Materiały pomocnicze do projektowania z Budownictwa Ogólnego

Transkrypt

1 Maciej Niedostatkiewicz Katedra Podstaw Budownictwa i Inżynierii Materiałowej Wydział Inżynierii Lądowej Politechnika Gdańska BUDOWNICTWO OGÓLNE ZASADY SPORZĄDZANIA RYSUNKÓW KONSTRUKCJI BUDOWLANYCH MATERIAŁY POMOCNICZE DO PROJEKTOWANIA Z BUDOWNICTWA OGÓLNEGO Ośrodek Kształcenia na Odległość Wydział Inżynierii Lądowej Politechnika Gdańska

2 PRZEDMOWA Treść niniejszego opracowania jest dostosowana do programu nauczania przedmiotu Budownictwo Ogólne na Wydziale Inżynierii Lądowej Politechniki Gdańskiej. Przedstawione w nim zasady dotyczą reguł stosowanych przy sporządzaniu rysunków konstrukcji budowlanych. Podstawę opracowania stanowiła treść wykładów Dr inż. Leszka Niedostatkiewicza z przedmiotu Budownictwo Ogólne dla studentów semestrów III i IV Wydziału Inżynierii Lądowej. Maciej Niedostatkiewicz

3 ZASADY SPORZĄDZANIA RYSUNKÓW KONSTRUKCJI BUDOWLANYCH 1.1 Zasady ogólne wykonywania rysunków Rozwiązanie konstrukcyjne obiektu budowlanego i jego elementów przedstawia się w postaci opisów technicznych, obliczeń statycznych oraz rysunków konstrukcyjnych. Rysunki konstrukcyjne powinny być wykonywane w formatach zasadniczych AO A4 (Rys. 1.1). Format A5 nie jest zalecany. Zgodnie z PN-80/B dopuszcza się stosowanie formatów pochodnych, utworzonych przez zwielokrotnienie krótszych boków formatów zasadniczych, Tablica 1.1. Oznaczenie formatu pochodnego składa się z oznaczenia formatu zasadniczego i cyfry odpowiadającej krotności krótszego boku formatu zasadniczego, np. A3 x 7. Duże rysunki składa się do formatu zasadniczego A4 (zgodnie z PN-86/N-01603). Ogólne zasady sporządzania rysunków konstrukcji budowlanych są podane w PN-B-01040:1994. Zgodnie z tą normą rysunek powinien zawierać tylko informacje niezbędne do jego wykorzystania zgodnie z przeznaczeniem. Informacje na rysunku powinny być podawane tylko raz. Nieodzowna jest ich zgodność z informacjami zawartymi w innych częściach projektu danego obiektu (tzn. z obliczeniami statycznymi, opisem technicznym itp.) oraz odpowiednie powiązanie za pomocą powołań. Konstrukcję, jej elementy i szczegóły należy przedstawiać zgodnie z zasadami rzutowania prostokątnego wg PN-87/B-01037, stosując odpowiednie sposoby przedstawienia: widoki, przekroje i kłady.

4 Rys. 1.1: Wymiary formatów zasadniczych po obcięciu Elementy symetryczne zaleca się przedstawiać za pomocą rzutu połówkowego (do płaszczyzny symetrii), podając wymiar całkowity i ewentualnie schemat całego elementu (Rys. 1.2), a elementy długie za pomocą rzutu przerywanego, podając wymiar całkowity (Rys. 1.3). Formaty pochodne (wg PN-80/N-01612) Tablica 1.1 Rys. 1.2: Przykład rysunku elementu symetrycznego

5 Rys. 1.3: Przykład rysunku elementu długiego Elementy wieloprzęsłowe można również przedstawiać za pomocą rzutu przerywanego, przy czym, jeśli pomija się niektóre przęsła, to rzut należy uzupełnić schematem całego elementu (Rys. 1.4). Elementy podobne, różniące się wymiarami, częściami lub niektórymi szczegółami, zaleca się przedstawiać za pomocą jednego reprezentatywnego typu (Rys. 1.5), przy zastosowaniu wariantowego (parametrycznego) wymiarowania i oznaczania, dodatkowych szczegółów oraz tablicy zbiorczej. Rys. 1.4: Przykład przerwania rysunku płyty Rys. 1.5: Zasady podawania wymiarów elementów podobnych

6 Tolerancje należy określać na rysunkach zgodnie z PN-ISO 6284:1994, lecz tylko wtedy, gdy wymagania związane z dokładnością wykonania są ostrzejsze lub mają większy zakres niż to wynika z ogólnie obowiązujących warunków technicznych wykonania i odbioru oraz norm i innych przepisów. 1.2 Rodzaje rysunków, ich podziałki i dokładność Projekt konstrukcyjny dostarczany wykonawcy powinien zawierać rysunki wszystkich elementów tworzących ustrój nośny obiektu budowlanego. Rysunki konstrukcji żelbetowych wykonuje się zgodnie z PN-88/B W zależności od przeznaczenia rozróżnia się następujące rodzaje rysunków: rysunki schematyczne, rysunki zestawieniowe, rysunki robocze, do których zalicza się: rysunki kształtu konstrukcji lub jej części, nazywane rysunkami kształtu, rysunki zbrojenia konstrukcji, rysunki szczegółów (detali). Wymienione wyżej rysunki należy uzupełnić wykazami materiałów i wyrobów. Zgodnie z PN-88/B zaleca się stosowanie następujących podziałek: 1:50, 1:100, 1:200 na rysunkach zestawionych i schematycznych (schematach rozmieszczenia elementów konstrukcji), 1:10, 1:20, 1:50 na rysunkach zestawionych i schematycznych (schematach rozmieszczenia elementów konstrukcji), 1:10, 1:20, 1:50 na rysunkach kształtu i zbrojenia konstrukcji, 1:1, 1: 2, 1:5, 1:10 na rysunkach szczegółów. Dopuszcza się stosowanie różnych podziałek na jednym arkuszu, np. rzuty elementu w podziałce 1:20, a przekroje w podziałce 1:10. Podziałki te należy podać w opisie rysunku.

7 Wymiary i inne wielkości należy podawać z następującą dokładnością : na rysunkach: 10 mm wymiary konstrukcji monolitycznych i ich zbrojenia, 5 mm wymiary konstrukcji prefabrykowanych i ich zbrojenia, 1 mm wymiary elementów prefabrykowanych, w wykazach materiałów i wyrobów: 0,001 m 3 objętość betonu elementu prefabrykowanego, 0,01 m długość pojedynczych prętów zbrojenia, strun lub kabli, 1 m całkowita długość poszczególnych rodzajów prętów zbrojenia, strun lub kabli, 1 kg całkowita masa zbrojenia, strun lub kabli, 5 kg masa elementu prefabrykowanego do 200 kg, 10 kg masa elementu prefabrykowanego powyżej 200 kg. 1.3 Rysunki schematyczne i zestawione Na rysunkach schematycznych przedstawia się układ konstrukcyjny obiektu budowlanego, jego podstawowe wymiary i ewentualnie inne parametry, a na rysunkach zestawieniowych (montażowych) rozmieszczenie elementów konstrukcji i ewentualnie szczegóły połączeń oraz inne informacje niezbędne do prawidłowego montażu konstrukcji. Zgodnie z PN-ISO 4172:1994, w razie potrzeby, na rysunkach zestawieniowych należy umieszczać wykresy nośności lub schematy obciążenia. Na rysunkach tych powinny być podane ograniczenia obciążeń, technologia montażu i inne szczegóły dotyczące wznoszenia i montażu, takie jak: złącza i ich wykonywanie, podpory i rusztowania montażowe oraz odsyłacze do dokumentów zawierających te informacje. Rysunki zestawieniowe elementów konstrukcji prefabrykowanych powinny zawierać następujące dane: siatkę projektową,

8 oznaczenia elementów konstrukcyjnych, nawiązanie elementów do siatki projektowej, charakterystyczne poziomy (rzędne) elementów konstrukcyjnych, powołania na rysunki szczegółów. Elementy konstrukcji powinny być pokazane na rzutach, przekrojach lub widokach. Mogą być one (wg PN-ISO 4172:1994) przedstawiane jedną grubą linią (Rys. 1.6 Rys. 1.9). Rysunki zestawieniowe elementów skomplikowanych konstrukcji przestrzennych powinny być wykonane w różnych płaszczyznach rzutowania. Rys. 1.6: Przykład rysunku zestawieniowego (rzut) fundamentów i belek podwalinowych (wg PN-ISO 4172:1994) (wymiary fundamentów F1, F2 i F3 podano przykładowo) Rys. 1.7: Przykład rysunku zestawieniowego (rzut) płyt stropowych (wg PN-ISO 4172:1994)

9 Rys. 1.8: Przykład rysunku zestawieniowego (rzut) elementów ramy (wg PN-ISO 4172:1994) Rys. 1.9: Przykład przekroju poprzecznego (wg PN-ISO 4172:1994) 1.4 Rysunki robocze Rysunki kształtu Na rysunkach kształtu podaje się (zgodnie z PN-88/B-01041): kształt i wymiary konstrukcji lub jej części (w rzutach lub w widokach oraz na niezbędnych przekrojach) (Rys. 1.10a), klasę betonu, a w razie potrzeby także szczególne właściwości betonu i jego składu oraz wytrzymałość betonu odpowiednio do danego stanu realizacji, informacje dotyczące wykończenia powierzchni, usytuowanie dylatacji i przerw roboczych (w konstrukcjach monolitycznych),

10 masę montażową z uwzględnieniem zawilgocenia i dodatnich odchyłek wymiarów, wymiary nominalne wraz z dopuszczalnymi odchyłkami wymiarów podlegających kontroli dokładności, wytrzymałości betonu, uwarunkowania transportu, montażu i składowania, a także szczegóły połączeń (w konstrukcjach prefabrykowanych). Rys. 1.10: Przykład rysunku elementu konstrukcyjnego (wg PN-88/B-01041): a) rysunek kształtu, b) rysunek zbrojenia Rysunki zbrojenia Na rysunkach zbrojenia należy w sposób jednoznaczny określić kształt i wymiary prętów, ich rozmieszczenie, liczbę, średnicę oraz gatunek (znak) stali, z której są wykonane pręty. Zbrojenie o nieskomplikowanym kształcie można pokazywać tylko na rysunkach kształtu konstrukcji (Rys. 1.11), a zbrojenie o złożonym kształcie należy przedstawiać ponadto na oddzielnym rysunku zbrojenia, bez pokazywania wymiarów kształtu konstrukcji (Rys. 1.10). Zbrojenie przedstawia się na rzutach, w widokach i przekrojach, wykorzystując symbole z Tablicy 1.2 i zasady zilustrowane (wg PN-88/B-01041) za pomocą Rys Rys Rys. 1.11: Przykład rysunku zbrojenia elementu o prostym kształcie

11 Rys. 1.12: Zasada rysowania zbrojenia elementu żelbetowego Rys. 1.13: Przykład rysunku słupa (wg PN-88/B-01041) Rys. 1.14: Rysunek zbrojenia jednakowymi prętami lub strzemionami (wg PN-88/B-01041): a) narysowane wszystkie pręty, b) rysunek uproszczony

12 Graficzne symbole zbrojenia zwykłego (wg PN-88/B i PN-ISO 3766:1994) Tablica 1.2

13 Pręty zbrojenia rysuje się tak, jakby były one widoczne w elemencie przezroczystym. Pręty o jednakowym lub podobnych średnicach rysuje się linią pojedynczą jednakowej grubości. W praktyce można przyjąć, że pręty nośne rysuje się linią grubości 0,4 2 mm, zależnie od podziałki rysunku, a pręty montażowe i rozdzielcze oraz strzemiona - linią grubości o połowę mniejszą (Rys. 1.12). Przekroje elementów długich o stałym kształcie, lecz zmiennym zbrojeniu należy rysować wraz ze zbrojeniem, a zarys elementu wymiarować jedynie na pierwszym przekroju (Rys. 1.11). Pręty zbrojenia o nieskomplikowanym kształcie i małej liczbie odmian można rysować na rzutach i przekrojach elementów, oznaczając je numerem porządkowym z wykazu zbrojenia, a schematyczne rysunki prętów z wymiarami (lub ich symbole) umieszcza się w wykazie zbrojenia. W razie zastosowania prętów różniących się średnicami i kształtem oraz gdy położenie prętów jest trudne do odczytania z rysunku, poszczególne pręty przedstawia się i wymiaruje najczęściej poniżej rzutu lub przekroju, równolegle do odpowiednich prętów na rysunku elementu (Rys. 1.15). Strzemiona jedno - i dwuramienne na przekroju podłużnym rysuje się linią ciągłą, a strzemiona czteroramienne dwiema liniami ciągłymi. Zasady wymiarowania strzemion zilustrowano na Rys Pręty zbrojenia elementów żelbetowych należy odpowiednio opisać i zwymiarować. W opisie podaje się ich średnicę, długość odcinków miedzy załamaniami oraz długość całkowitą. Na rysunku elementu wszystkie odmienne pręty powinny być też oznaczone numerami; podaje się również ich liczbę w elemencie. Numeracje prętów każdego rysunku rozpoczyna się od numeru pierwszego.

14 Rys. 1.15: Rysunek zbrojenia podciągu żelbetowego (wg PN-88/B-01041) Rys. 1.16: Zasad wymiarowania strzemion (wg PN-88/B-01041) W przypadkach koniecznych, na rysunkach zbrojenia należy (wg PN-88/B-01041) podać : klasę i znak stali, wymiar otuliny zbrojenia, dopuszczalne odchyłki wymiarów pasowanych zbrojenia, szczegółowe wymiary pręta, Rys oraz średnice zagięć, w przypadku stosowania średnic gięcia innych niż minimalne wg PN-B-03264:1999, położenie i sposób wykonania połączeń zbrojenia, wymiary spoin i zgrzein oraz informacje dotyczące technologii spawania i zgrzewania, rodzaj i położenie elementów wbudowanych w konstrukcje (np. nakładki stalowe, okucia, śruby, kotwy).

15 Rys. 1.17: Zasady wymiarowania prętów (wg PN-88/B-01041) Rys. 1.18: Przykład rysunku zbrojenia płyty trójprzęsłowej Połączenia prętów, wykonywane wg PN-B-03264:1999, należy zaznaczać zarówno na rysunkach kształtu, jak i na rysunkach zbrojenia oraz w przypadkach koniecznych przedstawiać oddzielnie jako szczegóły konstrukcyjne. Elementy stalowe, np. blachy, profile, śruby i inne łączniki mechaniczne, a także spoiny i zgrzeiny należy oznaczać wg PN-ISO 5261:1994. Na rysunkach roboczych zgodnie z PN-88/B stosuje się następujące uproszczenia: elementy symetryczne rysuje się do płaszczyzny symetrii (Rys. 1.18a), elementy wieloprzęsłowe z powtarzalnymi przęsłami przedstawia się za pomocą rzutu przerywanego (Rys. 1.18b), elementy symetryczne ze zbrojeniem symetrycznym jednowarstwowym rysuje się w sposób przedstawiony na (Rys. 1.19), płyty zbrojone siatkami zgrzewanymi przedstawia się jak na Rys siatki oznacza się literą S oraz kolejnym numerem siatki (cyframi rzymskimi) i literą oznaczającą usytuowanie u dołu (litera D) lub u góry (litera G), np. SI-D, siatki zgrzewane, zamiast na rysunku, bez uproszczeń (Rys. 1.21a), można przedstawić jak na Rys. 1.21b.

16 Nieco inne oznaczenia siatek są zalecane w PN-ISO 3766:1994 siatkę dolną oznacza się literą B, - a górną literą T. Zgodnie z ta normą na rysunkach widoków ścian zbrojonych przy obu płaszczyznach zewnętrznych do symbolu zbrojenia powinny być dodane litery oznaczające położenie warstwy zbrojenia (NF - zbrojenie bliższe, FF zbrojenie dalsze). Rys. 1.19: Przykład rysunku zbrojenia stopy fundamentowej (wg PN-88/B-01041) Rysunki szczegółów Rysunki szczegółów wykonuje się wówczas, gdy nie było możliwości podania niezbędnych informacji na innych rysunkach. Na rysunkach szczegółów (detali) pręty zbrojenia lub ich części (np. zagięcia, haki, pętle) należy przedstawiać dwiema grubymi liniami lub jedną bardzo grubą linią, w podziałce rysunku.

17 Rys. 1.20: Przykład fragmentu rysunku płyty zbrojonej siatkami zgrzewanymi (wg PN-88/B-01041) Rys. 1.21: Rysunek siatki zgrzewanej (wg PN-88/B-01041): a) bez uproszczeń, b) uproszczony Zgodnie z PN-ISO 4172:1994 rysunki złączy (węzłów) powinny zawierać: linie siatki projektowej, wymiary połączeń z oznaczeniem koniecznych tolerancji, symbole elementów pokazane na rysunku zestawieniowym i jeśli jest to wymagane dodatkowe oznaczenia do identyfikacji płaszczyzn stykowych w złączu,

18 sposoby łączenia, np. spajanie, połączenia śrubowe lub zastosowanie zbrojenia uciąglającego w połączeniach monolitycznych, części wbudowane i szczegóły połączeń, razem z wyrobami, które mają być zastosowane. Dwa złącza, z których jedno jest zwierciadlanym odbiciem drugiego, powinny być pokazane jako dwa niezależne złącza o odrębnych symbolach. Jeżeli zachodzi potrzeba zróżnicowania przedstawień graficznych złączy, wymagana ze względu na wznoszenie i montaż oraz sposób wykończenia złącza (np. zabezpieczenie antykorozyjne, przemieszczenia termiczne itp.) lub jego rodzaj (podporowe, uszczelniające lub otwarte), to należy wykonać odrębne opisy lub zastosować symbole wyjaśnione na rysunku. Przykłady rysunków złączy przedstawiono na Rys i Rys W razie potrzeby rysunek złącza powinien być uzupełniony opisem dotyczącym np. sposobu wznoszenia i montażu oraz zabezpieczeń antykorozyjnych. Rys. 1.22: Przykład złącza na śruby przekrój poziomy (wg PN-ISO 4172:1994) Rys. 1.23: Przykład złącza monolitycznego ze zbrojeniem uciąglającym przekrój pionowy (wg PN-ISO 4172:1994)

19 1.5 Wykaz materiałów i wyrobów Wykazy materiałów i wyrobów obejmują wykazy zbrojenia (prętów albo kształtowników walcowanych), a w odniesieniu do elementów prefabrykowanych wykazy tych elementów i ewentualnie elementów połączeniowych. Przy wykazach zbrojenia podaje się klasę betonu i gatunek (lub klasę) stali oraz wszystkie uwagi konieczne do prawidłowego wykonania konstrukcji. Jeżeli pręty zbrojenia są narysowane i zwymiarowane poza przekrojami elementów, to szczegółowy wykaz zbrojenia sporządza się zgodnie z Tablicą 1.3. Jeżeli pręty te są narysowane tylko na przekrojach, w wykazie umieszcza się dodatkową kolumnę zawierającą szkic pręta (Tablica 1.4). Liczba kolumn w tych wykazach zależy od liczby średnic prętów i liczby rodzajów stali zastosowanej w konstrukcji. Przykład wykazu zbrojenia (wg PN-81/B-01041) Tablica 1.3 Wykazy zbrojenia należy umieszczać z prawej strony arkusza nad tabliczką lub na oddzielnym arkuszu, z odpowiednimi odsyłaczami do rysunku zbrojenia. Zbiorcze wykazy zbrojenia należy sporządzać zgodnie z Tablicą 1.5. Do kompletu rysunków danego obiektu budowlanego, zawierającego elementy prefabrykowane, dołącza się wykaz tych elementów (Tablica 1.6).

20 Wykazy zbrojenia można też sporządzać zgodnie z PN-ISO 4066:1994. W tej normie podano kształty podstawowe prętów wraz z ich oznaczeniami kodowymi (Tablica 1.7), zasady tworzenia tych oznaczeń a także przykładowy formularz wykazu zbrojenia (Tablica 1.8) wraz z tabliczką tytułową. Jeżeli pręty mają kształty specjalne, to należy je pokazać na zwymiarowanym rysunku schematycznym, w miejscu przeznaczonym do wymiarowania zagięć. Przykład wykazu zbrojenia z podaniem rysunków prętów (wg PN-81/B-01041) Tablica 1.4 Przykład zbiorczego wykazu zbrojenia Tablica 1.5

21 Przykład wykazu elementów prefabrykowanych (wg PN-88/B-01041) Tablica 1.6 Fragment tablicy podstawowych kształtów prętów (wg PN-ISO 4066:1994) Tablica 1.7

22 Przykładowy formularz wykazu zbrojenia (wymiary w mm) (wg PN-ISO 4066:1994) Tablica 1.8