Ograniczenie skutków zdrowotnych palenia najważniejszym strategicznym celem polityki zdrowia Witold Zatoński Warszawa, 8-9 grudnia 2011
Wprowadzenie w życie ograniczenia palenia w miejscach publicznych przed rokiem Polska prezydencja Closing the health gap Medykalizacja tobacco control ; NEJM skuteczny, bezpieczny, tani lek W. Zatoński, 2011 1
Wprowadzenie w życie ograniczenia palenia w miejscach publicznych przed rokiem W. Zatoński, 2011 2
Narażenie na dym tytoniowy (w %) w zakładach pracy i lokalach gastronomicznych w Polsce przed (VII 2009) i po wprowadzeniu zakazu palenia (II i X 2011 r.) 50 45 40 36 33 30 29 26 VII 2009 20 10 20 17 12 8 15 12 10 6 14 13 II 2011 X 2011 0 bar/pub kawiarnia dyskoteka restauracja zakład pracy W. Zatoński, 2011 3
W. Zatoński, 2011 4
W. Zatoński, 2011 5
HEM projekt badawczy 2004-2008 ( nr 2003121 ) Objective: To identify and quantify health gap between eastern and western part of European Union and to determine how much of this gap is attributable to different causes of death and risk factors. Eastern part of the EU: the new EU member states from central and eastern Europe - Bulgaria, Czech Rep., Estonia, Hungary, Latvia, Lithuania, Poland, Romania, Slovakia, Slovenia (EU10) Western part of the EU: the old EU Austria, Belgium, Denmark, Finland, France, Germany, Greece, Ireland, Italy, Luxembourg, Netherlands, Portugal, Spain, Sweden, UK (EU15) W. The Zatoński, final report 2011 is available at the project website: www.hem.waw.pl 6
Odsetek zgonów przed 5 rokiem życia Polska vs Anglia i Walia, obie płcie 45% 40% 35% 30% Anglia i Walia Polska Transformacja epidemiologiczna (choroby zakaźne i pasożytnicze i umieralność niemowląt). 25% 20% 15% W 1950 roku w Polsce około 35% nowonarodzonych dzieci nie dożywało 5 roku życia. 10% 5% 0% 1830 1860 1890 1920 1950 1980 2010 W. Zatoński, 2011 7
Prawdopodobieństwo zgonu przed ukończeniem 65 r.ż., w krajach UE, 2008* Kobiety Mężczyźni 7% 7% 7% 8% 8% 8% 8% 8% 9% 9% 9% 9% 9% 9% 10% 10% 11% 11% 12% 13% 13% 13% 14% 15% 16% 16% 17% 23% Hiszpania Grecja Włochy Luksemburg Szwecja Austria Portugalia UE15 Francja Finlandia Słowenia Niemcy Irlandia Holandia Belgia Wlk. Bryt. Czechy Dania Polska Słowacja Estonia UE10 Bułgaria Rumunia Węgry Łotwa Litwa Rosja Szwecja Hiszpania Włochy Luksemburg Irlandia Wlk. Bryt. Hiszpania UE15 Austria Grecja Niemcy Belgia Dania Francja Portugalia Finlandia Słowenia Czechy Polska UE10 Słowacja Bułgaria Rumunia Węgry Estonia Łotwa Litwa Rosja 12% 13% 13% 14% 14% 15% 15% 16% 16% 16% 17% 18% 18% 18% 18% 19% 20% 23% 30% 31% 31% 32% 32% 34% 36% 40% 42% 54% Bardzo istotne różnice w Europie: Jedynie 7% kobiet w Hiszpanii umiera przed 65 rokiem życia Ponad 50% mężczyzn w Rosji nie dożywa wieku 65 lat 100% 80% 60% 40% 20% 0% 0% 20% 40% 60% 80% 100% W. Zatoński, 2011 * 2005: Belgia; 2006: Dania, Niemcy, Rosja; 2007: Włochy 8
Udział tytoniu w różnicy w oczekiwanej długości życia pomiędzy UE10 i UE15, 2002 Grupa wieku Różnica przypisana do tytoniu Różnica w oczekiwanej długości życia (lata) mężczyźni Różnica przypisana do tytoniu (lata) % 35-64 3.80 1.75 46% Grupa wieku Różnica w oczekiwanej długości życia (lata) kobiety Różnica przypisana do tytoniu (lata) % 35-64 1.42 0.28 20% W. Zatoński, 2011 9
Ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (1995, nowelizowana w 1999 r. i 2003 r.) Główne zapisy: Narodowy program i strategia ograniczania palenia tytoniu Zakaz palenia w miejscach publicznych (strefy dla palących) Zakaz sprzedaży tytoniu nieletnim (poniżej 19 r. ż.), w automatach oraz małych paczkach i na sztuki Zakaz produkcji i sprzedaży wyrobów tytoniowych bezdymnych (wyłączając od 2000 r. tabakę) Bezwzględny zakaz reklamy i promocji wyrobów tytoniowych oraz sponsorowania przez firmy tytoniowe sportu, kultury, oświaty i polityki wprowadzony w 2000 r. i 2001 r. Ostrzeżenia zdrowotne na paczkach papierosów stanowiące 30% powierzchni opakowania oraz dodatkowe ostrzeżenia o powierzchni 20% od 1998r.; od 2004 r. ostrzeżenia według standardów Unii Europejskiej Leczenie zespołu uzależnienia od tytoniu przez służbę zdrowia Stopniowe ograniczenie zawartości substancji smolistych, nikotyny i CO jako dostosowanie do europejskich norm (obecnie 10 mg substancji smolistych, 1 mg nikotyny i 10 mg CO na jednego papierosa). Kontrola składu papierosów pod kątem substancji wzmacniających właściwości uzależniające od 2004 r. Fundusze na ograniczanie następstw palenia tytoniu (0.5%) z akcyzy ze sprzedaży wyrobów tytoniowych 10
Palenie tytoniu wywołuje w Europie, więcej szkód zdrowotnych niż alkohol, nadciśnienie tętnicze, otyłość, wysoki poziom cholesterolu i choroby zakaźne razem wzięte. Komisarz Dalli Źródło: Zatoński W (ed.) with Mańczuk M, Sulkowska U, and the HEM Project team. Closing the health gap in European Union. Cancer Center and Institute of Oncology, Warsaw, 2008. Available from: http://www.hem.waw.pl W. Zatoński, 2011 11
Rekomendacje uczestników Konferencji Ministerialnej UE Solidarność w zdrowiu. Wyrównanie różnic zdrowotnych między krajami Unii Europejskiej (Poznań, 7-8 listopada 2011) Aby zamknąć lukę zdrowotną pomiędzy państwami członkowskimi UE, konieczne jest skupienie polityki zdrowotnej na programach związanych z prewencją i promocją zdrowia. Dotyczy to zwłaszcza krajów Europy środkowej i wschodniej. Kluczowym elementem programów prewencyjnych oraz promujących zdrowie powinno być wzmacnianie polityki ograniczającej używanie tytoniu. Prowadzenie progresywnej polityki podatkowej i cenowej odnośnie wyrobów tytoniowych może stanowić impuls niezbędny do wzmocnienia polityki ograniczającej używanie tytoniu w UE. Przykład Francji pokazuje, że gwałtowny wzrost podatków od wyrobów tytoniowych przyczynia się do szybkiego spadku spożycia papierosów oraz natychmiastowej poprawy wskaźników zdrowotnych. Jednocześnie zaobserwowano błyskawiczny wzrost dochodów pochodzących z akcyzy na wyroby tytoniowe. Kraje mające wkrótce objąć Prezydencję UE zadeklarowały podjęcie inicjatywy zmierzającej do harmonizacji polityki podatkowej dotyczącej wyrobów tytoniowych w Unii Europejskiej. W. Zatoński, 2011 12
Czarny: dzienne spożycie papierosów per capita we Francji (dane dla osób w wieku 15 i więcej lat) Niebieski: cena papierosów we Francji (dane uwzględniają inflację, 1990=100) Źródło: Peto R, 2011 300 Spożycie 200 Cena 100 0 W. Zatoński, 2011 13
Współczynnik umieralności / 100 000, standaryzowany wg wieku* Współczynnik umieralności / 100 000, standaryzowany wg wieku* WIELKA BRYTANIA 1950-2009. Umieralność z powodu raka płuca wśród kobiet i mężczyzn w wieku 35-44 lat FRANCJA 1950-2009. Umieralność z powodu raka płuca wśród kobiet i mężczyzn w wieku 35-44 lat *Średnia roczna wartość liczona dla dwóch pięcioletnich grup wiekowych *Średnia roczna wartość z dwóch liczona pięcioletnich dla dwóch grup wiekowych pięcioletnich grup wiekowych Źródło: Peto R, 2011 14
Miliardy Billions, EURO (wg 2007 wartości euros w 2007 r.) Wpływy z akcyzy Government od wyrobów income tytoniowych, from tobacco, Francja 14 12 10 8 6 4 2 0 W. Zatoński, 2011 1960 1970 1980 1990 2000 2010 Źródło: Peto R, 2011 15
Medykalizacja tobacco control ; NEJM skuteczny, bezpieczny, tani lek W. Zatoński, 2011 16
W. Zatoński, 2011 17