkujących wieś (44,9% z ogólnej liczby bezrobotnych), a na koniec 2008 roku zbiorowość ta składała się z 670 434 osób bezrobotnych (45,5%) tj. 36,5% mniej niŝ w 1999 roku. Tabela 5. Stopa bezrobocia w Polsce w latach 1999-2008 Rok I II III IV V VI VII VIII IX X XI XII 1999 11,4 11,9 12,0 11,8 11,6 11,6 11,8 11,9 12,1 12,2 12,5 13,1 2000 13,7 14,0 14,0 13,8 13,6 13,6 13,8 13,9 14,0 14,1 14,5 15,1 2001 15,7 15,9 16,1 16,0 15,9 15,9 16,0 16,2 16,3 16,4 16,8 17,5 2002 a) b) 20,1 20,2 20,1 19,9 19,2 19,4 19,4 19,5 19,5 19,5 19,7 20,0 2003 a) 18,1 18,2 18,2 17,9 17,3 17,4 17,5 17,5 17,6 17,5 17,8 18,0 18,6 18,7 18,6 18,3 17,9 17,7 17,7 17,6 17,5 17,4 17,6 18,0 b) 20,6 20,7 20,6 20,3 19,8 19,7 19,6 19,5 19,4 19,3 19,5 20,0 2004 20,6 20,6 20,4 19,9 19,5 19,4 19,3 19,1 18,9 18,7 18,7 19,0 2005 19,4 19,4 19,2 18,7 18,2 18,0 17,9 17,7 17,6 17,3 17,3 17,6 2006 18,0 18,0 17,8 17,2 16,5 15,9 15,7 15,5 15,2 14,9 14,8 14,8 2007 15,1 14,8 14,3 13,6 12,9 12,3 12,1 11,9 11,6 11,3 11,2 11,2 2008 11,5 11,3 10,9 10,3 9,8 9,4 9,2 9,1 8,9 8,8 9,1 9,5 a) Dane opracow ane zostały z w ykorzystaniem w yników Pow szechnego Spisu Rolnego przeprow adzonego w 1996 r. b) Wykorzystano w yniki Narodow ego Spisu Pow szechnego Ludności i Mieszkań oraz Pow szechnego Spisu Rolnego przeprow adzonych w 2002 r. Wskaźniki w w ariancie b) prezentow ane są na bieŝąco od stycznia 2004 roku. Źródło: GUS NajwyŜszą wartość stopy bezrobocia odnotowano w lutym 2003 roku 20,7%. Do marca 2005 roku wartość stopy oscylowała jeszcze w okolicach 20% i od tego momentu bezrobocie zaczęło maleć, a po 2004 roku w szybszym tempie. W końcu 2008 roku stopa bezrobocia wyniosła 9,5% tj. o 3,6% mniej niŝ w końcu 1999 roku i o 11,2% mniej niŝ w lutym 2003 roku. POLSKA ( 13,1% ) Wykres 7. Stopa bezrobocia w Polsce stan na koniec grudnia 1999 i 2008 roku Stopa bezrobocia w województwach stan na koniec grudnia 1999 roku POLSKA ( 9,5% ) Stopa bezrobocia w województwach stan na koniec grudnia 2008 roku Stopa bezrobocia (%) Stopa bezrobocia (%) Od 19,9 do 22,4 ( 1 ) Od 17,3 do 19,9 ( 2 ) Od 14,7 do 17,3 ( 3 ) Od 12,1 do 14,7 ( 6 ) Od 9,5 do 12,1 ( 4 ) Od 14,8 do 16,8 ( 1 ) Od 12,7 do 14,8 ( 4 ) Od 10,6 do 12,7 ( 2 ) Od 8,5 do 10,6 ( 4 ) Od 6,4 do 8,5 ( 5 ) *Stopa bezrobocia jest to odsetek osób bezrobotnych w liczbie cywilnej ludności aktywnej zawodowo. Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie, Wydział Badań i Analiz *Stopa bezrobocia jest to odsetek osób bezrobotnych w liczbie cywilnej ludności aktywnej zawodowo. Wojewódzki Urząd Pracy w Szczecinie, Wydział Badań i Analiz Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS Na koniec grudnia 1999 roku stopa bezrobocia w województwie zachodniopomorskim wynosiła 18,1%, natomiast dla Polski, była to wartość o 5 punktów procentowych niŝsza (13,1%). Z tą wartością analizowanego miernika nasz region znalazł się na drugiej pozycji, za województwem warmińsko mazurskim, mającym najwyŝszą wartość stopy 22,4%. Najmniejszym bezrobociem w końcu 1999 roku charakteryzowało się województwo mazowieckie 9,5%. W grudniu 2008 roku wartość stopy bezrobocia dla naszego województwa wyniosła 13,4%, a dla Polski 9,5%. Województwo zachodniopomorskie znalazło się na 3 miejscu (razem z woj. kujawsko pomorskim) wśród regionów dotkniętych w największym stopniu bezrobociem. Najmniejsze bezrobocie rejestrowane na koniec 2008 roku odnotowano w województwie wielkopolskim 6,4%. 15

W porównaniu z końcem 1999 roku zauwaŝalne są znaczne zmiany w liczbie zarejestrowanych bezrobotnych w poszczególnych województwach. Największe spadki odnotowano w województwach: łódzkim (o 45,7%), pomorskim (o 45,6%), wielkopolskim (o 44,5%), dolnośląskim (o 44,0%), śląskim (o 41,6%), opolskim (o 40,0%). W najmniejszym stopniu zmalała liczba osób poza zatrudnieniem w województwie świętokrzyskim (o 27,7%). Tabela 6. Liczba bezrobotnych w województwach na koniec 1999 i 2008 roku Dynamika RóŜnica Wojew ództwa 1999 2008 2008/1999 2008-1999 (%) DOLNOŚLĄSKIE 203 376 113 890-89 486-44,0 KUJAWSKO-POMORSKIE 156 309 110 256-46 053-29,5 LUBELSKIE 148 096 101 561-46 535-31,4 LUBUSKIE 74 740 46 311-28 429-38,0 ŁÓDZKIE 182 547 99 191-83 356-45,7 MAŁOPOLSKIE 158 210 97 813-60 397-38,2 MAZOWIECKIE 249 216 178 028-71 188-28,6 OPOLSKIE 59 476 35 698-23 778-40,0 PODKARPACKIE 164 692 115 567-49 125-29,8 PODLASKIE 72 752 45 821-26 931-37,0 POMORSKIE 124 676 67 771-56 905-45,6 ŚLĄSKIE 210 253 122 748-87 505-41,6 ŚWIĘTOKRZYSKIE 107 472 77 716-29 756-27,7 WARMIŃSKO-MAZURSKIE 142 443 87 420-55 023-38,6 WIELKOPOLSKIE 164 639 91 441-73 198-44,5 ZACHODNIOPOMORSKIE 130 908 82 520-48 388-37,0 POLSKA 2 349 805 1 473 752-876 053-37,3 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS -20,0 Wykres 8. Zmiany w liczbie zarejestrowanych bezrobotnych w województwach w odniesieniu do 1999 roku -25,0 % -30,0-35,0-31,4-29,8-29,5-28,6-27,7-40,0-45,0-45,7-45,6-44,5-44,0-41,6-40,0-38,6-38,2-38,0-37,3-37,0-37,0-50,0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych GUS 16

3. Bezrobocie w województwie zachodniopomorskim Liczba osób bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim od 1999 roku kształtowała się analogicznie do zmian zachodzących w Polsce. PoniŜszy wykres obrazuje przebieg i natęŝenie bezrobocia w ciągu analizowanego okresu, jak i w poszczególnych latach, gdzie szczególnie widoczny jest wpływ sezonowości na zmiany na lokalnym rynku pracy. 210 000 Wykres 9. Liczba bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim w latach 1999 2008 (kwartalnie) 200 000 190 000 180 000 170 000 175 341 189 643 190 864 182 692 168 814 160 000 150 000 150 084 140 000 130 000 120 000 130 908 120 045 138 866 110 000 103 241 100 000 90 000 80 000 70 000 I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV I II III IV 75 220 82 520 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Kwartały Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MGPiPS-01, MGiP-01 i MPiPS-01 Na koniec 1999 roku w rejestrach Urzędów Pracy na terenie województwa zachodniopomorskiego pozostawało 130 908 osób bezrobotnych. Do 2003 roku liczba osób poza zatrudnieniem w naszym regionie sukcesywnie rosła. Maksymalna liczba osób zarejestrowanych w analizowanym okresie przypada na luty 2003 roku 198 753 osoby. Liczbę bezrobotnych powyŝej 190 000 notowano jeszcze w niektórych miesiącach tego roku (sezon zimowy), a takŝe na początku 2004. Od maja bezrobocie zaczęło w widocznym stopniu spadać, od 2006 roku w szybszym tempie, a róŝnice między liczbą zarejestrowanych bezrobotnych z początku i końca roku były znaczne. Wykres 10. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia w województwie zachodniopomorskim w latach 1999-2008 225 000 30 200 000 24,7 26,6 28,4 27,5 25,6 25 175 000 20,8 21,5 150 000 18,1 20 125 000 16,4 % 100 000 75 000 50 000 25 000 130 908 74 067 56 841 150 084 84 561 65 523 175 341 94 533 80 808 189 643 98 415 91 228 190 864 99 340 91 524 182 692 96 787 85 905 168 814 90 944 77 870 138 866 78 546 60 320 103 241 61 556 41 685 13,4 82 520 47 888 34 632 15 10 5 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0 Liczba zarejestrowanych bezrobotnych w końcu roku Kobiety MęŜczyźni Stopa bezrobocia Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MGPiPS-01, MGiP-01 i MPiPS-01 17

Liczbę bezrobotnych poniŝej 100 000 odnotowano po raz pierwszy w marcu 2008 roku 99 889 osób. W końcu 2008 roku w urzędach pracy zarejestrowanych było 85 520 osób bezrobotnych tj. o 31 618 mniej niŝ na początku 1999 roku i o 116 233 osoby (58,5%) mniej niŝ w lutym 2003 roku. Stopa bezrobocia dla całego województwa w końcu 1999 roku wyniosła 18,1%. W kolejnych latach notowano wzrost jej wartości do 2003 roku 28,4%. W późniejszym okresie bezrobocie malało, co wiązało się z mniejszą liczbą osób bez pracy i na koniec 2008 roku stopa bezrobocia wynosiła 13,4% tj. o 4,7% mniej niŝ na początku badanego okresu i 15% mniej niŝ w 2003 roku Tabela 7. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych na koniec danego miesiąca w latach 1999 2008 w województwie zachodniopomorskim Miesiące 1999 2000 2001 2002 2003 I 114 138 137 573 158 304 183 649 196 553 II 119 562 139 810 160 207 185 331 198 753 III 120 045 139 335 161 455 184 546 196 699 IV 117 567 135 075 160 197 182 112 192 232 V 115 072 133 046 158 041 175 405 187 258 VI 113 237 128 850 156 789 175 778 184 126 VII 114 753 130 339 157 454 176 104 183 120 VIII 115 939 132 393 159 463 178 534 182 180 IX 119 203 136 934 162 860 181 045 183 108 X 121 249 139 829 165 867 182 337 182 905 XI 125 941 144 397 170 602 185 088 184 923 XII 130 908 150 084 175 341 189 643 190 864 Miesiące 2004 2005 2006 2007 2008 I 198 109 188 818 174 401 142 880 107 398 II 198 135 187 757 172 931 140 823 105 552 III 195 273 184 747 168 668 135 061 99 889 IV 190 038 177 819 159 693 124 887 92 749 V 185 739 171 401 150 608 116 910 86 192 VI 181 632 167 434 142 860 110 484 80 994 VII 180 316 165 535 139 116 107 104 78 002 VIII 177 995 164 127 137 918 104 385 76 766 IX 178 074 164 814 136 940 103 768 75 220 X 177 821 163 027 134 430 100 321 74 313 XI 178 936 164 790 134 585 100 850 77 483 XII 182 692 168 814 138 866 103 241 82 520 Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MGPiPS-01, MGiP-01 i MPiPS-01. 4. Bilans bezrobocia w województwie zachodniopomorskim Ocena płynności bezrobocia, tj. porównanie napływu do bezrobocia (nowo zarejestrowani) i odpływu z bezrobocia (wyrejestrowani), jest jednym z istotnych elementów diagnozy rynku pracy. Napływ do bezrobocia przedstawia liczbę bezrobotnych, którzy w danym okresie sprawozdawczym (np. miesiącu, roku) zostali zarejestrowani w urzędach pracy. Natomiast odpływ z bezrobocia obejmuje liczbę osób, które w danym okresie sprawozdawczym zostały z róŝnych powodów wyłączone z ewidencji bezrobotnych (np. z powodu podjęcia pracy, nauki, dobrowolnej rezygnacji ze statusu bezrobotnego, nabycia praw emerytalnych i innych przyczyn). Gdy w pewnym okresie czasu napływ osób do bezrobocia przewyŝsza odpływ, wówczas mamy do czynienia z przyrostem bezrobocia, gdy sytuacja jest odwrotna - ze zmniejszaniem się skali bezrobocia. 4.1. Rejestracje i wyłączenia z ewidencji osób bezrobotnych Od 1999 do 2003 roku napływ bezrobotnych do rejestrów przewyŝszał odpływ. Największy przyrost bezrobocia notowano w 1999 roku 30 264 osoby. Trend w którym przewaŝała liczba rejestracji utrzymywał się do 2003 roku. W 2004 roku po raz pierwszy liczba osób wyłączonych z rejestrów przekroczyła liczbę osób rejestrujących się w skali roku o 8 172 osoby, RóŜnica systematycznie pogłębiała się osiągając najwyŝszą wartość w 2007 roku 35 625 osób. W 2008 roku odnotowano juŝ mniejszą róŝnicę wynoszącą 20 721 osób. Liczba wyłączeń z ewidencji w 1999 roku wynosiła 112 177 osób, w kolejnym roku była juŝ wyŝsza o 9 218 osób. Największy odpływ z bezrobocia przypadł na rok 2006 194 248 osób. W roku 2007 wartość ta, była niŝsza o 4 260 osób. W ostatnim badanym roku liczba wyłączeń wyniosła 172 739 osób. RóŜnica między liczbą wyłączeń w 1999 i 2008 roku wynosiła 60 562 osoby. 18

Wykres 11. RóŜnica między napływem a odpływem bezrobotnych w latach 1999-2008 250 000 225 000 200 000 175 000 150 000 125 000 100 000 75 000 50 000 25 000 142 441 112 177 30 264 140 545 121 395 19 150 140 690 115 433 25 257 150 503 136 201 14 302 157 463 156 242 1 221 162 300 170 472 171 262 185 140 164 300 194 248 154 363 189 988 152 018 172 739 0-25 000-50 000-75 000-8 172-13 878-29 948-35 625-20 721 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Napływ Odpływ RóŜnica między napływem a odpływem bezrobotnych Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MGPiPS-01, MGiP-01 i MPiPS-01 W obszarze liczby wyłączeń bezrobotnych z ewidencji w urzędach pracy, występuje stały trend, a mianowicie sezonowość. Zmienność na rynku pracy w całym roku kalendarzowym ma swoje odbicie w statystykach dotyczących liczby osób będących poza zatrudnieniem. OŜywienie w niektórych działach gospodarki tj. rolnictwo, turystyka, leśnictwo czy teŝ budownictwo, następuje z reguły wraz z nadejściem wiosny czyli w marcu, co wiąŝe się z większą ilością ofert pracy i wyłączeń bezrobotnych z rejestrów PUP. Odwrotnie jest natomiast w przypadku sezonu zimowego (grudzień, styczeń). Wykres 12. Wielkość napływu i odpływu bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim w latach 1999 2008 (kwartalnie) Kwartały 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 IV III II I IV III II I IV III II I IV III II I IV III II I IV III II I IV III II I IV III II I IV III II I IV III II I 37451 44751 44813 39039 50345 31450 40130 36778 42438 41911 48575 41859 32346 42052 38247 45147 47073 48609 42689 33302 41382 41236 46466 50466 49213 46593 52866 35553 36595 38650 41053 45671 45616 42058 48009 34368 35794 40203 36936 44692 43769 42751 45118 32545 30419 37475 32383 40981 37810 43077 39812 31044 26196 35401 27046 39527 31267 37338 33545 28879 23575 34946 26455 39605 30889 38973 37059 27336 26992 34631 24704 36409 29133 35099 32863 26055 25477 44878 56923 59110 0 10000 20000 30000 40000 50000 60000 70000 Odpływ Napływ Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MGPiPS-01, MGiP-01 i MPiPS-01 19

4.2. Powody wyłączeń z rejestrów PUP W miesięcznych sprawozdaniach, dotyczących sytuacji na rynku pracy w zakresie zatrudnienia, uwzględniane są następujące przyczyny wyłączeń osób bezrobotnych z ewidencji PUP: podjęcie pracy, rozpoczęcie szkolenia, rozpoczęcie staŝu, rozpoczęcie przygotowania zawodowego w miejscu pracy, rozpoczęcie pracy społecznie uŝytecznej, niepotwierdzenie gotowości do podjęcia pracy, dobrowolna rezygnacja ze statusu bezrobotnego, podjęcie nauki, ukończenie 60, bądź 65 roku Ŝycia w przypadku męŝczyzn, nabycie praw emerytalnych lub rentowych, nabycie praw do świadczenia przedemerytalnego inne. W 1999 roku poszczególne powody wyłączeń z ewidencji urzędów pracy kształtowały się następująco: podjęcie pracy 51,7% (58 010 osób), niepotwierdzenie gotowości do pracy 35,2% (39 538 osób), rozpoczęcie szkolenia lub staŝu (kategorie ujmowane w sprawozdaniach łącznie do 2004 roku) 5,8% (6 486 osób), dobrowolna rezygnacja ze statusu bezrobotnego 3,1% (3 504 osoby), nabycie uprawnień do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego 0,5% (599 osób), nabycie praw emerytalnych lub rentowych 0,5% (535 osób), podjęcie nauki 0,2% (176 osób), ukończenie 60/65 lat 0,1% (70 osób), inne 2,9% (3 259 osób). Wykres 13. Powody wyłączeń z ewidencji w 1999 roku w województwie zachodniopomorskim Rozpoczęcie szkolenia lub staŝu 5,8% Niepotwierdzenie gotowości do pracy 35,2% Podjęcie pracy 51,7% Dobrowolna rezygnacja ze statusu bezrobotnego 3,1% Podjęcie nauki; Ukończenie 60/65 lat; Nabycie praw emerytalnych lub rentowych; Nabycie uprawnień do zasiłku lub świadczenia przedemerytalnego 1,2% Inne 2,9% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MPiPS-01 W 2008 roku wyrejestrowania obejmowały kolejno: podjęcia pracy 38,9% (67 212 osób), niepotwierdzenie gotowości do podjęcia pracy 32,3% (55 804 osoby), rozpoczęcie szkolenia 6,3% (10 935 osób), dobrowolna rezygnacja ze statusu bezrobotnego 5,1% (8 849 osób), rozpoczęcie staŝu 5,1% (8 724 osoby), rozpoczęcie przygotowania zawodowego w miejscu pracy 3,3% (5 761 osób), rozpoczęcie pracy społecznie uŝytecznej 2,6% (4 572 osoby), nabycie praw emerytalnych lub rentowych 0,5% (865 osób), ukończenie 60/65 lat 0,2% (360 osób), nabycie praw do świadczenia przedemerytalnego 0,2% (301 osób), 20

podjęcie nauki 0,2% (292 osoby) inne 5,2% (9 064 osoby). Wykres 14. Powody wyłączeń z ewidencji w 2008 roku w województwie zachodniopomorskim Rozpoczęcie pracy społecznie uŝytecznej 2,6% Rozpoczęcie przygotowania zawodowego w miejscu pracy 3,3% Rozpoczęcie staŝu 5,1% Rozpoczecie szkolenia 6,3% Niepotwierdzenie gotowości do podjęcia pracy 32,3% Podjęcie pracy 38,9% Dobrowolna rezygnacja ze statusu bezrobotnego 5,1% Podjęcie nauki; Ukończenie 60/65 lat; Nabycie praw emerytalnych lub rentowych; Nabycie praw do świdczenia przedemerytalnego 1,1% Inne 5,2% Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MPiPS-01 W badanym okresie tj. w latach 1999 2008 najczęstszym powodem wyłączeń z ewidencji było podjęcie pracy. W 1999 roku pracę podjęło 58 010 osób, co stanowiło 51,7% wszystkich wyłączeń. W kolejnych latach notowano wzrost w liczbie podjęć, z maksimum w 2006 roku 89 563 osoby tj. 46,1% udziału. Po tym roku obserwowano spadki w liczbie osób podejmujących zatrudnienie, a takŝe mniejszy udział wyłączeń z tego powodu. W 2008 roku pracę podjęło 67 212 osób tj. 15,9% osób więcej niŝ w 1999 roku i o 25,0% mniej niŝ w 2006 roku. Udział podjęć pracy w ogólnej liczbie wyłączeń w 2008 roku wyniósł 38,9% wobec 51,7% w 1999 roku. Wykres 15. Liczba podjęć pracy w województwie zachodniopomorskim w latach 1999 2008 i udział tego powodu wyłączeń z ewidencji 100 000 60,0 90 000 50,7 80 000 70 000 60 000 51,7 51,2 47,9 51,3 50,1 47,2 46,1 42,0 38,9 50,0 40,0 50 000 40 000 30 000 58 010 62 130 55 287 69 917 79 143 85 418 87 454 89 563 79 802 67 212 30,0 20,0 % 20 000 10,0 10 000 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 0,0 Liczba podjęć pracy Udział podjęć pracy w ogólnej liczbie wyrejestrowań Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MGPiPS-01, MGiP-01 i MPiPS-01 21

Znaczna liczba osób bezrobotnych wyłączonych z ewidencji w latach 1999 2008 nie potwierdziła gotowości do podjęcia pracy i był to drugi motyw wyłączeń pod względem wielkości odpływu bezrobotnych. Porównując 1999 i 2008 rok odnotowano wzrost liczby osób wyrejestrowanych w skutek nie potwierdzenia gotowości do podjęcia pracy o 16 266 tj. 41,1%. Inaczej jest w przypadku udziału tego powodu wyłączeń w ogólnej liczbie wyłączeń, gdzie odnotowano spadek o 2,9%. W kwestii podjęć pracy moŝemy mówić o zatrudnieniu subsydiowanym i niesubsydiowanym. Urzędy Pracy, jako instytucje mają za zadanie (obok prowadzenia rejestrów bezrobocia) łagodzenie skutków bezrobocia oraz aktywizację zawodową osób poza zatrudnieniem, głównie znajdujących się w szczególnej sytuacji na rynku pracy np. długotrwale bezrobotni. Prace subsydiowane finansowane ze środków Funduszu Pracy, stanowią jedną z form pomocy dla osób poszukujących zatrudnienia. Wykres 16. Udział (%) podjęć pracy subsydiowanej i niesubsydiowanej w 1999 roku w województwie zachodniopomorskim 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 % 40,0 83,5 30,0 20,0 10,0 0,0 16,5 Subsydiowana Niesubsydiowana (w tym sezonowa) Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MPiPS-01 Pracę subsydiowaną w 1999 roku podjęło 16,5% bezrobotnych (9 591 osób) i były to kolejno: prace interwencyjne 60,3% (5 784 osoby), roboty publiczne 36,6% (3 509 osób) oraz otrzymanie poŝyczki na uruchomienie działalności gospodarczej lub rolniczej 3,1% (298 osób). Wykres 17. Udział (%) poszczególnych prac subsydiowanych w 1999 roku 70,0 60,0 50,0 % 40,0 30,0 60,3 20,0 10,0 0,0 36,6 Prace interwencyjne Roboty publiczne Otrzymanie poŝyczki na uruchomienie działalności gospodarczej lub rolniczej Źródło: Opracowanie własne na podstawie sprawozdania GUS, MPiPS-01 3,1 Podobnie jak w 1999 roku, w 2008 pracę niesubsydiowaną (w tym sezonową) podjęło więcej osób 80,8% (54 322 osoby). Udział pracy subsydiowanej w odniesieniu do 1999 roku zwiększył się do 19,2% (12 890 osób). 22