XII. Opieka nad dziedmi do lat 3 (żłobki, kluby dziecięce, opiekun)

Raport z identyfikacji dobrych praktyk w obszarze XII. Opieka nad dziedmi do lat 3 (żłobki, kluby dziecięce, opiekun) w ramach projektu Benchmarking narzędzie efektywnej kontroli zarządczej w urzędach miast na prawach powiatu, urzędach gmin i starostwach powiatowych Sporządził: Marcin Sakowicz Ekspert ds. opracowania produktu finalnego innowacji Projekt współfinansowany w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki Priorytet V Dobre rządzenie Działanie 5.2 "Wzmocnienie potencjału administracji samorządowej" Poddziałanie 5.2.1 "Modernizacja zarządzania w administracji samorządowej" Umowa nr UDA- POKL.05.02.01-00-146/10-01 Katowice, wrzesieo 2014 r. 1

1. Metodologia prowadzenia badao Celem prowadzonych badao benchmarkingowych w zakresie opieki nad dziedmi do lat 3 jest porównanie dokonao i identyfikacja najlepszych rozwiązao w tej dziedzinie pośród miast na prawach powiatu oraz urzędów gmin jednostek uczestniczących w tym projekcie. Dane do badania zebrane zostały w lutym i marcu 2014 r i obejmowały pomiar parametrów dotyczących organizacji opieki nad dziedmi do lat 3 w gminach i powiatach w roku 2013. Dane przekazywane były zdalnie za pomocą zdefiniowanej wcześniej zestandaryzowanej ankiety, wypełnianej przez uprawnionych pracowników urzędów w zaprojektowanym do tego celu narzędziu informatycznym poprzez platformę. Narzędzie informatyczne umożliwia przechowywanie danych oraz ich analizę poprzez automatyczne przeliczanie danych wg ustalonych wskaźników wraz z ich prezentacją w postaci tabel, tabel i wykresów, z podaniem formuł wyliczania wskaźnika lub bez. Program pozwala także na wybór grupy porównawczej wraz z wyliczeniem średniej dla wskazanej grupy jednostek. Dane z badanego zakresu zebrane zostały z 21 miast na prawach powiatu (Bielsko Biała, Bydgoszcz, Bytom, Chorzów, Częstochowa, Dąbrowa Górnicza, Gliwice, Jaworzno, Kalisz, Krosno, Lublin, Mysłowice, Piotrków Trybunalski, Ruda Śląska, Rybnik, Sosnowiec, Tarnobrzeg, Tarnów, Tychy, Zabrze, Żory 1 ), 11 gmin (Czechowice-Dziedzice, Czeladź, Konopiska, Lędziny, Lubliniec, Ornontowice, Pawłowice, Pilchowice, Radlin, Skoczów, Wodzisław Śląski) W analizie danych i identyfikacji dobrych praktyk uwzględniono wyniki zawarte w raportach z badao opinii klientów zrealizowanych w urzędach miast na prawach powiatu i urzędach gmin przez niezależny podmiot na losowej i reprezentatywnej próbie klientów korzystających z usług świadczonych przez urzędy 2. Badanie zostało wykonane techniką wywiadu osobistego w każdym z urzędów osobno. W urzędach miast na prawach powiatu w badaniu udział wzięło łącznie 14 973 klientów urzędu, w urzędach gmin 12529 klientów,. Błąd statystyczny przy tej próbie nie przekracza 3%. Celem badania było zebranie opinii i oceny klientów odwiedzających urzędy dotyczących organizacji i jakości świadczonych usług. Dnia 25 czerwca 2014 r. w Katowicach, odbyło się spotkanie z przedstawicielami urzędów odpowiadającymi za organizacją opieki dla dzieci do lat 3 w urzędach biorących udział w projekcie, w celu podsumowania zrealizowanego badania, prezentacji dobrych praktyk, wymiany doświadczeo dotyczących dobrych praktyk oraz doświadczeo z procesu zbierania i analizy danych z okresu testowego, celem dokonania potrzebnych zmian. 2. Analiza danych W trakcie analizy danych przeprowadzono szereg indywidualnych wywiadów telefonicznych, pytao e-mailowych, w celu zweryfikowania poprawności udzielonych w ankietach odpowiedzi. 1 Miasta uczestniczące w projekcie po raz pierwszy zostały zaznaczone pogrubioną czcionką. 2 Benchmarking - narzędzie efektywnej kontroli zarządczej w urzędach miast na prawach powiatu, urzędach gmin i starostwach powiatowych, Raport z badao zrealizowanych w urzędach miast na prawach powiatu, Raport z badao zrealizowanych w urzędach gmin, Katowice 2014 2

Dla analizowanego zakresu za rok 2013 ustalone zostały dwa cele, które opisano w tabeli nr 1. Ponadto, weryfikacji zostały poddane wskaźniki, zgodnie z opracowanym Zestawem 3. Opiekę nad dziedmi do lat 3 regulują następujące akty prawne: USTAWA z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziedmi w wieku do lat 3, Dz. U. 2013, poz. 1457. ROZPORZĄDZENIE MPiPS z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie zakresu programów szkoleo dla opiekuna w żłobku lub klubie dziecięcym, wolontariusza oraz dziennego opiekuna, Dz. U. z 2011, Nr 69, poz. 368. ROZPORZĄDZENIE MPiPS z dnia 25 marca 2011 r. w sprawie wymagao lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych, Dz. U. z 2011, Nr 69, poz. 367. ROZPORZĄDZENIE MPiPS z dnia 31 stycznia 2014 r. w sprawie wzorów dokumentów elektronicznych o wpis, zmianę oraz wykreślenie w rejestrze żłobków i klubów dziecięcych Dz. U. 2014, poz. 193. Tabela nr 1: Wskaźniki: Opieka nad dziedmi do lat 3 (żłobki, kluby dziecięce, dzienny opiekun). Cel ogólny Zapewnienie opieki nad dziedmi do lat 3 z uwzględnieniem różnych form opieki Cel operacyjny 4 Zmniejszenie liczby dzieci oczekujących na miejsce w żłobku rok do roku o 10 % Do analizy zakresu opieki nad dziedmi do lat 3 i wyliczenia wskaźników skuteczności: 1) stosunek liczby dzieci oczekujących na miejsce w żłobku do liczby miejsc w żłobkach publicznych 2) stosunek liczby dzieci oczekujących na miejsce w żłobku porównanie danych rok do roku. posłużyły zaprezentowane w tabeli nr 2 dane. Tabela nr 2: Dane informacje do wyliczania i interpretacji wskaźników i porównywania opieki nad dziedmi do lat 3. 1 Jaka jest liczba miejsc w żłobkach publicznych na dzieo 31 grudnia? 2 Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku na dzieo 31 grudnia 2013 r. ( skala zapotrzebowania na miejsca w żłobkach miejskich) 3 Ile wynosi liczba miejsc w żłobkach niepublicznych? 4 Jakie działania urząd podjął w obszarze organizacji żłobków, klubów dziecięcych, dziennych opiekunów w roku 2013? 5 Liczba etatów w wydziale zajmujących się realizacją zadao wynikających z ustawy o opiece nad dziedmi w wieku do lat 3. (średnia za dany rok) 6 Kwota utrzymania jednego miejsca w żłobku publicznym (uwzględniamy również osiągane przez JST dodatkowe dochody i wpłaty np. od najemców, od rodziców za pobyt dzieci, za wyżywienie) 7 Kwota dofinansowania na jedno dziecko w żłobku niepublicznym 3 Zestaw wskaźników III cyklu testowego; Opracowanie: Dr Marcin Sakowicz, stan na dzieo: 31.08.2014 rok 4 Cel operacyjny określony dla potrzeb benchmarkingu, docelowo urzędy będą mogły sobie same ustalad cele szczegółowe w zależności od priorytetów danego urzędu 3

8 Kwota utrzymania jednego dziecka w klubie dziecięcym publicznym 9 Kwota dofinansowania na jedno dziecko w klubie dziecięcym niepublicznym 10 Kwota dofinansowania na jedno dziecko u dziennego opiekuna 11 Kwota wydatków ponoszonych przez gminę na żłobki publiczne, bez wydatków majątkowych i na inne cele niż prowadzenie żłobków publicznych 12 Kwota wydatków ponoszonych przez gminę na żłobki niepubliczne 13 Kwota wydatków ponoszonych przez gminę na kluby dziecięce publiczne 14 Kwota wydatków ponoszonych przez gminę na kluby dziecięce niepubliczne 15 Kwota wydatków ponoszonych przez gminę na dziennego opiekuna. 16 Liczba miejsc w klubie dziecięcym niepublicznym 17 Liczba miejsc dofinansowanych w żłobku niepublicznym 18 Liczba miejsc w klubie dziecięcym publicznym 19 Liczba miejsc dofinansowania w klubie dziecięcym niepublicznym 20 Liczba dzieci do lat 3 (zameldowani na pobyt stały i czasowy) na dzieo 31 grudnia z bazy ewidencji ludności 21 Czy w gminie organizowane są konkursy na opiekę nad dziedmi do lat 3? Jeśli tak to proszę o krótki opis doświadczeo, jeśli nie to czy są inne formy wspierania podmiotów zewnętrznych w zapewnieniu opieki nad dziedmi do lat 3? 22 Jaka jednostka organizacyjna odpowiada za opiekę na dziedmi do lat 3? 23 Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku w roku poprzednim (skala zapotrzebowania na miejsce w żłobkach miejskich) 2.1. Analiza danych miast na prawach powiatu W tabeli nr 3 ujęto kluczowe dane przedstawiające sytuacje miast na prawach powiatu w zakresie organizacji opieki nad dziedmi do lat 3. Jeśli chodzi o liczbę miejsc w żłobkach publicznych w miastach na prawach powiatu to na koniec grudnia 2013 r. wahała się od 0 w Jaworznie oraz Rybniku do 971 w Lublinie i 912 w Bydgoszczy przy średniej dla 21 miast wynoszącej 223. Najwięcej chętnych na liście oczekujących na miejsce w żłobku publicznym było w Rudzie Śląskiej 260 i Bydgoszczy 211. Brak listy chętnych do żłobków publicznych wskazano w Częstochowie, Lublinie, Rybniku i Zabrzu. Największa liczba miejsc w żłobkach niepublicznych była w Tychach (207) oraz Chorzowie (184) przy średniej wynoszącej 74 dla analizowanych miast na prawach powiatu. Natomiast w Żorach i Częstochowie miejsc oferowanych przez żłobki niepubliczne nie było. Kwota dofinansowania na 1 dziecko w żłobku niepublicznym wahała się od 200 zł na m-c w Krośnie do 650 zł w Bytomiu. Średnie dofinansowanie dla 9 miast na prawach powiatu korzystających z tego rozwiązania wyniosło 441 zł. Podobnie jak w roku poprzednim jedynie dwa miasta na prawach powiatu dofinansowywały niepubliczne kluby dziecięce: tj, Kalisz w wysokości 150 zł i Sosnowiec (200 zł). Pomimo istniejących rozwiązao umożliwiających dofinansowanie dziennego opiekuna w żadnym z analizowanych miast nie było podmiotów korzystających z tej formy dofinansowania. Warto jednak 4

zauważyd, iż Urząd Miasta Rybnika uzyskał dofinansowanie w konkursie zamkniętym nr DWF_1.5_2_2012 w ramach Priorytetu I Zatrudnienie i Integracja Społeczna, działanie 1.5 Wspieranie rozwiązao na rzecz godzenia życia zawodowego i rodzinnego, na projekt Wdrożenie programu opieki dziennej nad dziedmi do lat 3 na terenie Miasta Rybnika", w ramach którego ma byd uruchomionych 6 punktów prowadzonych przez opiekunów dziennych. W roku 2013 grupa samorządów kontynuowała lub planowała działania w kierunku pozyskania funduszy, w tym w ramach rządowego programu Maluch, na rzecz stworzenia dodatkowych miejsc w żłobkach miejskich (Bielsko-Biała, Bytom, Krosno, Lublin, Mysłowice, Sosnowiec, Tarnów). W Bydgoszczy dzięki uzyskaniu dofinansowao ze środków zewnętrznych na bieżącą działalnośd żłobków (projekt Wychodzimy z domu do żłobka i do pracy współfinansowanego z EFS) oraz adaptacji i wyposażeniu pomieszczeo w budynkach żłobków, zwiększono liczbę miejsc do 912. Ponadto w Bydgoszczy w roku 2013 miała miejsce zmiana zasad wnoszenia opłat za pobyt dzieci w żłobkach miejskich. Wprowadzenie opłaty godzinowej w miejsce opłaty stałej umożliwiło opiekunom ponoszenie kosztów tylko za czas faktycznego pobytu dzieci w żłobku. W Tarnobrzegu Miejski Ośrodek Pomocy Rodzinie służył doradztwem w pozyskiwaniu środków finansowych dla tworzonych niepublicznych żłobków i niepublicznych klubów dziecięcych na terenie gminy Tarnobrzeg. Konkursy ofert na realizację opieki nad dziedmi w wieku do lat 3 organizowane były w roku 2013 w 5 miastach na prawach powiatu: Bytomiu, Gliwicach, Kaliszu, Rybniku i Zabrzu. W Kaliszu organizowane były konkursy na dofinansowanie opieki nad dziedmi nie tylko w żłobkach, ale także w klubach dziecięcych. Te ostatnie cieszyły się coraz mniejszą popularnością i ich działanie utrudnia krótszy czas przejmowania opieki nad dziedmi tj. 5 godzin. Zaproponowane wskaźniki (tabela 3) przedstawiają istotne dane w zapewnieniu opieki nad dziedmi do lat 3. Wskaźnik 1 pokazuje liczbę oczekujących na miejsce w żłobku w stosunku do liczb miejsc w żłobkach publicznych w danej gminie. Im jest niższa jest jego wartośd tym mniej osób oczekuje na miejsce w żłobku publicznym (wykres 1). Poza Częstochową, Jaworznem, Lublinem, Rybnikiem i Zabrzem, gdzie wskaźnik wyniósł 0, najniższą wartośd wspomniany wskaźnik osiągnął w 2013 roku w Tarnobrzegu, Tarnowie oraz Mysłowicach. 5

Wykres 1. Wskaźnik skuteczności : Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku w stosunku do liczby miejsc w żłobkach publicznych miast na prawach powiatu w 2013 r. Wskaźnik 2 pozwala obserwowad trend w zmianie liczby oczekujących na miejsce w żłobku. Jeśli wynosi poniżej 1 to znaczy że liczba oczekujących na miejsce w żłobku z roku na rok spada. Jeśli zaś przekracza 1 to wskaźnik sygnalizuje niepokojący wzrost liczby oczekujących na miejsce w żłobku w stosunku do roku poprzedniego. W przypadku miast na prawach powiatu najwyższy wzrost liczby oczekujących na miejsce w żłobku publicznym pomiędzy rokiem 2012 a 2013 zanotowano w Dąbrowie Górniczej (wskaźnik 4,92), a następnie w Krośnie i Kaliszu. W miastach, w których liczba oczekujących na miejsce w żłobku spadła w największym stopniu to: Gliwice oraz Chorzów. Jeśli chodzi o skalę oczekujących to w wielkości absolutnej wynoszącej 264 w 2013 r. przoduje Ruda Śląska. Wykres 2: Wskaźnik skuteczności: Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku porównanie danych rok do roku dla miast na prawach powiatu (2013-2012). Dla Bydgoszczy, Jaworzna, Lublina, Mysłowic, Tarnobrzega i Zabrza nie było możliwe wyliczenie wskaźnika, z uwagi na brak danych z poprzedniego roku (urzędy te przystąpiły do projektu Benchmarking w 2014 r.). 6

Z kolei wskaźnik 3 pokazuje ocenę dostępności usług opiekuoczych w zakresie opieki nad dziedmi do lat 3 (wskaźnik ustalony na podstawie badao opinii klientów). Najlepszą ocenę pod względem dostępności usług opieki nad dziedmi do lat 3 uzyskały Częstochowa (4,82), Żory (4,6) oraz Zabrze (4,58). Powyżej średniej wynoszącej w tym zakresie 4,1 znalazły się również Tychy, Bytom, Piotrków Trybunalski, Tarnów, Rybnik, Kalisz, Tarnobrzeg oraz Chorzów. Wykres 3. Ocena dostępności usług opiekuoczych: opieka nad małym dzieckiem do lat 3, urzędy miast na prawach powiatu. 7

Bielsko-Biała Bydgoszcz Bytom Chorzów Częstochowa Dąbrowa Górnicza Gliwice Jaworzno Kalisz Krosno Lublin Mysłowice Piotrków Trybunalski Ruda Śląska Rybnik Sosnowiec Tarnobrzeg Tarnów Tychy Zabrze Żory ŚLĄSKI ZWIĄZEK Tabela danych nr 3: Wybrane dane oraz wskaźniki dotyczące opieki nad dziedmi do lat 3 dla miast na prawach Cel operacyjny T T T T T T T 1. Jaka jest liczba miejsc w żłobkach publicznych na dzieo 31 grudnia? 2. Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku na dzieo 31 grudnia 2013 r. 3. Ile wynosi liczba miejsc w żłobkach niepublicznych? 4. Kwota utrzymania jednego miejsca w żłobku publicznym 5. Kwota dofinansowania na jedno dziecko w żłobku niepublicznym 6. Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku w roku poprzednim 7. Wskaźnik skuteczności 1: Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku w stosunku do liczby miejsc w żłobkach publicznych. 8. Wskaźnik skuteczności 2: Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku porównanie danych rok do roku 9. Ocena dostępności usług opiekuoczych 193 912 75 78 150 160 230 0 364 125 971 92 100 138 0 240 80 380 150 145 100 48 211 75 42 0 59 52 0 50 17 0 9 15 260 0 71 3 37 60 0 30 123 0 65 184 0 56 48 18 64 15 142 30 30 30 120 100 65 61 207 193 0 1029 1043 974 1001 946 936 1011 0 810 726 722 1429 950 1357 0 1095 966 706 954 1180 1000 0 0 650 300 0 0 461 0 400 200 0 0 0 0 620 400 0 0 400 540 0 61 0 50 89 0 12 137 0 30 9 0 0 11 264 0 110 0 42 100 0 40 0,25 0,23 1 0,54 0 0,37 0,23 0 0,14 0,14 0 0,1 0,15 1,88 0 0,3 0,04 0,1 0,4 0 0,3 0,79 0* 1,5 0,47 0 4,92 0,38 0* 1,67 1,89 0* 0* 1,36 0,98 0 0,65 0* 0,88 0,6 0* 0,75 3,5 3,81 4,56 4,17 4,82 2,07 2,82 3,75 4,34 3,75 3,46 3,22 4,51 3,65 4,39 3,29 4,25 4,45 4,57 4,58 4,6 * Dla Bydgoszczy, Jaworzna, Lublina, Mysłowic, Tarnobrzega i Zabrza nie było możliwe wyliczenie wskaźnika, z uwagi na brak danych z poprzedniego roku (urzędy te przystąpiły do projektu Benchmarking w 2014 r.). 8

2.2. Analiza urzędów gmin W tabeli nr 4 ujęto kluczowe dane przedstawiające sytuacje urzędów gmin w zakresie organizacji opieki nad dziedmi do lat 3. W grupie urzędów gmin chęd monitorowania i porównywania danych w zakresie opieki nad dziedmi do lat 3 zgłosiło 11 jednostek. Spośród tych 11 urzędów gmin miejsca w żłobkach publicznych w 2013r. oferowały: Wodzisław Śląski (34), Czechowice-Dziedzice (35), Skoczów (43), Czeladź (48) oraz Lubliniec (80). Stosunkowo niewielka była liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku, stąd średnik wskaźnik liczby dzieci oczekujących na miejsce w żłobku do liczby miejsc w żłobkach publicznych wyniósł 0,08. Brak liczby dzieci oczekujących na miejsce w żłobku zanotowano w Konopiskach, Lędzinach, Lubliocu, Ornontowicach, Pawłowicach, Pilchowicach oraz Radlinie, a najwyższy wskaźnik osiągnięto w Wodzisławiu Śląskim. Ze względu na brak danych odnośnie liczby dzieci oczekujących na miejsce w żłobku publicznym w 2012 r. nie możliwa była weryfikacja realizacji celu operacyjnego oraz wyliczenie wskaźnika skuteczności porównującego liczbę dzieci oczekujących na miejsce w żłobku 2013 w stosunku do 2012 r. Wykres 4. Wskaźnik skuteczności: Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku w stosunku do liczby miejsc w żłobkach publicznych urzędów gmin w 2013 r. Z kolei najlepszymi ocenami dostępności usług opiekuoczych w zakresie opieki nad dziedmi do lat 3 mogą pochwalid się Pawłowice: 5, które dofinansowują pobyt dzieci w żłobku niepublicznym (wykres 5). Następne w kolejności urzędy, które uzyskały ocenę dostępności usług opiekuoczych powyżej średniej wynoszącej 3,7 to: Konopiska, Radlin, Lędziny, Lubliniec, Pilchowice oraz Ornontowice. 9

Wykres 5. Ocena dostępności usług opiekuoczych: opieka nad małym dzieckiem do lat 3, urzędy gmin 10

Czechowice- Dziedzice Czeladź Konopiska Lędziny Lubliniec Ornontowice Pawłowice Pilchowice Radlin Skoczów Wodzisław Śląski ŚLĄSKI ZWIĄZEK Tabela nr 4: Wybrane dane oraz wskaźniki dotyczące opieki nad dziedmi do lat 3 dla urzędów gmin Cel operacyjny ND ND ND ND ND ND ND ND ND 1. Jaka jest liczba miejsc w żłobkach publicznych na dzieo 31 grudnia? 2. Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku na dzieo 31 grudnia 2013 r. 3. Ile wynosi liczba miejsc w żłobkach niepublicznych? 4. Kwota utrzymania jednego miejsca w żłobku publicznym 5. Kwota dofinansowania na jedno dziecko w żłobku niepublicznym 6. Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku w roku poprzednim 35 48 0 0 80 0 0 0 0 43 34 5 8 0 0 0 0 0 0 0 10 10 0 0 0 0 0 0 60 0 0 48 0 1230 1134 0 0 659 0 0 0 0 1108 956,16 0 0 0 0 0 0 350 0 0 200 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 7. Wskaźnik skuteczności 1: Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku w stosunku do liczby miejsc w żłobkach 0,14 0,17 0 0 0 0 0 0 0 0,23 0,29 publicznych. 8. Wskaźnik skuteczności 2: Liczba dzieci oczekujących na miejsce w żłobku 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 porównanie danych rok do roku 9. Ocena dostępności usług opiekuoczych 3,55 2,75 4,86 4,5 4,14 3,71 5 4 4,83 3,02 2,75 11

3. Identyfikacja najlepszych praktyk Celem benchmarkingu urzędów jest wymiana doświadczeo w oparciu o dobre praktyki. Przy identyfikacji dobrych praktyk wzięto pod uwagę zgromadzone informacje, dane, wyniki ankiet, jak również wartości wyliczonych wskaźników skuteczności w liczbie oferowanych miejsc w żłobkach w analizowanych jednostkach samorządu terytorialnego. Na podstawie analizy zidentyfikowano następujące działania mogące posłużyd do powstania dobrych praktyk: Następujące miasta na prawach powiatu osiągnęły w 2013 r. cel operacyjny, jakim było zmniejszenie liczby dzieci oczekujących na miejsce w żłobku rok do roku o 10%: Gliwice, Chorzów, Tychy, Sosnowiec, Żory, Bielsko-Biała i Tarnów. W przypadku miast na prawach powiatu za dobre praktyki należy uznad podjęcie zróżnicowanych form zapewnienia opieki nad dziedmi do lat 3. W dwóch miastach tj. Kaliszu i Sosnowcu oprócz istnienia żłobków publicznych i niepublicznych, dofinansowano także pobyt dzieci w niepublicznym klubie dziecięcym. Konkursy ofert na realizację opieki nad dziedmi w wieku do lat 3 organizowane były w roku 2013 w 4 miastach na prawach powiatu: Bytomiu, Kaliszu, Rybniku i Tychach. Ze względu na małą liczbę chętnych do świadczenia opieki nad dziedmi do lat 3 trudno mówid o istnieniu konkurencji, która wymuszałaby podnoszenie jakości oferowanych usług. Najlepszą ocenę dostępności opieki nad dziedmi do lat 3 w 2013 r. zanotowano w Pawłowicach, Konopiskach, Radlinie, Częstochowie, Żorach oraz Zabrzu. Doświadczenia Urzędu Miasta Zabrza, który organizuje konkursy na opiekę nad dziedmi do lat 3 oraz sukcesywnie zwiększa liczbę miejsc w żłobkach miejskich i niepublicznych opisano poniżej. W Zabrzu na przestrzeni ostatnich 5 lat wzrosła znacząco liczba miejsc oferowanych w żłobkach. W 2009 r. dostępnych było 186 miejsc w 3 żłobkach, w tym 130 w żłobku miejskim. Z kolei w roku 2014 dostępne były 342 miejsca w 7 żłobkach, w tym 145 z żłobku miejskim. Impulsem do zwiększenia ilości żłobków było przyjęcie przez Radę Miejską w Zabrzu 11 czerwca 2012 roku uchwały Nr XXIV/318/12 w sprawie wysokości i zasad ustalania dotacji celowej dla podmiotów prowadzących żłobki lub kluby dziecięce na terenie Miasta Zabrze. Pozostałe uchwały regulujące kwestie opieki nad dziedmi do lat 3 w Zabrzu to: UCHWAŁA Nr IX/90/11 RADY MIEJSKIEJ W ZABRZU z dnia 16 maja 2011 r. w sprawie ustalenia wysokości opłaty za wpis do rejestru żłobków i klubów dziecięcych, UCHWAŁA Nr XXII/293/12 RADY MIEJSKIEJ W ZABRZU z dnia 16 kwietnia 2012 r. w sprawie planu nadzoru nad żłobkami, klubami dziecięcymi oraz dziennymi opiekunami, UCHWAŁA Nr XLIII/624/13 RADY MIEJSKIEJ W ZABRZU z dnia 16 września 2013 r. w sprawie ustalenia wysokości opłaty za pobyt dziecka w Żłobku Miejskim w Zabrzu. W ramach przyjętych założeo dotacje udzielane są podmiotom wpisanym do Rejestru prowadzonego przez Prezydenta Miasta Zabrze oraz zapewniającym opiekę w minimalnym wymiarze 8 godz. w żłobku, oraz 5 godz. w klubie dziecięcym. Z takim podmiotem zawierana jest umowa na rok 12

kalendarzowy/budżetowy. Dotacji udziela się na wniosek podmiotu prowadzącego żłobek, składany do 20 września roku poprzedzającego rok udzielenia dotacji. W 2013 r. dofinansowano 197 miejsc w żłobku przy założeniu do 10 godzin dziennie opieki względem każdego dziecka i stawce 540 zł za miesiąc na dziecko zdrowe, 810 zł za miesiąc na 1 dziecko niepełnosprawne. Z kolei dofinansowanie w klubie dziecięcym objęło 15 miejsc przy zapewnieniu opieki do 5 godz. dziennie względem każdego dziecka - stawka 300 zł za miesiąc na dziecko zdrowe, 450 zł za miesiąc na 1 dziecko niepełnosprawne. Dotacja jest pomniejszana w przypadku nieobecności dziecka w żłobku o 10 zł za każdy dzieo nieobecności. Jeśli chodzi o opłaty za pobyt i wyżywienie dziecka w żłobku miejskim to maksymalna opłata za pobyt wynosi 200 zł plus wyżywienie 120 zł (w rozliczeniu pobyt 1 zł za godz., wyżywienie 6 zł dziennie). W żłobkach prowadzonych przez pozostałe podmioty opłaty rodziców za pobyt wynoszą od 160 zł do 690 zł plus opłaty za wyżywienie od 6 do 8,50 zł dziennie. Miasto Zabrze na realizację zadania zapewnienia opieki nad dziedmi w wieku do lat 3 pozyskało w 2013 r.: dotację na dofinansowanie zadao własnych z zakresu organizacji opieki nad dziedmi w wieku do lat 3 utworzonych przed wejściem w życie ustawy z dnia 4 lutego 2011 r o opiece nad dziedmi w wieku do lat 3 ( Dz.U. Nr 45, poz.235, z późo. zm.), które obecnie funkcjonują i są wpisane do rejestru żłobków na podstawie ustawy w kwocie 190 819 zł; dofinansowanie projektu pn. Zapewnienie funkcjonowania żłobka w Zabrzu przy ul. Aleja Szczęście Ludwika 2 w ramach Resortowego programu rozwoju instytucji opieki nad dziedmi w wieku do lat 3 Maluch w kwocie 164 731 zł. 13

3.1. Spotkanie robocze w grupie dyskusyjnej W dniu 25 czerwca 2014 roku odbyło się spotkanie, zorganizowane w celu prezentacji dobrych praktyk i wymiany doświadczeo z przedstawicielami urzędów miast na prawach powiatu oraz gmin uczestniczących w projekcie. Pani Czesława Winecka - Naczelnik Wydziału Ochrony Zdrowia i Polityki Społecznej Urzędu Miasta Zabrze zaprezentowała doświadczenia Zabrza w opiece nad dziedmi do lat 3, które zostały opisane szerzej w punkcie 3 niniejszego raportu. Następnie w trakcie dyskusji omówiono następujące kwestie: Jednostki organizacyjnej w urzędzie odpowiadającej za opiekę nad dziedmi do lat 3. W miastach na prawach powiatu jest to zwykle wydział opieki społecznej (10 miast), inny podmiot (9 miast) oraz wydział edukacji (2 miasta). W urzędach gmin przeważa wydział edukacji (7 jednostek), a następnie inny podmiot (4 jednostki). To zróżnicowanie organizacji opieki nad dziedmi do lat 3 uwzględnia specyfikę poszczególnych urzędów i potwierdza brak jednego słusznego rozwiązania organizacji opieki nad dziedmi do lat 3. Problem posługiwania się listą dzieci oczekujących na miejsce w żłobku. W związku z tym, że nie wszystkie samorządy tworzą taką listę wskazano na ograniczone możliwości porównywania wskaźników w oparciu o listę dzieci oczekujących na miejsce w żłobku. Frekwencji dzieci w żłobkach, czy można zapisad więcej dzieci do żłobka niż liczba przewidzianych miejsc, biorąc pod uwagę, że 100 % frekwencja w żłobku zdarza się bardzo rzadko. Przeprowadzania konkursów na prowadzenie żłobków niepublicznych oraz klubów dziecięcych. Reprezentantka Urzędu Miasta Kalisz poinformowała o planowanym uruchomieniu w tym mieście projektu dofinansowania opieki dziennej nad dziedmi do lat 3 zarządzanego przez firmę zewnętrzną. Z kolei przedstawicielka Urzędu Miasta Lublin podzieliła się doświadczeniami w budowie nowoczesnych żłobków i przedszkoli finansowanych w ramach projektu LEMUR Energooszczędne Budynki Użyteczności Publicznej. 4.Wnioski 1. Zgromadzone w projekcie benchmarkingowym dane potwierdzają, iż w zakresie opieki nad dziedmi do lat 3 samorządy zwiększają dostępnośd miejsc w żłobkach. Dzieje się tak przede wszystkim w miastach na prawach powiatu, ale również w mniejszych gminach. Wymiana stosowanych praktyk pozwala samorządom na lepsze dopasowanie różnorodnych doświadczeo do potrzeb zgłaszanych przez mieszkaoców uwzględniających wielkośd gminy i priorytety prowadzonej lokalnej polityki. 2. Istnieje koniecznośd stworzenia nowych wskaźników oraz refleksji nad celem operacyjnym uwzględniającym opiekę nad dziedmi do lat 3 odnoszącym się do zwiększenia miejsc w żłobkach publicznych lub niepublicznych przy minimalizacji kosztów utrzymania dzieci w żłobku. 14

3. Zasadne jest również dalsze monitorowanie na ile opieka nad dziedmi do lat 3 jest zapewniana w sposób różnorodny i jakie są bariery w rozwijaniu tej różnorodności. Przykładem ciekawego rozwiązania opieki nad dziedmi do lat 3 jest praktyka urzędu gminy w Ornontowicach, który partycypuje w kosztach pobytu dzieci z Ornontowic w Miejskim Żłobku w Mikołowie. 15

Spis treści 1. Metodologia prowadzenia badao... 2 2. Analiza danych... 2 2.1. Analiza danych miast na prawach powiatu... 4 2.2. Analiza urzędów gmin... 9 3. Identyfikacja najlepszych praktyk... 12 3.1. Spotkanie robocze w grupie dyskusyjnej... 14 4.Wnioski... 14 16