Preferencje i zachowania komunikacyjne w podróżach miejskich uczniów gimnazjów w Gdyni opracowanie: mgr Bartosz Orzechowski prof. dr hab. Olgierd Wyszomirski Katedra Rynku Transportowego Uniwersytet Gdański Gdynia 2015
Spis treści Wprowadzenie... 3 Zakres merytoryczny raportu i metodyka badań... 4 Charakterystyka badanej populacji..5 Postulaty przewozowe badanych uczniów gimnazjów 11 Zaspokajanie porzeb przewozowych przez badanych uczniów gimnazjów.. 102 Ocena transportu zbiorowego w Gdyni przez badanych uczniów gimnazjów... 15 Proponowane kierunki zmian w funkcjonowaniu transportu miejskiego przez badanych uczniów gimnazjów 19 Podsumowanie... 21 Spis tabel... 23 Spis rysunków 24 Literatura.25 2 / 25
Wprowadzenie CIVITAS DYN@MO (DYNamic citizens @ctive for sustainable MObility) to europejski projekt realizowany w ramach inicjatywy CIVITAS II PLUS (finansowany z 7-go Programu Ramowego Komisji Europejskiej). Celem projektu jest wdrożenie nowoczesnych rozwiązań w dziedzinie mobilności, oraz wymiana wiedzy i doświadczeń pomiędzy uczestniczącymi w nim miastami, w zakresie m.in.: rozwoju systemów i usług web 2.0, wprowadzenia przyjaznych miastu i mieszkańcom pojazdów elektrycznych, zaangażowania mieszkańców w proces planowania mobilności i poprawy jakości usług. Projekt realizowany jest w 4 dynamicznie rozwijających się europejskich miastach: Akwizgran (Niemcy); Gdynia (Polska); Koprivnica (Chorwacja); Palma de Mallorca (Hiszpania). W celu realizacji założonych zadań każde z miast uczestniczących w projekcie tworzy swoje lokalne konsorcjum. W skład konsorcjum Gdyni wchodzą: Gmina Gdynia (Zarząd Dróg i Zieleni w Gdyni), Politechnika Gdańska, Uniwersytet Gdański (Katedra Rynku Transportowego) oraz Przedsiębiorstwo Komunikacji Trolejbusowej w Gdyni. Jednym z zadań gdyńskiego Konsorcjum jest zagadnienie G.1.3. Strefy piesze i kształtowanie ich dostępności (Pedestrian areas and access management). Cele ogólne przypisane do tego zadania to: zmniejszenie natężenia ruchu drogowego w centrum miasta o 10% i obniżenie uciążliwości związanych z ruchem drogowym i kongestią transportową; 3 / 25
rozwijanie stref pieszych, które zostaną wskazane w gdyńskim planie zrównoważonej mobilności miejskiej; podniesienie atrakcyjności miasta i wzrost zadowolenia jego mieszkańców. Zakres merytoryczny raportu i metodyka badań Dynamiczny rozwój miast oraz zjawisko zaludniania terenów podmiejskich Obszaru Metropolitalnego Gdańsk-Gdynia-Sopot sprawiły, że transport publiczny organizowany przez trójmiejskie jednostki i przedsiębiorstwa stoi przed znaczącym wyzwaniem skomunikowania obszarów objętych siecią komunikacyjną. Świadczone usługi powinny charakteryzować się wysoką jakością, spełniając oczekiwania pasażerów należących do różnych segmentów. Planowanie mobilności na obszarach zurbanizowanych wymaga więc kompleksowego podejścia, respektującego zagadnienia gospodarcze, przestrzenne i społeczne odniesione do różnych kategorii interesariuszy miejskich 1. W niniejszym raporcie dokonano analizy preferencji i zachowań komunikacyjnych w podróżach miejskich uczniów gimnazjów w Gdyni. Wybór tej grupy użytkowników wynika z obligatoryjności podróży w relacji dom miejsce nauki i ważnego znaczenia transportu zbiorowego dla tej grupy podróżnych. Według wyników badań marketingowych Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni z 2013 roku, 82,1% uczniów i studentów mieszkających w tym mieście zawsze lub przeważnie korzysta z komunikacji zbiorowej 2. Uczniowie i studenci stanowili w 2013 roku 8,4% ogółu mieszkańców Gdyni. Niniejsze opracowanie zostało przygotowane na podstawie pracy magisterskiej jednego z autorów, napisanej w Katedrze Rynku Transportowego na Wydziale Ekonomicznym Uniwersytetu Gdańskiego pod kierunkiem drugiego autora. Zakres badań zrealizowanych na potrzeby pracy został uzgodniony zarówno z Zarządem Dróg i Zieleni w Gdyni, jak i Zarządem Komunikacji Miejskiej w Gdyni. Raport zawiera wyniki własnych, pierwotnych badań marketingowych dotyczących preferencji i zachowań komunikacyjnych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014. Scharakteryzowano w nim badaną populację. Przedstawiono postulaty 1 M. Wołek: SUMP (Sustainable Urban Mobility Plan) jako narzędzie kształtowania zrównoważonej mobilności miejskiej. Logistyka 2014 nr 2, s. 389 2 Preferencje i zachowania komunikacyjne mieszkańców Gdyni, Raport z badań marketingowych 2013, http://www.zkmgdynia.pl, [dostęp: 13.04.15]. 4 / 25
przewozowe i sposoby zaspokajania potrzeb przewozowych, z uwzględnieniem roweru jako środka transportu. Następnie dokonano ogólnej oceny oraz oceny poszczególnych elementów oferty przewozowej transportu zbiorowego, organizowanego przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni oraz przez PKP Szybką Kolej Miejską w Trójmieście Sp. z o. o. W końcowej części raportu nakreślono kierunki rozwoju transportu miejskiego, zgodne z oczekiwaniami uczniów gimnazjów oraz podsumowano całość rozważań. Próba badawcza objęła 764 uczniów w wieku 13 do 17 lat uczęszczających w roku szkolnym 2013/2014 do 12 gdyńskich gimnazjów. Badaniem objęto po jednej klasie z każdego rocznika. Jako instrument pomiarowy wykorzystano ustrukturyzowany kwestionariusz, opracowany we własnym zakresie. Zastosowano metodę ankiety audytoryjnej, poddając uczniów badaniu w ich szkołach. Charakterystyka badanej populacji Liczbę uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w Gdyni w poszczególnych latach przedstawiono w Tabeli 1. Dane w tej tabeli wskazują na tendencję spadkową liczby uczniów szkół podstawowych, gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych w latach 2010 2014 pod wpływem ujemnego przyrostu naturalnego. Tabela 1. Liczba uczniów w szkołach w Gdyni w latach 2010-2014 Szkoły 2010/11 2012/13 2013/14 Podstawowe 12 664 12 698 12 612 Gimnazja 7 009 6 627 6 483 Ponadgimnazjalne 12 156 11 147 10 803 Źródło: http://gdansk.stat.gov.pl, dostęp: 21.05.2015 r. 5 / 25
Szkoły, w których przeprowadzono badanie są placówkami publicznymi, z wyjątkiem Gimnazjum Jezuitów, które jest placówką niepubliczną. Rozmieszczenie wymienionych gimnazjów na terenie Gdyni przedstawiono na Rys.1. - symbol wyznaczający miejsce gimnazjum na mapie Rysunek 1 Położenie badanych gimnazjów na obszarze Gdyni Badanie ankietowe mające na celu poznanie segmentu rynku transportu miejskiego, jaki stanowią gdyńscy gimnazjaliści, zostało przeprowadzone w następujących szkołach na terenie Gdyni: 6 / 25
Gimnazjum nr 1 im. Gdyńskich Harcerzy II Rzeczypospolitej Polskiej, Gimnazjum nr 2 im. Leona Kąkola, Gimnazjum nr 4 w Gdyni im. Ks. Kmdr. ppor. Władysława Miegonia, Gimnazjum nr 7, Sportowe Gimnazjum nr 9 im. Józefa Wybickiego, Gimnazjum nr 10, Gimnazjum nr 11 im. Polskich Noblistów, Gimnazjum nr 14 im. Jana Radtkego, Gimnazjum nr 18 im. Franciszka Sokoła, Gimnazjum nr 19 im. Franciszki Cegielskiej, Gimnazjum nr 20, Gimnazjum Jezuitów im św. Stanisława Kostki. Strukturę badanych uczniów gimnazjów ze względu na płeć przedstawiono na Rys. 2. Uczniowie płci męskiej stanowili 55%, uczennice 45%. Struktura płci Mężczyźni Kobiety 45% 55% Rysunek 2. Struktura badanych uczniów gimnazjów w Gdyni wg kryterium płci w roku szkolnym 2013/2014 7 / 25
W Tabeli 2 przedstawiono strukturę zbadanych uczniów ze względu na wiek. Uczniowie urodzeni w latach 1998, 1999 i 2000 stanowili odpowiednio 32, 30 i 36%, łącznie 98%. Badania prowadzone były wiosną roku 2014, stąd większość uczniów uczęszczających do I klasy gimnazjum należała do rocznika 2000, do II klasy do rocznika 1999 i do III klasy do rocznika 1998. Tabela 2. Struktura badanych uczniów gimnazjów w Gdyni wg kryterium wieku w roku szkolnym 2013/2014 Rocznik Liczba respondentów Udział procentowy 1997 10 1,31 1998 245 32,07 1999 232 30,37 2000 275 35, 99 2001 2 0,26 Razem 764 100,00 W Tabeli 3 wymieniono miejscowości, które zadeklarowali ankietowani gimnazjaliści jako miejsce zamieszkania. Zdecydowana większość badanych gimnazjalistów gdyńskich gimnazjów pochodziła z Gdyni (90%). Pozostałe w kolejności miejscowości, w których mieszkali uczniowie to: Kosakowo (4%), Rumia (2%) i Szemud (1%). Nieliczni uczniowie uczęszczający do gdyńskich gimnazjów, pochodzili z takich miejscowości jak: Gdańsk, Gmina Wejherowo, Kartuzy, Luzino, Przodkowo, Puck, Reda, Sopot, Wejherowo i Żukowo. W Tabeli 4 pokazano dzielnice zamieszkania uczniów gimnazjów, którzy zadeklarowali, że mieszkają w Gdyni. Najwięcej uczniów mieszkało na Dąbrowie i w Chwarzno-Wiczlinie, a więc w dzielnicach zdominowanych przez młodą populację. Najmniej uczniów pochodziło z Cisowy i Babich Dołów. 8 / 25
Tabela 3. Miejsce zamieszkania badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Gmina Liczba respondentów Udział procentowy Gdańsk 1 0,13 Gdynia 684 89,53 Gmina Wejherowo 2 0,26 Kartuzy 1 0,13 Kosakowo 28 3,66 Luzino 1 0,13 Przodkowo 4 0,52 Puck 3 0,39 Reda 3 0,39 Rumia 16 2,09 Sopot 2 0,26 Szemud 10 1,31 Wejherowo 2 0,26 Żukowo 7 0,92 Razem 764 100,00. 9 / 25
Tabela 4. Dzielnica zamieszkania badanych uczniów gimnazjów mieszkających w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Dzielnica Gdyni Liczba respondentów Udział procentowy Babie Doły 8 1,2 Chwarzno-Wiczlino 71 10,4 Chylonia 18 2,6 Cisowa 8 1,2 Dąbrowa 92 13,5 Działki Leśne 18 2,6 Grabówek 32 4,7 Karwiny 22 3,2 Leszczynki 28 4,1 Mały Kack 47 6,9 Obłuże 49 7,2 Oksywie 70 10,2 Orłowo 17 2,5 Pogórze 17 2,5 Pustki Cisowskie-Demptowo 12 1,8 Redłowo 26 3,8 Śródmieście 38 5,6 Wielki Kack 41 6,0 Witomino 25 3,7 Wzgórze Św. Maks. 45 6,6 W gospodarstwie domowym 83% uczniów znajdował się przynajmniej jeden samochód osobowy, prywatny lub służbowy. 17% uczniów nie posiadało w swoim gospodarstwie domowym samochodu osobowego. Postulaty przewozowe badanych uczniów gimnazjów 10 / 25
Osoby kształcące się w gdyńskich gimnazjach w roku szkolnym 2013/2014 zostały poddane badaniu ankietowemu w zakresie wymagań dotyczących sposobu zaspokajania potrzeb komunikacyjnych, określanych mianem postulatów przewozowych 3. Na Rys. 3 przedstawiono najistotniejsze postulaty przewozowe, wskazane przez gimnazjalistów w Gdyni. Rysunek 3. Ranking postulatów przewozowych badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Najistotniejszą cechą komunikacji miejskiej według gimnazjalistów była bezpośredniość, wskazało na nią 32% badanych. Postulat częstotliwości, jako drugi co do ważności, został uznany za najważniejszy przez 16 % gimnazjalistów. Dla 11 % badanych cecha prędkości była najważniejsza, zajmując trzecie miejsce w rankingu. Niższe znaczenie przypisano kolejno takim cechom jak: punktualność, niezawodność, koszt i dostępność. Za trzy najmniej ważne postulaty przewozowe gimnazjaliści uznali natomiast w kolejności: informację, rytmiczność i wygodę. 3 Transport miejski. Ekonomika i organizacja, Pod red. O. Wyszomirskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008, s.66. 11 / 25
Zaspokajanie potrzeb przewozowych przez badanych uczniów gimnazjów Ponad 1/3 uczniów (38%) zadeklarowała wykonywanie podróży miejskich przeważnie komunikacją zbiorową, drugie tyle komunikacją zbiorową i samochodem w równym stopniu. 12% uczniów stwierdziło, że podróżuje wyłącznie transportem zbiorowym, a 11%, że przeważnie samochodem osobowym. Tylko 1% uczniów wskazał, że podróżuje zawsze samochodem osobowym. Wśród innych sposobów podróżowania, o udziale poniżej 1%, znalazły się przemieszczenia rowerem (Rys. 4). W jaki sposób realizujesz podróże miejskie? 37,96% 37,96% 11,65% 11,39% 0,92% 0,13% zawsze komunikacją zbiorową przeważnie komunikacją zbiorową w równym stopniu komunikacją zbiorową i samochodem osobowym przeważnie samochodem osobowym zawsze samochodem osobowym Inny Rysunek 4. Sposoby realizacji podróży miejskich przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 W przeciętnym dniu w ciągu tygodnia szkolnego 24% uczniów nie wykonało żadnej podróży. Wśród uczniów podróżujących, 21 % skorzystało z transportu indywidualnego, na który składały się podróże samochodem osobowym, rowerem, motocyklem, skuterem, motorowerem i taksówką. Transportem zbiorowym, obejmującym komunikację autobusową, trolejbusową, tramwajową i kolejową, podróżowało 79% uczniów. 12 / 25
Wśród uczniów gimnazjów podróżujących transportem indywidualnym dominowali korzystający z samochodu osobowego. Ich udział we wszystkich podróżach miejskich uczniów wyniósł 18,5%, wobec 1,5% korzystających z roweru. Samochodem osobowym gimnazjaliści podróżowali wyłącznie w roli pasażera, co wynika z ich wieku. Na pytanie dotyczące wykorzystywania roweru w podróżach miejskich 12% uczniów odpowiedziało, że często podróżuje tym środkiem transportu po zakupy, 25% - w innych celach nie związanych z rekreacją i 49% - w celach rekreacyjnych. Podróżując transportem zbiorowym uczniowie gimnazjów w największym stopniu korzystali z autobusu. Udział tego środka transportu w strukturze wszystkich podróży gimnazjalistów wyniósł 55%. Z transportu trolejbusowego skorzystało 22% uczniów. SKM lub koleją podróżowało tylko 2,5% uczniów. Mniej niż 1% gimnazjalistów wykonał podróż tramwajem lub autobusem regionalnym. Najwięcej podróży gimnazjaliści realizowali do domu (44 %) i do miejsca nauki (35%). Podróże w pozostałych celach miały mniejsze udziały: w sprawach osobistych (6%), po zakupy (6%), dla rekreacji i uprawiania sportu (5%) i w sprawach towarzyskich (4%). W Tabeli 5 przedstawiono liczbę podróży w poszczególnych celach. Ponad ¾ uczniów gimnazjów (76%) posiadało ważny bilet na usługi transportu publicznego. Wśród wszystkich gimnazjalistów 67% dysponowało biletem okresowym ZKM w Gdyni, 5% - PKP SKM w Trójmieście i 4% - innych organizatorów. W strukturze posiadanych biletów okresowych 94,5% stanowiły bilety ulgowe, 3 % - bezpłatne dla rodzin wielodzietnych i 2,5% - socjalne dla rodzin pracowników jednostek organizacyjnych gdyńskiej komunikacji miejskiej. Wśród uczniów gimnazjów wystąpiło zjawisko braku wyczerpującej znajomości oferty taryfowej Zarządu Komunikacji Miejskiej w Gdyni oraz Metropolitalnego Związku Komunikacyjnego Zatoki Gdańskiej. Ponad połowa gimnazjalistów (52%) nie wiedziała, że istnieje bilet zintegrowany na wszystkie środki transportu w metropolii, a prawie co dziesiąty (9%) był w błędzie twierdząc, że nie można go zakupić. 13 / 25
Tabela 5. Cele podróży badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Cel podróży Liczba podróży Udział procentowy Dom 691 43,93 Nauka 544 34,58 Sprawy osobiste 94 5,98 Zakupy 90 5,72 Rekreacja/sport 84 5,34 Sprawy towarzyskie 65 4,13 Praca 3 0,19 Sprawy zawodowe i służbowe 2 0,13 Razem 1573 100,00 Najwięcej podróży uczniowie gimnazjów wykonywali między godz. 6 a 8 (poranny szczyt komunikacyjny) oraz 14 a 16 (popołudniowy szczyt komunikacyjny). Te dwa okresy wyznaczały godziny rozpoczynania i kończenia zajęć lekcyjnych w gimnazjach. Pewien wzrost mobilności uczniów wystąpił miedzy godz. 18 a 19, kiedy to realizowali oni głównie podróże fakultatywne. (Rys. 5). Powyższe wyniki korespondują z wnioskami z wcześniejszych badań przeprowadzonych w 2010 r. w Gdyni, które wskazują, że poza osobami pracującymi najliczniejszą grupą korzystającą z usług transportu zbiorowego jest młodzież ucząca się, gdyż rozkład godzin podróży jest zbieżny z godzinami rozpoczynania i kończenia nauki 4. 4 K. Hebel: Zachowania transportowe mieszkańców w kształtowaniu transportu miejskiego. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013, s. 178. 14 / 25
Rysunek 5. Rozkład czasowy podróży w ciągu doby badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Ocena transportu zbiorowego przez badanych uczniów gimnazjów Średnia ocena jakości usług transportu zbiorowego organizowanego przez Zarząd Komunikacji Miejskiej w Gdyni przyznana w skali od 2 do 5 przez uczniów gimnazjów wyniosła 3,86. W przypadku badań przeprowadzonych na losowej, reprezentatywnej próbie mieszkańców Gdyni w wieku 16-75 lat w 2013 r. ocena ta w tej samej skali wyniosła 4,27. Niższa ocena ze strony gimnazjalistów mogła wynikać z bardziej krytycznej i roszczeniowej postawy, jaką charakteryzowała się ta grupa społeczna. Oceny wystawiane gdyńskiej komunikacji zbiorowej przez uczniów gimnazjów przedstawiono w Tabeli 6. Większość gimnazjalistów uznała gdyńską komunikację miejską za dobrą (57%). Ocenę niedostateczną wystawiło jedynie 4 % uczniów, natomiast 3%uczniów nie zdecydowało się ocenić gdyńskiej komunikacji miejskiej. 15 / 25
Tabela 6. Ogólna ocena gdyńskiej komunikacji miejskiej przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Ocena Liczba odpowiedzi Udział procentowy Bardzo dobrze 112 14,66 Dobrze 438 57,33 Dostatecznie 161 21,07 Niedostatecznie 27 3,53 Nie mam zdania 26 3,40 Razem 764 100,00 Niżej od gdyńskiej komunikacji miejskiej oceniona została komunikacja organizowana przez Szybką Kolej Miejską w Trójmieście. Średnia ocena przyznana przez gimnazjalistów w skali od 2 do 5 wyniosła 3,57. Szczegółowe oceny usług SKM przyznane przez uczniów gimnazjów zaprezentowano w Tabeli 7. Tabela 7. Ogólna ocena SKM przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Wariant Liczba odpowiedzi Udział procentowy Bardzo dobrze 63 8,25 Dobrze 269 35,21 Dostatecznie 189 24,74 Niedostatecznie 62 8,12 Nie mam zdania 181 23,69 Razem 764 100,00 16 / 25
Najwięcej gimnazjalistów oceniło SKM dobrze (35%), najmniejszy był odsetek ocen niedostatecznych, który wyniósł 8%. Prawie co czwarty gimnazjalista wstrzymał się od oceny. Wynika to z faktu, że większość gimnazjalistów dojeżdżała do miejsca nauki komunikacją miejską organizowaną przez ZKM w Gdyni. Rysunek 6. Ocena komunikacji trolejbusowej przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Źródło: opracowanie własne na podstawie wyników przeprowadzonych badań odgrywają Istotną rolę w obsłudze komunikacyjnej organizowanej przez ZKM w Gdyni trolejbusy. Ponad połowa gimnazjalistów oceniła trolejbusy pozytywnie (54%). Niespełna procent uczniów gimnazjów ocenił trolejbusy zdecydowanie negatywnie. Aż 27% nie było w stanie wyrazić swojej oceny (Rys. 6). W celu uszczegółowienia oceny usług ZKM w Gdyni, respondenci ocenili poszczególne elementy oferty przewozowej, takie jak: rozkład jazdy, wygoda podróży, bezpieczeństwo osobiste w podróży, łatwość zakupu biletów, cena biletów, czystość przystanków, wyposażenie przystanków i strona internetowa ZKM w Gdyni. Otrzymane wyniki zaprezentowano w Tabeli 8. 17 / 25
Tabela 8. Ocena elementów oferty przewozowej gdyńskiej komunikacji miejskiej przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Cecha Udział procentowy bdb db dst ndst brak zdania razem Rozkład jazdy 17,02 57,07 19,76 3,4 2,75 100 Wygoda podroży 7,07 42,28 39,53 8,12 3,01 100 Bezpieczeństwo osobiste w podróży 13,09 43,06 32,33 7,07 4,45 100 Łatwość zakupu biletów 23,3 35,73 25,26 10,34 5,37 100 Cena biletów 6,15 27,88 34,95 23,82 7,2 100 Czystość przystanków 4,97 26,31 38,87 24,35 5,5 100 Wyposażenie przystanków 5,5 27,62 40,31 20,42 6,15 100 Strona internetowa ZKM Gdynia 47,51 32,2 5,37 1,44 13,48 100 Dominantę zaznaczono przez zaciemnione pola. Większość gimnazjalistów oceniła dobrze takie elementy oferty przewozowej jak rozkład jazdy, wygoda podróży, bezpieczeństwo osobiste i łatwość zakupu biletów. Gorzej oceniono ceny biletów oraz wyposażenie i czystość przystanków. Elementy te otrzymały ocenę dostateczną. Jedynym elementem ocenionym bardzo dobrze przez większość gimnazjalistów była strona internetowa ZKM. Tabela 9. Ocena elementów oferty przewozowej Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Cecha Udział procentowy bdb db dst ndst brak zdania razem Rozkład jazdy 16,36 37,57 12,96 2,62 30,5 100 Wygoda podroży 11,39 26,7 24,87 10,34 26,7 100 Bezpieczeństwo osobiste w podróży 6,28 25,79 27,75 11,91 28,27 100 Łatwość zakupu biletów 11,26 30,63 21,6 7,46 29,06 100 Cena biletów 7,85 25 26,83 9,82 30,5 100 Czystość przystanków 6,94 21,86 28,01 14,92 28,27 100 Wyposażenie przystanków 7,85 28,27 24,74 8,77 30,37 100 Strona internetowa SKM 20,03 22,64 9,69 3,01 44,63 100 Dominantę zaznaczono przez zaciemnione pola. 18 / 25
Gimnazjaliści dokonali również analogicznej oceny elementów oferty przewozowej Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście (Tabela 9). SKM wypadła gorzej w porównaniu do gdyńskiej komunikacji miejskiej. Żaden z elementów oferty przewozowej nie został oceniony bardzo dobrze, pięć z nich otrzymało ocenę dobrą, (rozkład jazdy, wygoda podróży, łatwość zakupu biletów, wyposażenie przystanków i strona internetowa). Bezpieczeństwo osobiste w podróży, ceny biletów i czystość przystanków większość respondentów oceniła dostatecznie. Znaczny odsetek gimnazjalistów nie był w stanie dokonać oceny (od 27 do 45% ). Proponowane kierunki rozwoju transportu miejskiego przez badanych uczniów gimnazjów Rozwój komunikacji miejskiej w Gdyni oraz w pozostałych miastach i gminach, w których ZKM w Gdyni organizuje obsługę komunikacyjną, oparty jest o strategię zrównoważonego rozwoju. Tabela 10. Proponowane kierunki działania władz samorządowych w odniesieniu do komunikacji trolejbusowej przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Wariant Zastępowanie istniejących linii autobusowych liniami trolejbusowymi Zastępowanie istniejących linii trolejbusowych liniami autobusowymi Utrzymanie obecnych proporcji linii trolejbusowych i autobusowych Liczba respondentów Udział procentowy 63 8,25 107 14,01 186 24,35 Tworzenie nowych linii trolejbusowych 188 24,61 Brak zdania 220 28,80 Razem 764 100,00 19 / 25
Gimnazjaliści mieli za zadanie wypowiedzieć się co do kierunków działań władz samorządowych w odniesieniu do komunikacji trolejbusowej w Gdyni. Odpowiedzi zaprezentowane zostały w Tabeli 10. Najwięcej gimnazjalistów (29 %) nie miało konkretnej opinii na temat polityki władz samorządowych wobec transportu trolejbusowego. Jedna czwarta badanych gimnazjalistów wyraziła poparcie dla tworzenia nowych linii trolejbusowych. Podobny odsetek uczniów gimnazjów opowiedział się za utrzymaniem istniejących proporcji linii autobusowych i trolejbusowych. Gimnazjaliści korzystający z transportu zbiorowego wypowiedzieli się czy w podróżach międzydzielnicowych preferują połączenia bezpośrednie o niskiej częstotliwości czy też połączenia z przesiadkami o wysokiej częstotliwości. Tabela 11 prezentuje udzielone odpowiedzi przez gimnazjalistów. Tabela 11. Preferencje co do częstotliwości i rodzaju połączeń w transporcie zbiorowym badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 Wariant Połączenia bezpośrednie o niskiej częstotliwości (ponad 15 min) Połączenia z przesiadkami o wysokiej częstotliwości (do 10 min) Liczba respondentów Udział procentowy 367 48,04 174 22,77 Brak zdania 223 29,19 Razem 764 100,00 Prawie połowa gimnazjalistów (48 %) opowiedziała się za bezpośredniością połączeń kosztem ich częstotliwości. Prawie 30 % uczniów nie było w stanie udzielić w tej kwestii konkretnej odpowiedzi. Niezdecydowanie wynikało najprawdopodobniej ze sporadycznego korzystania z usług transportu zbiorowego przez tych gimnazjalistów. Tylko 23% uczniów wybrało wyższą częstotliwość połączeń, decydując się na przesiadki. 20 / 25
Podsumowanie Badania preferencji i zachowań komunikacyjnych w podróżach miejskich uczniów gimnazjów, które objęły 764 uczniów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014, pozwalają na sformułowanie następujących wniosków: Samochód osobowy posiadało 83% gospodarstw domowych uczniów gimnazjów. Do trzech najważniejszych cech komunikacji miejskiej wg uczniów gimnazjów należały kolejno: bezpośredniość, częstotliwość i prędkość. Za trzy najmniej istotne postulaty przewozowe gimnazjaliści uznali natomiast w kolejności: informację, rytmiczność i wygodę. W podróżach miejskich gimnazjaliści głównie korzystali z transportu zbiorowego, którym w dniu objętym badaniem zrealizowali 79% podróży. W strukturze podróży uczniów gimnazjów transportem zbiorowym autobus był najpopularniejszym środkiem przewozowym, z kolei podróże transportem indywidualnym zdominował samochód osobowym, którym gimnazjaliści podróżowali wyłącznie jako pasażerowie. Tylko 1,5% gimnazjalistów skorzystało w badanym dniu z roweru w podróżach miejskich. W dobowym rozkładzie podróży uczniów gimnazjów wystąpiły dwa okresy szczytowe, pierwszy w godz. 6 8, drugi w godz. 14 16. Pewien wzrost mobilności gimnazjalistów zaznaczył się w godz.18 19. Ponad ¾ uczniów gimnazjów (76%) posiadało ważny bilet na usługi transportu publicznego. Więcej niż połowa (52% ) nie wiedziała, że istnieje możliwość nabycia biletu zintegrowanego na wszystkie środki transportu publicznego w całej 21 / 25
metropolii, włącznie z SKM, w sprzedaży. 9 % było przekonanych że takiego biletu nie ma Uczniowie gimnazjów przyznali gdyńskiej komunikacji miejskiej skali od 2 do 5 niższą średnią ocenę (3,86) niż mieszkańcy Gdyni (4,27) w reprezentatywnych badaniach w 2013 r. Spośród elementów oferty przewozowej gdyńskiej komunikacji miejskiej najwyższą ocenę gimnazjalistów (bardzo dobrą) otrzymała strona internetowa ZKM. Najniższe oceny (dostateczne), gimnazjaliści przyznali takim elementom oferty jak: cena biletów, czystość i wyposażenie przystanków. Szybka Kolej Miejska w Trójmieście otrzymała w skali od 2 do 5 od uczniów gimnazjów niższą średnią ocenę (3,75) niż gdyńska komunikacja miejska. Spośród elementów oferty przewozowej SKM najwyższą ocenę, (dobrą) otrzymały: rozkład jazdy, wygoda podróży, łatwość zakupu biletów, wyposażenie przystanków i strona internetowa. Najniżej gimnazjaliści ocenili (dostatecznie) takie cechy SKM jak bezpieczeństwo osobiste w podróży, ceny biletów i czystość przystanków. Najwięcej gimnazjalistów opowiedziało się za tworzeniem nowych linii trolejbusowych lub utrzymaniem obecnych proporcji linii trolejbusowych i autobusowych w Gdyni. Więcej gimnazjalistów wybrało połączenia bezpośrednie o niższej częstotliwości niż połączenia z przesiadaniem się o wyższej częstotliwości. 22 / 25
Spis tabel Tabela 1. Liczba uczniów w szkołach w Gdyni w latach 2010-2014... 5 Tabela 2. Struktura badanych uczniów gimnazjów w Gdyni wg kryterium wieku w roku szkolnym 2013/2014... 8 Tabela 3. Miejsce zamieszkania badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 9 Tabela 4. Dzielnica zamieszkania badanych uczniów gimnazjów mieszkających w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 10 Tabela 5. Cele podróży badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014.. 14 Tabela 6. Ogólna ocena gdyńskiej komunikacji miejskiej przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 16 Tabela 7. Ogólna ocena SKM przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 16 Tabela 8. Ocena elementów oferty przewozowej gdyńskiej komunikacji miejskiej przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014 (w skali od 2 do 5)... 18 Tabela 9. Ocena elementów oferty przewozowej Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 18 Tabela 10. Proponowane kierunki działania władz samorządowych w odniesieniu do komunikacji trolejbusowej przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 19 Tabela 11. Preferencje co do częstotliwości i rodzaju połączeń w transporcie zbiorowym badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 20 23 / 25
Spis rysunków Rysunek 1. Położenie badanych gimnazjów na obszarze Gdyni... 6 Rysunek 2. Struktura badanych uczniów gimnazjów w Gdyni wg kryterium płci w roku szkolnym 2013/2014... 7 Rysunek 3. Ranking postulatów przewozowych badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 11 Rysunek 4. Sposoby realizacji podróży miejskich przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 12 Rysunek 5. Rozkład czasowy podróży w ciągu doby badanych uczniów gimnazjów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 15 Rysunek 6. Ocena komunikacji trolejbusowej przez badanych gimnazjalistów w Gdyni w roku szkolnym 2013/2014... 17 24 / 25
Literatura 1. Hebel K.: Zachowania transportowe mieszkańców w kształtowaniu transportu miejskiego. Fundacja Rozwoju Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2013. 2. Preferencje i zachowania komunikacyjne mieszkańców Gdyni, Raport z badań marketingowych 2013, http://www.zkmgdynia.pl, [dostęp: 13.04.15]. 3. Transport miejski. Ekonomika i organizacja, Pod red. O. Wyszomirskiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2008. 4. Wołek M.: SUMP (Sustainable Urban Mobility Plan) jako narzędzie kształtowania zrównoważonej mobilności miejskiej. Logistyka 2014 nr 2. 25 / 25