PRZEDSIĘBIORSTWO BADAWCZO-WDROŻENIOWE OCHRONY ŚRODOWISKA. EKOPOLIN Sp. z o.o. RAPORT O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO DLA PRZEDSIĘWZIĘCIA

eko polin PRZEDSIĘBIORSTWO BADAWCZO-WDROŻENIOWE OCHRONY ŚRODOWISKA EKOPOLIN Sp. z o.o. RAPORT O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO DLA PRZEDSIĘWZIĘCIA EKSPLOATACJA ODKRYWKOWA ZŁOŻA WĘGLA BRUNATNEGO GUBIN TOM PIERWSZY WROCŁAW - KWIECIEŃ 2015

eko polin PRZEDSIĘBIORSTWO BADAWCZO-WDROŻENIOWE OCHRONY ŚRODOWISKA EKOPOLIN Sp. z o.o. Zleceniodawca PGE GUBIN Sp. z o.o. ul. II Armii Wojska Polskiego 1 66-620 Gubin Umowa GBN-W13/14 RAPORT O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO DLA PRZEDSIĘWZIĘCIA EKSPLOATACJA ODKRYWKOWA ZŁOŻA WĘGLA BRUNATNEGO GUBIN TOM PIERWSZY Inwestor PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A. ul. Węglowa 5 97-400 Bełchatów WROCŁAW - KWIECIEŃ 2015 50-155 Wrocław, ul. J.E. Purkyniego 1 Nr rej KRS 0000039472 e-mail ekopolin@ekopolin.pl tel. 71 3448054, 71 3428205 Regon 008043196 www.ekopolin.pl fax. 71 3420596 NIP 897-001-27-52

ZESPÓŁ AUTORSKI OCENA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO; RAPORT O ODDZIAŁYWANIU NA ŚRODOWISKO mgr inż. Jarosław Rzeźnicki mgr inż. Anna Drzewińska mgr inż. Michał Sobota inż. Kazimierz Małowiecki Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN Sp. z o.o. we Wrocławiu DOKUMENTACJA ŹRÓDŁOWA Projekt zagospodarowania złoża dr inż. Wojciech Naworyta dr hab. inż. Marcin Chodak mgr inż. Szymon Sypniowski dr hab. inż. Jacek Mucha, prof. AGH dr inż. Monika Wasilewska-Błaszczyk dr hab. inż. Ryszard Hejmanowski, prof. AGH dr inż. Agnieszka Malinowska prof. dr hab. inż. Ryszard Uberman mgr Marek Tylikowski mgr Grzegorz Pacia Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Katedra Górnictwa Odkrywkowego Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska Akademia Górniczo-Hutnicza w Krakowie, Wydział Geodezji Górniczej i Inżynierii Środowiska Instytut Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią PAN, Kraków PROGIG-PROJEKT Marek Tylikowski Numeryczny model hydrogeologiczny złoża wraz z prognozą oddziaływania jego odwodnienia; prognoza napełniania wodą wyrobiska poeksploatacyjnego dr inż. Janusz Fiszer Politechnika Wrocławska, Wydział Geoinżynierii, Górnictwa i Geologii Analiza oddziaływania akustycznego dr inż. Barbara Rudno-Rudzińska mgr inż. Tomasz Habrat Politechnika Wrocławska, Katedra Akustyki i Multimediów PROFON ACOUSTICS Tomasz Habrat Analiza przewidywanych konfliktów społecznych związanych z planowaną eksploatacją węgla brunatnego dr Dorota Szaban dr Krzysztof Lisowski mgr Marek Zieliński Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Pedagogiki, Socjologii i Nauk o Zdrowiu, Lubuski Ośrodek Badań Społecznych

Inwentaryzacja przyrodnicza, oddziaływanie na elementy przyrody ożywionej prof. dr hab. Leszek Jerzak koordynator części zoologicznej dr Piotr Reda koordynator części botanicznej Analiza zmian sieci hydrograficznej, analiza jakościowa wód dr hab. inż. Piotr Kowalczak, prof. ISRL PAN dr inż. Damian Józefczyk dr inż. Iwona Pinskwar mgr inż. Józef Zgrabczynski mgr inż. Jarosław Rosa Studium technicznych możliwości ograniczenia leja depresji mgr inż. Ewa Siata mgr inż. Adam Mendakiewicz mgr inż. Daniel Słowikowski mgr Beata Banaś mgr Sławomir Kutrzeba mgr inż. Krystian Skiba mgr inż. Tomasz Wrona mgr Ewelina Zawadzka Uniwersytet Zielonogórski, Wydział Nauk Biologicznych LEAF PROJECT STUDIO Reda Piotr Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk Przedsiębiorstwo Robót Geologiczno- Wiertniczych Sp. z o.o. w Sosnowcu Wielowariantowa koncepcja zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych mgr inż. Michał Babicki inż. Zuzanna Górecka mgr inż. arch. Anna Olbromska-Matusiak mgr inż. Anna Bereś BUDPLAN Sp. z o. o. w Warszawie Prognoza oddziaływania na wody powierzchniowe dr inż. Mariusz Adynkiewicz-Piragas dr Iwona Zdralewicz dr Iwona Lejcuś dr inż. Agnieszka Kolanek mgr Marzenna Strońska mgr Agnieszka Muskała dr Joanna Kryza dr Irena Otop mgr Piotr Walas dr Piotr Reda mgr inż. Aleksandra Wodzicka Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Oddział Wrocław Zakład Badań Regionalnych LEAF PROJECT STUDIO Reda Piotr

Prognoza skutków oddziaływania na podmioty wykorzystujące zasoby przyrodnicze prof. dr hab. Antoni Faber - kierownik zespołu dr hab. inż. Mariusz Matyka dr Zuzanna Jarosz mgr Elżbieta Wróblewska Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach - PIB w Puławach Zasoby kulturowe mgr Alina Jaszewska mgr Anna Leciejewska mgr Piotr Wolanin mgr Sławomir Kałagate Katarzyna Gołembnik Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Lubuskich Oddział Lubuski w Świdnicy Koncepcja budowy elektrowni Elwira Szczepek Mariusz Skowron Mateusz Szega Jolanta Okraska-Preidl Adam Zawiślak Frédéric Kolen Jacques Vanhee Bénédicte Piret Tractebel Engineering S.A. w Katowicach Koncepcja podziemnego zgazowania węgla dr inż. Magdalena Król mgr Aneta Barańska-Buslik dr inż. Janusz Fiszer mgr inż. Krzysztof Lis mgr Tomasz Nowik mgr inż. Michał Strzelecki Karol Wojciechowski KGHM CUPRUM Sp. z o.o. - CBR we Wrocławiu

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP...1 1.1. PODSTAWA REALIZACJI PRACY...1 1.2. PRZEDMIOT I CEL OPRACOWANIA...1 1.3. PODSTAWA PRAWNA I ZAKRES OPRACOWANIA...1 1.3. MATERIAŁY WYKORZYSTANE I CYTOWANE...5 1.4. WARUNKI FORMALNO-PRAWNE...9 1.5. TERMINY I DEFINICJE...11 2. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA...12 2.1. CHARAKTERYSTYKA PRZEDSIĘWZIĘCIA...12 2.1.1. Charakterystyka złoża węgla brunatnego Gubin...12 2.1.2. Projektowane granice eksploatacji złoża węgla brunatnego Gubin...14 2.2. LOKALIZACJA I WARUNKI UŻYTKOWANIA TERENU W FAZIE BUDOWY I EKSPLOATACJI...17 2.3. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE PROCESÓW PRODUKCYJNYCH...19 2.3.1. Wielkość wydobycia...19 2.3.2. Czas eksploatacji złoża...19 2.3.3. Powierzchnie projektowanego obszaru i terenu górniczego...19 2.3.4. Podstawowe obiekty zakładu górniczego...19 2.3.4.1. Wyrobisko górnicze...20 2.3.4.2. System odwodnienia górotworu...21 2.3.4.3. Ujmowanie i odprowadzanie wód opadowych z przedpola odkrywki...22 2.3.4.4. Zwałowisko zewnętrzne...25 2.3.4.5. Zwałowisko wewnętrzne...26 2.3.4.6. Maszyny i urządzenia do eksploatacji...27 2.3.4.7. Zaplecze techniczno-administracyjne kopalni...27 2.3.5. Technologia eksploatacji...28 2.3.5.1. Wkop udostępniający...30 2.3.5.2. Kierunek frontów eksploatacyjnych...30 2.3.5.3. Etapy eksploatacji węgla...30 2.3.6. Transport i zagospodarowanie wydobytego węgla...34 2.4. PRZEWIDYWANE RODZAJE I ILOŚCI ZANIECZYSZCZEŃ WYNIKAJĄCE Z FUNKCJONOWANIA KOPALNI...36 2.4.1. Etap budowy...36 2.4.2. Etap eksploatacji...37 3. CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW ABIOTYCZNYCH...44 3.1. POŁOŻENIE I WARUNKI KLIMATYCZNE...44 3.2. BUDOWA GEOLOGICZNA...45 3.3. WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE...52 3.4. WARUNKI HYDROLOGICZNE...54 3.4.1. Wody płynące...54 3.4.2. Wody stojące...58 3.5. OCENA JAKOŚCI ZASOBÓW ABIOTYCZNYCH DLA STANU ZEROWEGO...66 3.5.1. Stan jakości powietrza...66 3.5.1.1. Państwowy monitoring jakości powietrza...66 3.5.1.2. Badania jakości powietrza w rejonie projektowanej eksploatacji złoża Gubin...68 3.5.2. Stan jakości wód powierzchniowych...80 3.5.2.1. Państwowy monitoring jakości wód powierzchniowych...80 3.5.2.2. Badania stanu potencjalnych odbiorników wód kopalnianych w rejonie projektowanej eksploatacji złoża Gubin...84 3.5.3. Stan jakości wód podziemnych...96 3.5.4. Stan jakości gleby i ziemi...97 3.5.5. Stan klimatu akustycznego...99

3.5.5.1. Państwowy monitoring hałasu...99 3.5.5.2. Badania poziomu hałasu w rejonie projektowanej eksploatacji złoża Gubin w ramach monitoringu jakości środowiska dla stanu zerowego...99 3.5.5.3. Badania poziomu hałasu w rejonie planowanej eksploatacji złoża Gubin w ramach analizy akustycznej przeprowadzonej do celów oceny oddziaływania na środowisko projektowanej kopalni Gubin...106 3.5.5.4. Uwarunkowania środowiskowe w zakresie klimatu akustycznego...115 4. CHARAKTERYSTYKA ZASOBÓW KULTUROWYCH W SĄSIEDZTWIE ORAZ NA OBSZARZE PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA...120 4.1. IDENTYFIKACJA ZABYTKÓW W NA PODSTAWIE DOSTĘPNYCH MATERIAŁÓW ARCHIWALNYCH...120 4.1.1. Zabytki nieruchome...120 4.1.2. Zabytki ruchome...135 4.1.3. Stanowiska archeologiczne...135 4.2. BADANIA UZUPEŁNIAJĄCE ZE SZCZEGÓLNYM UWZGLĘDNIENIEM ARCHEOLOGICZNYCH ZASOBÓW KULTUROWYCH...140 4.2.1. Metodyka oraz wyniki badań uzupełniających...140 4.2.2. Badania archeologiczne podczas realizacji i eksploatacji inwestycji...150 5. CHARAKTERYSTYKA ANALIZOWANYCH WARIANTÓW REALIZACJI PRZEDSIĘWZIĘCIA...152 5.1. WARIANTY GRANIC ZŁOŻA PRZEZNACZONEGO DO EKSPLOATACJI...152 5.2. WARIANTY UDOSTĘPNIENIA ZŁOŻA - WKOP UDOSTĘPNIAJĄCY...153 5.3. WARIANTY LOKALIZACJI ZWAŁOWISKA ZEWNĘTRZNEGO NADKŁADU...159 5.4. WARIANTY MIEJSCA ROZPOCZĘCIA BUDOWY WKOPU UDOSTĘPNIAJĄCEGO ORAZ TRANSPORTU NADKŁADU NA ZWAŁOWISKO ZEWNĘTRZNE...165 5.5. WARIANT POLEGAJĄCY NA NIEPODEJMOWANIU PRZEDSIĘWZIĘCIA...168 6. ANALIZA MOŻLIWOŚCI ZAGOSPODAROWANIA ZŁOŻA PRZY ZASTOSOWANIU INNYCH METOD NIŻ WYDOBYCIE METODĄ ODKRYWKOWĄ...169 6.1. ANALIZA WSTĘPNA NA ETAPIE OPRACOWYWANIA PROJEKTU ZAGOSPODAROWANIA ZŁOŻA..169 6.2. KONCEPCJA PODZIEMNEGO ZGAZOWANIA WĘGLA BRUNATNEGO ZŁOŻA GUBIN...173 6.2.1. Analiza złoża Gubin w kontekście uwarunkowań jakie powinny być spełnione dla bezpiecznej i efektywnej eksploatacji węgla metodą zgazowania podziemnego...175 6.2.2. Dobór technologii zgazowania...176 6.2.3. Określenie możliwej do osiągnięcia wydajności zgazowania i parametrów gazu z określeniem możliwej do uzyskania mocy elektrowni zasilanej gaz...179 6.2.4. Wyznaczenie rejonów występowania węgla spełniającego możliwości zgazowania oraz ich zasobów...181 6.2.5. Zagrożenia dla środowiska...186 6.2.5.1. Migracja zanieczyszczeń do wód podziemnych...186 6.2.5.2. Niekontrolowane przedostanie się gazów procesowych poprzez nadkład nad złożem i elementy instalacji...188 6.2.5.3. Deformacja terenu na skutek osiadania nadkładu do pustki po zgazowaniu węgla...189 6.2.5.4. Termiczne przekształcanie górotworu otaczającego strefę zgazowania oraz skutki konwekcji ciepła...190 6.2.5.5. Określenie ryzyka przerwania warstw szczelnych w trakcie procesu zgazowania z wytworzeniem nowych połączeń ułatwiających migrację wody i gazu...191 6.2.5.6. Ocena ilościowa i jakościowa deformacji terenu nad złożem...192 6.2.5.7. Wpływ na wody gruntowe i powierzchniowe...192 6.2.5.8. Możliwości wykorzystania gruntów nad złożem w czasie i po zgazowaniu...193 6.2.6. Ogólna ocena podziemnego zgazowania węgla brunatnego złoża Gubin...194

7. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PRZEDSIĘWZIĘCIA NA KLIMAT AKUSTYCZNY...197 7.1. CHARAKTERYSTYKA ELEMENTÓW WYBRANEGO WARIANTU INWESTYCJI ISTOTNYCH ZE WZGLĘDU NA EMISJĘ HAŁASU...197 7.2. TERENY PODLEGAJĄCE PRAWNEJ OCHRONIE PRZED HAŁASEM...200 7.2.1. Punkty newralgiczne...200 7.2.2. Szkoły...200 7.2.3. Tereny o charakterze rekreacyjno-wypoczynkowym...201 7.2.4. Dopuszczalne poziomy hałasu...201 7.3. METODYKA BADAŃ...201 7.3.1. Zagospodarowanie terenu...202 7.3.2. Źródła hałasu...204 7.4. OBLICZENIA PROPAGACJI I PROGNOZOWANE ODDZIAŁYWANIE EMISJI HAŁASU...205 7.4.1. Budowa wkopu udostępniającego...206 7.4.2. Zwałowisko zewnętrzne...209 7.4.3. Wyrobisko i zwałowisko wewnętrzne...210 7.4.3.1. Ocena oddziaływania hałasu dla okresu 1-7 roku eksploatacji...211 7.4.3.2. Ocena oddziaływania hałasu dla okresu 7-50 roku eksploatacji...213 7.4.4. Reeksploatacja zwałowiska zewnętrznego...231 7.5. PODSUMOWANIE OCENY ODDZIAŁYWANIA...232 8. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PRZEDSIĘWZIĘCIA NA JAKOŚĆ WÓD POWIERZCHNIOWYCH...233 8.1. OPIS FAZ PLANOWANEJ INWESTYCJI...235 8.2. PROGNOZA WPŁYWU PRZEDSIĘWZIĘCIA NA STAN JAKOŚCI WÓD POWIERZCHNIOWYCH...237 9. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE PRZEDSIĘWZIĘCIA NA POWIETRZE...248 10. WPŁYW ODWODNIENIA GÓROTWORU NA WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE...252 10.1. WYZNACZENIE ZASIĘGU OBSZARU BADAŃ...253 10.1.1. Obszar Polski...253 10.1.2. Obszar Niemiec...256 10.2. WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE OBSZARU BADAŃ...258 10.3. PLANOWANA EKSPLOATACJA GÓRNICZA I ROZWÓJ SYSTEMU ODWODNIENIA...260 10.3.1. Kopalnia Gubin...260 10.3.2. Kopalnia Jänschwalde...262 10.4. PROGNOSTYCZNE BADANIA MODELOWE...264 10.4.1. Wyznaczenie wyjściowego stanu hydrodynamicznego dla obliczeń prognostycznych...264 10.4.2. Modelowe badania prognostyczne dla odwodnienia kopalni Gubin...267 10.4.3. Prognozowany rozwój leja depresji...268 10.5. ODDZIAŁYWANIE KOPALNI GUBIN NA WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE...273 10.5.1. Oddziaływanie odwodnienia na wody podziemne i ich ujęcia...273 10.5.2. Oddziaływanie odwodnienia na wody powierzchniowe...273 10.5.3. Prognoza zmian sieci hydrograficznej na skutek odwadniania górotworu przy zastosowaniu ekranu przeciwfiltracyjnego Nysy Łużyckiej...274 10.5.4. Dodatkowe działania minimalizujące niekorzystny wpływ odwodnienia wyrobiska na obszar chroniony Natura 2000 Jeziora Brodzkie...276 10.5.5. Koncepcja działań ograniczających dopływ wód powierzchniowych do kopalni...281 10.6. ODDZIAŁYWANIE ODWADNIANIA ZŁOŻA GUBIN NA TERENY NIEMIEC...285 11. REKULTYWACJA WYROBISKA POEKSPLOATACYJNEGO - ODDZIAŁYWANIE PROCESU NAPEŁNIANIA ZBIORNIKA KOŃCOWEGO NA WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE ORAZ ŚRODOWISKO GRUNTOWE...286 11.1. CHARAKTERYSTYKA MOŻLIWYCH WARIANTÓW NAPEŁNIANIA WYROBISKA KOŃCOWEGO..288 11.2. PROGNOZA CZASU NAPEŁNIANIA ZBIORNIKA KOŃCOWEGO...289

11.3. PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA PROCESU NAPEŁNIANIA ZBIORNIKA KOŃCOWEGO NA WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE ORAZ ŚRODOWISKO GRUNTOWE...291 11.4. ODDZIAŁYWANIE EKRANÓW PRZECIWFILTRACYJNYCH NA WODY PODZIEMNE PO WYPEŁNIENIU ZBIORNIKA KOŃCOWEGO...295 11.5. WPŁYW WODNEGO KIERUNKU DZIAŁAŃ REKULTYWACYJNYCH NA WODY ZLEWNI NYSY ŁUŻYCKIEJ...295 11.6. ODDZIAŁYWANIE NA NYSĘ ŁUŻYCKĄ POBORU WÓD DO REKULTYWACJI LIKWIDOWANYCH WYROBISK WĘGLA BRUNATNEGO POLSKICH I NIEMIECKICH W KONTEKŚCIE REKULTYWACJI WYROBISKA KOŃCOWEGO KOPALNI GUBIN...297 12. ANALIZA ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA WODY POWIERZCHNIOWE Z PUNKTU WIDZENIA CELÓW ŚRODOWISKOWYCH ZAWARTYCH W PLANIE GOSPODAROWANIA WODAMI NA OBSZARZE DORZECZA ODRY...299 13. PROGNOZA SKUTKÓW ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DLA PODMIOTÓW GOSPODARUJĄCYCH ZASOBAMI WODNYMI...303 14. PROGNOZA SKUTKÓW ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA DLA PODMIOTÓW WYKORZYSTUJĄCYCH ZASOBY PRZYRODNICZE - ROLNICTWO I LEŚNICTWO...307 14.1. OBSZAR OBJĘTY PROGNOZĄ ODDZIAŁYWANIA...310 14.2. METODYKA BADAŃ I WYKORZYSTANE MATERIAŁY...310 14.3. WYCENA WPŁYWU KOPALNI NA WIELKOŚĆ PLONÓW WEDŁUG NUMERYCZNYCH SYMULACJI KOMPUTEROWYCH DLA OBECNYCH WARUNKÓW KLIMATYCZNYCH (1974-2013) ORAZ PROGNOZOWANYCH ZMIAN KLIMATU NA LATA 2016-2045 ORAZ 2046-2075...315 14.3.1. Grunty orne...315 14.3.2. Proponowane przeciwdziałanie skutkom suszy w rejonie badań...318 14.3.3. Użytki zielone na glebach mineralnych...319 14.3.4. Użytki zielone na glebach hydrogenicznych (organicznych)...320 14.3.5. Trawy w uprawie polowej...321 14.3.6. Proponowane przeciwdziałanie szkodom plonowym powstającym wskutek działania leja na użytkach zielonych...321 14.4. MOŻLIWE ZMIANY W UŻYTKOWANIU GRUNTÓW ORAZ PRODUKCJI ROŚLINNEJ I ZWIERZĘCEJ NA OBSZARZE BADAŃ...323 14.5. WYCENA WPŁYWU KOPALNI NA PRODUKCYJNOŚĆ LASÓW SOSNOWYCH WEDŁUG NUMERYCZNYCH SYMULACJI KOMPUTEROWYCH DLA OBECNYCH WARUNKÓW KLIMATYCZNYCH (1974-2013) ORAZ PROGNOZOWANYCH ZMIAN KLIMATU NA LATA 2016-2045 ORAZ 2046 2075...323 14.6. MOŻLIWE ZMIANY W UŻYTKOWANIU LASÓW...325 15. POWAŻNA AWARIA PRZEMYSŁOWA...326 16. MONITORING ODDZIAŁYWANIA PRZEDSIĘWZIĘCIA NA ZASOBY ABIOTYCZNE...327 16.1. MONITORING WÓD POWIERZCHNIOWYCH...327 16.2. MONITORING POZIOMU I JAKOŚCI WÓD PODZIEMNYCH...331 16.3. MONITORING HAŁASU...332 16.4. MONITORING JAKOŚCI POWIETRZA...333 17. PROPONOWANE KIERUNKI REKULTYWACJI I ZAGOSPODAROWANIA POREKULTYWACYJNEGO TERENÓW POEKSPLOATACYJNYCH...334 17.1. GŁÓWNE ZAŁOŻENIA REKULTYWACYJNE...334 17.2. PROPONOWANE WARIANTY KONCEPCJI ZAGOSPODAROWANIA TERENÓW POEKSPLOATACYJNYCH...339

18. ANALIZA KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH ZWIĄZANYCH Z PLANOWANYM PRZEDSIĘWZIĘCIEM...346 18.1. CHARAKTERYSTYKA SYTUACJI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ NA TERENIE GMIN GUBIN I BRODY...347 18.1.1. Sytuacja społeczno-demograficzna...347 18.1.2. Sytuacja gospodarcza...349 18.2. IDENTYFIKACJA STRON MOGĄCYCH KSZTAŁTOWAĆ SYTUACJĘ SPOŁECZNĄ WOKÓŁ PLANOWANEJ BUDOWY KOMPLEKSU ENERGETYCZNEGO...351 18.3. KRÓTKOTERMINOWE I DŁUGOTERMINOWE KONSEKWENCJE INWESTYCJI...356 18.4. DZIAŁANIA INWESTORA ZWIĄZANE Z KSZTAŁTOWANIEM SYTUACJI SPOŁECZNEJ WOKÓŁ BUDOWY KOMPLEKSU ENERGETYCZNEGO...357 19. ZAŁOŻENIA BUDOWY ELEKTROWNI WĘGLOWEJ...359 19.1. WARIANTOWA WSTĘPNA KONCEPCJA LOKALIZACJI ELEKTROWNI...359 19.1.1. Kryteria wyboru lokalizacji elektrowni...359 19.1.2. Wskazanie możliwych lokalizacji oraz ich porównanie...360 19.1.3. Wybór optymalnej lokalizacji...364 19.2. WYBÓR KONCEPCJI ENERGETYCZNEGO SPALANIA WĘGLA...368 19.3. OPIS REKOMENDOWANEJ INSTALACJI SPALANIA...370 19.4. PARAMETRY EKSPLOATACYJNE ELEKTROWNI ISTOTNE DLA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO...371 19.5. OGÓLNE WNIOSKI W KONTEKŚCIE REKOMENDOWANEJ INSTALACJI SPALANIA...372 20. IDENTYFIKACJA SKUMULOWANYCH ODDZIAŁYWAŃ DLA KOPALNI ODKRYWKOWEJ I PLANOWANEJ ELEKTROWNI...374 21. OKREŚLENIE ODDZIAŁYWANIA KOPALNI ZLOKALIZOWANYCH PO STRONIE NIEMIECKIEJ NA OBSZAR POTENCJALNEGO ODDZIAŁYWANIA KOPALNI GUBIN W CELU USTALENIA STANU ZEROWEGO...376 21.1. EMISJA HAŁASU ORAZ PYŁU...376 21.2. JAKOŚCIOWY I ILOŚCIOWY BILANS WODNY NYSY ŁUŻYCKIEJ...377 21.2.1. Jakościowy bilans wodny...377 21.2.2. Ilościowy bilans wodny...384 21.3. WPŁYW ODWADNIANIA KOPALNI JÄNSCHWALDE I JÄNSCHWALDE-NORD NA POZIOM WÓD PODZIEMNYCH...385 22. OPIS ZASTOSOWANYCH METOD PROGNOZOWANIA...389 22.1. ANALIZA AKUSTYCZNA...389 22.2. PRZEWIDYWANE ODDZIAŁYWANIE NA POWIETRZE...389 22.3. PROGNOZA BILANSU ORAZ ZMIAN JAKOŚCIOWYCH DLA WÓD POWIERZCHNIOWYCH...389 22.4. NUMERYCZNY MODEL HYDROGEOLOGICZNY...391 22.5. PROGNOZA SKUTKÓW ODDZIAŁYWANIA PRZYSZŁEJ KWB GUBIN NA GŁÓWNE PODMIOTY WYKORZYSTUJĄCE ZASOBY PRZYRODNICZE JAKIMI SĄ ROLNICTWO I LEŚNICTWO...393 22.6. OCENA ILOŚCIOWA I JAKOŚCIOWA DEFORMACJI TERENU NAD ZŁOŻEM W WYNIKU PODZIEMNEGO ZGAZOWANIA WĘGLA...396 22.7. ZAŁOŻENIA BUDOWY ELEKTROWNI WĘGLOWEJ...396 23. OBSZAR OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA...397 24. WSKAZANIE TRUDNOŚCI W OPRACOWYWANIU RAPORTU WYNIKAJĄCYCH Z NIEDOSTATKÓW TECHNIKI LUB LUK WE WSPÓŁCZESNEJ WIEDZY...398 25. SPIS TABEL...399 26. SPIS RYSUNKÓW...402

ZAŁĄCZNIKI - MAPY Załącznik 1. Lokalizacja punktów pomiarowych monitoringu środowiska. Załącznik 2. Załącznik 3. Mapa uwarunkowań środowiskowych w zakresie hałasu dla projektowanej kopalni Gubin. Lokalizacja poszczególnych kategorii zabytków na mapie całego terenu opracowania.

1. WSTĘP 1.1. Podstawa realizacji pracy Formalną podstawę wykonania pracy stanowi umowa nr GBN-W13/14 z dnia 31 grudnia 2014 roku zawarta pomiędzy PGE GUBIN Sp. z o. o. z siedzibą w Gubinie i Przedsiębiorstwem Badawczo-Wdrożeniowym Ochrony Środowiska EKOPOLIN Sp. z o. o. z siedzibą we Wrocławiu. 1.2. Przedmiot i cel opracowania Przedmiotem opracowania jest ocena oddziaływania na środowisko eksploatacji odkrywkowej złoża węgla brunatnego Gubin. Celem opracowania jest określenie oddziaływania planowanego przedsięwzięcia na poszczególne elementy środowiska oraz ludzi przy uwzględnieniu przyjętych przez Inwestora rozwiązań lokalizacyjnych, projektowych, technicznych i organizacyjnych. 1.3. Podstawa prawna i zakres opracowania Planowane przedsięwzięcie jest wymienione w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U.2010, nr 213, poz. 1397 z późniejszymi zmianami) jako przedsięwzięcie mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko - wydobywanie kopalin ze złoża metodą odkrywkową na powierzchni obszaru górniczego nie mniejszej niż 25 ha ( 2 ust. 1 pkt 27, lit. a). Zgodnie z art. 69 ust. 1 oraz art. 74 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, do wniosku o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach w przypadku przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko należy dołączyć raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko, a w przypadku gdy wnioskodawca wystąpił o ustalenie zakresu raportu w trybie art. 69 - kartę informacyjną przedsięwzięcia wraz z wnioskiem o ustalenie zakresu raportu. Inwestor zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, wystąpił z wnioskiem o wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach oraz o ustalenie zakresu raportu załączając do niego kartę informacyjną przedsięwzięcia. (wniosek z dnia 29 listopada 2012 roku, pismo znak GBN- Z/ZD/112/2012). Pismem z dnia 17 kwietnia 2013 roku (znak WOOŚ-II.4210.49.2012.AN) Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 1

Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim wydał postanowienie, w którym ustalił zakres raportu o oddziaływaniu na środowisko. Zgodnie z postanowieniem raport powinien zawierać informacje w zakresie określonym w art. 66 ustawy z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko, ze szczególnym uwzględnieniem wymienionych poniżej elementów. 1) Analiza wariantowa planowanego przedsięwzięcia ze wskazaniem racjonalnego wariantu alternatywnego. 2) Ocena i analiza wariantu alternatywnego polegającego na zgazowaniu węgla brunatnego. 3) Wyczerpujące uzasadnienie proponowanego przez wnioskodawcę wariantu. 4) Wpływ odwodnienia górotworu na warunki hydrogeologiczne, ustalenie zasięgu i skutków leja depresji. 5) Ustalenie wpływu odprowadzenia wód z odwodnienia do systemu powierzchniowej sieci wodnej w zakresie oddziaływań biologicznych, fizycznych, chemicznych, społecznych. 6) Określenie postępowania z wodami opadowymi. 7) Analiza oddziaływania przedsięwzięcia na wody z punktu widzenia celów środowiskowych zawartych w planie gospodarowania wodami w obszarze dorzecza Odry. 8) Ustalenie oddziaływania poboru wód do rekultywacji likwidowanych wyrobisk węgla brunatnego polskich i niemieckich na Nysę Łużycką w kontekście rekultywacji wyrobiska końcowego projektowanej kopalni. 9) Ustalenie działań minimalizujących oddziaływanie przedsięwzięcia na wody podziemne i powierzchniowe w trakcie eksploatacji kopalni i po jej zakończeniu. 10) Określenie oddziaływania realizacji i eksploatacji kopalni na powietrze atmosferyczne ze szczególnym uwzględnieniem pylenia. 11) Omówienie sposobów zagospodarowania wydobytego węgla i jego oddziaływanie na środowisko (miejsca magazynowani, rodzaj transportu). 12) Ocena wielkoobszarowego przekształcenia terenu w aspekcie krajobrazowym. 13) Ustalenie inwentarza i stanu elementów przyrodniczych, biotycznych i abiotycznych, objętych zasięgiem przewidywanego oddziaływania planowanego przedsięwzięcia, w tym elementów objętych ochroną na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz.U.2009, nr 151, poz. 1220 z późniejszymi zmianami), w szczególności tych, które zostaną całkowicie zniszczone lub ich funkcjonowanie upośledzone. Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 2

14) Ustalenie walorów przyrodniczych i znaczenia przyrodniczego dla np. siedliska, zimowiska, korytarza migracji, itp., obszaru objętego oddziaływaniem przedsięwzięcia dla lokalnych, regionalnych i ponadregionalnych populacji gatunków roślin, zwierząt i grzybów, w szczególności objętych ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody. 15) Ustalenie rodzaju oddziaływania, skali i skutków oddziaływania przedsięwzięcia na zidentyfikowane elementy biotyczne i abiotyczne w obszarze wydobycia i w obszarze oddziaływań przedsięwzięcia, obejmując bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótko, średnio i długoterminowe, stałe i chwilowe oddziaływania dotyczące fazy przygotowania do eksploatacji i eksploatacji przedsięwzięcia, wreszcie jego likwidacji i renaturyzacji obszaru wydobycia, w tym z wykorzystaniem spontanicznych procesów adaptacji przyrodniczej. 16) Ustalenie działań minimalizujących oddziaływanie na zidentyfikowane zasoby biotyczne i abiotyczne obszaru wydobycia i oddziaływania przedsięwzięcia. 17) Ustalenie wariantów etapowej i docelowej renaturyzacji obszaru za frontem zwałowania nadkładu realizowanej w trakcie i po zakończeniu wydobycia, w tym między innymi geologii i litologii warstw zwałowiska, gleb oraz morfologii terenu, sieci hydrograficznej w układzie mikro i makrozlewniowym, elementów biotycznych. Etapy, kierunek i cel odbudowy krajobrazu, tu rozumianego jako ponadekosystemowa jednostka organizacji przyrody, winny być szczegółowo, opisane w zakresie metod, działań, prognoz i monitoringu. 18) Ustalenie zakresu kompensacji przyrodniczej w myśl brzmienia przepisu art. 3 ust. 1 pkt 8 oraz art. 75 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska oraz kompensacji naturowej w myśl art. 34 ustawy o ochronie przyrody - jeśli zaistnieje taka potrzeba. 19) Ustalenie zakresu i sposobów monitoringu: a) stanu zasobów biotycznych i abiotycznych obszaru wydobycia i oddziaływania przedsięwzięcia w trakcie eksploatacji przedsięwzięcia i po jej zakończeniu, b) działań minimalizujących i kompensacji przyrodniczej, c) wód podziemnych i powierzchniowych. 20) Ustalenie prognozy skutków oddziaływania przedsięwzięcia dla podmiotów gospodarujących zasobami przyrodniczymi obszarze oddziaływania przedsięwzięcia, np. gospodarka leśna, rolnictwo, rybactwo, elektrownie wodne, itp. 21) Ustalenie zgodności przedsięwzięcia i jego oddziaływań z reżimem ochrony i celami ochrony form ochrony przyrody w obszarze wydobycia i oddziaływania przedsięwzięcia. Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 3

22) Ustalenie obecnego oddziaływania kopalni węgla brunatnego znajdujących się po stronie niemieckiej na elementy biotyczne i abiotyczne w planowanym obszarze wydobycia i oddziaływania planowanej kopalni węgla brunatnego, w celu ustalenia stanu zerowego (początkowego) oraz kumulacji i skali oddziaływań istniejących i prognozowanych (z uwzględnieniem przedsięwzięć planowanych po stronie niemieckiej). 23) Analiza skumulowanego oddziaływania na środowisko kopalni odkrywkowej węgla brunatnego i planowanej elektrowni. 24) Ocena oddziaływania przedsięwzięcia na zdrowie i warunki życia ludzi. 25) Przeprowadzenie obszernej analizy przewidywanych konfliktów społecznych związanych z planowanym przedsięwzięciem. 26) Opracowanie odrębnego rozdziału dotyczącego transgranicznego oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko ze szczególnym uwzględnieniem następujących elementów: a) z perspektywy hydrologicznej dla dobra podlegającego ochronie jakim jest woda, weryfikacja przewidzianego obszaru i zakresu badań, b) opracowanie geohydraulicznego modelu przepływu (transgranicznego) oraz potwierdzenie maksymalnego wpływu górniczych działań odwadniających w kierunku zachodnim do Nysy Łużyckiej oraz terytorium Republiki Federalnej Niemiec (należy rozważyć warianty z wybudowaną barierą geohydrauliczną i bez takiej bariery), c) skutki odprowadzania wód z odwodnienia przedsięwzięcia dla Nysy Łużyckiej w związku z koniecznością przestrzegania celów unijnej Ramowej Dyrektywy Wodnej oraz ochrony przeciwpowodziowej (należy uwzględnić występujące obciążenie związane z istniejącymi kopalniami odkrywkowymi Nochten i Jänschwalde oraz ich planowanym rozszerzeniem wraz z możliwym efektem kumulacji), d) wpływ wodnego kierunku działań rekultywacyjnych na wody dorzecza Nysy Łużyckiej, e) przedstawienie oddziaływania przedsięwzięcia na obszary Natura 2000 i krajowe formy ochrony przyrody zlokalizowane na terenie Republiki Federalnej Niemiec leżące w strefie wpływów planowanej kopalni z uwzględnieniem oddziaływania skumulowanego z istniejącymi i planowanymi przedsięwzięciami. Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 4

1.3. Materiały wykorzystane i cytowane 1. Prefeasibility Study dla złoża węgla brunatnego Gubin i Gubin-Zasieki-Brody ; Fundacja dla AGH; Kraków, czerwiec 2009. 2. Wstępna analiza złoża Gubin pod kątem sformułowania założeń do Projektu Zagospodarowania Złoża; Fundacja dla AGH, Kraków, styczeń 2011. 3. Karta informacyjna przedsięwzięcia Eksploatacja odkrywkowa złoża węgla brunatnego Gubin ; Kraków, październik 2012. 4. Projekt zagospodarowania złoża węgla brunatnego Gubin - Etap I - opracowanie założeń do projektu; Fundacja dla AGH; Kraków, luty 2012. 5. Projekt zagospodarowania złoża węgla brunatnego Gubin - Etap II - lokalizacja wkopu udostępniającego i zwałowisk nadkładu, postępy eksploatacji i zwałowania, ukształtowanie zboczy docelowego wyrobiska odkrywkowego, ograniczenie wpływu robót eksploatacyjnych na środowisko; Fundacja dla AGH, Kraków, maj 2012. 6. Projekt zagospodarowania złoża węgla brunatnego Gubin - Etap III - odwodnienie złoża i zabezpieczenie środowiska wodnego; Fundacja dla AGH; Kraków, październik 2012. 7. Projekt zagospodarowania złoża węgla brunatnego Gubin ; Fundacja dla AGH, Kraków, grudzień 2012. 8. Eksploatacja odkrywkowa złoża węgla brunatnego Gubin. Monitoring jakości środowiska dla stanu zerowego. Ocena stanu środowiska; Przedsiębiorstwo Badawczo- Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN Sp. z o.o.; Wrocław, marzec 2012. 9. Studium technicznych możliwości ograniczenia leja depresji; Przedsiębiorstwo Robót Geologiczno-Wiertniczych Sp. z o.o.; Sosnowiec, lipiec 2012. 10. Numeryczny model hydrogeologiczny złoża węgla brunatnego Gubin wraz z prognozą oddziaływania jego odwodnienia na środowisko wód powierzchniowych i podziemnych; Biuro Usług Hydrogeologicznych i Kompleksowych Analiz Środowiska HYDROS; Wrocław, 2011, 2014. 11. Analiza zmian sieci hydrograficznej wskutek zajmowania terenów pod eksploatację z koncepcją działań ograniczających dopływy wód powierzchniowych; Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego PAN, Poznań, 2012. 12. Inwentaryzacja przyrodnicza obszaru objętego lejem depresji prognozowanym dla eksploatacji odkrywkowej złoża węgla brunatnego Gubin, w ramach projektu Uzyskanie koncesji na wydobycie węgla brunatnego ze złoża Gubin. Zbiorcza inwentaryzacja przyrodnicza elementów przyrody ożywionej, możliwych do zbadania w aspekcie Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 5

wiosennym, letnim i jesiennym; LEAF Project Studio, Wrocław, grudzień 2011. 13. Inwentaryzacja przyrodnicza obszaru objętego lejem depresji prognozowanym dla eksploatacji odkrywkowej złoża węgla brunatnego Gubin, w ramach projektu Uzyskanie koncesji na wydobycie węgla brunatnego ze złoża Gubin. Określenie przewidywanego oddziaływania planowanej inwestycji na zinwentaryzowane elementy przyrody ożywionej oraz wskazania dotyczące gospodarki zasobami przyrody i jej ochrony poprzez zaproponowanie możliwych do wykonania działań ograniczających, minimalizujących i kompensacji przyrodniczych; LEAF Project Studio, Wrocław, maj 2012. 14. Analiza akustyczna do celów oceny oddziaływania na środowisko projektowanej Kopalni Gubin. Uwarunkowania środowiskowe w zakresie hałasu. Pomiary hałasu; Raporty Politechniki Wrocławskiej, Seria I-28/11/S-042; czerwiec 2011. 15. Analiza akustyczna do celów oceny oddziaływania na środowisko projektowanej Kopalni Gubin. Analiza oddziaływania hałasu projektowanej Kopalni Gubin dla okresu pierwszych 5 lat; Raporty Politechniki Wrocławskiej, Seria I-28/11/S-081; październik 2011. 16. Analiza akustyczna do celów oceny oddziaływania na środowisko projektowanej Kopalni Gubin. Analiza oddziaływania hałasu projektowanej Kopalni Gubin dla okresu pierwszych 7 lat - Wariant II; Raporty Politechniki Wrocławskiej, Seria I-28/S-006/12; luty 2012. 17. Analiza oddziaływania hałasu projektowanej Kopalni Gubin w okresie 10-50 lat od rozpoczęcia eksploatacji; Raporty Politechniki Wrocławskiej, Seria I-28/12/S-026; czerwiec 2012. 18. Raport końcowy z kompleksowego rozpoznania zasobów kulturowych, w tym archeologicznych i innych znajdujących się pod ziemią, dla terenów objętych planowaną eksploatacją odkrywkową złoża węgla brunatnego Gubin oraz budową elektrowni; Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział Lubuski; Zielona Góra - Świdnica 2013. 19. Wariantowa prognoza napełniania wodą wyrobiska poeksploatacyjnego projektowanej kopalni węgla brunatnego Gubin; Biuro Usług Hydrogeologicznych i Kompleksowych Analiz Środowiska HYDROS; Wrocław, 2012. 20. Prognoza oddziaływania na wody powierzchniowe przedsięwzięcia polegającego na eksploatacji odkrywkowej złoża węgla brunatnego Gubin; IMGW Oddział Wrocław; Wrocław 2014. Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 6

21. J. Badera; Konflikty społeczne na tle środowiskowym związane z udostępnianiem złóż kopalin w Polsce ; Gospodarka Surowcami Mineralnymi, Tom 26, Zeszyt 1; 2010. 22. Dynamika postaw mieszkańców gmin Gubin i Brody wobec planowanej inwestycji energetycznej - raport podsumowujący projekt; Lubuski Ośrodek Badań Społecznych, Uniwersytet Zielonogórski; Zielona Góra, marzec 2012. 23. Analiza przewidywanych konfliktów społecznych związanych z planowaną inwestycją energetyczną na terenie gmin Gubin i Brody; Lubuski Ośrodek Badań Społecznych, Uniwersytet Zielonogórski; Zielona Góra, wrzesień 2012. 24. Ewaluacja kampanii informacyjno-promocyjnej związanej z planowaną inwestycją energetyczną - etapy I, II; Lubuski Ośrodek Badań Społecznych, Uniwersytet Zielonogórski; Zielona Góra 2012. 25. Monitoring postaw mieszkańców gmin Gubin i Brody wobec planowanej inwestycji energetycznej oraz ewaluacja postaw społecznych w tym zakresie - etapy I-IV; Lubuski Ośrodek Badań Społecznych, Uniwersytet Zielonogórski; Zielona Góra 2013-2014. 26. Prognoza skutków oddziaływania kopalni odkrywkowej węgla brunatnego Gubin na podmioty wykorzystujące zasoby przyrodnicze w gminach Gubin i Brody na tle gmin sąsiednich; Polskie Towarzystwo Biomasy POLBIOM; kwiecień 2015. 27. Założenia budowy elektrowni o mocy do 3000 MW opalanej węglem brunatnym ze złoża Gubin wraz elementami oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko; TRACTEBEL ENGINEERING S.A.; czerwiec 2014. 28. Koncepcja podziemnego zgazowania węgla brunatnego złoża Gubin z charakterystyką prognozowanego oddziaływania na środowisko; KGHM CUPRUM Sp. z o.o. - CBR; Wrocław, czerwiec 2014. 29. Wielowariantowa koncepcja zagospodarowania terenów poeksploatacyjnych złoża węgla brunatnego Gubin; BUDPLAN Sp. z o.o.; Warszawa, grudzień 2012. 30. Mapa Polski VLevel 2. Skala 1:50000; ark. Gubin, Kaniów, Zasieki, Lubsko. 31. Fiszer J.: Mapa hydroizohips czwartorzędowego poziomu wodonośnego w rejonie Strzegów-Późno. Stan 28.04.2003; Biuro Usług Hydrogeologicznych i Kompleksowych Analiz Środowiska HYDROS, Oborniki Śląskie 2003. 32. Fiszer J.: Mapa różnic położenia zwierciadła wody czwartorzędowego poziomu wodonośnego w rejonie Strzegów-Późno dla stanów 8.04.2002-28.04.2003; Biuro Usług Hydrogeologicznych i Kompleksowych Analiz Środowiska HYDROS; Oborniki Śląskie 2003. Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 7

Dane literaturowe i wytyczne w zakresie ocen oddziaływania na środowisko 1. Lapcik V., Lapcikova M..; Ocena wpływu górnictwa odkrywkowego na środowisko; Inżynieria Mineralna, styczeń-czerwiec, 2011. 2. Kępińska-Kasprzak M., Wachowiak G.; Susze w Polsce i celowość uwzględniania tego zjawiska w ocenach oddziaływania górnictwa odkrywkowego węgla brunatnego na środowisko; Kwartalny Biuletyn Informacyjny Węgiel Brunatny, 2011 nr 1/74. Dane uzyskane ze stron internetowych Regionalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska w Gorzowie Wielkopolskim (www.gorzow.rdos.gov.pl), Lubuskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Zielonej Górze (www.lwkz.pl), Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska w Zielonej Górze (www.zgora.pios.gov.pl): Stan środowiska w województwie lubuskim w latach 2009-2010; WIOŚ Zielona Góra, 2011. Ocena stanu jednolitych części wód rzek w 2008 roku na terenie województwa lubuskiego; WIOŚ Zielona Góra, 2009. Ocena stanu i potencjału ekologicznego jednolitych części wód rzek w województwie lubuskim w 2010 roku; WIOŚ Zielona Góra, 2011. Ocena jakości wód rzek przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych - rok 2010; WIOŚ Zielona Góra, 2011. Ocena jakości wód rzek przeznaczonych do bytowania ryb w warunkach naturalnych - rok 2007; WIOŚ Zielona Góra, 2008. Ocena jakości wód powierzchniowych jeziornych województwa lubuskiego w 2010 roku; WIOŚ Zielona Góra, 2011. Jezioro Brody - Komunikat o jakości wód w 1996 roku; WIOŚ Zielona Góra, 1997. Roczna ocena jakości powietrza w województwie lubuskim na podstawie badań imisji wykonanych w 2011 roku; WIOŚ Zielona Góra, 2012. Państwowego Instytutu Geologicznego (www.pgi.gov.pl): Monitoring jakości wód podziemnych województwa lubuskiego w 2010 roku; PIG, 2011. Monitoring jakości wód podziemnych województwa lubuskiego w 2011 roku; PIG, 2012. Dokumentacja hydrogeologiczna ustalająca zasoby dyspozycyjne wód podziemnych zlewni Nysy Łużyckiej (od granicy Państwa do ujścia do Odry); PIG, Wrocław, sierpień 2010. Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 8

Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa w Puławach (www.iung.pulawy.pl): Monitoring chemizmu gleb ornych Polski w latach 1995-2010; IUNG Puławy, 2011. Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura 2000 (http://natura2000.mos.gov.pl/natura2000/index.php), Ministerstwa Środowiska (www.mos.gov.pl), Gminy Gubin (www.bip.gminagubin.pl): Program ochrony środowiska dla gminy Gubin na lata 2005-2008 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2009-2012; Instytut Ekologii Stosowanej, Maszewo, grudzień 2004. 1.4. Warunki formalno-prawne Opracowanie wykonano w oparciu o przedstawione poniżej obowiązujące w kraju przepisy prawne. 1) Ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (tekst jednolity Dz.U.2013, poz. 1235). 2) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U.2013, poz. 1232 z późniejszymi zmianami). 3) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 roku Prawo wodne (tekst jednolity Dz.U.2015, poz. 469). 4) Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 roku o ochronie przyrody (tekst jednolity Dz.U.2013, poz. 627). 5) Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach (Dz.U.2013, poz. 21). 6) Ustawa z dnia 23 lipca 2003 roku o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (tekst jednolity Dz.U.2014, poz. 1446). 7) Ustawa z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity Dz.U.2015, poz. 196). 8) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 roku w sprawie przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz.U.2010, nr 213, poz. 1397 z późniejszymi zmianami). 9) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2014 roku w sprawie katalogu odpadów (Dz.U.2014, poz. 1923). 10) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 marca 2006 roku w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz.U.2006, nr 49, poz. 356). Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 9

11) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 kwietnia 2006 roku w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym niebędącym przedsiębiorcami, oraz dopuszczalnych metod ich odzysku (Dz.U.2006, nr 75, poz. 527 z późniejszymi zmianami). 12) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 22 października 2014 roku w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz środowiskowych norm jakości dla substancji priorytetowych (Dz.U.2014, poz. 1482). 13) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 lipca 2008 roku w sprawie kryteriów i sposobu oceny stanu wód podziemnych (Dz.U.2008, nr 143, poz. 896). 14) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 roku w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz.U.2002, nr 204, poz. 1728). 15) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2014 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz.U.2014, poz. 1542). 16) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (tekst jednolity Dz.U.2014, poz. 112). 17) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia z dnia 9 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej grzybów (Dz.U.2014, poz. 1408). 18) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U.2014, poz. 1409). 19) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 roku w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U.2014, poz. 1348). 20) Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 13 kwietnia 2010 roku w sprawie siedlisk przyrodniczych będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty, a także kryteriów wyboru obszarów kwalifikujących się do uznania lub wyznaczenia jako obszary Natura 2000 (tekst jednolity Dz.U.2014, poz. 1713). 21) Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory (tzw. Dyrektywa Siedliskowa). 22) Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/147/WE z dnia 30 listopada 2009 roku w sprawie ochrony dzikiego ptactwa (tzw. Dyrektywa Ptasia) - zastąpiła ona w grudniu 2009 roku obowiązującą wcześniej Dyrektywę 79/409/EEC zwaną Dyrektywą Ptasią, na mocy której utworzono w krajach członkowskich Wspólnoty sieć obszarów SPA (w Polsce Obszary Specjalnej Ochrony). Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 10

1.5. Terminy i definicje W tekście opracowania występują terminy związane z działalnością wydobywczą, które zostały zdefiniowane w ustawie z dnia 9 czerwca 2011 roku Prawo geologiczne i górnicze (tekst jednolity Dz.U.2015, poz. 196): obiekt budowlany zakładu górniczego - znajdujący się poza podziemnym wyrobiskiem górniczym obiekt zakładu górniczego, będący obiektem budowlanym w rozumieniu ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku Prawo budowlane (tekst jednolity Dz.U.2013, poz. 1409 z późniejszymi zmianami), służący bezpośrednio do wykonywania działalności regulowanej ustawą w zakresie wydobywania kopalin ze złóż - art. 6, ust. 1, pkt 4 ustawy, obszar górniczy - przestrzeń, w granicach której przedsiębiorca jest uprawniony do wydobywania kopaliny, podziemnego bezzbiornikowego magazynowania substancji, podziemnego składowania odpadów oraz prowadzenia robót górniczych niezbędnych do wykonywania koncesji - art. 6, ust. 1, pkt 5 ustawy - w niniejszym raporcie rozumiany też jako teren, na którym będzie realizowane przedsięwzięcie, teren górniczy - przestrzeń objęta przewidywanymi szkodliwymi wpływami robót górniczych zakładu górniczego - art. 6, ust. 1, pkt 15 ustawy, wyrobisko górnicze - przestrzeń w nieruchomości gruntowej lub górotworze powstała w wyniku robót górniczych - art. 6, ust. 1, pkt 17 ustawy, zakład górniczy - wyodrębniony technicznie i organizacyjnie zespół środków służących bezpośrednio do wykonywania działalności regulowanej ustawą w zakresie wydobywania kopalin ze złóż - art. 6, ust. 1, pkt 18 ustawy, zwałowanie nadkładu - zespół czynności prowadzonych w odkrywkowych zakładach górniczych, nierozerwalnie związanych technicznie i organizacyjnie z przemieszczeniem i składowaniem mas ziemnych i skalnych usuwanych znad złoża, w celu umożliwienia wydobycia kopaliny użytecznej - art. 6, ust. 1, pkt 20 ustawy. Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 11

2. OPIS PLANOWANEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA 2.1. Charakterystyka przedsięwzięcia Przedsięwzięcie polega na budowie zakładu górniczego, w którym prowadzona będzie odkrywkowa eksploatacja złoża węgla brunatnego Gubin. 2.1.1. Charakterystyka złoża węgla brunatnego Gubin Badania geologiczne w obrębie złoża Gubin prowadzone były już w latach 50-tych XX wieku. Pojawiły się wówczas pierwsze opracowania i dokumentacje opisujące złoże, między innymi Analiza ekonomiczna eksploatacji złóż Cybinka, Trzcianka, Gubin, Mosty z 1959 roku). Do dnia dzisiejszego powstało kilkanaście opracowań szczegółowo dokumentujących stan rozpoznania złoża. W przybliżeniu granice złoża Gubin wyznaczają od zachodu zakole rzeki Nysy Łużyckiej (granica państwowa polsko-niemiecka), od północy i północnego-wschodu nieczynna linia kolejowa relacji Gubin-Lubsko, a od południowego-wschodu linia łącząca miejscowości Zasieki, Brody i Grodziszcze. W tych granicach powierzchnia złoża wynosi około 164 km 2. Na obszarze złoża znajdują się 24 jednostki osadnicze - Biecz, Brzozów, Gębice, Grabice, Grodziszcze, Koperno, Kozów, Kumiałtowice, Janiszowice Jazów, Jasienica, Luboszyce, Markosice, Mielno, Nowa Wioska, Polanowice, Późno, Sieńsk, Strzegów, Sękowice, Sadzarzewice, Suchodół, Węgliny i Wielotów. Węgiel brunatny w obrębie złoża Gubin występuje w czterech pokładach I, II, III i IV, z czego tylko dwa z nich (pokłady II i IV serii) mają znaczenie gospodarcze. Seria II składa się z dwóch rozdzielonych przerostem pokładów IIa i IIb. Pokłady serii II występują na całym obszarze złoża. Charakterystyczne dla złoża Gubin głębokie rozmycia erozyjne dzielą pokłady II serii na cztery główne pola: Sadzarzewice, Węgliny, Mielno-Brzozów oraz Strzegów (rysunek 1). Występowanie węgla IV pokładu stwierdzono tylko we wschodniej części złoża. Pokład ten nie został jednak dokładnie rozpoznany i nie można wykluczyć jego występowania na większym obszarze. Złoże rozpoznane jest w największym stopniu w zachodniej, północnej i południowej części (na podstawie otworów rozpoznawczych). W tych częściach złoża jego granice poprowadzono po skrajnych otworach, w których stwierdzono występowanie pokładu II serii węgla. Granice wschodnie złoża poprowadzone zostały orientacyjnie wzdłuż skrajnych otworów, nie są to jednak granice fizyczne. Złoże Gubin ma charakter pokładowy i zalega na względnie równej głębokości. W południowo-zachodniej części grubość nadkładu jest skorelowana z konfiguracją terenu i wynosi średnio od 71,9 m w polu Strzegów do 84,0 m w pozostałych polach. Średnia grubość Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 12

przerostu między pokładami IIa i IIb wynosi od 3,5 do 4 metrów. Średnia miąższość węgla (pokłady IIa i IIb łącznie) wynosi 10,37 m. Średnia grubość nadkładu pomiędzy pokładami serii II i pokładem IV wynosi od 37,6 do 44,2 m. Miąższość pokładu IV wynosi od 8,61 do 12,39 m. Rysunek 1. Złoże Gubin z podziałem na pola (źródło: www.komitetlegnica.agh.edu.pl) Podstawowe parametry jakościowe pokładów II serii złoża Gubin przedstawiono poniżej ( Wstępna analiza złoża Fundacja dla AGH, Kraków, 2011 [2]). Parametr jakościowy M II (m) Q r i (kj/kg) S d t (%) A d (%) Ilość obserwacji 766 640 625 629 Minimum 0,7 6 503 0,13 6,53 Maksimum 22,0 12 312 3,63 39,68 Średnia wartość 10,37 9 250 1,40 16,37 Oznaczenia M II miąższość pokładu II r Q i wartość opałowa d S t zawartość siarki całkowitej w węglu w stanie suchym A d popielność węgla w stanie suchym Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 13

Najwyższą wartość opałową posiada węgiel w polu Sadzarzewice (na północy) oraz w zachodniej części pola Węgliny. Najniższą wartość opałową, chociaż na relatywnie wysokim poziomie 8300-8500 kj/kg, wykazuje węgiel pola Strzegów (w części zachodniej w zakolu Nysy Łużyckiej) oraz w centralnej części pola Węgliny. Średnia zawartość siarki w stanie suchym wynosi 1,4 %. W przeliczeniu na węgiel w stanie wilgotności naturalnej średnia zawartość siarki całkowitej wynosi około 0,71 %. Najwięcej siarki zawiera węgiel pola Mielno-Brzozów (na południu) oraz węgiel we wschodniej części pola Węgliny. Całkowite zasoby bilansowe złoża Gubin określone na podstawie dokumentacji geologicznej wynoszą 1 624 674 509 Mg. Maksymalne dostępne zasoby węgla (przy założeniu, że eksploatowany będzie cały pokład II, w tym również pole Strzegów znajdujące się w zakolu Nysy Łużyckiej oraz część pokładu IV udostępnionego po wyeksploatowaniu pokładu II pola Sadzarzewice, pola Węgliny oraz południowo-wschodniej części pola Mielno- Brzozów) wynoszą 1 251 386 861 Mg. Są to tzw. zasoby przemysłowe. Zasoby operatywne złoża (zasoby przemysłowe pomniejszone o 5 % strat) wynoszą 1 188 817 518 Mg. 2.1.2. Projektowane granice eksploatacji złoża węgla brunatnego Gubin Planowana eksploatacja złoża Gubin nie obejmie wszystkich rozpoznanych pól. Przeprowadzona analiza parametrów węgla pod kątem jego górniczego zagospodarowania (z wykorzystaniem parametrów cenowych) wykazała, że pod względem jakości najlepsze cechy wykazują środkowa i północna część złoża. Biorąc pod uwagę dodatkowo jego miąższość, najlepszą pod względem opłacalności eksploatacji jest centralna część złoża. Części południowa i południowo-zachodnia są gorsze pod względem jakości oraz opłacalności eksploatacji (niższe parametry jakościowe oraz niższa miąższość pokładów). Oprócz analizy uwarunkowań złożowych przy wyznaczeniu granic planowanej eksploatacji złoża Gubin wzięto także pod uwagę: - uwarunkowania technologiczne, - ograniczenia wynikające z zagospodarowania powierzchni terenu, - ograniczenia wynikające z ochrony szczególnie wartościowych elementów środowiska naturalnego. W efekcie tego powstał kompromisowy wariant przebiegu granic przyszłej eksploatacji złoża Gubin zakładający maksymalne wykorzystanie zasobów bilansowych złoża przy możliwie najmniejszej ingerencji w szczególnie wartościowe elementy środowiska terenów otaczających złoże (między innymi obszar Natura 2000 Jeziora Brodzkie - PLH 080052), Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 14

rezerwat Uroczysko Węglińskie, obszar chronionego krajobrazu Dolina Nysy, obszar chronionego krajobrazu Zachodnie Okolice Lubska). Do eksploatacji przeznaczono północną, środkową i wschodnią część złoża. Z eksploatacji wyłączono pole Strzegów (w zachodniej części złoża) oraz pole Mielno-Brzozów (w południowej części złoża). Ze względu na ochronę terenów Natura 2000 Jeziora Brodzkie i innych terenów chronionych z projektowanej eksploatacji wyłączono południową cześć pola Węgliny (w granicach obszaru Natura 2000 Jeziora Brodzkie) oraz południowo-wschodnią cześć pola Węgliny (w rejonie miejscowości Biecz, przy zakolu rzeki Lubszy w rejonie obszaru chronionego krajobrazu OChK 30A Zachodnie Okolice Lubska). Obszar projektowanej eksploatacji złoża jedynie w dwóch miejscach zajmie część terenów objętych ochroną. Będą to niewielki, bezleśny fragment obszaru Natura 2000 Jeziora Brodzkie o powierzchni około 18 ha zlokalizowany w południowej części pola Węgliny na zachód od wsi Datyń oraz fragment obszaru chronionego krajobrazu OChK 30A Zachodnie Okolice Lubska o powierzchni około 265 ha we wschodniej części pola Węgliny. Zajęcie części tych dwóch obszarów chronionych wynika z potrzeby racjonalnego wykorzystania bogatych w tym miejscu pokładów II i IV złoża. Z projektowanej eksploatacji wyłączono także zasoby bilansowe złoża w pasie wzdłuż granicznej rzeki Nysy Łużyckiej, zasoby bilansowe w rejonie miejscowości Koperno, odrębną enklawę pola Węgliny w rejonie miejscowości Kolonia Grabice, odnogi złoża w rejonie miejscowości Kozów, a także fragment zasobów bilansowych w zachodniej zatoce pola Węgliny. Dla tak określonych granic przyszłej eksploatacji złoża Gubin sumaryczne zasoby przemysłowe węgla brunatnego w kategorii C 1 i C 2 wynoszą 857,9 mln Mg, z czego 642,6 mln Mg w pokładach serii II oraz 215,3 mln Mg w pokładzie IV. Zasoby przemysłowe udokumentowane w kategorii C 1 wynoszą 412,7 mln Mg natomiast w kategorii C 2 wynoszą 445,2 mln Mg. Sumaryczne zasoby nieprzemysłowe w pokładach II i IV wynoszą 207,9 mln Mg, w tym 204,0 mln Mg w pokładzie II i 3,9 mln Mg w pokładzie IV. Zasoby te pomniejszone o 10 % strat eksploatacyjnych dają 772,1 mln Mg węgla przeznaczonego do wydobycia (w tym w II pokładzie 578,3 mln Mg, w IV pokładzie 193,8 mln Mg). Przebieg granic eksploatacji złoża dla wariantu maksymalnego wykorzystania jego zasobów oraz dla wybranego wariantu kompromisowego przedstawiają rysunki 2 i 3. Przedsiębiorstwo Badawczo-Wdrożeniowe Ochrony Środowiska EKOPOLIN strona 15