SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW

KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 12.7.2012 r. COM(2012) 385 final SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW dotyczące wykonania dyrektywy 2003/59/WE w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób PL PL

SPIS TREŚCI SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW dotyczące wykonania dyrektywy 2003/59/WE w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób...3 1. Informacje ogólne...3 1.1. Wprowadzenie...3 1.2. Dyrektywa 2003/59/WE podstawowe aspekty...3 1.3. Transpozycja dyrektywy 2003/59/WE...3 2. Wykonanie dyrektywy 2003/59/WE...4 2.1. Zakres dyrektywy artykuł 1...4 2.2. Wyłączenia artykuł 2...4 2.3. Kwalifikacja i szkolenie artykuł 3...5 2.3.1. Obowiązkowa kwalifikacja wstępna...5 2.3.1.1. Opcja polegająca na połączeniu uczestnictwa w kursie i testu...5 2.3.1.2. Opcja polegająca tylko na testach...6 2.3.1.3. Przyspieszona kwalifikacja wstępna...7 2.3.2. Obowiązkowe szkolenie okresowe...7 2.3.3. Organizacja szkolenia...7 2.3.4. Zatwierdzanie ośrodków szkoleniowych...8 2.4. Prawa nabyte artykuł 4...8 2.5. Wstępna kwalifikacja artykuł 5...9 2.6. ŚKZ poświadczające wstępną kwalifikację artykuł 6...10 2.7. Szkolenie okresowe artykuł 7...11 2.8. ŚKZ poświadczające szkolenie okresowe artykuł 8...11 2.9. Miejsce szkolenia artykuł 9...12 2.10. Kod wspólnotowy artykuł 10...12 2.11. Minimalne wymogi w zakresie kwalifikacji i wyszkolenia załącznik I...13 3. Wnioski i zalecenia...14 3.1. Ogólna ocena stosowania dyrektywy 2003/59/WE...14 3.2. Podstawowe aspekty wymagające poprawy i zalecenia...14 Załącznik...16 PL 2 PL

SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW dotyczące wykonania dyrektywy 2003/59/WE w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób 1. INFORMACJE OGÓLNE 1.1. Wprowadzenie Zgodnie z art. 13 dyrektywy 2003/59/WE 1 Komisja zobowiązana jest przedłożyć Parlamentowi Europejskiemu, Radzie, Europejskiemu Komitetowi Ekonomiczno- Społecznemu i Komitetowi Regionów sprawozdanie ze wstępną oceną wykonania tej dyrektywy, w szczególności w odniesieniu do równoważności różnych systemów wstępnej kwalifikacji przewidzianych w art. 3 oraz ich skuteczności. Za podstawę niniejszego sprawozdania przyjęto odpowiedzi, których udzieliły państwa członkowskie oraz Norwegia w kwestionariuszu przesłanym organom krajowym w lutym 2011 r. Większość państw członkowskich udzieliła pełnych odpowiedzi na kierowane do nich pytania. Niektóre jednak nie posiadały wszystkich danych koniecznych do udzielenia pełnych informacji. 1.2. Dyrektywa 2003/59/WE podstawowe aspekty Dyrektywę 2003/59/WE w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowych szkoleń kierowców samochodów ciężarowych lub autobusów przyjęto w celu zapewnienia jednakowego poziomu szkoleń dla takich kierowców, aby zwiększyć bezpieczeństwo ruchu drogowego w Europie. W dyrektywie ustanawia się obowiązkową kwalifikację wstępną oraz okresowe szkolenie dla zawodowych kierowców, którzy są obywatelami państw członkowskich lub pracują dla przedsiębiorstw mających siedzibę w Unii Europejskiej. Ma to na celu dopilnowanie, aby kierowcy posiadali konieczne kwalifikacje do kierowania pojazdami. Wstępną kwalifikację i okresowe szkolenie potwierdza się świadectwem, które wystawia się kierowcom, zwanym świadectwem kompetencji zawodowych (ŚKZ). Szkolenia są organizowane przez ośrodki szkoleniowe zatwierdzane przez państwa członkowskie. 1.3. Transpozycja dyrektywy 2003/59/WE Termin transpozycji dyrektywy określony w art. 14 upłynął dnia 10 września 2006 r. Termin wdrożenia wstępnej kwalifikacji dla kierowców posiadających prawo jazdy kategorii D1, D1+E, D lub D+E (autobusy) upłynął dnia 10 września 2008 r., natomiast dla kierowców 1 Dz.U. L 226 z 10.9.2003, s. 4 17, z późniejszymi zmianami. PL 3 PL

posiadających prawo jazdy kategorii C1, C1+E, C lub C+E (samochody ciężarowe) dnia 10 września 2009 r. Wszystkie państwa członkowskie transponowały i wdrożyły dyrektywę. 2. WYKONANIE DYREKTYWY 2003/59/WE 2.1. Zakres dyrektywy artykuł 1 Dyrektywa ma zastosowanie do działalności związanej z prowadzeniem pojazdów przez kierowców będących obywatelami państw członkowskich lub przez kierowców, będących obywatelami państw trzecich, pracujących dla przedsiębiorstw, które mają siedzibę w państwach członkowskich i korzystają z pojazdów wymagających posiadania prawa jazdy kategorii C lub D. Szacuje się, że dyrektywa dotyczy kierowców około sześciu milionów pojazdów w Europie 2. Dane dotyczące liczby kierowców z państw trzecich są niepełne lub niewystarczające. Dostępne dane liczbowe są w większości przypadków bardzo niskie w stosunku do łącznej liczby kierowców 3. W większości państw członkowskich świadectwa kompetencji zawodowych potwierdzające wstępną kwalifikację, wydawane kierowcom z prawem jazdy kategorii C, są bardziej powszechne niż świadectwa wydawane kierowcom posiadającym prawa jazdy kategorii D. 2.2. Wyłączenia artykuł 2 Dyrektywa nie obejmuje swym zakresem kilku kategorii kierowców 4. Większość państw członkowskich w pełni stosuje wyłączenia na mocy art. 2. Rumunia nie stosuje jednak wyłączeń, o których mowa w art. 2 lit. e), f) i g). Norwegia stosuje wszystkie wyłączenia z wyjątkiem wyłączenia określonego w art. 2 lit. f) dotyczącego kierowców 2 3 4 Zgodnie z oceną skutków dotyczącą środków zwiększających skuteczność i efektywność systemu tachografów, SEC (2011) 948, DG MOVE. Niektóre dane szacunkowe otrzymane od organów krajowych: 510 spośród 15000 na Węgrzech, 100 200 spośród 11000 w Polsce, 190 spośród 3042 w Portugalii, 185 spośród 9571 w Rumunii, 24 spośród 9638 na Słowacji, 23 spośród 10136 w Zjednoczonym Królestwie, całkowity brak wśród 8606 kierowców w Bułgarii, 3 spośród 615 na Litwie. Zgodnie z art. 2 dyrektywy nie stosuje się do kierowców: a) pojazdów o maksymalnej dopuszczalnej prędkości nieprzekraczającej 45 km/h; b) pojazdów wykorzystywanych przez lub pozostających pod kontrolą sił zbrojnych, obrony cywilnej, służb przeciwpożarowych i sił odpowiedzialnych za utrzymanie porządku publicznego; c) pojazdów poddawanych testom drogowym do celów rozwoju technicznego, w celu naprawy lub konserwacji albo pojazdów nowych bądź odremontowanych, które nie zostały jeszcze wprowadzone do użytku; d) pojazdów używanych w sytuacjach zagrożenia lub przeznaczonych do akcji ratunkowych; e) pojazdów wykorzystywanych do nauki jazdy dla osób ubiegających się o prawo jazdy lub ŚKZ, stosownie do art. 6 i art. 8 ust. 1; f) pojazdów wykorzystywanych do niezarobkowego przewozu osób lub rzeczy, do użytku osobistego; g) pojazdów do przewozu materiałów lub urządzeń niezbędnych kierowcy do jego pracy, pod warunkiem że prowadzenie pojazdu nie jest jego podstawowym zajęciem. PL 4 PL

pojazdów wykorzystywanych do niezarobkowego przewozu osób lub rzeczy, do użytku osobistego. Zgodnie z art. 2 lit. g) dyrektywy nie stosuje się do kierowców pojazdów do przewozu materiałów lub urządzeń niezbędnych kierowcy do jego pracy, pod warunkiem że prowadzenie pojazdu nie jest jego podstawowym zajęciem. W przypadku niektórych kategorii kierowców 5 (np. kierowców dźwigów, mechaników prowadzących pojazdy przewożące niesprawne urządzenia rolnicze itd.) wyłączenie to doprowadziło do rozbieżności w interpretacji: kierowcy tacy domagają się wyłączenia, ale organy administracji publicznej chcą, aby nadal podlegali zakresowi dyrektywy. Przydatne mogą się okazać wytyczne, które wyjaśniłyby tę kwestię. 2.3. Kwalifikacja i szkolenie artykuł 3 Stosownie do przepisów art. 3 działalność związana z prowadzeniem pojazdów podlega obowiązkowej kwalifikacji wstępnej i obowiązkowemu szkoleniu okresowemu. W sekcji 1 załącznika I wyszczególnia się tematy, które musi obejmować szkolenie. Tematy te sklasyfikowano w trzech podstawowych obszarach tematycznych: kształcenie zawodowe w zakresie racjonalnego kierowania pojazdem w oparciu o przepisy bezpieczeństwa, zastosowanie przepisów oraz zdrowie, bezpieczeństwo drogowe i bezpieczeństwo środowiska, obsługa i logistyka. Tematy te podzielono na cele według kategorii prawa jazdy, do której się odnoszą. 2.3.1. Obowiązkowa kwalifikacja wstępna Od państw członkowskich oczekuje się stworzenia systemu kwalifikacji wstępnej polegającej albo na połączeniu uczestnictwa w kursie i testu albo na testach teoretycznych i egzaminach praktycznych. 2.3.1.1. Opcja polegająca na połączeniu uczestnictwa w kursie i testu Wstępna kwalifikacja w ramach pierwszej opcji musi uwzględniać kurs obejmujący wszystkie tematy wyszczególnione w sekcji 1 załącznika I. Każdy kształcący się kierowca musi również odbyć przynajmniej 20 godzin indywidualnej jazdy pojazdem spełniającym wymogi dotyczące pojazdów egzaminacyjnych określone w dyrektywie 91/439/EWG 6. Czas trwania szkolenia wynosi 280 godzin. Należy zaznaczyć, że szkolenia tego nie łączy się ze szkoleniami dla innych rodzajów kwalifikacji (np. przewóz towarów niebezpiecznych). Na zakończenie szkolenia właściwe organy poddają kierowcę testowi pisemnemu lub ustnemu. Test musi zawierać przynajmniej jedno pytanie z zakresu każdego celu wymienionego w wykazie tematów w sekcji 1 załącznika I. 5 6 Informacja ta nie pochodzi z kwestionariuszy odesłanych przez państwa członkowskie, ale została przekazana Komisji przez niektóre organy krajowe. Dz.U. L 237 z 24.8.1991, s. 1 24. PL 5 PL

2.3.1.2. Opcja polegająca tylko na testach W ramach drugiej opcji właściwe organy organizują testy teoretyczne i egzaminy praktyczne, żeby sprawdzić, czy poziom wiedzy kształcącego się kierowcy odpowiada poziomowi określonemu w sekcji 1 załącznika I w zakresie wymienionych tematów i celów. Zgodnie z pkt 2.2 załącznika I test z teorii składa się przynajmniej z dwóch części: z pytań zawierających kilka możliwości odpowiedzi, pytań wymagających bezpośredniej odpowiedzi lub z kombinacji tych dwóch rodzajów pytań oraz z analiz przypadków. Test z teorii trwa co najmniej 4 godziny. Egzamin praktyczny składa się z dwóch części: z 90-minutowego egzaminu z jazdy, który ma na celu ocenę wyszkolenia w zakresie racjonalnego kierowania pojazdem, w oparciu o przepisy bezpieczeństwa, oraz z egzaminu praktycznego obejmującego przynajmniej umiejętność zapewnienia bezpieczeństwa załadunku (prawa jazdy kategorii C i D), umiejętność zapewnienia bezpieczeństwa oraz komfortu pasażerów (D), umiejętność zapobiegania przestępczości (C, D), umiejętność zapobiegania zagrożeniom osobistym (C, D) oraz umiejętność oceny sytuacji krytycznych (C, D). Egzamin ten trwa co najmniej 30 minut. Opcję polegającą na połączeniu uczestnictwa w kursie i testu wybrało piętnaście państw członkowskich i Norwegia, natomiast 11 państw członkowskich stosuje testy teoretyczne i egzaminy praktyczne. Niemcy wdrożyły do swojego prawa krajowego obie opcje, pozostawiając kierowcy możliwość wyboru (tabela 1). Tabela 1 System kwalifikacji wstępnej w państwach członkowskich i Norwegii Opcja polegająca tylko na testach Uczestnictwo w kursie i test Austria, Belgia, Cypr, Grecja, Irlandia, Łotwa, Malta, Niderlandy, Portugalia, Rumunia, Zjednoczone Królestwo Bułgaria, Republika Czeska, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Węgry, Włochy, Litwa, Luksemburg, Norwegia, Polska, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja Obie opcje Niemcy Państwa członkowskie współpracują z różnymi organizacjami, które przechowują dane na potrzeby wstępnej kwalifikacji i szkoleń, takie jak dane o krajowych i regionalnych organach 7, administracjach 8, agencjach 9, dyrekcjach 10, ministerstwach odpowiedzialnych za 7 8 9 10 Austria, Dania, Niemcy, Węgry, Irlandia, Rumunia. Norwegia. Finlandia, Szwecja. Grecja, Włochy, Łotwa. PL 6 PL

transport i bezpieczeństwo ruchu drogowego 11, przedsiębiorstwach państwowych 12 oraz o specjalnych ośrodkach utworzonych w tym celu 13. 2.3.1.3. Przyspieszona kwalifikacja wstępna Kwalifikację wstępną można przyspieszyć za sprawą obowiązkowego 140-godzinnego kursu oraz testu, po którego zdaniu kwalifikacje poświadcza się ŚKZ. Każdy kandydat na kierowcę musi odbyć przynajmniej 10 godzin indywidualnej jazdy. Na zakończenie szkolenia właściwe organy poddają kierowcę testowi pisemnemu lub ustnemu. Test musi zawierać przynajmniej jedno pytanie z zakresu każdego celu wymienionego w wykazie tematów w sekcji 1 załącznika I. Przyspieszoną kwalifikację wstępną, która jest nadal opcjonalna, oferuje 19 państw członkowskich i Norwegia (zob. tabela 2). Tabela 2 Przyspieszona kwalifikacja wstępna w państwach członkowskich i Norwegii Państwa członkowskie oferujące przyspieszoną kwalifikację wstępną Państwa członkowskie, które nie oferują przyspieszonej kwalifikacji wstępnej Bułgaria, Belgia, Republika Czeska, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Niemcy, Węgry, Włochy, Litwa, Luksemburg, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania, Szwecja i Norwegia Austria, Cypr, Grecja, Irlandia, Łotwa, Malta, Niderlandy, Zjednoczone Królestwo Zgodnie z dyrektywą państwo członkowskie może zezwolić kierowcy na prowadzenie pojazdu na terytorium danego państwa przed uzyskaniem ŚKZ. 2.3.2. Obowiązkowe szkolenie okresowe Od państw członkowskich oczekuje się stworzenia systemu okresowych szkoleń polegających na obowiązkowym uczestnictwie w kursie, poświadczonym ŚKZ. 2.3.3. Organizacja szkolenia Szkolenia są zazwyczaj organizowane przez szkoły nauki jazdy, ale mogą je prowadzić również organizacje niezarobkowe, szkoły zawodowe, zawodowe szkoły policealne, szkoły wyższe 14 lub średnie 15. W niektórych państwach członkowskich 16 szkolenie jest częściowo finansowane przez sektor publiczny. 11 12 13 14 15 Cypr, Republika Czeska, Luksemburg, Polska. Litwa. Słowenia. Sytuacja taka ma miejsce np. w Bułgarii. Sytuacja taka ma miejsce w Szwecji. PL 7 PL

2.3.4. Zatwierdzanie ośrodków szkoleniowych Zgodnie z sekcją 5 załącznika I ośrodki szkoleniowe biorące udział we wstępnej kwalifikacji i okresowym szkoleniu muszą zostać zatwierdzone przez właściwe organy państw członkowskich. Zatwierdzenie można wydać wyłącznie na pisemny wniosek. Do wniosku załącza się dokumenty obejmujące program i metody nauczania, kwalifikacje instruktorów, informacje dotyczące pomieszczeń, w których odbywają się kursy oraz używanej floty pojazdów i liczby uczestników. Właściwy organ zobowiązany jest wydać zatwierdzenie na piśmie, z zastrzeżeniem, że szkolenie jest prowadzone zgodnie z dokumentacją załączoną do wniosku. Właściwy organ jest upoważniony do wyznaczenia uprawnionych osób do obecności na szkoleniu. 2.4. Prawa nabyte artykuł 4 Dyrektywa zwalnia z wymogu uzyskania kwalifikacji wstępnej kierowców, którzy posiadają prawo jazdy kategorii D wydane przed wrześniem 2008 r. oraz kierowców posiadających prawo jazdy kategorii C wydane przed wrześniem 2009 r. Organy egzekwowania prawa nie zgłosiły żadnych poważnych problemów z uznawaniem praw nabytych kierowców będących obywatelami państw członkowskich i kierowców będących obywatelami państw trzecich. Krajowe administracje przekazały informacje do systemu egzekwowania prawa, wprowadzając do obiegu dyrektywę i przepisy transponujące ją do prawa krajowego, organizując doraźne szkolenia i spotkania z funkcjonariuszami policji, rozsyłając pisma i akty administracyjne, publikując poradniki w internecie itd. W niektórych państwach członkowskich przepisy poddano konsultacji społecznej, a jednym z organów konsultacyjnych w procesie wysłuchania publicznego była policja 17. Ponadto wydawaniem ŚKZ w Rumunii i Norwegii zajmują się organy egzekwowania prawa. Organy egzekwowania prawa mogą korzystać z wielu środków, aby sprawdzić prawa nabyte kierowców będących obywatelami państw członkowskich i kierowców będących obywatelami państw trzecich, przede wszystkim sprawdzając datę wydania prawa jazdy lub jego autentyczność. Mogą również kontaktować się z organem wydającym lub, w miarę potrzeb, sprawdzić bazę danych zawierającą informacje dotyczące wstępnej kwalifikacji i szkolenia okresowego. Zdaniem państw członkowskich ten aspekt dyrektywy nie stwarza żadnych poważnych problemów. Trudności pojawiają się jednak w przypadku wznowionych praw jazdy, które nie zawierają daty wydania po raz pierwszy. Brakuje też pewności w kwestii sposobu egzekwowania przepisów, ponieważ różne państwa członkowskie i Norwegia znajdują się na różnych etapach stosowania dyrektywy. Sytuacja ta dotyczy zaledwie kilku kierowców i 16 17 Z wyjątkiem Luksemburga, w którym szkolenie wstępne jest finansowane przez sektor publiczny, w różnych państwach członkowskich pewną formę finansowania szkoleń zapewniają krajowe agencje pośrednictwa pracy. Sytuacja taka miała miejsce na Malcie i w Norwegii. PL 8 PL

łatwo się ją rozwiązuje w drodze bezpośredniej wymiany informacji między organami krajowymi. 2.5. Wstępna kwalifikacja artykuł 5 W dyrektywie ustanawia się minimalny wiek dla kierowców mogących prowadzić pojazdy przeznaczone do przewozu rzeczy lub osób na podstawie różnych kryteriów, takich jak kategoria prawa jazdy, czas trwania szkolenia mającego na celu uzyskanie wstępnej kwalifikacji oraz odległość do przejechania. Tabela 3 Skrócony wykaz wymogów dotyczących kwalifikacji wstępnej dla nowych kierowców (art. 5) Pojazd Wymóg dotyczący prawa jazdy Wymóg dotyczący ŚKZ Wiek Przewóz rzeczy C C+E Kwalifikacja zwykła 18 C1 C1+E Kwalifikacja przyspieszona 18 C C+E Kwalifikacja przyspieszona 21 Przewóz osób D D+E w ramach regularnych usług, w przypadku gdy trasa nie przekracza 50 kilometrów Kwalifikacja zwykła Kwalifikacja przyspieszona 18 Na terytorium danego państwa 21 D D+E Kwalifikacja zwykła 21 20 na terytorium danego państwa. Wiek można obniżyć do 18 lat, w przypadku gdy kierowca prowadzi takie pojazdy bez pasażerów. Kwalifikacja przyspieszona 23 D1 D1+E Kwalifikacja zwykła 18 Na terytorium danego państwa Kwalifikacja przyspieszona 21 PL 9 PL

Uzyskanie kwalifikacji wstępnej nie wiąże się z obowiązkiem uprzedniego posiadania odpowiedniego prawa jazdy. W związku z powyższym w 13 państwach członkowskich oraz w Norwegii 18 wstępną kwalifikację można łączyć ze szkoleniem mającym na celu otrzymanie prawa jazdy (zob. tabela 4). Tabela 4 Połączenie szkolenia na prawo jazdy kategorii C lub D z kwalifikacją wstępną w państwach członkowskich i Norwegii Państwa członkowskie, które łączą szkolenie na prawo jazdy kategorii C lub D z kwalifikacją wstępną Państwa członkowskie, które nie łączą szkolenia na prawo jazdy kategorii C lub D z kwalifikacją wstępną Austria, Belgia, Dania, Estonia, Niemcy, Grecja, Irlandia, Łotwa, Litwa, Malta, Niderlandy (częściowo), Norwegia, Szwecja, Zjednoczone Królestwo Bułgaria, Republika Czeska, Finlandia, Francja, Węgry, Włochy, Luksemburg, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Hiszpania Niektóre państwa członkowskie łączące szkolenie na prawo jazdy z kwalifikacją wstępną zdecydowały się połączyć szkolenie na prawo jazdy kategorii C i D zarówno z kwalifikacją wstępną, jak i przyspieszoną kwalifikacją wstępną, natomiast inne wymagają od kandydatów na kierowców, aby przed przystąpieniem do programu kwalifikacji wstępnej dokonali określonych postępów w programie mającym na celu otrzymanie prawa jazdy. Jeśli chodzi o wydawanie ŚKZ przed otrzymaniem odpowiedniego prawa jazdy, to większość państw członkowskich nie dopuszcza takiej możliwości. Belgia zgadza się jednak na taką opcję w przypadku połączenia szkoleń, Austria wymaga jedynie uprzedniego zdania testu, natomiast Litwa wymaga, aby kierowca posiadał jedynie prawo jazdy kategorii B. Chociaż zasadniczo Norwegia wymaga posiadania prawa jazdy przed wydaniem ŚKZ, to zwalnia z tego wymogu kierowców będących w trakcie przyuczenia do zawodu lub praktyk zawodowych. 2.6. ŚKZ poświadczające wstępną kwalifikację artykuł 6 Państwa członkowskie wydają ŚKZ kierowcom, którzy odbyli szkolenie i zdali test lub zdali test z teorii i egzamin praktyczny, zależnie od wybranej opcji. Jeżeli państwo członkowskie wybrało opcję polegającą na kursie i teście lub przyspieszonej kwalifikacji wstępnej, szkolenie obejmuje tematy wymienione w sekcji 1 załącznika I do dyrektywy. Na zakończenie szkolenia odbywa się test pisemny lub ustny. 18 Norwegia wymaga od kandydatów na kierowców, aby przed przystąpieniem do programu kwalifikacji wstępnej, dokonali określonych postępów w programie mającym na celu otrzymanie prawa jazdy. PL 10 PL

Jeżeli państwo członkowskie zdecydowało się tylko na testy, kierowcy muszą zdać test z teorii i egzamin praktyczny zgodnie z opisem zawartym w pkt 2.2 załącznika I. Państwa członkowskie nie zgłosiły żadnych problemów z wdrażaniem przepisów tego artykułu. 2.7. Szkolenie okresowe artykuł 7 Szkolenie okresowe powinno umożliwiać kierowcom uaktualnienie wiedzy mającej szczególne znaczenie w wykonywanej przez nich pracy. Ma na celu rozszerzenie i skorygowanie niektórych tematów określonych w sekcji 1 załącznika I. Czas trwania szkolenia okresowego wynosi 35 godzin w ciągu pięciu lat, w cyklach trwających przynajmniej siedem godzin, jak określono w sekcji 4 załącznika I. Większość państw członkowskich zezwala kierowcom na odbycie pojedynczych sesji siedmiogodzinnych. Określają one jednak szczególne wymogi, przede wszystkim w odniesieniu do okresu, w jakim należy ukończyć 35-godzinne szkolenie. W niektórych państwach członkowskich okres ten może wynosić 12, 6 miesięcy lub 3 miesiące, a nawet tydzień 19. Inne państwa członkowskie określiły również liczbę 7- godzinnych sesji, na które podzielone jest szkolenie: np. dwie sesje szkoleniowe po 7 godzin, dwa oddzielne moduły składające się z 3 dni szkolenia po 7 godzin i 2 dni szkolenia po 7 godzin, z 5 kolejnych dni lub dwóch sesji o czasie trwania wynoszącym odpowiednio 3 i 2 dni 20 itd. 2.8. ŚKZ poświadczające szkolenie okresowe artykuł 8 Państwa członkowskie wydają ŚKZ kierowcom, którzy ukończyli szkolenie okresowe. Nowi kierowcy muszą poddać się szkoleniu okresowemu w ciągu pięciu lat od otrzymania ŚKZ poświadczającego wstępną kwalifikację, natomiast kierowcy posiadający prawa nabyte zgodnie z harmonogramem ustalonym przez ich państwa członkowskie. Dyrektywa zwalnia z wymogu uzyskania kwalifikacji wstępnej kierowców, którzy posiadają prawo jazdy kategorii D wydane przed wrześniem 2008 r. oraz kierowców posiadających prawo jazdy kategorii C wydane przed wrześniem 2009 r. Dla kierowców z takimi prawami nabytymi państwa członkowskie przyjęły krajowe harmonogramy ukończenia pierwszego kursu szkolenia okresowego w terminie do 2015 r. (kierowcy z prawem jazdy kategorii D) oraz do 2016 r. (kierowcy z prawem jazdy kategorii C). Uzgodniono sprawę wzajemnego uznawania okresów przejściowych, zgodnie z decyzją państw członkowskich 21. W związku z tym żadne państwo członkowskie nie może karać kierowców za nieukończenie szkolenia okresowego do 2015 r. (pojazdy kategorii D) i 2016 r. (pojazdy kategorii C). 19 20 21 Odpowiednio, w Danii, Norwegii, Francji i na Łotwie. Odpowiednio, Luksemburg, Rumunia i Francja. Porozumienie wypracowano na posiedzeniu Komitetu dnia 27 maja 2009 r. Po posiedzeniu służby Komisji przesłały notę do wiadomości wszystkich członków Komitetu. PL 11 PL

Państwa członkowskie wybrały różne kryteria ustalania krajowych harmonogramów szkoleń okresowych dla kierowców posiadających prawa nabyte. Za ich podstawę można przyjąć na przykład datę wydania prawa jazdy, datę urodzenia kierowcy, datę wygaśnięcia ważności prawa jazdy, wiek kierowcy lub numer prawa jazdy. Krajowe harmonogramy podano w załączniku. 2.9. Miejsce szkolenia artykuł 9 Kierowcy będący obywatelami państw członkowskich UE muszą uzyskać kwalifikację wstępną w państwie członkowskim będącym miejscem ich normalnego zamieszkania, natomiast kierowcy będący obywatelami państw trzecich muszą uzyskać kwalifikację w państwie członkowskim, w którym znajduje się przedsiębiorstwo lub w państwie członkowskim, które wydało im pozwolenie na pracę. Kierowcy muszą odbyć szkolenie okresowe w państwie członkowskim będącym miejscem ich normalnego zamieszkania lub w państwie członkowskim, w którym pracują. Jeśli chodzi o uznawanie odbytego szkolenia w przypadku kierowców zmieniających państwo zamieszkania lub państwo, w którym pracują, większość państw członkowskich wymaga świadectwa lub dowodu potwierdzającego fakt odbycia szkolenia 22. Państwa członkowskie nie zgłosiły żadnych problemów z wdrażaniem przepisów tego artykułu. W niektórych odosobnionych przypadkach nie zawsze jednak uznają częściowo odbyte szkolenie w innym państwie członkowskim, uznając jedynie szkolenie ukończone na ich terytorium. 2.10. Kod wspólnotowy artykuł 10 Właściwe organy wpisują w prawie jazdy lub na oddzielnej karcie kwalifikacji kierowcy kod 95, który potwierdza spełnienie wymogów w zakresie szkolenia. Trzynaście państw członkowskich postanowiło wpisywać kod na karcie kwalifikacji kierowcy, natomiast 12 państw członkowskich wpisuje go w prawie jazdy. W Finlandii dopuszcza się obie opcje, natomiast w Luksemburgu zaznacza się kod w prawie jazdy i na karcie wyłącznie w przypadku kierowców niebędących rezydentami. Norwegia wpisuje kod 95 na świadectwie kwalifikacji zawodowych. W przyszłości kod będzie wpisywany również w prawie jazdy (tabela 5). 22 Minister transportu w Luksemburgu podejmuje decyzje w poszczególnych przypadkach, uwzględniając wcześniej opinię odpowiedzialnej za ten obszar komisji w ministerstwie zrównoważonego rozwoju i infrastruktury. Na Malcie organy dokonują sprawdzenia i wymieniają dane z właściwym organem państwa członkowskiego, z którego pochodzi kierowca. PL 12 PL

Tabela 5 Kod 95 Państwa członkowskie, które wpisują kod 95 w prawie jazdy Austria, Belgia, Niemcy, Grecja, Włochy, Łotwa, Litwa, Luksemburg, Malta, Niderlandy, Polska, Słowenia Państwa członkowskie, które wpisują kod 95 na karcie kwalifikacji kierowcy Bułgaria, Cypr, Republika Czeska, Dania, Estonia, Francja, Węgry, Irlandia, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Hiszpania, Szwecja, Zjednoczone Królestwo Finlandia Luksemburg Norwegia Obie opcje są dopuszczalne Kod zaznacza się w prawie jazdy. Na karcie wpisuje się go wyłącznie w przypadku kierowców niebędących rezydentami. Kod 95 wpisuje się na świadectwie kwalifikacji zawodowych. W przyszłości będzie wpisywany również w prawie jazdy 2.11. Minimalne wymogi w zakresie kwalifikacji i wyszkolenia załącznik I Jak podano powyżej (pkt 2.3), sekcja 1 załącznika I zawiera wykaz tematów, które państwa członkowskie muszą uwzględnić przy ustanawianiu wstępnej kwalifikacji kierowcy i szkolenia okresowego dla kierowców. Zgodnie z sekcją 2, dotyczącą obowiązkowej kwalifikacji wstępnej na mocy art. 3 ust. 1 lit. a), każdy kształcący się kierowca musi odbyć przynajmniej 20 godzin indywidualnej jazdy z instruktorem. Od kierowców zajmujących się przewozem rzeczy, którzy rozszerzają lub zmieniają działalność z zamiarem przewozu osób lub vice versa, posiadających ŚKZ, wymaga się jedynie powtórzenia elementów właściwych dla nowej kwalifikacji i 5 godzin jazdy. W przypadku przyspieszonej kwalifikacji wstępnej kształcący się kierowca musi odbyć odpowiednio 10 godzin i 2½ godziny jazdy. Zgodnie z sekcją 2 (pkt 2.1) załącznika I, każdy kierowca, przez maksymalnie 8 z 20 godzin jazdy, może kierować pojazdem po szczególnym terenie lub na wysokiej klasy symulatorze. W przypadku przyspieszonej kwalifikacji wstępnej kształcący się kierowca może kierować pojazdem po szczególnym terenie lub na wysokiej klasy symulatorze przez maksymalnie 4 z 10 wymaganych godzin jazdy. W większości państw członkowskich kształcący się kierowcy nie muszą kierować pojazdem po szczególnym terenie lub na wysokiej klasy symulatorze. Niektóre państwa członkowskie uwzględniają jednak taką opcję. Pokrótce można powiedzieć, że państwa członkowskie nie miały żadnych poważnych problemów ze stosowaniem przepisów załącznika I. Austria i Słowenia zgłosiły pewne PL 13 PL

kwestie dotyczące konieczności szkolenia praktycznego czy wystarczającego zakresu zajęć teoretycznych. Ponadto warto zwrócić uwagę na fakt, iż zdaniem Belgii załącznik I jest bardziej ukierunkowany na kierowców pojazdów w transporcie międzynarodowym, a nie na kierowców jeżdżących na krótkie dystanse. 3. WNIOSKI I ZALECENIA 3.1. Ogólna ocena stosowania dyrektywy 2003/59/WE Przyjmując dyrektywę 2003/59/WE, prawodawca wniósł wkład w zapewnienie jednakowego poziomu szkolenia zawodowych kierowców w Unii Europejskiej, mającego na celu ogólne zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Ustalenia z oceny wskazują na kilka różnic w stosowaniu dyrektywy 2003/59/WE przez poszczególne państwa członkowskie. Po pierwsze dyrektywa daje państwom członkowskim wybór w kwestii kwalifikacji wstępnej, która może mieć formę kursu i testu lub tylko testu. Różna może też być struktura szkolenia okresowego, gdyż w niektórych państwach członkowskich musi ono się odbyć w ramach jednego kursu, natomiast w innych 35 godzin szkolenia można rozłożyć na kilka lat. Po drugie nie zostały znormalizowane programy szkoleń i metody nauczania: kursy w poszczególnych państwach członkowskich różnią się pod względem treści, tak samo jak różne są sposoby prowadzenia szkoleń, np. w niektórych państwach członkowskich dopuszcza się stosowanie modułów z wykorzystaniem komputera w połączeniu z nauczaniem tradycyjnym. Ponadto w poszczególnych państwach członkowskich obowiązują różne wymogi w odniesieniu do instruktorów i miejsc prowadzenia kursów. I wreszcie, liczba kierowców w grupie zajęciowej, flota pojazdów oraz dostępność wysokiej klasy symulatora uzależnione są od konkretnego ośrodka egzaminacyjnego. Krajowe systemy szkoleń, które muszą spełniać minimalne wymogi załącznika I dotyczące tematów nauczania i struktury testów, zapewniają jednak równoważne systemy kwalifikacji, skutecznie gwarantując wymagane kwalifikacje. Do dostosowania szkoleń do celów określonych w dyrektywie znacznie przyczyniają się również organy krajowe, monitorując ośrodki szkoleniowe. 3.2. Podstawowe aspekty wymagające poprawy i zalecenia Analizując ustalenia dotyczące stosowania dyrektywy, można stwierdzić, że zachodzi konieczność udoskonalenia kilku konkretnych aspektów. Jeśli chodzi o wyłączenia wymienione w art. 2 dyrektywy, fakt stosowania różnych wyłączeń przez kilka państw członkowskich może skutkować problemami dla wewnątrzunijnego ruchu transgranicznego. Chociaż Komisji nieznane są do tej pory takie przypadki, to ogólnie zaleca się zawodowym kierowcom i przedsiębiorstwom znajomość różnic w stosowaniu art. 2 dyrektywy przez państwa członkowskie. PL 14 PL

W związku z tym w perspektywie średnioterminowej może zajść konieczność wydania przez Komisję pewnych wytycznych, mających na celu wyjaśnienie zakresu wyłączeń stosowanych na mocy art. 2. Jeśli chodzi o różnice w harmonogramach szkoleń okresowych pomiędzy poszczególnymi państwami, to wymiana krajowych harmonogramów powinna pomóc przezwyciężyć problemy, z którymi mogą się borykać organy egzekwujące prawo przy sprawdzaniu zagranicznych kierowców. Można to zrealizować w ramach Komitetu utworzonego na mocy art. 12. Z uwagi na fakt, że dyrektywa nie obejmuje swym zakresem danego zagadnienia, zasadnicze znaczenie ma utrzymanie ścisłej współpracy państw członkowskich, zwłaszcza w ramach Komitetu ds. Szkolenia Kierowców Zawodowych. W związku z powyższym, aby ułatwić współpracę państw członkowskich, Komisja sporządziła wykaz istniejących krajowych punktów kontaktowych. Podsumowując, wydaje się, że w przyszłości aktywne zaangażowanie partnerów społecznych poprzez prowadzenie z nimi regularnych konsultacji byłoby rzeczą pożyteczną. PL 15 PL

Załącznik Krajowe harmonogramy wdrażania szkoleń okresowych dla kierowców posiadających prawa nabyte (terminy uczestnictwa w pierwszym kursie) Austria Belgia Bułgaria Kat. D: 10.9.2013 r. Kat. C: 10.9.2014 r. Kat. D: 10.9.2015 r. Kat. C: 10.9.2016 r. Prawo jazdy kat. D wydane: przed 31.12 1970 r.: 31.12.2009 r. od 1.1.1971 r. do 31.12.1980 r.: 31.12.2010 r. od 1.1.1981 r. do 31.12.1990 r.: 31.12. 2011 r. od 1.1.1991 r. do 31.12.2000 r.: 31.12. 2012 r. od 1.1.2001 r. do 10.9.2008 r.: 10.9.2013 r. Prawo jazdy kat. C wydane: przed 31.12.1970 r.: 31.12.2010 r. od 1.1.1971 r. do 31.12.1980 r.: 31.12.2011 r. od 1.1.1981 r. do 31.12.1990 r.: 31.12.2012 r. od 1.1.1991 r. do 31.12. 2000 r.: 31.12.2013 r. od 1.1.2001 r. do 10.9.2009 r.: 10.9.2014 r. Cypr Wszyscy: 26.1.2012 r. Republika Czeska Wszyscy: 1.8.2011 r. Dania Kat. D: Dzień urodzenia Terminy 1, 2 lub 3 30.6.2009 r. 4, 5 lub 6 31.12. 2009 r. 7, 8 lub 9 30.6.2010 r. 10, 11 lub 12 31.12.2010 r. 13, 14 lub 15 30.6.2011 r. 16, 17 lub 18 31.12.2011 r. 19, 20 lub 21 30.6.2012 r. 22, 23 lub 24 31.12.2012 r. 25, 26 lub 27 30.6.2013 r. 28, 29, 30 lub 31 31.12.2013 r. Kat. C: Dzień urodzenia Terminy 1, 2 lub 3 30.6.2010 r. 4, 5 lub 6 31.12.2010 r. 7, 8 lub 9 30.6.2011 r. 10, 11 lub 12 31.12.2011 r. 13, 14 lub 15 30.6.2012 r. 16, 17 lub 18 31.12.2012 r. 19, 20 lub 21 30.6.2013 r. 22, 23 lub 24 31.12.2013 r. 25, 26 lub 27 30.6.2014 r. 28, 29, 30 lub 31 31.12.2014 r. Estonia Wszyscy: 1.9.2011 r. PL 16 PL

Finlandia Francja Niemcy Grecja Węgry Irlandia Włochy Łotwa Litwa Luksemburg Malta Niderlandy Kat. D: 10.9.2013 r. Kat. C: 10.9.2014 r. Kat. D: 10.9.2011 r. Kat. C: 10.9.2012 r. Kat. D: 10.9.2015 r. Kat. C: 10.9.2016 r. Kat. D: 10.9.2013 r. Kat. C: 10.9.2014 r. Kat. D: 10.9.2013 r. Kat. C: 10.9.2014 r. Kat. D: 10.9.2009 r. Kat. C: 10.9.2010 r. Kat. D: 10.9.2013 r. Kat. C: 10.9.2014 r. Kat. D: 10.9.2013 r. Kat. C: 10.9.2014 r. Kat. D: 10.9.2013 r. Kat. C: 10.9.2014 r. Kat. D: 10.9.2015 r. Kat. C: 10.9.2016 r. Kat. D: 9.9.2013 r. Kat. C: 9.9.2014 r. Kat. D: 10.9.2015 r. Kat. C: 10.9.2016 r. Polska Wszyscy: 12.9.2014 r. Portugalia Kat. D: Kierowcy będący obecnie w wieku: 30 lat: do 10.9.2011 r. od 31 do 40 lat: do 10.9.2012 r. od 41 do 50 lat: do 10.9.2013 r. powyżej 50 lat: do 10.9.2015 r. Kat. C: Rumunia Słowenia Kierowcy będący obecnie w wieku: 30 lat: do 10.9.2012 r. od 31 do 40 lat: do 10.9.2013 r. od 41 do 50 lat: do 10.9.2014 r. powyżej 50 lat: do 10.9.2016 r. System funkcjonuje od 2003 r. Kat. D: 1.10.2008 r. Kat. C: 1.10.2009 r. Słowacja Kat. D: 10.9.2013 r. Kat. C: 10.9.2014 r. PL 17 PL

Hiszpania a) Prawo jazdy kat. D, którego numer kończy się cyframi: 1 lub 2: 10.9.2011 r. 3 lub 4: 10.9.2012 r. 5 lub 6: 10.9.2013 r. 7 lub 8: 10.9.2014 r. 9 lub 0: 10.9.2015 r. b) Prawo jazdy kat. C, którego numer kończy się cyframi: 1 lub 2: 10.9.2012 r. 3 lub 4: 10.9.2013 r. 5 lub 6: 10.9.2014 r. 7 lub 8: 10.9.2015 r. 9 lub 0: 10.9.2016 r. Szwecja Zjednoczone Królestwo Norwegia Kat. D: 10.9.2015 r. Kat. C: 10.9. 2016 r. Kat. D: 9.9.2013 r. Kat. C: 9.9.2014 r. Prawo jazdy kat. D, którego data ważności wygasa między 10.9.2011 r. a 10.9.2015 r.: data wygaśnięcia ważności prawa jazdy. Prawo jazdy kat. D, którego data ważności wygasa w: 2008 r.: 2011 r. 2009 r.: 2012 r. 2010 r.: 2013 r. 2011 r.: 10.9.2011 r. okresie od 11.9. 2015 r.: 2015 r. 2016 r.: 2014 r. 2017 r.: 2015 r. 2018 r.: 2014 r. Prawo jazdy kat. C, którego ważność wygasa między 10.9.2012 r. a 10.9.2016 r.: data wygaśnięcia ważności prawa jazdy. Prawo jazdy kat. C, którego ważność wygasa w: 2009 r.: 2012 r. 2010 r.: 2013 r. 2011 r.: 2014 r. okresie przed 10.9.2012 r.: 2012 r. okresie od 11.9.2016 r.: 2016 r. 2017 r.: 2015 r. 2018 r.: 2016 r. PL 18 PL