RYSUNEK TECHNICZNY WPROWADZENIE jest specjalnym rodzajem rysunku wykonywanego według ustalonych zasad i przepisów Jest formą przekazywania informacji między konstruktorem urządzenia a jego wykonawcą, zrozumiałą przez inżynierów i techników na całym świecie Jest rodzajem języka za pomocą, którego zapisuje się rozwiązania techniczne Wykonywanie rysunku technicznego określa budowę i zasadę działania różnych maszyn i urządzeń W zwięzły i przejrzysty sposób wyraża kształty i wymiary odwzorowanego przedmiotu i dokładnie wskazuje jak ma wyglądać dany przedmiot po jego wykonaniu stał się powszechnym i niezbędnym środkiem porozumiewania się wszystkich pracowników zatrudnionych w procesie produkcyjnym dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 1
RODZAJE RYSUNKU TECHNICZNEGO Wyróżniamy następujące odmiany rysunku technicznego: rysunek techniczny maszynowy, rysunek budowlany, rysunek elektryczny maszynowy jest to konwencja graficznego przedstawiania urządzeń mechanicznych Rysunek budowlany przedstawia budynek lub jego element i służący jako podstawa do wykonania prac budowlanych Przykład rysunku technicznego maszynowego Rysunek elektryczny - jest graficznym dokumentem konstrukcyjnym, na którym za pomocą symboli graficznych przedstawia się części składowe obiektu elektrycznego oraz połączenia między nimi Przy sporządzaniu rysunków technicznych elektrycznych należy używać znormalizowanych symboli graficznych, przedstawiających całe obiekty elektryczne lub ich elementy składowe, połączonych liniami obrazującymi rzeczywiste połączenia lub współzależność dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 2
Przykład rysunku budowlanego Przykład rysunku elektrycznego dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 3
W budowie maszyn najczęściej spotyka się następujące rodzaje rysunków: rysunki szkicowe (szkice) - wykonane odręcznie, rysunki techniczne (właściwe) - wykonane przy użyciu przyborów kreślarskich albo programów CAD Szkic Szkic to rysunek odręczny nieskalowany, wykonany na papierze, który służy do wstępnego zapisu informacji technicznej Nie musi spełniać wszystkich kryteriów rysunku technicznego Rysunek właściwy Rysunek właściwy jest skalowany i wymiarowany Spełnia wszystkie zasady i normy wykonywania rysunku technicznego dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 4
Ze względu na przeznaczenie rysunku rozróżnia się: rysunki poglądowe, GRAFIKA INŻYNIERSKA rysunki schematyczne (uproszczone) - przedstawiają tylko samą zasadę działania lub budowy urządzenia, rysunki konstrukcyjne - odtwarzają dokładny kształt i wymiary przedmiotu o rysunki złożeniowe, o rysunki wykonawcze poglądowy Rysunek poglądowy - odtwarza w sposób obrazowy tylko najistotniejsze cechy przedmiotu i przedstawia przedmiot perspektywicznie w jednym rzucie Rysunek złożeniowy jest przedstawieniem przedmiotu w całości Na rysunku muszą być uwidocznione wszystkie części przedmiotu z zastosowaniem rzutów i przekrojów Wszystkie części muszą być ponumerowane i opisane w tabelce rysunkowej złożeniowy dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 5
Rysunek złożeniowy naprężacz pasa dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 6
Rysunek wykonawczy pozwala odtworzyć kształt przedmiotu z wymiarami Zawiera informacje na temat dokładności wykonania przedmiotu, rodzaju materiału Na rysunku wykonawczym znajdują się konieczne rzuty przedmiotu oraz wymagane przekroje Rysunek wykonawczy musi być wyposażony w tabelkę rysunkową Musi ona oprócz wielu koniecznych danych zawierać numer rysunku oraz wielkość podziałki Numer rysunku powinien być zgodny z numerem części na rysunku złożeniowym Rysunek wykonawczy łopatki dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 7
Rysunek schematyczny przedstawia zasadę działania urządzenia W rysunkach schematycznych stosuje się daleko idące uproszczenia Zawiera on symbolicznie przedstawione elementy układu, które wchodzą w skład określonego systemu funkcjonalnego Rysunkami schematycznymi są schematy blokowe W elektronice stosuje się rysunki schematyczne elektroniczne Schemat blokowy układu regulacji Schemat elektroniczny obrotomierza dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 8
NORMALIZACJA RYSUNKU TECHNICZNEGO musi odpowiadać określonym normom, które umożliwiają jednoznaczne zrozumienie jego treści Elementy rysunku technicznego podlegają ogólnopaństwowym przepisom, tzw Polskim Normom (PN) Są to: rozmiary arkuszy, rodzaje linii, podziałki rysunku, opis rysunku ARKUSZE RYSUNKOWE Formaty arkuszy stosowanych do wykonania rysunków technicznych są znormalizowane Prostokątny kształt arkusza rysunkowego został tak dobrany, żeby każdy arkusz dwa razy większy lub dwa razy mniejszy był podobny do pierwotnego, tzn aby stosunek boku dłuższego do krótszego był zawsze taki sam Formatami podstawowymi są formaty szeregu A Są one oznaczane symbolami literowo-cyfrowymi (np A4, A3) Podstawą formatów szeregu A jest format wielkości A0, którego pole powierzchni wynosi 1 m 2 Formatem zasadniczym jest arkusz o symbolu A4 o wymiarach 210 x 297 mm Formaty A3, A2, A1 i A0 powstają przez zwielokrotnienie formaty A4, przy czym format: A3 = 2 A4, A2 = 4 A4 = 2 A3, A1 = 8 A4 = 4 A3 = 8 A4 = 4 A3 = 2 A2 dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 9
dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 10
OBRAMOWANIE I TABLICZKA RYSUNKOWA Arkusz powinien mieć obramowanie pola rysunku, o grubości linii min 0,7 mm, umieszczone w odległości od brzegu: a = 5 mm na formatach A3 i mniejszych, a = 7 10 mm na formatach większych Na rysunkach technicznych dodatkowo w dolnym prawym rogu umieszcza się tabliczkę rysunkową, której boki narysowane są linią ciągłą grubą i pokrywają się z linią obramowania Tabliczka rysunkowa Obramowanie dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 11
LINIE RYSUNKOWE powinien być wyraźny, przejrzysty i czytelny, dlatego stosujemy różne rodzaje i odmiany linii Inne linie stosuje się do narysowania krawędzi przedmiotu, inne do zaznaczenia osi symetrii a jeszcze inne do zwymiarowania go To jaką, w danej sytuacji, linię należy zastosować na rysunku określa Polska Norma PN-82/N-01616 Określa ona linie do stosowania w różnych odmianach rysunku technicznego: maszynowego, budowlanego i elektrycznego dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 12
Zastosowanie linii rysunkowych Grubość linii należy dobierać w zależności od wielkości rysowanego przedmiotu i stopnia złożoności jego budowy Wybrana grupa grubości linii (grubych i cienkich) powinna być jednakowa dla wszystkich rysunków wykonanych na jednym arkuszu Np jeżeli grubość linii grubej wynosi 0,5 mm to linia cienka powinna mieć grubość 0,18 mm dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 13
PODZIAŁKI RYSUNKOWE Podziałka to stosunek liczbowy wymiarów liniowych przedstawionych na rysunku do odpowiednich rzeczywistych wymiarów liniowych rysowanego przedmiotu Na rysunku przedmiotu podaje się podziałkę, aby określić czy przedmiot jest narysowany w zmniejszeniu, w powiększeniu, czy też w swej naturalnej wielkości Przy wykonywaniu rysunków technicznych przedmiotów najlepiej rysować je w wielkości naturalnej Niekiedy przedmiot jest za duży i należy go na rysunku zmniejszyć, gdy przedmiot jest mały i o skomplikowanych kształtach, potrzeba go narysować w powiększeniu Przy wykonywaniu rysunków technicznych stosuje się najczęściej następujące podziałki: powiększające 50:1, 20:1, 10:1, 5:1, 2:1 naturalną 1:1 zmniejszające 1:2, 1:5, 1:10, 1:20, 1:50, 1:100, 1:200, 1:500, 1:1000, 1:2000 Podziałkę wpisuje się w odpowiednie miejsce w tabliczce rysunkowej dr inż Mirosław Puc e-mail: mpuc@zutedupl 14