Ewa Ziniewicz-Siergiejko IV Konferencja PRB Bibliotekarze z terenu województwa podlaskiego oraz przedstawiciele Książnicy Podlaskiej im. Łukasza Górnickiego po raz kolejny ( 30. 10.) spotkali się na konferencji regionalnej, zrealizowanej w ramach PRB przez Książnicę Podlaską im. Łukasza Górnickiego w Białymstoku. Uczestniczyli także przedstawiciele samorządów lokalnych: Artur Kuczyński - burmistrz Szczuczyna, Mirosław Bajorek sekretarz miasta Kolno, Urszula Jabłońska sekretarz gminy Łapy, których szczególnie serdecznie powitał i podziękował za zatroskanie o los bibliotek i wspieranie ich działań - Jan Leończuk, dyrektor Książnicy Podlaskiej oraz Katarzyna Kłoczko-Aren, przedstawicielka Urzędu Marszałkowskiego, Maciej Kochanowicz reprezentujący FRSI i Sylwia Kopeć z Ośrodka KARTA. Konferencja miała na celu przedstawienie bibliotek jako ośrodków wiedzy o regionie i podzielenie się doświadczeniami w zakresie gromadzenia i promocji dokumentów historii i tradycji lokalnej.. Spotkanie prowadziła Joanna Trusiuk, kierownik Działu Instrukcyjno-Metodycznego. Bibliotekarze mieli okazję zapoznania się z wynikami badań Po co Europejczykom biblioteki dotyczącymi popularności i działań bibliotek, które zaprezentował Maciej Kochanowicz. Zauważył, że biblioteki nie powinny bać się książek elektronicznych. Historia pokazuje, że od bardzo dawna nowe sposoby zapisu myśli były przyjmowane z ogromną ostrożnością. Sokrates uznawał pismo za zagrożenie dla cywilizacji, w epoce Gutenberga z niepokojem obserwowano wkraczanie druku, a współcześnie wiele osób z rezerwą odnosi się do e- boków. Badania przeprowadzone w 17 krajach europejskich, finansowane przez Gatesa, wykazały jak zmieniają się biblioteki. Obecnie poza tradycyjnym zadaniem gromadzenia i udostępniania zbiorów - ich rolą jest udział w społecznym i ekonomicznym rozwoju kraju, zachowanie dziedzictwa kulturalnego, partnerstwo z władzami lokalnymi. Badania wykazały, że państwa Unii Europejskiej o wysokim poziomie rozwoju gospodarczego, mają również wysokie wskaźniki czytelnictwa. Gospodarka oparta jest na wiedzy, a oferują ją biblioteki dzięki swoim zbiorom. Sukces społeczny jednostek jest najczęściej wprost proporcjonalny do ilości książek w domu rodzinnym. Czytelnicy odnoszą często sukcesy w innych dziedzinach życia społecznego. W Europie odsetek korzystających z bibliotek najwyższy jest w państwach północnych i zachodnich, np. w Danii, Finlandii, Wielkiej Brytanii ponad 60%. Najniższy jest na południu np. w Portugalii, Grecji, Rumunii, Bułgarii. Polska znajduje się pomiędzy tymi państwami. Najwyższe nakłady na biblioteki wykazuje Finlandia. W państwach Unii Europejskiej ok. 100 mln. ludzi korzysta z bibliotek. Około 24 mln. Europejczyków w bibliotekach uczy się i rozwija różne umiejętności, np. związane z obsługą komputera, nauką języków. 14 mln. Europejczyków korzysta z komputera w bibliotekach. 1/5 mieszkańców Danii i Finlandii (najwięcej w Europie) korzysta z Internetu w bibliotece publicznej, choć dostęp do Internetu jest w tych państwach powszechny. Tak duże wykorzystanie Internetu w bibliotekach notuje się z trzech powodów: - w bibliotece można korzystać z Internetu wspólnie, rozmawiać, wymieniać opinie, być razem,
- można korzystać jednocześnie z Internetu i zbiorów tradycyjnych, - zawsze można liczyć na pomoc bibliotekarza. Biblioteki są też ośrodkami działającymi przeciw wykluczeniu społecznemu, np. emigrantów. M. Kochanowicz podkreślił, jak wiele czyni się obecnie w Polsce na rzecz bibliotek. FRSI jest jedną z wielu organizacji działających na rzecz bibliotek. Wspierają je też firmy komercyjne, jak: Microsoft, Orange, Funmedia, a przede wszystkim Instytut Książki. Biblioteki powinny też szukać partnerów w swoim środowisku. Na zakończenie M. Kochanowicz podał też kilka informacji bieżących: - PRB będzie kontynuowany, III runda potrwa do 2015 r. - aktualnie 60% polskich bibliotek jest w PRB - odbył się Kongres Bibliotek Polskich. Biblioteki mogą wziąć udział w wielu programach, jak np.: - O finansach w bibliotece (dla osób starszych, ma na celu oswajanie z komputerowymi operacjami finansowymi), - RozPRACUJ to z biblioteką (związany z rynkiem pracy, propagujący pomoc bezrobotnym w swoim środowisku), - Link do przyszłości (ukierunkowany na licealistów, ma na celu wspieranie młodych ludzi z małych miejscowości w planowaniu ich przyszłości zawodowej) - Biblioteka miejscem spotkań wielu kultur (program ma na celu wypracowanie modelu biblioteki integrującej lokalną, różnorodną społeczność). Oczywiście wszystkich programów nie sposób jest zrealizować. Należy patrzeć, które sprawdzą się w środowisku i szukać partnerów. Po zakończeniu PRB, planuje się kontynuację wielu działań na rzecz bibliotek. Kolejnym punktem programu było podsumowanie konkursu ph. Biblioteka skarbnicą wiedzy o małej ojczyźnie zorganizowanego przez Dział Instrukcyjno-Metodyczny Książnicy Podlaskiej. Jego założenia oraz wyniki przedstawiła J. Trusiuk. Konkurs był adresowany do bibliotek publicznych woj. podlaskiego z gmin wiejskich, wiejskomiejskich i miejskich do 20 tys. mieszkańców, niezależnie od udziału w PRB. Miał na celu dzielenie się przez biblioteki doświadczeniami w zakresie promocji i popularyzacji wiedzy o małej ojczyźnie. Oceny przedsięwzięć opisanych przez biblioteki dokonała niezależna Komisja w składzie: 1. Anna Pawłowska z Centrum Wspierania Aktywności Lokalnej przewodnicząca, 2. Katarzyna Kłoczko-Arent z Departamentu Kultury i Dziedzictwa Narodowego Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podlaskiego członek, 3. Elżbieta Czekała Książnica Podlaska w Białymstoku. Przedstawicielka SBP. Oddział Białystok. Do konkursu zgłosiło się 9 bibliotek, spośród których oceniano 6, gdyż 3 placówki nie spełniły wszystkich wymogów regulaminu. Ocenie podlegały: - opis materiałów dotyczących środowiska lokalnego, zgromadzonych w bibliotece, ich promocja i wykorzystanie oraz udział partnerów lokalnych w procesie gromadzenia, - opis wydarzenia społeczno-kulturalnego promującego małą ojczyznę poprzez zbiory biblioteki. Zwycięskim bibliotekom zostały przyznane nagrody pieniężne z przeznaczeniem na zakup księgozbioru. Symboliczne czeki oraz pamiątkowe statuetki wręczyli Jan Leończuk, Katarzyna Kłoczko-Arent oraz J. Trusiuk. Wśród nagrodzonych znalazły się: 1. Gminna Biblioteka Publiczna w Sztabinie, dyr. Małgorzata Ostrowska I miejsce 1000 zł 2.Biblioteka Miejska w Szczuczynie, kier. Janusz Siemion II miejsce 600 zł 3. Miejska Biblioteka Publiczna w Kolnie, dyr. Jolanta Siwik
oraz Biblioteka Publiczna Miasta i Gminy Łapy, dyr. Józefa Bajda - dwa równorzędne III miejsca po 400 zł. Nagrody finansowe ufundowane zostały ze środków pozyskanych od FRSI w ramach PRB oraz środków własnych Książnicy Podlaskiej. Pozostali uczestnicy konkursu, tj.: BP w Gródku (dyr. Elżbieta Mieleszko-Jarocka) i BPG Zawady (dyr. Iwona Wądołowska) otrzymali albumy i gry edukacyjne. Za udział w konkursie podziękowano również bibliotekom, które nie spełniły wszystkich wymogów regulaminu, tj. GBP w Dubiczach Cerkiewnych (dyr. Mirosława Siemieniuk-Morawska), BPMiG Łapy, FB w Daniłowie Dużym (Elżbieta Paszkiewicz) i BPMiG Łapy, FB w Płonce Kościelnej (Barbara Łapińska). Książki i gry, które otrzymały wyżej wymienione placówki ufundowało Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich. Oddział Białystok. J. Trusiuk podziękowała samorządom za wspieranie działań podejmowanych przez biblioteki oraz pogratulowała bibliotekarzom. W krótkim wystąpieniu burmistrz Szczuczyna podziękował za zaproszenie na konferencję. Podzielił się też refleksjami związanymi z rozszerzaniem działalności bibliotek, która w jego miejscowości zaowocowała takimi inicjatywami, jak: przygotowanie monografii Szczuczyna i zaangażowanie się biblioteki w budowę pomnika patrona miasta. J. Siemion również podziękował A. Kuczyńskiemu za współpracę. Nagrodzone biblioteki zostały zaproszone do prezentacji swoich działań. J. Bajda, dyr. BPMiG Łapy przedstawiła przedsięwzięcie związane z obchodami w 2012 r. 150- lecia kolei warszawsko-petersburskiej. Biblioteka pozyskała wiele unikatowych materiałów dotyczących Zakładów Naprawczych Taboru Kolejowego - wiele zdjęć, a także 4 tomy kroniki. Biblioteka zorganizowała wystawę oraz uroczyste spotkanie byłych pracowników Zakładów, wspólnie oglądano zdjęcia, rozpoznawano osoby i budynki na nich występujące. Uczestnicy postanowili spotykać się w bibliotece. Powstał portal internetowy Wirtualne Łapy, w którym sukcesywnie dodawane są zdjęcia. J. Siwik, dyr. MBP w Kolnie opowiedziała o inicjatywie podjętej w ramach programu Młodzież w działaniu. Głównym celem była próba inwentaryzacji grobów na starym cmentarzu w Kolnie. Młodzież pomagała w opracowaniu wykazów zmarłych. Analizowano 36 tomów ksiąg zmarłych, nanoszono dane na wykazach geodezyjnych. Uporządkowano zaniedbane groby. Powstała strona internetowa cmentarza w Kolnie, którą od 19.09. bież. r. odwiedziło prawie 7 tys. osób. Odbyły się warsztaty: fotograficzne, dziennikarskie, edukacji międzykulturowej, grafiki komputerowej. Zorganizowano rajd śladami historii, podczas którego zwiedzano umocnienia na granicy polskosowieckiej, zakończony ogniskiem. W kilku miejscowościach umieszczono tablice informacyjne. Efektem działań było wydanie publikacji pt. Memoria gratum facit liczącej ponad 900 stron, zawierającej dane o pochówkach, które udało się zidentyfikować. J. Siemion, kier. BM w Szczuczynie przedstawił działania, dla których inspiracją były badania archeologiczne krypt szczuczyńskiego kościoła. Odkryto wówczas pochówki najznamienitszych przedstawicieli społeczeństwa szczuczyńskiego sprzed 300 lat, w tym założyciela miasta, Stanisława Antoniego Szczuki. Powstało Stowarzyszenie Nasz Szczuczyn. Opracowano monografię miasta, która wkrótce będzie wydrukowana. Przedsięwzięcie to wspierał Urząd Miasta. Odbyło się kilka konferencji naukowych przy współpracy z IPN - na temat historii miasta. Stowarzyszenie Nasz Szczuczyn popularyzuje ideę budowy pomnika S. A. Szczuki. Biblioteka Miejska zorganizowała w specjalnie wyremontowanej na ten cel sali Muzeum Pożarnictwa wystawę Szczuczyn i okolice nie tylko w starej fotografii, na której wyeksponowano ponad 100 skanów.
Biblioteka Miejska w Szczuczynie jest jedną z czterech bibliotek woj. podlaskiego, które w ramach PRB realizują program Ośrodka KARTA pod nazwą Cyfrowe Archiwa Tradycji Lokalnej. Dzięki zaangażowaniu społeczeństwa miasta, a także osób związanych z miejscowością, dziś mieszkających poza nią oraz wolontariuszy, udało się zebrać ponad 500 unikalnych fotografii, z których część już funkcjonuje na profilu CATL. M. Ostrowska, dyr. Gminnej Biblioteki Publicznej w Sztabinie przedstawiła działania związane z realizacją projektu Ścieżki Brzostowskiego w gminie Sztabin realizowanego w projekcie Wdrażanie lokalnych strategii rozwoju objętym Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich. Celem działań podjętych przez GBP była popularyzacja postaci znanego, XIX- wiecznego społecznika i reformatora, który swoje życie związał z ziemią sztabińską. Jednym z celów przedsięwzięcia było opracowanie i wydanie monografii poświęconej Karolowi Brzostowskiemu i ziemi sztabińskiej. W jego realizację zostały włączone różne grupy społeczeństwa lokalnego. Najważniejsze zadanie, tj. zbieranie materiałów do książki, realizowała młodzież. Biblioteka uczestniczyła we wszystkich etapach projektu. Zorganizowana została konferencja inauguracyjna. Przygotowano logo programu. Młodzież wzięła udział w warsztatach historycznych, fotograficznych oraz polonistycznych, podczas których zdobyła wiedzę niezbędną podczas prac związanych z przygotowaniem materiałów do książki. Odbyły się też dwa rajdy rowerowe ścieżkami Brzostowskiego, podczas których uczestnicy poznawali miejsca nie tylko związane z K. Brzostowskim, ale też ciekawe pod względem przyrodniczym. O miejscach tych informują przygotowane podczas realizacji projektu tablice informacyjne. Po przerwie uczestnicy konferencji wysłuchali wykładu E. Kołomeckiej, z-cy dyrektora Książnicy Podlaskiej, która przedstawiła wykład na temat Książnica Podlaska w procesie tworzenia regionalnych zasobów cyfrowych. Doświadczenia i perspektywy. Książnica Podlaska kończy właśnie II etap projektu Elektroniczna Książnica Podlaska realizowanego ze środków Programu Wieloletniego Kultura+. W ramach I etapu (trwającego od listopada 2011r.) Książnica realizowała zadanie Elektroniczna Książnica Podlaska. Zorganizowano wówczas Pracownię Digitalizacji; wyposażono ją w sprzęt. Zdigitalizowano ponad 5000 publikacji, z których większość udostępniono na portalu Podlaskiej Biblioteki Cyfrowej. II etap zadania Książnica realizowała od października 2012 r. W tym okresie uzupełniono specjalistyczny sprzęt, zakupiono m. in. kamerę cyfrową oraz oprogramowanie do obróbki plików audiowizualnych. Sprowadzono do Białegostoku rzadkie publikacje związane z regionem, rozproszone w polskich bibliotekach. W Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej znalazły się materiały ze zbiorów Biblioteki Narodowej, Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego, Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a także Biblioteki im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie. Zdigitalizowano również wybrane stare druki ze zbiorów Książnicy Podlaskiej. W II etapie powstały też materiały audiowizualne, których fragmenty udostępniono w Podlaskiej Bibliotece Cyfrowej. Są to filmy rejestrujące wydarzenia związane z książką imprezy promujące czytelnictwo, spotkania autorskie odbywające się w ramach cyklu Środy literackie. Zbiory regionalne Książnicy są dość bogate. W ich skład wchodzą starodruki, regionalia XIXwieczne, czasopisma historyczne i współczesne (niektóre), książki autorstwa regionalnych twórców, czasopisma II obiegu, bibliografia regionalna, pliki audiowizualne (np. spotkania autorskie), zbiory esperanckie. W zbiorach Książnicy znajdują się też druki supraskie, teksty Glogera, XIX-wieczne wydania pism Łukasza Górnickiego, książki z kolekcji rodu Wagów oraz z biblioteki Elizy
Orzeszkowej. Niektóre materiały są zagrożone degradacją. Część z nich jest chroniona prawem autorskim, co niekiedy jest dużym problemem w przypadku ich digitalizacji. Niektóre zbiory wchodzą w skład Narodowego Zasobu Bibliotecznego. Cyfryzacja ma na celu: - digitalizację zbiorów najcenniejszych, - digitalizację zbiorów regionalnych. Planowana jest digitalizacja całości zasobów regionalnych. Bibliotekarze mieli też możliwość wysłuchania informacji na temat realizacji przez biblioteki publiczne projektu CATL, które przekazała Sylwia Kopeć, przedstawicielka Ośrodka KARTA. Projekt ma na celu zapoczątkowanie cyfrowych archiwów społecznych w bibliotekach publicznych, gromadzących materiały związane ze środowiskami lokalnymi. W I rundzie (w latach 2009 2012) wzięło udział 60 bibliotek. W II rundzie, która trwa obecnie, do programu dołączyło dalszych 50 placówek. Przeszkolonych zostało ogółem ponad 120 bibliotekarzy. Trwa uruchomianie własnych stron CATL przez kolejne biblioteki. Ośrodek KARTA zamierza kontynuować projekt. Kolejna jego runda rozpocznie się w 2014 r. Biblioteki biorąc udział w projekcie, stają się centrami życia społecznego miejscowości. Niektóre placówki posiadają duże kolekcje, które zawierają nie tylko zdjęcia, ale też np. nagrania opowieści, rozmów, wywiadów ze świadkami historii. Do bibliotek ciągle napływają nowe materiały. Wiele z nich organizuje wystawy prezentujące najciekawsze materiały. Ośrodek KARTA planuje wydanie publikacji przedstawiającej biblioteki CATL i ich zbiory. Rozważana jest organizacja szkoleń metodą on-line w II rundzie. Konferencję podsumowała J. Trusiuk, dziękując bibliotekarzom, dyrekcji Książnicy Podlaskiej, współorganizatorom, samorządowcom oraz prelegentom za udział i zachęcając do korzystania z dobrych praktyk, które sprawdziły się w innych placówkach.