Rynek węgla energetycznego w Polsce w latach

Materiały XXIX Konferencji z cyklu Zagadnienie surowców energetycznych i energii w gospodarce krajowej Zakopane, 11 14.1.215 r. ISBN 978-83-62922-51-2 Waldemar Beuch*, Robert Marzec* Rynek węgla energetycznego w Polsce w latach 21 215 W latach 21 213 wydobycie węgla energetycznego w Polsce utrzymywało się na poziomie ponad 64 mln ton, przy czym w 212 r. ponad 67 mln ton. Uzyskany w 212 r. wzrost wydobycia (do 67,5 mln ton) wynikał ze 2-milionowego zwiększenia produkcji w LW Bogdanka SA przy wzroście r/r produkcji w śląskich kopalniach produkcja o,5 mln ton. W 214 r. wydobycie węgla energetycznego spadła do 6,2 mln ton, a po I półroczu 215 r. wydobyto 28 mln ton, co wskazuje na dalszą redukcję poziomu produkcji. Udział węgla energetycznego w produkcji ogółem węgla kamiennego w latach 21 214 kształtował się w zakresie od 83,% w 214 r. (minimalny udział) do 85,2% w 212 r. (maksymalny udział). W I połowie 215 r. węgiel energetyczny stanowił 81,4% wydobycia węgla kamiennego ogółem (rys. 1, 2). Sprzedaż węgla energetycznego w latach 21 213 utrzymywała się na poziomie 64 65 mln ton, z wyjątkiem 212 r., w którym to poziom sprzedaży spadł do 6,5 mln ton. W 214 r. sprzedaż węgla energetycznego spadła do 58 mln ton i była niższa niż w 21 r. o 9%. W 211 r. oraz w 213 r. sprzedaż węgla energetycznego była nieznacznie wyższa od jego wydobycia (odpowiednio o: 1,1% i o,9%). W pozostałych latach, tj. 21, 212, 214, węgla energetycznego sprzedawano mniej go wydobywano (odpowiednio: o,8%, 1,4%, 3,7%). Sytuacja ta w szczególności dotyczy roku 212, kiedy to wyprodukowano 7-milionową nadwyżkę węgla energetycznego. Wielkość sprzedaży węgla energetycznego w I półroczu 215 r. (28,7 mln ton) była o 2,5% (o,7 mln ton) wyższa niż poziom wydobycia, jednak z uwagi na wysokie nasycenie rynku krajowego, jak też i pozostałych rynków europejskich węglem energetycznym, można zakładać, że w 215 r. poziom sprzedaży będzie zbliżony do wielkości sprzedaży uzyskanej w 214 r. * Agencja Rozwoju Przemysłu SA, Katowice; e-mail: Robert.Marzec@katowice.arp.pl 55

Udział węgla energetycznego w sprzedaży ogółem węgla kamiennego w latach 21 214 kształtował się w zakresie od 82,5% w 214 r. (minimalny udział) do 85,2% w 211 r. (maksymalny udział). W I połowie 215 r. węgiel energetyczny stanowił 8,7% sprzedaży węgla kamiennego ogółem (rys. 3 4, 7 9). Rynkiem docelowym krajowych producentów węgla energetycznego jest rynek krajowy (rys. 1 13). Sprzedaż węgla energetycznego na kraj stanowiła od 86,2% sprzedaży węgla energetycznego ogółem w 21 r. do 89,% w 214 r., przy czym w latach 211 212 udział ten wynosił ponad 9% sprzedaży węgla energetycznego ogółem (odpowiednio: 93,6% i 9,5%). W 215 r. sprzedaż węgla energetycznego na kraj stanowiła 87,7% sprzedaży węgla energetycznego ogółem. W latach 21 214 polscy producenci węgla wprowadzili do obrotu na rynku krajowym łącznie 279, mln ton węgla energetycznego, przy czym najwięcej w 211 r. (6,8 mln ton), a najmniej w 214 r. (51,6 mln ton). W I połowie 215 r. sprzedaż węgla energetycznego w kraju wyniosła 25,1 mln ton. Jeśli tegoroczna zima pod względem temperatur będzie przebiegać w sposób zbliżony do okresu zimowego w ubiegłym roku, to sprzedaż polskich producentów węgla energetycznego na rynek krajowy może być niższa niż w 214 r. i kształtować się na poziomie 5 mln ton. Decydujący wpływ na poziom sprzedaży krajowej węgla energetycznego ma sprzedaż do energetyki zawodowej, której udział utrzymuje się poziomie od 63 67%, a roczna wielkość sprzedaży do energetyki zawodowej kształtowała się na poziomie od 34,9 mln ton w 21 r. do 34,4 mln ton w 214 r. W I półroczu 215 r. sprzedaż do energetyki zawodowej wyniosła 17, mln ton węgla energetycznego (67,7% sprzedaży węgla energetycznego na rynek krajowy). Coraz trudniejsze uwarunkowania rynkowe spowodowały, że w 214 r. udział sortymentów grubych w sprzedaży krajowej spadł poniżej 8% sprzedaży węgla energetycznego na rynku krajowym. W poprzednich latach udział ten kształtował się w zakresie od 8,6% (212 r.) do 9,6% (21 r.). W I półroczu 215 r. udział sortymentów grubych w sprzedaży krajowej węgla energetycznego wyniósł 7,3%. W tym samym okresie w sprzedaży na rynek krajowy wzrastał udział sortymentów miałowych od 83,9% w 21 r. do 86,1% w 214 r. W I półroczu 215 r. udział tych sortymentów wyniósł 86,8%, co w przełożeniu na wartości bezwzględne oznacza, że w pierwszych 6 miesiącach tego roku sprzedano na srynek krajowy 21,8 mln ton miałów energetycznych. Należy przy tym jednak zaznaczyć, że od 211 r., kiedy to na rynku krajowym sprzedano 51,1 mln ton miałów energetycznych, ich sprzedaż ma tendencję spadkową. Mimo zmniejszonych możliwości zbytu, w 212 r. wystąpił wysoki poziom produkcji węgla energetycznego (7-milionowa nadwyżka produkcji nad sprzedażą). Spowodowało to wysoką nadwyżkę węgla, która zwiększyła stan zapasów węgla do poziomu 7,5 mln ton. Stanowiło to 12,3% rocznej sprzedaży. W 214 r. ponownie wystąpiła nadwyżka produkcji nad sprzedażą, co zwiększyło stan zapasów na koniec 214 r. do 7,8 mln ton (rys. 5, 6). W latach 21 214, z wyjątkiem roku 213, Polska była importerem netto węgla energetycznego. Największy poziom importu tego węgla (12,7 mln ton) wystąpił w 211 r. (rys. 14 16). W tym też roku wystąpiła najniższa wielkość sprzedaży na eksport i wywóz (4,2 mln). W 213 r. wielkość wywozu i eksportu była o około 8 tys. ton wyższa od wielkości importu węgla energetycznego. W pierwszym półroczu 215 r. wywóz i eksport (3,5 mln ton) był znacząco wyższy od importu węgla (2,1 mln ton), ale eksport i wywóz węgla, z uwagi na poziom cen na światowych rynkach nie jest ekonomicznie uzasadniony. Indeksy cenowe węgla energetycznego w Europie (DES ARA), po intensywnym wzroście w okresie od lipca 21 r., osiągnęły poziom ok. 125 USD/t (marzec 211 r.), który utrzymywał 56

się do września 211 r. Po tym okresie indeksy cenowe wykazywały wyraźną tendencję spadkową osiągając w czerwcu 215 r. poziom poniżej 6 USD/tonę (rys. 19). Krajowe ceny zbytu węgla energetycznego wykazywały zbliżone tendencje do cen światowych, przy czym tendencja wzrostowa utrzymywała się do III kwartału 212 r. Po tym okresie krajowe ceny węgla energetycznego spadały, osiągając w 214 r. poziom cen zbliżony do cen 21 r. (ok. 25 zł/t). W I półroczu 215 r. ceny węgla energetycznego w Polsce były niższe niż w 21 r. ogółem o 6,8%, a w sprzedaży na rynek krajowy o 7,7%. W porównaniu do średnich cen 212 r. spadki te wynosiły odpowiednio: 2% i 18% (rys. 17, 18). Rys. 1. Wydobycie węgla kamiennego w Polsce w latach 21-215 9 8 7 6 5 4 3 2 1 76.2 64.5 75.7 64.2 79.2 67.5 76.5 64.4 72.5 6.2 34.4 11.7 11.5 11.7 12.1 12.3 28. 6.4 węgiel kamienny ogółem węgiel energetyczny węgiel koksowy Rys. 2. Struktura rodzajowa wydobycia węgla kamiennego w Polsce w latach 21-215 1% 8% 15.3% 15.2% 14.8% 15.8% 17.% 18.6% 6% 4% 2% 84.7% 84.8% 85.2% 84.2% 83.% 81.4% % węgiel energetyczny węgiel koksowy 57

Rys. 3. Sprzedaż węgla kamiennego w Polsce w latach 21-215 9 8 7 6 5 4 3 2 1 75.4 76.2 71.9 77.5 64. 64.9 6.5 64.9 7.3 58. 35.6 11.4 11.3 11.4 12.6 12.3 28.7 6.9 węgiel kamienny ogółem węgiel energetyczny węgiel koksowy Rys. 4. Struktura rodzajowa sprzedaży węgla kamiennego w Polsce w latach 21-215 1% 8% 15.1% 14.8% 15.9% 16.3% 17.5% 19.3% 6% 4% 2% 84.9% 85.2% 84.1% 83.7% 82.5% 8.7% % węgiel energetyczny węgiel koksowy Rys. 5. Wydobycie, sprzedaż i stan zwałów węgla energetycznego w Polsce w latach 21-215 8 7 6 5 4 3 2 1 64.5 64. 3.7 64.2 64.9 1.6 67.5 6.5 7.5 64.4 64.9 6.2 6.2 58. 7.8 28. 28.7 6.4 Wydobycie Sprzedaż Stan zapasów 58

Rys. 6. Relacja zwałów do wydobycia i sprzedaży węgla energetycznego w Polsce w latach 21-215 3% 25% 22.9% 22.3% 2% 15% 1% 5% 5.7% 5.8% 2.5% 2.5% 11.1% 12.4% 9.6% 9.6% 13.% 13.4% % Wydobycie Sprzedaż 115. 11. Rys. 7. Dynamika sprzedaży węgla w latach 21-214 w Polsce 11.1 17.7 21r. = 1% 15. 95. 9. 85. 17.3 11.1 11.1 11.4 97.7 99.2 94.4 9.7 93.2 89.4 21 211 212 213 214 węgiel koksowy węgiel kamienny ogółem węgiel energetyczny Rys. 8. Kierunki sprzedaży węgla kamiennego w Polsce w latach 21-215 7 6 5 4 3 2 1 55.2 6.8 54.8 56.6 51.6 25.1 8.8 4.1 5.7 8.4 6.4 3.6 rynek krajowy eksport i wywóz 59

16. 14. 12. 8. 6. 4. 2.. Rys. 9. Dynamika sprzedaży węgla energetycznego wg kierunków w latach 21-214 w Polsce 11. 11.4 46.6 139. 93.2 9.1 147.4 17.3 13.3 21 211 212 213 214 89.4 91.3 75.7 21r. = 1% węgiel energetyczny rynek krajowy eksport i wywóz Rys. 1. Sprzedaż węgla energetycznego na rynek krajowy wg sortymentów w latach 21-215 8 6 4 2 pozostałe 1.4 1.8 1.2 1.4 1.2.5 miały 46.3 51.1 46.8 47.5 44.5 21.8 średnie i drobne 2.1 2.5 2.1 2.3 1.9 1. grube 5.3 5.4 4.7 5.4 4.1 1.8 Rys. 11. Dynamika sprzedaży sortymentów grubych i miałów na rynku krajowym w latach 21-214 w Polsce 12. 11. 9. 11.3 11.9 91.5 87.1 113.7 11.5 93.7 21r. = 1% sortymenty grube 8. 75.7 miały 7. 21 211 212 213 214 6

Rys. 12. Sprzedaż węgla energetycznego na rynek krajowy wg odbiorców w latach 21-215 7 6 5 4 3 2 1 pozostali, w tym gosp. dom. 13. 13.7 11.7 13.3 1.5 5. inni odbiorcy przemysłowi.5.5.4.6.5.2 ciepłownie niezaw. i zaw. 5.1 5.6 5.5 4.5 4.2 2. energetyka przemysłowa 1.6 1.5 1.5 1.9 2..9 energetyka zawodowa 34.9 39.5 35.6 36.3 34.4 17. 12. 11. 9. 8. 7. 6. Rys. 13. Dynamika sprzedaży węgla energetycznego do krajowej energetyki zawodowej oraz grupy pozostałych odbiorców krajowych, w tym gospodarstw domowych, w latach 21-214 113.2 15.1 113.9 9.2 12.1 85.6 21 211 212 213 214 94.7 79. 21r. = 1% energetyka zawodowa pozostali, w tym gospodarstwa domowe 16 Rys. 14. Import węgla energetycznego do Polski w latach 21-215 14 12 1 8 6 14.2 1.8 15. 12.7 1.2 1.5 1.3 4 2 3.3 2.3 8.6 1.6 8.3 2.3 7.9 2.4 3.5 2.1 1.4 węgiel kamienny ogółem węgiel energetyczny węgiel koksowy 61

12. 11. 9. 8. 7. 6. 5. Rys. 15. Dynamika importu węgla energtycznego do Polski w latach 21-214 117.6 15.9 68. 67.6 13.3 96.3 95.6 21 211 212 213 214 98. 21r. = 1% węgiel kamienny ogółem węgiel energetyczny 14. 12. 1. 8. 6. 4. 2. Rys. 16. Wielkość importu i ceny importowanego węgla energtycznego w latach 21-215 1.8 28.3 12.7 348.96 342.75 296.54 8.6 8.3 281.37 7.9 3 273.53 2.1 4 35 25 2 15 1 5 [ zł/t ]. import węgla energetycznego cena importowanego węgla energetycznego 35 Rys. 17. Ceny zbytu węgla energetycznego w Polsce w latach 21-215 3 [ zł/t ] 25 2 15 25.48 258.22 272.99 268.55 291.89 289.82 262.37 266.42 25.2 251.57 233.57 238.31 1 5 węgiel energetyczny ogółem węgiel energetyczny w sprzedaży na rynek krajowy 62

115. 11. Rys. 18. Dynamika cen zbytu węgla energetycznego w latach 21-214 w Polsce 19. 17.9 21r. = 1% 15. 95. 9. 85. 16.9 14. 95.3 91.9 94.4 89.9 21 211 212 213 214 węgiel energetyczny ogółem węgiel energetyczny w sprzedaży na rynek krajowy Rys. 19. Kształtowanie się średniorocznych cen zbytu węgla energetycznego polskich producentów w sprzedaży na rynek krajowy na tle indeksu DES ARA w latach 21-215 13 35 [ USD/t ] 12 11 1 9 8 7 6 5 3 25 2 15 1 5 4 sty 1 kwi 1 lip 1 paź 1 sty 11 kwi 11 lip 11 paź 11 sty 12 kwi 12 lip 12 paź 12 sty 13 kwi 13 lip 13 paź 13 sty 14 kwi 14 lip 14 paź 14 sty 15 kwi 15 lip 15 [ zł/t ] średnioroczna cena zbytu węgla energetycznego polskich producentów w sprzedaży na rynek krajowy DES ARA (za 6 kcal/kg)