EkoTechProdukt Newsletter Wydanie 5, czerwiec 2010 r. Szanowni Czytelnicy, w tym wydaniu: cele projektu badawczego EkoTechProdukt wpływ warunków meteorologicznych na działanie preparatów mikrobiologicznych demonstracja środków ekologicznych Zespółredakcyjny Innowacyjne technologie dla zdrowia człowieka W ostatnich latach w Polsce i na świecie coraz częściej podejmowane sąaktywne działania związane ze strategią zrównoważonego rozwoju rolnictwa. Ich celem jest uzyskiwanie wysokiej jakości plonów i zdrowej żywności, przy zachowaniu równowagi biologicznej ekosystemów. Skupiająsięone na zapewnieniu optymalnego zaopatrzenia roślin w składniki pokarmowe oraz utrzymaniu należytej żyzności gleby. Efekty takie uzyskuje sięm.in. poprzez stosowanie ekologicznych środków produkcji roślin, będących coraz bardziej powszechną alternatywą dla stosowanych dotychczas środków. Przykładem takich działań jest innowacyjny projekt realizowany przez Instytut Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pieniążka w Skierniewicach: Opracowanie innowacyjnych produktów i technologii dla ekologicznej uprawy roślin sadowniczych, który otrzymałdofinansowanie w ramach Poddziałania 1.3.1 POIG Projekty rozwojowe, na mocy umowy podpisanej z Ośrodkiem Przetwarzania Informacji (OPI). Jednym z celów projektu jest rozwój przyjaznych dla środowiska naturalnego i zdrowia człowieka innowacyjnych technologii, biopreparatów i środków ochrony roślin do produkcji ekologicznej. Opracowanie technologii uprawy roślin, z wykorzystaniem m.in. mikroorganizmów glebowych (bakterie i grzyby mikoryzowe), biopreparatów doglebowych i dolistnych oraz substancji ochronnych, przyczyni si ę do ochrony środowiska naturalnego. Dzięki ich zastosowaniu znacznemu ograniczeniu ulegnie stosowanie syntetycznych środków produkcji, np. nawozów oraz pestycydów. Wyniki projektu mogąznaleźćzastosowanie w uprawie wielu gatunków roślin sadowniczych, warzywnych i ozdobnych. Bardzo ważnym aspektem będzie ocena wpływu spożywanych owoców (uzyskanych w ramach projektu), na kondycjęzdrowotnąkonsumentów. Realizacja projektu przebiega w 4 w pełni zintegrowanych blokach tematycznych: Blok 1: utworzenie SYMBIO BANK-u (kolekcji symbiotycznych mikroorganizmów) i opracowanie innowacyjnych biopreparatów wzbogaconych mikrobiologicznie; Blok 2: badanie efektywności działania innowacyjnych biopreparatów; Blok 3: opracowanie technik aplikacji biopreparatów; Blok 4: upowszechnianie i wdrażanie opracowanych technologii. Projekt realizowany jest przez konsorcjum dwóch partnerów: Instytutu Sadownictwa i Kwiaciarstwa im. Szczepana Pieniążka w Skierniewicach (ISK) i Uniwersytetu Medycznego w Łodzi (UM). Uczestnicząw nim także podwykonawcy: Instytut Ochrony Roślin (IOR)
2 w Poznaniu, Uniwersytet Warszawski (UW), Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego (SGGW) oraz Politechnika Koszalińska (PK). Zakończenie projektu przewidziane jest na marzec 2014 roku. Obecnie w każdym z bloków realizowane sądziałania, m.in. rozpoczęto doświadczenia in vitro analiz krwi EkoTechProdukt Newsletter wydanie 5 czerwiec 2010 konsumentów owoców ekologicznych i konwencjonalnych (truskawki, wiśni i jabłoni), w celu oceny ich kondycji zdrowotnej. Dr Lidia Sas-Paszt Artykułjest zamieszczony na stronie www.opi.org.pl Warunki meteorologiczne jako jeden z ważnych czynników warunkujących działanie preparatów mikrobiologicznych Pozyskiwanie owoców z sadów ekologicznych jest odpowiedziązapotrzebowania na żywnośćwyprodukowaną bez użycia chemicznych środków produkcji. Również zwiększająca siętroska o środowisko naturalne człowieka przyczynia siędo wprowadzania w sadownictwie metod, które sąprzyjazne dla przyrodniczego otoczenia człowieka. Dotychczasowa każda strategia ochrony roślin sadowniczych zakłada udział chemicznych środków ochrony roślin. Produkcja natomiast w systemie ekologicznym polega głównie na aktywizowaniu mechanizmów samoregulacji przyrody. Preparaty oparte na bazie mikroorganizmów mogą przyczyniaćsiędo tego przez oddziaływania antagonistyczne i konkurencyjne w stosunku do organizmów patogenicznych. W ramach trzeciego zadania badawczego projektu EkoTechProdukt, Instytut Ochrony Roślin PIB kontynuował cykl doświadczeń z wykorzystaniem preparatów opartych na Phytium oligandrum, Trichoderma asperellum i Cryptococcus albidus. Badania obejmują preparaty mikrobiologiczne, które stosowano na plantacjach wiśni, jabłoni oraz truskawek. Zabiegi wykonywane są w formie nalistnych oprysków, w terminach skorelowanych z fazami rozwojowymi konkretnych roślin sadowniczych z uwzględnieniem przebiegu procesu infekcji przez najważniejsze grzyby patogeniczne. W celu poszukiwania możliwości kompleksowej ochrony przed szkodnikami i chorobami w projekcie badawczym uwzględniono również inne środki ochronne oparte na wyciągach roślinnych, oleju parafinowym oraz spinosadzie. Na podstawie badań ubiegłorocznych dopracowano metodykę aplikowania preparatów mikrobiologicznych opartych na Trichoderma asperellum (Trifender WP) i Pythium oligandrum (Polyversum) i Cryptococcus albidus (YieldPlus), które wprowadzano na uprawęjużna początku sezonu wegetacyjnego (z wyjątkiem ostatniego wymienionego produktu). Zdecydowano o ich samodzielnym aplikowaniu nie łącząc ich bezpośrednio z innymi testowanymi produktami. Pozostałe produkty ochronne oparte na wybranych środkach ochrony roślin zawierających spinosad, olej parafinowy, mydło potasowe oraz wyciągi roślinne były wprowadzane na uprawęosobno w odstępie czasowym, co najmniej siedmiu dni, od aplikacji mikroorganizmów. Opóźnienie to wydawało się być uzasadnione możliwością negatywnego wpływu wymienionych preparatów na kolonizacjęprzez pożyteczne mikroorganizmy. W sadach wiśniowym i jabłoniowym wykonano trzy zabiegi ochronne, na plantacji truskawki zrobiono ich dwa. Wyciągi roślinne dostarczane komercyjnie, a uzyskiwane ze skrzypu, pokrywy i piołunu, stosowano w koncentracji 2%. Po wykonanych zabiegach oceniono zdrowotnośćdrzew jabłoniowych (oceniano występowanie mączniaka jabłoni, parcha jabłoni, kwieciaka jabłkowca i zwójkowatych) i wiśniowych pod kątem obecności moniliozy. Nie stwierdzono problemów z pozostałymi agrofagami. Na plantacji truskawki oceniono zdrowotność roślin oraz
EkoTechProdukt Newsletter wydanie 5 czerwiec 2010 3 występowanie zagrożeńze strony szkodników. Oceniano tam równieżwystępowanie entomofauny pożytecznej. Bardzo nietypowy przebieg warunków pogodowych w okresie wiosennym szczególnie podczas wykonywania zabiegów w fazie kwitnienia spowodował trudności z aplikacjąpreparatów. Nasunęły sięrównieżwątpliwości związane z możliwościąspłukiwania przez ulewne deszcze naniesionych mikroorganizmów pożytecznych, jak i zastosowanych wyciągów roślinnych i pozostałych preparatów. W sadzie jabłoniowym po dokonaniu wiosennych ocen, zabiegów i obserwacji zespółbadawczy zaopiniował, że nie należy formułować ostatecznych wniosków. O słabszej skuteczności zabiegów mikrobiologicznych zdecydowały warunki meteorologiczne (silne opady oraz niskie temperatury, zarówno w czasie dnia, jak i w nocy). Zdecydowano, że istnieje koniecznośćzwiększenia częstotliwości oprysków mikrobiologicznych oraz zabiegów z wyciągami roślinnymi, mając na uwadze, iż w roku bieżącym zanotowano wczesne występowanie parcha jabłoni. W roku bieżącym, w sadzie wiśniowym stwierdzono bardzo wysoki stopieńporażenia moniliozą. Podobnie jak w przypadku jabłoni zaważyły tutaj warunki meteorologiczne. Preparaty mikrobiologiczne nie były w stanie zabezpieczyć plantacji przed tą chorobą, Zważywszy, iżtrichoderma asperellum wymaga dla swojego rozwoju temperatury w przedziale 8-35 0 C, podczas gdy w nocy temperatury osiągały niższe wartości. Na plantacji notowano nawet najwyższy stopień porażenia moniliozą sięgający do 100%. Przy panujących wyjątkowo niskich temperaturach powietrza, samodzielne opryski mikrobiologiczne nie były w stanie ochronićdrzew przed brunatną zgnilizną drzew pestkowych. Jednocześnie nie obserwowano występowania na drzewach przędziorków, mszyc ani owadów pożytecznych. Powyższe wnioski nasuwają przypuszczenie, że w skrajnych warunkach pogodowych należy zastosować rozwiązania, które uwzględniają zarówno rozwój patogenów chorobowych, jak i możliwości kolonizacji wprowadzanych mikroorganizmów pożytecznych. W roku bieżącym jedynie stan zdrowotny uprawy truskawki jest bardzo zadawalający. Z owadów szkodliwych stwierdzono pojedyncze osobniki kwieciaka malinowca oraz pojedyncze naliściaki ((Phyllobius spp.) i pluskwiaki, które jednak nie stanowiły problemu. Nie obserwowano przędziorków. Nie stwierdzono również niepokojących objawów porażenia chorobami. Spośród entomofauny pożytecznej zanotowano liczne gatunki biedronkowatych oraz owady spośród kusakowatych (Staphylinidae) i omomiłkowatych (Cantaridae) żywiących się mszycami. Stwierdzono równieżwysoką różnorodność pająków. Efektywność testowanych preparatów mikrobiologicznych jest zadawalająca, aczkolwiek niepokojącym faktem jest niepowtarzalność wyników uzależniona od nieprzewidywalnych warunków meteorologicznych. Po niecałych 2 sezonach wegetacyjnych o skrajnie różnych warunkach meteorologicznych należy bardzo ostrożnie formułować wnioski. W pierwszym sezonie wegetacyjnym obserwowano, bowiem wyraźnie pozytywny efekt zastosowania wybranych preparatów ekologicznych. Obecnie wydaje się, że przy dużym nasileniu porażenia i silnej presji infekcyjnej należy zweryfikowaćpoglądy związane z częstotliwościązabiegów. Niestety kreująone większe koszty nakładów środków finansowych oraz pracy fizycznej. Dr Jolanta Kowalska, dr Dorota Remlein-Starosta, dr Dariusz Drożdżyński Instytut Ochrony Roślin PIB w Poznaniu
4 EkoTechProdukt Newsletter wydanie 5 czerwiec 2010 Demonstracja ekologicznych środków W dniach 11 maja i 2 czerwca 2010 r. odbyłsię w sadzie ekologicznym w Dąbrowicach pokaz środków ekologicznych biologicznie czynnych używanych do nawożenia roślin w ramach dwóch z dziesięciu pakietów badawczych - 4 i 5 o treści Rozwój ekologicznych metod produkcji szkółkarskiej i produkcji owoców z zastosowaniem ekologicznych środków produkcji. Drugą demonstrację środków ekologicznych zorganizowano na początku czerwca w czasie Otwartych Drzwi i była ona połączona z panelem dyskusyjnym prowadzonym na tematy związane z zasadami uprawy ekologicznej roślin sadowniczych przy wykorzystaniu biopreparatów pokazanych na wystawie. Prof. dr hab. Zygmund S. Grzyb W demonstracji zorganizowanej na początku okresu wegetacji roślin, udziałwzięło 28 osób. Wśród nich byli szkółkarze i przedstawiciele większości działów naukowych ISK. Obiektem badawczym gdzie wcześniej stosowano zabiegi były jabłonie odmiany Topaz i Ariwa będące w stadium kwitnienia oraz wiśnie odmiany Debreceni Botermo i Sabina a także plantacja truskawki z odmianami Honeoye i Elsanta oraz szkółka okulantów wyżej wymienionych odmian drzew owocowych. Kalendarium najbliższych wydarzeń 12th International Workshop on Fire Blight Warszawa,16-20 sierpnia 2010 Wizyta uczestników konferencji w Pracowni Rizosfery ISK w dniu 18 sierpnia w celu zapoznania sięz projektem EkoTechProdukt. XIX Krajowa Wystawa Rolnicza - Dożynki Jasnogórskie 2009 Częstochowa, 4-5 września 2010 r Seminarium Warsztaty ekologiczne Doświadczalny Sad Ekologiczny w Nowym Dworze 08 września 2010 r. Szlakiem Unijnych Projektów 21 i 28 sierpnia 2010 r. Wycieczka organizowana pod patronatem Urzędu Marszałkowskiego Województwa Łódzkiego w ramach promocji projektów realizowanych z programów operacyjnych Narodowej Strategii Spójności - popularyzacja projektu EkoTechProdukt. VI Rolniczy Festiwal Nauki 2010 Brwinów, 16 września 2010 r. XXXIII Skierniewickie Święto Kwiatów Owoców i Warzyw - XIII Targi Ogrodniczo-Rolne Skierniewice, 18-19 września 2010 r.
EkoTechProdukt Newsletter wydanie 5 czerwiec 2010 5 XLVI Ogólnopolska Naukowa Konferencja Sadownicza "NAUKA PRAKTYCE". Skierniewice, 29-30 września 2010 r III Ogólnopolska Konferencja Odmianowa Roślin Sadowniczych Grójec, 27 listopada 2010 r. III Festiwal Jabłka Pałac Chojnata, 3 października 2010 r. Kontakt Kierownik projektu: dr Lidia Sas-Paszt, tel.: 046 834 5235, e-mail: Lidia.Sas@insad.pl Koordynator projektu: dr Eligio Malusa, e-mail: malusa@inrete.it Biuro projektu: mgr Agnieszka Pełka, tel. 046 834 53 06, e-mail: Agnieszka.Pelka@insad.pl mgr Barbara Klimczyk, tel. 046 834 53 06, e-mail: Barbara.Klimczyk@insad.pl Działpromocji i upowszechniania projektu: dr Barbara Michalczuk, tel.: 046 832 57 50, e-mail: Barbara.Michalczuk@insad.pl Egzemplarz bezpłatny współfinansowany przez UnięEuropejskąze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnegow ramach Działania 1.3. Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka, Poddziałanie 1.3.1.