Uchwała Nr VII/71/15

Uchwała Nr VII/71/15 Rady Miejskiej w Skarszewach z dnia 30 lipca 2015 r. w sprawie przyjęcia Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Miasta Skarszewy - Raport z Delimitacji Obszarów Zdegradowanych Na podstawie art. 18 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2013 r., poz. 594 z późn. zm.) Rada Miejska w Skarszewach uchwala, co następuje: 1 Przyjmuje się Lokalny Program Rewitalizacji dla Miasta Skarszewy - Raport z Delimitacji Obszarów Zdegradowanych, stanowiący załącznik do niniejszej uchwały 2 Wykonanie uchwały powierza się Burmistrzowi Skarszew. 3 Uchwała wchodzi w Ŝycie z dniem podjęcia

UZASADNIENIE W celu ubiegania się o dofinansowanie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 konicznym jest opracowanie wspólnej koncepcji rewitalizacji Województwa Pomorskiego. Beneficjent planujący ubiegać sie o dofinansowanie procesu rewitalizacji na swoim terenie zobowiązany jest do uczestnictwa w procesie nad przygotowaniem Wojewódzkiego planu rewitalizacji. W związku z powyŝszym konieczne jest aby Jednostka Samorządu Terytorialnego zamierzająca przystąpić do tego programu przygotowała Lokalny Programu Rewitalizacji - Raport z Delimitacji Obszarów Zdegradowanych, zgodnie z Wytycznymi dotyczącymi programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania sie o wsparcie w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 stanowiącymi załącznik do Zasad wdrąŝania Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020 przyjętych Uchwałą nr 432/43/15 Zarządu Województwa Pomorskiego. W związku z wyŝszym zasadne jest podjecie niniejszej Uchwały przez Radę Miejską w Skarszewach.

Załącznik do uchwały nr VII/71/15 Rady Miejskiej w Skarszewach z dnia 30 lipca 2015 r. LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI DLA MIASTA SKARSZEWY RAPORT Z DELIMITACJI OBSZARÓW ZDEGRADOWANYCH Opracowanie: Wydział Polityki Gospodarczej i Integracji Europejskiej Urząd Miejski w Skarszewach Skarszewy, czerwiec 2015r. 1

SPIS TREŚCI SPIS TREŚCI... 2 SPIS RYSUNKÓW... 4 SPIS TABEL... 6 1. WPROWADZENIE... 7 2. OGÓLNA ANALIZA SYTUACJI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ MIASTA NA TLE WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO... 8 2.1. Ogólna charakterystyka miasta... 8 2.2. Sytuacja społeczno-ekonomiczna Skarszew na tle ośrodków aktywności... 11 lokalnej województwa pomorskiego... 11 2.3. Sytuacja społeczno-ekonomiczna Skarszew na tle województwa pomorskiego... 12 3. PODZIAŁA MIASTA NA JEDNOSTKI URBANISTYCZNE STANOWIĄCE PODSTAWĘ ANALIZ... 16 3.1. Metodologia opracowania... 16 3.2. Dokonanie podziału miasta na jednostki urbanistyczne... 17 3.3. Wykaz jednostek urbanistycznych wydzielonych na terenie miasta... 30 4. SZCZEGÓŁOWA DIAGNOZA JEDNOSTEK URBANISTYCZNYCH OBEJMUJĄCYCH OBSZARY MIESZKALNICTWA... 34 4.1. Metodologia opracowania... 34 4.2. Podstawowe informacje charakteryzujące jednostki objęte analizą... 35 4.3. Analiza w podsystemie społecznym... 35 4.4. Analiza w podsystemie gospodarczym... 39 4.5. Analiza w podsystemie przestrzennym... 42 5. OBSZARY ZDEGRADOWANE NA TERENIE MIASTA... 45 5.1. Delimitacja obszarów zdegradowanych na terenie miasta... 45 5.2. Charakterystyka przyczyn degradacji i zjawisk kryzysowych w obszarach zdegradowanych... 52 5.2.1. Charakterystyka obszaru o relatywnie największym stopniu degradacji... 52 2

5.2.2. Charakterystyka pozostałych obszarów zdegradowanych... 59 5.2.3. Charakterystyka obszarów kryzysowych... 61 3

SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Lokalizacja gminy Skarszewy na tle powiatu i województwa pomorskiego... 8 Rysunek 2. Udział poszczególnych grup wiekowych w ogólnej liczbie ludności w 2012r... 12 Rysunek 3. Podział miasta Skarszewy na obwody spisowe Głównego Urzędu Statystycznego (GUS)... 19 Rysunek 4. Podział miasta Skarszewy na obwody spisowe GUS i obręby geodezyjne... 21 Rysunek 5. Zagospodarowanie przestrzenne terenu miasta Skarszewy z zarysem obwodów spisowych GUS... 24 Rysunek 6. Wyodrębnienie jednostek urbanistycznych dla terenów innych niŝ mieszkaniowe... 25 Rysunek 7. Podział miasta Skarszewy na rejony szkół podstawowych... 28 Rysunek 8. Podział miasta Skarszewy na rejony szkół gimnazjalnych... 29 Rysunek 9. Jednostki urbanistyczne w przestrzeni miasta Skarszewy... 31 Rysunek 10. Jednostki urbanistyczne w przestrzeni miasta Skarszewy z zarysem obwodów spisowych GUS... 32 Rysunek 11. Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego jednostek urbanistycznych na terenie miasta Skarszewy... 33 Rysunek 12. Liczba osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. ludności.. 37 Rysunek 13. Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym... 37 Rysunek 14. Liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. ludności... 37 Rysunek 15. Odsetek osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności... 40 Rysunek 16. Liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarki narodowej na 100 osób... 41 Rysunek 17. Udział budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1970 w ogólnej ich liczbie... 43 Rysunek 18. Przeciętna powierzchnia uŝytkowa lokalu na osobę... 44 Rysunek 19. Udział opisanych przez wskaźniki obowiązkowe zjawisk kryzysowych w ogólnej ich liczbie... 47 Rysunek 20. Udział opisanych przez wskaźniki fakultatywne zjawisk kryzysowych w ogólnej ich liczbie... 48 4

Rysunek 21. Intensywność występowania zjawisk kryzysowych w jednostkach urbanistycznych wyodrębnionych w przestrzeni miasta... 49 Rysunek 22. Obszary zdegradowane i kryzysowe na terenach mieszkaniowych Skarszew... 50 Rysunek 23. Etapy realizacji przedsięwzięć rewitalizacyjnych w obszarach zdegradowanych i kryzysowych wyodrębnionych w przestrzeni miasta... 51 Rysunek 24. Jeden z dwóch obszarów o relatywnie największym stopniu degradacji w przestrzeni miasta Skarszewy Północny Zachód... 53 Rysunek 25. Dokumentacja fotograficzna obszaru zdegradowanego Skarszewy Północny Zachód... 55 Rysunek 26. Jeden z dwóch obszarów o relatywnie największym stopniu degradacji w przestrzeni miasta Stare Miasto... 57 Rysunek 27. Dokumentacja fotograficzna obszaru zdegradowanego Stare Miasto... 58 Rysunek 28. Jednostka urbanistyczna nr 2 Kopernika, Tczewska i Putynkowskiego... 60 Rysunek 29. Jednostka urbanistyczna nr 1 Sikorskiego... 62 Rysunek 30. Jednostka urbanistyczna nr 3 Pólko... 63 Rysunek 31. Jednostka urbanistyczna nr 4 Kleszczewskie... 64 5

SPIS TABEL Tabela 1. Pozycja Skarszew wśród gmin województwa pomorskiego w 2012r... 12 Tabela 2. Podstawowe wskaźniki demograficzne dla Skarszew i województwa pomorskiego w 2012r... 13 Tabela 3. Wskaźniki gospodarki mieszkaniowej dla Skarszew i województwa pomorskiego 13 Tabela 4. Wskaźnik korzystających z instalacji wodno-kanalizacyjnej i gazowej dla Skarszew i województwa pomorskiego... 14 Tabela 5. Wskaźniki dotyczące rynku pracy dla Skarszewy i województwa pomorskiego... 14 Tabela 6. Wskaźniki obowiązkowe w procesie deliminacji obszarów zdegradowanych... 15 Tabela 7. Podział miasta Skarszewy na obwody spisowe Głównego Urzędu Statystycznego (GUS)... 18 Tabela 8. Podział miasta Skarszewy na obwody spisowe GUS i obręby geodezyjne... 20 Tabela 9. Podział miasta Skarszewy na stałe obwody wyborcze... 27 Tabela 10. Jednostki urbanistyczne wyodrębnione w przestrzeni miasta Skarszewy... 30 Tabela 11. Podstawowa charakterystyka jednostek urbanistycznych objętych analizą... 35 Tabela 12. Podstawowa charakterystyka jednostek urbanistycznych objętych analizą... 36 Tabela 13. Wskaźniki fakultatywne dla podsystemu społecznego... 38 Tabela 14. Zestawienie danych charakteryzujących podsystem gospodarczy... 40 Tabela 15. Wskaźnik fakultatywny dla podsystemu gospodarczego... 42 Tabela 16. Zestawienie danych charakteryzujących podsystem przestrzenny... 42 Tabela 17. Wskaźnik fakultatywny dla podsystemu przestrzennego... 44 Tabela 18. Liczba wskaźników opisująca czynniki degradacji w poszczególnych podsystemach... 45 Tabela 19. Obszary zdegradowane i kryzysowe wyodrębnione w przestrzeni miasta Skarszewy... 50 6

1. WPROWADZENIE Rewitalizacja miast to najbardziej kompleksowa odpowiedź na degradację społeczną, gospodarczą, przestrzenną, techniczną i środowiskową polskich miast. Takie podejście wynika wprost z zapisów Krajowej Strategii Rozwoju Regionalnego 2010-2020, w której drugi cel strategiczny Budowanie spójności terytorialnej i przeciwdziałanie marginalizacji obszarów problemowych obejmuje m.in. cel szczegółowy Restrukturyzacja i rewitalizacja miast i innych obszarów trwających dotychczasowe funkcje społeczno-gospodarcze. Biorąc pod uwagę występowanie na terenie miasta i gminy Skarszewy obszarów, w których niezbędne jest podjęcie kompleksowych działań rewitalizacyjnych oraz uwarunkowania związane z pozyskaniem zewnętrznych środków finansowych na ten cel, podjęto prace nad opracowaniem Lokalnego Programu Rewitalizacji dla Miasta Skarszewy, którego podstawę stanowi delimitacja obszarów zdegradowanych oraz dogłębna analiza przyczyn degradacji i charakterystyka zjawisk kryzysowych, będąca przedmiotem niniejszego opracowania. Głównym celem delimitacji obszarów zdegradowanych w przestrzeni miasta jest wyłonienie obszarów, na których występuje kumulacja negatywnych zjawisk społecznych i ekonomicznych oraz widocznych gołym okiem negatywnych zmian ich struktury przestrzennej. Informacje zawarte w dokumencie słuŝą ujawnieniu indywidualnych problemów społecznych, gospodarczych i przestrzennych obszarów o relatywnie największym stopniu degradacji oraz określeniu celów i przedsięwzięć rewitalizacyjnych zatrzymujących postępującą ich marginalizację. Materiał ten został opracowany w oparciu o najnowsze, dostępne i wiarygodne dane, które po ocenie i interpretacji posłuŝyły do dokonania podziału miasta na jednostki urbanistyczne, a następnie do prezentacji w sposób spójny i wyczerpujący sytuacji poszczególnych obszarów obejmujących tereny mieszkaniowe w podsystemie społecznym, gospodarczym i przestrzennym. Zakres Raportu z delimitacji obszarów zdegradowanych" został opracowany zgodnie z wytycznymi Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego ujętymi w ZałoŜeniach do projektu wytycznych dotyczących programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020" i obejmuje: 1. ogólną analizę sytuacji społeczno-gospodarczej miasta i gminy Skarszewy na tle województwa pomorskiego w tym podstawowe dane dotyczące miasta oraz porównanie jego sytuacji z innymi ośrodkami aktywności gospodarczej województwa, 2. wyodrębnienie w przestrzeni miasta jednostek urbanistycznych umoŝliwiających prowadzenie analiz zróŝnicowania wewnątrzmiejskiego, 3. dogłębną analizę społeczno-gospodarczo-przestrzenną poszczególnych jednostek urbanistycznych obejmujących obszary mieszkalnictwa w oparciu o wskaźniki obowiązkowe i fakultatywne, 4. delimitację obszarów zdegradowanych w przestrzeni miasta, 5. charakterystykę obszaru o relatywnie największym stopniu degradacji. 7

2. OGÓLNA ANALIZA SYTUACJI SPOŁECZNO-EKONOMICZNEJ MIASTA NA TLE WOJEWÓDZTWA POMORSKIEGO W niniejszym rozdziale zawarto podstawowe informacje o mieście i gminie Skarszewy oraz analizę jego sytuacji społeczno-ekonomicznej na tle województwa pomorskiego jako całości. Szczegółowe dane dotyczące uwarunkowań demograficznych, gospodarczych, przestrzennych i ekologicznych miasta oraz jego sytuacji na tle ośrodków aktywności lokalnej województwa pomorskiego zawiera Strategia Rozwoju Gminy Skarszewy na lata 2014-2022. 2.1. Ogólna charakterystyka miasta Skarszewy to gmina miejsko-wiejska połoŝona w województwie pomorskim, w północnej części powiatu starogardzkiego. Przed reformą administracyjną w 1998 roku naleŝała do województwa gdańskiego. Rysunek 1. Lokalizacja gminy Skarszewy na tle powiatu i województwa pomorskiego Źródło: Opracowanie własne na podstawie www.gminy.pl 8

Obszar miasta liczy 10,8 km 2 (1080 ha). Ponad połowa gruntów na terenie Skarszew na koniec 2012r. (dokładnie 47,08%) stanowiły grunty rolne. Zabudowania oraz powierzchnie zurbanizowane zajmowały wspólnie 25,95%, a ich udział w okresie ostatnich latach zwiększa się kosztem gruntów rolnych. Tereny leśne zajmują ok. 25% obszaru miasta, zaś wody powierzchniowe zajmują 3,06%. Miasto Skarszewy zamieszkuje 6 895 osób, w tym 3332 męŝczyzn i 3563 kobiet (stan na dzień 31.12.2012r.). Wskaźnik gęstości zaludnienia kształtuje się na poziomie 638 osób/km 2. W 2012 r. zanotowano 101 urodzeń Ŝywych i 54 zgonów, skutkujących jednym z większych dodatnich przyrostów naturalnych od 2009r. - 47 osób. Miasto Skarszewy znajduje się w środkowej części gminy, przy drodze wojewódzkiej Godziszewo Kościerzyna (nr 222). Ponadto przez gminę przebiega droga wojewódzka nr 224 Sopieszyno-Tczew. Gmina posiada dobre warunki komunikacyjne, jak równieŝ korzystne połoŝenie w stosunku do większych ośrodków miejskich: w odległości 45 km od Gdańska, 15 km - Starogardu Gdańskiego, 22 km Tczewa i 35 km od Kościerzyny. Mieszkańcy Skarszew zaopatrywani są w ciepło poprzez miejski system ciepłowniczy (osiedle Sikorskiego, Hallera oraz Kościuszki) oraz za pomocą indywidualnych kotłowni, gdzie nośnikiem energii jest węgiel, drewno, olej opałowy, gaz ziemny, odpady z gospodarstw domowych, bądź teŝ energia elektryczna. Ciepłą wodę uŝytkową uzyskuje się natomiast poprzez wykorzystanie powyŝszych źródeł, bądź przez elektryczne podgrzewacze pojemnościowe, elektryczne podgrzewacze przepływowe i panele słoneczne. Zapotrzebowanie miasta w wodę jest pokrywane z ujęcia miejskiego, małych ujęć w formie studni indywidualnych oraz ujęć wód gruntowych. Główne potrzeby zaspokaja komunalne ujęcie wody, z którego korzysta ok. 87% mieszkańców. System kanalizacyjny na terenie miasta tworzy system kanalizacji sanitarnej grawitacyjno-pompowej oraz fragmentaryczny system kanalizacji deszczowej. Ścieki z terenu miasta odprowadzane są systemem kanalizacji sanitarnej do miejskiej oczyszczalni ścieków. W Skarszewach funkcjonuje jeden duŝy zakład produkcyjny zatrudniający ponad 250 osób. Małe i średnie firmy są ukierunkowane na rozwój prostych form działalności. W ostatnich latach nastąpił znaczny wzrost (ok. 7%) nowozarejestrowanych podmiotów gospodarczych w róŝnych sektorach gospodarki głównie w produkcji, handlu i naprawach, przetwórstwie oraz w budownictwie mieszkaniowym. Biorąc pod uwagę wybrane sekcje REGON w 2012r. dominowały handel hurtowy i detaliczny, budownictwo oraz przetwórstwo przemysłowe. W 2012r. z całkowitej liczby mieszkańców Skarszew w wieku produkcyjnym - 4622 osób, pracujących było 508 tj. ok 11% co stanowi tendencję wzrostową w ostatnich pięciu latach. Analiza sytuacji na rynku pracy w Skarszewach wskazuje w 2012r. na wzrost liczby osób bezrobotnych względem roku 2009. W latach 2009-2012 największą ilość osób poszukujących pracy zanotowano wśród bezrobotnych z wykształceniem zawodowym, a takŝe policealnym i średnim zawodowym. Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na koniec 2012r. w mieście zasoby mieszkaniowe wynosiły 1913 mieszkań, z 7616 izbami o łącznej powierzchni 120519m 2, co w przeliczeniu na 1000 osób wynosiło 277,4 mieszkań. Przeciętna powierzchnia uŝytkowa 9

mieszkania wyniosła 63 m 2, co dawało średnio 17,48m 2 na 1 osobę. Zasoby mieszkaniowe socjalne w 2012r. wyniosły 21 mieszkań. Gmina Skarszewy - jako jednostka samorządu terytorialnego - jest organem prowadzącym 2 publiczne szkoły i placówki oświatowe umiejscowione na terenie miasta. Na terenie miasta nie ma uczelni wyŝszych ani ich oddziałów zamiejscowych. W 2012r. w Skarszewach liczba podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych dla mieszkańców miasta wynosiła 1 szt. Ochrona zdrowia w mieście moŝliwa jest dzięki podmiotowi świadczącemu usługi w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej, ratownictwa medycznego, a takŝe aptek i punktów aptecznych. Skarszewy to jeden z waŝniejszych ośrodków kulturalnych Kociewia. Spośród instytucji związanych z kulturą pręŝnie działają w Skarszewach, słuŝąc zarówno mieszkańcom jak i gościom, Gminny Ośrodek Kultury i Biblioteka Publiczna w Skarszewach oraz Skarszewskie Centrum Ekspozycji Historycznych w Skarszewach. Dla równowagi, młodym zwłaszcza skarszewianom, moŝliwości rekreacji i uprawiania sportów oferują: stadion miejski oraz skarszewskie "Orliki". Latem zaprasza kąpielisko nad jeziorem Borówno Wielkie. Bogata historia Skarszew spowodowała, iŝ na terenie gminy zachowały się zabytki, które są świadectwem wielowiekowych przemian zachodzących na dzisiejszym obszarze Ziemi Skarszewskiej, a głównym walorem Skarszew jest dawny układ architektoniczny oraz specyficzna atmosfera tego miejsca. Zgodnie z danymi Narodowego Instytutu Dziedzictwa do rejestru zabytków ruchomych zostały wpisane następujące zabytki z terenu miasta Skarszewy: Zespół urbanistyczny miasta; Kościół parafialny p.w. św. Michała Archanioła z połowy XIV wieku; Kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katolicka parafia p.w. św. Maksymiliana Kolbe na ulicy Szkolnej 5 (1879-81), Cmentarz kościelny ze starodrzewem i ogrodzenie (mur od strony zachodniej); Kapliczka na cmentarzu przy ul. Kościuszki z 1823 roku; Mury obronne z XVI wieku; Zamek Joannitów z 1800 roku; Ratusz, z przełomu XVIII i XIX wieku; Dom przy ul. Św. Jana 2 z początku XX wieku; Domu nr 8, 9, 10, 11, 12 i 13 przy ul. Plac 8 Marca z XIX. W obszarze pomocy i opieki społecznej działają na terenie miasta Skarszewy następujące instytucje: Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej; Środowiskowy Dom Samopomocy - prowadzony przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Skarszewach; Warsztat Terapii Zajęciowej - prowadzony przez Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym Koło w Skarszewach, Kociewskie Centrum Integracji Społecznej prowadzone przez Stowarzyszenie Miłośników Obozina i Kociewia. 10

Mieszkańcy miasta w ramach pomocy społecznej korzystają z wsparcia w postaci pracy socjalnej oraz zasiłków pienięŝnych i w naturze. W latach 2010-2012 nie odnotowano znacznych zmian w ilości korzystających z pomocy. Biorąc pod uwagę udział osób korzystających ze środowiskowej pomocy społecznej w ludności ogółem kształtuje się on w ostatnich latach na poziomie około 6%. W latach 2000-2012 na terenie miasta Skarszewy obserwuje się rozwój sektora non-profit, w tym wzrost liczby fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych. Organizacje pozarządowe stanowią istotny element demokracji i społeczeństwa obywatelskiego. Te zarejestrowane w Skarszewach działają w róŝnych sferach Ŝycia społecznego od szkolenia przyszłych pracowników, dostarczania usług socjalnych i publicznych po integrację społeczną i zawodową. Na terenie Skarszew o bezpieczeństwo mieszkańców i turystów oraz ich mienia dbają słuŝby publiczne tj.: Posterunek Policji w Skarszewach, Ochotnicza StraŜ PoŜarna oraz Gminny Ośrodek Zdrowia. Biorąc pod uwagę liczbę przestępstw widać lekko pogarszającą się sytuację w 2012r. względem roku 2010. Ogólna liczba przestępstw odnotowanych w tym okresie wzrosła o 3%. W 2012r. liczba zatrzymanych nietrzeźwych wynosiła 52 przypadki. Drugą pozycję wśród ogółu przestępstw stwierdzonych w Skarszewach w 2012r. zajmują przypadki przemocy w rodzinie. Dane dotyczące tej kategorii są niepokojące. Miasto Skarszewy stanowi równieŝ główny ośrodek gospodarczy i administracyjny oraz usługowy dla ludności miasta i gminy. Z uwagi na dogodne połoŝenie na szlakach komunikacyjnych jest lokalnym węzłem ruchu turystycznego. Stanowi ośrodek usługowy dla terenu miasta i gminy i jednocześnie ma duŝe znaczenie dla turystyki z uwagi na funkcje usługowe (sklepy, gastronomia, rekreacja, tranzyt, inne usługi - banki, zdrowie). 2.2. Sytuacja społeczno-ekonomiczna Skarszew na tle ośrodków aktywności lokalnej województwa pomorskiego Pod względem zajmowanej powierzchni oraz liczby mieszkańców Skarszewy sytuują się na 3 miejscu na tle całego powiatu Starogardzkiego (miasta i gminy). Pod względem gęstości zaludnienia Skarszewy plasują się na 4 pozycji. W Skarszewach na 100 męŝczyzn w 2012r. przypadały 107 kobiety. Istotnym elementem sfery społecznej kaŝdej miejscowości jest gospodarka mieszkaniowa. Na terenie Skarszew znajdują się 1913 mieszkania ogółem co, klasyfikuje je na 2 pozycji, wśród miast powiatu, podobnie jak w przypadku powierzchni i liczby mieszkańców tuŝ za Starogardem Gdańskim. W Skarszewach w 2012r. odnotowano 777 podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON. Do pozytywnych zjawisk na skarszewskim rynku pracy naleŝy zaliczyć wartość wskaźnika zatrudnienia na 1000 mieszkańców, który jest nieco wyŝszy niŝ średnia powiatu. Niepokojący jest natomiast stosunkowo wysoki udział bezrobotnych zarejestrowanych w Skarszewach w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, który wynosi 8,78% pomimo, iŝ jest o ponad jeden punkt procentowy niŝszy od trzy razy większego pod względem ludności Starogardu Gdańskiego. Dochody miasta w przeliczeniu na mieszkańca wyniosły w 2012r. 2785,00 i są trzy razy wyŝsze od średniej całego powiatu. Biorąc pod 11

uwagę udział dochodów własnych w dochodach ogółem Skarszewy (34,4%) nie wygląda to korzystnie w porównaniu do Starogardu Gdańskiego (63,98%), róŝniąc się o prawie połowę. Pod względem wysokości wydatków na 1 mieszkańca Skarszew zajmuje daleką pozycję (12) w stosunku do innych miast i gmin powiatu Starogardzkiego. 2.3. Sytuacja społeczno-ekonomiczna Skarszew na tle województwa pomorskiego W celu zobrazowania sytuacji Skarszew na tle województwa pomorskiego porównano podstawowe wskaźniki dotyczące sytuacji społeczno-ekonomicznej, w tym demografii, mieszkalnictwa i gospodarki z wartościami średnimi dla województwa. Tam gdzie było to moŝliwe oparto się na wskaźnikach na 1000 mieszkańców. PoniŜej przedstawiono pozycje Gminy Skarszew na tle gmin województwa w 2012r. Tabela 1. Pozycja Skarszew wśród gmin województwa pomorskiego w 2012r. Wskaźnik Ludność na 1 km2 Kobiety na 100 męŝczyzn Saldo migracji na 1000 os. Dzieci w przedszkolach na 100 miejsc Czytelnicy bibliotek pub. na 1000 os. Turystyczne obiekty noclegowe Przeciętna pow. uŝytkowa 1 miesz. Podmioty w rejestrze REGON na 10 tyś. lud. Odsetek osób korzystających z instalacji kanalizacyjnej Pozycja 42 83 82 57 92 47 77 84 81 Powierzchnia i demografia Źródło: Opracowanie na podstawie Statystycznego Vademecum Samorządowca 2013 Skarszewy pod względem zajmowanej powierzchni stanowią zaledwie 0,06% województwa pomorskiego, a zamieszkująca miasto ludność to 0,3% wszystkich mieszkańców Pomorza. Udział mieszkańców w poszczególnych grupach wiekowych jest natomiast bardzo zbliŝony do wartości średnich dla całego województwa (Rys.2.) Rysunek 2. Udział poszczególnych grup wiekowych w ogólnej liczbie ludności w 2012r. Źródło: Opracowanie własne na na dynch z Wydziału Organizacyjnego i Spraw Obywatelkich UM Skarszewy 12

Pozostałe dane demograficzne (Tab.2.), z wyjątkiem gęstości zaludnienia i przyrostu naturalnego są równieŝ bardzo zbliŝone do wartości średnich dla województwa. Pod względem gęstości zaludnienia oraz przyrostu naturalnego na 1000 mieszkańców Skarszewy zdecydowanie przewyŝszają średnie wartości dla województwa pomorskiego. Ponad trzykrotnie wyŝsza wartość wskaźnika przyrostu naturalnego jest czynnikiem korzystnym, wskazującym na to, Ŝe Skarszewy są miastem rozwijającym się. Na podobnym poziomie natomiast utrzymuje się liczba ludności w wieku produkcyjnym w stosunku do liczby mieszkańców ogółem. Tabela 2. Podstawowe wskaźniki demograficzne dla Skarszew i województwa pomorskiego w 2012r. Wskaźniki w 2012r. Miejsce Ludność na km2 Kobiety na 100 męŝczyzn Przyrost naturalny na 1000 mieszkańców Saldo migracji na 1000 osób Ludność w wieku produkcyjnym w % ludności ogółem Skarszewy 638 107 6,8-4,6 67,0 woj. pomorskie 125 105 2 0,8 63,8 Gospodarka mieszkaniowa Źródło: Opracowanie na podstawie Statystycznego Vademecum Samorządowca 2013 Istotnym elementem sfery społecznej kaŝdej miejscowości jest gospodarka mieszkaniowa. Na terenie Skarszew znajdują się 1913 mieszkania ogółem. Biorąc pod uwagę wskaźnik liczby mieszkań przypadających na 1000 mieszkańców (Tab.3.) Skarszewy nieznacznie odbiegają w dół od średniej dla województwa, równieŝ jeŝeli weźmiemy pod uwagę wskaźnik przeciętnej powierzchni mieszkania na 1 osobę to równieŝ zauwaŝymy, Ŝe jest on mniejszy od średniej dla woj. pomorskiego. Podobnie kształtuje się takŝe przeciętna powierzchnia 1 mieszkania, która równieŝ jest nieco niŝsza od wskaźnika dla województwa. Tabela 3. Wskaźniki gospodarki mieszkaniowej dla Skarszew i województwa pomorskiego Wskaźniki w 2012r. Miejsce Mieszkania na 1000 mieszkańców Przeciętna powierzchnia 1 mieszkania Przeciętna powierzchnia mieszkania na 1 osobę Skarszewy 277,4 63 17,48 woj. pomorskie 351,2 71,2 25 Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Głównego InŜyniera i Ochorny Środowiska UM Skarszewy 13

Analizując gospodarkę mieszkaniową naleŝy wziąć równieŝ pod uwagę ilość lokali socjalnych jakimi dysponuje dana gmina. Skarszewy na koniec 2012r. dysponowały 21 lokalami socjalnymi, co stanowi 0,5% lokali socjalnych w całym województwie (4162 szt.). Biorąc jednak pod uwagę liczbę lokali socjalnych na 1000 mieszkańców, Skarszewy (3,05 lokali/1000 os.) znacznie odbiega od średniej dla województwa, która wynosi 1,8 lokali/1000 os. Sytuację społeczną obrazują równieŝ wskaźniki dotyczące ludności korzystającej z wodociągu, kanalizacji czy gazu sieciowego (Tab.4.). Biorąc pod uwagę te wskaźniki sytuacja w Skarszewach jest zdecydowanie gorsza niŝ średnia dla województwa, przede wszystkim jeŝeli chodzi o instalacje kanalizacyjną i gaz. Tabela 4. Wskaźnik korzystających z instalacji wodno-kanalizacyjnej i gazowej dla Skarszew i województwa pomorskiego Korzystający z instalacji w % ludności w 2012r. Miejsce wodociąg kanalizacja gaz Skarszewy 87 47,2 0,02 woj.pomorskie 93 77,2 49,9 Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Głównego InŜyniera i Ochorny Środowiska UM Skarszewy Rynek pracy Sytuację na rynku pracy najtrafniej charakteryzuje liczba podmiotów gospodarczych zarejestrowanych na terenie miasta oraz informacje dotyczące zatrudnienia i bezrobocia (Tab.5). W Skarszewach w 2012r. odnotowano 1127 podmiotów gospodarczych wpisanych do rejestru REGON na 10 tyś. osób tj. o niespełna 3% mniej niŝ średnia w województwie pomorskim. Analogicznie jest ze skarszewskim rynkiem pracy, którego wskaźnik zatrudnienia na 1000 mieszkańców oraz wskaźnik podmiotów wykreślonych z rejestru REGON na 10 tys. ludności, jest o prawie połowę niŝszy od średniej w województwie. Niepokojący jest natomiast stosunkowo wysoki udział bezrobotnych zarejestrowanych w Skarszewach w liczbie ludności w wieku produkcyjnym, który wynosi 8,78% i jest wyŝszy o niespełna jeden punkt procentowy. Tabela 5. Wskaźniki dotyczące rynku pracy dla Skarszewy i województwa pomorskiego Wskaźniki w 2012r. Miejsce Podmioty wpisane do rejestru REGON na 10 tyś. osób Jednostki nowo zarejestrowane w rejestrze REGON na 10 tys. lud. Jednostki wykreślone z rejestru REGON na 10 tys. lud. Pracujący na 1000 ludności Udział % bezrobotnych zarejestrowanych w liczbie ludności w wieku produkcyjnym Skarszewy 1127 55 41 136 8,78 woj. pomorskie 1157 110 81 243 7,8 Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Polityki Gospodarczej i Integracji Eurpejskiej UM Skarszewy oraz PUP Starogard Gd. 14

Inne wskaźniki oceny sytuacji w podsystemie społecznym, gospodarczym i przestrzenny W celu podsumowania sytuacji społeczno-gospodarczo-przestrzennej Skarszew na tle województwa pomorskiego przeanalizowano dodatkowo dane wskazane przez Urząd Marszałkowski Województwa Pomorskiego jako wskaźniki obowiązkowe w procesie delimitacji obszarów zdegradowanych w przestrzenni miasta (Tab.6). Biorąc pod uwagę poniŝsze dane w podsystemie społecznym sytuacja na terenie miasta Skarszewy kształtuje się gorzej niŝ średnia wojewódzka i krajowa, z większą liczbą osób korzystających z zasiłków pomocy społecznej oraz długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym, a takŝe liczbą przestępstw przeciwko rodzinie i opiece. Podobnie przedstawia się sytuacja w podsystemie przestrzennym, który został scharakteryzowany w oparciu o udział budynków wybudowanych przed 1970r. oraz przeciętną powierzchnię lokali uŝytkowych na osobę. W celu określenia wartości dla tych wskaźników posłuŝono się danymi dotyczącymi budownictwa mieszkaniowego wielorodzinnego zarządzanego przez Spółdzielnię Mieszkaniową Lokatorsko Własnościową Skarszewianka w Skarszewach, Spółdzielnię Mieszkaniową "Kociewie" w Starogardzie Gdańskim oraz Gminne Przedsiębiorstwo Komunalne Sp. z o.o. w Skarszewach, a takŝe danymi uzyskanymi z Urzędu Miejskiego w Skarszewach. Dane te pokazują, iŝ odsetek budynków mieszkalnych wybudowanych przed 1970r. w Skarszewach jest na zbliŝonym poziomie co średnia dla województwa, natomiast przeciętna powierzchnia uŝytkowa na osobę jest o około 6 m 2 niŝsza od wartości średniej tego wskaźnika w województwie pomorskim. W podsystemie gospodarczym w odniesieniu do województwa niekorzystnie kształtuje się z kolei liczba podmiotów zarejestrowanych na 100 osób. Natomiast wartości niŝsze od średniej wojewódzkiej i krajowej osiągają wskaźniki dotyczące udziału osób w wieku poprodukcyjnym w ogólnej liczbie ludności oraz odsetka osób bezrobotnych z wykształceniem gimnazjalnym i poniŝej w ogólnej liczbie bezrobotnych. Tabela 6. Wskaźniki obowiązkowe w procesie deliminacji obszarów zdegradowanych Wskaźniki w 2012r. SPOŁECZNE GOSPODARCZE PRZESTRZENNE Miejsce Liczba osób korzystający ch z zasiłków pomocy społecznej na 1 tys. lud. Udział długotrwale bezrobotnych wśród osób w wieku produkcyjnym Liczba przestępst w na 1 tys. lud Liczba przestępstw przeciwko rodzinie i opiece na 10 tys. lud Odsetek osób w wieku poprodu. w ogólnej liczbie lud. Liczba zarejest. podmiotów gosp. naród. 100 osób Odsetek osób bezrobotnych z wykształ. gimn. lub poniŝej w ogólnej liczbie bezrobotnych Udział budynków mieszkalnych wybud. przed 1970r. w ogólnej ich liczbie Przeciętna pow. uŝytkowa lokalu na os. (m2) Skarszewy 60,4 5,26 27,41 15,95 11.17 11,57 23,15 45,76 17,48 woj. pomorskie 52,9 2,4 27,7 8,4 17,8 10,3 27,3 46,5 23,8 Polska 50 3,1 29,1 6,3 16,4 11.6 28,3 423 23 Źródło: Opracowanie na podstawie danych z GOPS Skarszewy, Posterunku Policji w Skarszewach, PUP w Starogardzie Gdańskim, UM Skarszewy 15

3. PODZIAŁA MIASTA NA JEDNOSTKI URBANISTYCZNE STANOWIĄCE PODSTAWĘ ANALIZ 3.1. Metodologia opracowania NajwaŜniejszym warunkiem wstępnym opracowania Raportu z delimitacji obszarów zdegradowanych, a w ślad za nim Lokalnego Programu Rewitalizacji jest dokonanie podziału miasta na jednostki urbanistyczne, stanowiące podstawowy układ dla zbierania i przetwarzania danych oraz umoŝliwiające przeprowadzenie analiz zróŝnicowania wewnątrzmiejskiego i prowadzenie polityki miejskiej. Podstawę podziału miasta Skarszewy na jednostki urbanistyczne stanowiły wytyczne Urzędu Marszałkowskiego Województwa Pomorskiego, ujęte w "ZałoŜeniach do projektu wytycznych dotyczących programowania przedsięwzięć rewitalizacyjnych w celu ubiegania się o środki finansowe w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Pomorskiego na lata 2014-2020", określające ramy oraz podstawowe załoŝenia do jego wykonania. Zgodnie z wytycznymi do wyznaczenia granic jednostek urbanistycznych na terenie miasta Skarszewy zastosowano metodę klasyfikacji terenów miejskich z niewielkimi modyfikacjami, uwzględniającą: funkcję terenu (tereny zieleni, rekreacji, produkcyjne, mieszkaniowe), fizjonomię terenu (budowa przestrzenna i charakter zabudowy) intensywność uŝytkowania (gęstość zaludnienia, dla terenów mieszkaniowych liczba mieszkańców od 1% do 15% - przy ustalaniu jednostek urbanistycznych brano pod uwagę wielkość miasta i historyczny układ urbanistyczny, stąd większość wskaźników nieznacznie przewyŝszają wartość graniczną 15%), wielkość obszaru (powierzchnia danej jednostki od kilku do kilkunastu procent), oraz wykorzystano szereg róŝnego rodzaju danych i informacji przestrzennych pochodzących m.in. z poniŝszych źródeł: 1. Główny Urząd Statystyczny - spis ulic na terenie miasta z systemu TERYT, 2. Urząd Statystyczny w Gdańsku - podział miasta na rejony i obwody spisowe GUS wraz z informacjami adresowymi ulic, budynków i liczbą mieszkańców (system NOBC), 3. Urząd Miasta Skarszewy (Wydział Głównego InŜyniera i Ochrony Środowiska, Wydział Organizacyjny) - podział miasta na obręby geodezyjne, charakterystyka zagospodarowania przestrzennego, podział na stałe obwody wyborcze, mapy miasta, Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, akty prawa lokalnego, 4. Gminny Ośrodek Szkół i Przedszkoli w Skarszewach - podział na obwody szkół podstawowych i gimnazjalnych, W celu zachowania spójności pomiędzy podziałem miasta na jednostki urbanistyczne, późniejszą analizą wskaźnikową sytuacji społeczno-gospodarczo-przestrzennej oraz wytycznymi Instytucji Zarządzającej RPO WP 2014-2020 wszelkie dane wykorzystywane w opracowaniu dotyczą stanu na dzień 31.12.2012r. 16

3.2. Dokonanie podziału miasta na jednostki urbanistyczne W celu dokonania moŝliwie "naturalnego" wyodrębnienia poszczególnych jednostek urbanistycznych w przestrzeni Skarszewy przyjęto poniŝsze załoŝenia metodologiczne. Spodziewając się, Ŝe w przyszłości Główny Urząd Statystyczny będzie publikował dane dla obwodów spisowych, stanowiących jednostkę przestrzenną wyodrębnioną dla spisów i innych badań statystycznych, w podziale Skarszew na jednostki urbanistyczne uwzględniono obwody spisowe GUS (Tab.7. oraz Rys. 3) wraz z informacjami adresowymi ulic i budynków wchodzących w skład poszczególnych obwodów. Stanowiło to punkt wyjścia do wyodrębnienia w przestrzeni miasta jednostek urbanistycznych w taki sposób, aby tereny mieszkaniowe w pojedynczym obwodzie spisowym nie przynaleŝały do więcej niŝ jednej jednostki urbanistycznej. Zgodnie z Rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 15.12.1998r. w sprawie szczegółowych zasad prowadzenia, stosowania i udostępniania krajowego rejestru urzędowego podziału terytorialnego kraju oraz związanych z tym obowiązków organów administracji rządowej i jednostek samorządu terytorialnego granice obwodów spisowych są zawsze spójne z granicami obrębów, o których mowa w przepisach o ewidencji gruntów i budynków, w związku z czym wytyczając jednostki urbanistyczne w Skarszewach uwzględniono równieŝ podział miasta na obręby geodezyjne, który skorelowano z podziałem na obwody spisowe GUS (Tab.8. oraz Rys. 4). Wszelkie pozostałe analizy przestrzenne, mające na celu ustalenie ostatecznego kształtu jednostek urbanistycznych na obszarze Skarszew prowadzono z uwzględnieniem powyŝszej wymienionego podziału 17

Tabela 7. Podział miasta Skarszewy na obwody spisowe Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) Lp. Nazwa ulicy Nr obwodu Lp. Nazwa ulicy Nr obwodu spisowego spisowego 1. Akacjowa 04155/04155 32. Ogrodowa 04136 2. Bednarska 04158 33. Os. Gen. 04137-04142 Sikorskiego 3. Bukowa 04156/04157 34. Piaskowa 04163 4. Brzozowa 04155/04156 35. Pl. Gen. Hallera 04136/04154/04159/0 4160 5. Cisowa 04155/04156 36. Polna 04158 6. Chojnicka 04158/04161/04162 37. Putynkowskiego 04158 7. Dębowa 04155/04155/04156 38. RóŜana 04156 8. Drogowców 04149/04149 39. Rzeczna 04136 9. Dworcowa 04150/04151/04152/ 04153 40. Rzemieślnicza 04155 10. Działkowa 04149 41. Sobieskiego 04153 11. Gdańska 04148/04149 42. Sosnowa 04157 12. Górna 04149/04151 43. Starogardzka 04161/04162 13. Grobla 04152 44. Szkolna 04160 Mickiewicza 14. Jaśminowa 04156 45. Św. Jana 04159/04160 15. Kamierowska 04135/04143/04148 46. Słoneczna 04163 16. Kopernika 04144/04145 47. Spokojna 04149 17. Kościelna 04160 48. Tczewska 04146/04147/04161 18. Kowalska 04160 49. Wąska 04151 19. Kasztanowa 04162 50. Wodna 04154 20. Klonowa 04157 51. Wrzosowa 04157 21. Księdza 04136 52. Wybickiego 04154/04161 Ściegiennego 22. Kościerska 04151/04153/04155/ 04155/04156/04158/ 04160/04161 53. Wczasowa 04163 23. Kościuszki 04136/04143/04159/ 04160 54. Wichrowa 04163 24. Kleszczewska 04156/04157/04162 55. Zakładowa 04163 25. Krótka 04149 56. Zamkowa 04136 26. Kwiatowa 04149 57. Zduńska 04159/04160/04160 27. Leśna 04157 58. Zielona 04162 28. Łąkowa 04149 59. Tęczowa 04163 29. Młyńska 04136/04137/04138/ 04150 30. Na Wzgórzu 04163 31. Nad Stawem 04163 Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Głównego InŜyniera i Ochrony Środowiska UM Skarszewy 18

Rysunek 3. Podział miasta Skarszewy na obwody spisowe Głównego Urzędu Statystycznego (GUS) Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Głównego InŜyniera i Ochrony Środowiska UM Skarszewy 19

Lp. Nazwa ulicy Tabela 8. Podział miasta Skarszewy na obwody spisowe GUS i obręby geodezyjne Nr obwodu spisowego Nr obrębu ewidencyjnego Lp. Nazwa ulicy Nr obwodu spisowego Nr obrębu ewidencyjnego 1. Akacjowa 04155/04155 008 32. Ogrodowa 04136 006 2. Bednarska 04158 008 33. Os. Gen. 04137-04142 006 Sikorskiego 3. Bukowa 04156/04157 008 34. Piaskowa 04158 010 4. Brzozowa 04155/04156 008 35. Pl. Gen. Hallera 04136/04154/04159/ 04160 5. Cisowa 04155/04156 008 36. Polna 04158 008 6. Chojnicka 04158/04161/04162 008/007/009 37. Putynkowskiego 04158 008 006/005 7. Dębowa 04155/04155/04156 008 38. RóŜana 04156 008 8. Drogowców 04149/04149 004/001 39. Rzeczna 04136 006 9. Dworcowa 04150/04151/04152/0 4153 005 40. Rzemieślnicza 04155 003 10. Działkowa 04149 004 41. Sobieskiego 04153 005 11. Gdańska 04148/04149 002/004 42. Sosnowa 04157 008 12. Górna 04149/04151 004/005 43. Starogardzka 04161/04162 007/009 13. Grobla 04152 005 44. Szkolna 04160 007 Mickiewicza 14. Jaśminowa 04156 008 45. Św. Jana 04159/04160 007 15. Kamierowska 04135/04143/04148 006/002 46. Słoneczna 04158 010 16. Kopernika 04144/04145 006 47. Spokojna 04149 004 17. Kościelna 04160 007 48. Tczewska 04146/04147/04161 006/007 18. Kowalska 04160 007 49. Wąska 04151 005 19. Kasztanowa 04162 009 50. Wodna 04154 005 20. Klonowa 04157 008 51. Wrzosowa 04157 008 21. Księdza 04136 006 52. Wybickiego 04154/04161 005/007 Ściegiennego 22. Kościerska 04151/04153/04155/0 4155/04156/04158/04 160/04161 005/008/007 53. Wczasowa 04158 010 23. Kościuszki 04136/04143/04159/0 4160 006/007 54. Wichrowa 04158 010 24. Kleszczewska 04156/04157/04162 008/009 55. Zakładowa 04158 010 25. Krótka 04149 004 56. Zamkowa 04136 006 26. Kwiatowa 04149 004 57. Zduńska 04159/04160/04160 007 27. Leśna 04157 008 58. Zielona 04162 009 28. Łąkowa 04149 004 59. Tęczowa 04158 010 29. Młyńska 04136/04137/04138/0 4150 006/005 30. Na Wzgórzu 04158 010 31. Nad Stawem 04158 010 Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Głównego InŜyniera i Ochrony Środowiska UM Skarszewy 20

Rysunek 4. Podział miasta Skarszewy na obwody spisowe GUS i obręby geodezyjne Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Głównego InŜyniera i Ochrony Środowiska UM Skarszewy 21

Bardzo istotnym elementem w dokonaniu podziału na jednostki urbanistyczne jest analiza obszaru miasta pod kątem funkcji terenu oraz charakterystyki zagospodarowania przestrzennego (Rys.5.). W tym celu miasto scharakteryzowano pod kątem występowania m.in.: terenów mieszkaniowych, przemysłowych, rekreacyjno-wypoczynkowych, zurbanizowanych terenów niezabudowanych, dróg, dróg kolejowych, gruntów ornych, gruntów pod wodami stojącymi i wodami płynącymi, gruntów zadrzewionych i zakrzewionych, lasów, łąk trwałych, nieuŝytków i uŝytków rolnych zabudowanych. Charakterystykę tę przedstawia Załącznik nr 1 do niniejszego Raportu. Biorąc pod uwagę funkcje poszczególnych obszarów Skarszew naleŝy zauwaŝyć, Ŝe miasto podzielone jest przez waŝny ciąg komunikacyjny - droga wojewódzka nr 224 Sopieszyno-Tczew. Zainwestowanie miejskie koncentruje się głównie w środkowej części miasta oraz na terenach zlokalizowanych na północ, wschód oraz południowy zachód od centrum miasta, natomiast zachodnie, południowe oraz południowo zachodnie obszary miasta odznaczają się rozproszeniem zabudowy, duŝą ilością terenów przemysłowych, a takŝe duŝą ilością terenów zielonych oraz terenów wolnych od zabudowy. Dodatkowo ekspansja zabudowy w kierunku południowym jest ograniczona połoŝeniem miasta w otoczeniu lasów oraz występowaniem duŝego zbiornika wodnego (jez. Borówno Wielkie). Analizując funkcję terenu Skarszewy oraz fizjonomię, charakter zabudowy oraz historię miasta wyróŝnić moŝna, kilka obszarów o zróŝnicowanej charakterystyce i sposobie zagospodarowania: - obszar Starego Miasta - rynek wraz z przyległymi ulicami oraz zabudowa kamienic zlokalizowana w sąsiedztwie ścisłego centrum, koncentrujące największą ilość wartościowych obiektów, które figurują w Gminnej Ewidencji Zabytków, z dominującą funkcją usługową, handlową i mieszkaniowo-usługową. W sąsiedztwie centrum zlokalizowana jest mieszkaniowo-usługowa zabudowa kamienic miejskich. Obszar ten stanowi ponadto koncentrację funkcji administracyjnych miasta, takich jak: Urząd Miasta i Gminy Skarszewy. - rejon funkcji mieszkaniowej - obejmujący tereny połoŝone na północ i wchód od obszaru centralnego Skarszew. Na terenach tych zlokalizowane są zabudowy mieszkaniowe wielorodzinne z największym skupiskiem zabudowy blokowisk w obszarach wzdłuŝ os. Sikorskiego, Kopernika oraz os. Tczewskiego. Najstarsza zabudowa blokowa znajduje się przy os. Tczewskim, zaś najnowsze osiedla powstały w rejonie os. Sikorskiego. - rejon koncentracji zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej - obejmujący połoŝoną na południowy zachód i wschód ukształtowaną i zwartą zabudowę mieszkaniową jednorodzinną (os. Kleszczewskie, Os. Pólko). Obszar zlokalizowany przy północno zachodniej granicy miasta charakteryzuje się znacznym rozproszeniem zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej (ul. Gdańska, os. Wyszyńskiego). - tereny produkcyjno-usługowe - zachodnie obszary miasta zlokalizowane w widłach ul. Drogowców i Dworcowej stanowiące koncentrację funkcji produkcyjno-usługowej, magazynów i składów. Peryferyjna lokalizacja względem centrum miasta i głównych skupisk osiedli mieszkaniowych minimalizuje uciąŝliwości i nie powoduje kolizji z istniejącym zagospodarowaniem. 22

- południowy oraz południowo-wschodni kraniec miasta - obszar charakteryzujący się rozproszoną zabudową mieszkaniową, a pod względem krajobrazu przypominający bardziej tereny wiejskie. Znaczne obszary pozostają niezabudowane. Rozległy teren na południu zajmuje jezioro Borówno Wielkie oraz tereny leśne. Ze względu na swój charakter obszar ten odgrywa istotną rolę we wzmocnieniu struktury ekologicznej miasta. Biorąc pod uwagę powyŝsze uwarunkowania dotyczące funkcji poszczególnych terenów miasta oraz szczegółową charakterystykę zagospodarowania, zgodnie z wytycznymi w obszarze Skarszew wyodrębniono osobne jednostki urbanistyczne dla (Rys.6.): - głównych zbiorników wodnych - Jezioro Borówno Wielkie, - terenu leśnego, - terenu pełniącego funkcje produkcyjno-usługowe, - terenów rekreacyjno-wypoczynkowych. PowyŜsze jednostki zostały wyodrębnione w oparciu o funkcję wiodącą w danym obszarze. W granicach części powyŝszych jednostek występują równieŝ niewielkie tereny mieszkaniowe. Pozostałe tereny Skarszew uznane zostały za obszary mieszkalnictwa, przy załoŝeniu, Ŝe inne formy uŝytkowania terenu są do nich włączane jedynie, o ile stanowią integralną część osiedli mieszkaniowych. 23

Rysunek 5. Zagospodarowanie przestrzenne terenu miasta Skarszewy z zarysem obwodów spisowych GUS Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Głównego InŜyniera i Ochrony Środowiska UM Skarszewy 24

Rysunek 6. Wyodrębnienie jednostek urbanistycznych dla terenów innych niŝ mieszkaniowe Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Głównego InŜyniera i Ochrony Środowiska UM Skarszewy Kolejnym elementem uwzględnionym przy dokonywaniu podziału miasta na jednostki urbanistyczne była intensywność uŝytkowania określana poprzez liczbę mieszkańców, udział terenów mieszkaniowych oraz gęstość zaludnienia. Rejony największej koncentracji ludności w Skarszewach obejmują obszar śródmiejski i tereny północno-zachodniej i północno-wschodniej części miasta, gdzie zlokalizowane są największe zespoły zabudowy mieszkaniowej, w tym skupiska zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej. 25

Tereny o najmniejszej koncentracji ludności stanowią obszary południowe miasta, gdzie dominują obszary niezabudowane, w tym uŝytki rolne, tereny zadrzewione oraz duŝy powierzchniowo zbiornik wodny - jez. Borówno Wielkie. Ze względu na uregulowaną sytuację planistyczną na znacznych obszarach miasta, w których zgodnie z przyjętymi miejscowymi planami dominuje funkcja mieszkaniowa jednorodzinna, moŝna przypuszczać gdzie w najbliŝszych latach nastąpi największy wzrost koncentracji ludności. Jednostki urbanistyczne dla terenów mieszkalnictwa na terenie miasta wytyczano zatem zasadniczo w taki sposób, aby liczba mieszkańców nie była niŝsza niŝ 1% i nie wyŝsza niŝ 15% ogółu mieszkańców miasta - przy ustalaniu jednostek urbanistycznych brano pod uwagę wielkość miasta i historyczny układ urbanistyczny, stąd większość wskaźników nieznacznie przewyŝszają wartość graniczną 15%; gęstość zaludnienia nie niŝsza niŝ 4os/ha; powierzchnia kaŝdej z jednostek nie większa niŝ 10% powierzchni miasta - przy ustalaniu jednostek urbanistycznych brano pod uwagę wielkość miasta i historyczny układ urbanistyczny, stąd większość wskaźników nieznacznie przewyŝszają wartość graniczną 10%; a powierzchnia terenów mieszkaniowych nie mniejsza niŝ 5% powierzchni danej jednostki. Do wyznaczenia procentowego udziału ludności danej jednostki w ogóle mieszkańców miasta wykorzystano dane Urzędu Statystycznego w Gdańsku pochodzące z systemu informatycznego numerów rejonów statystycznych i obwodów spisowych BREC podającego liczbę mieszkań oraz szacunkową liczbę ludności w kaŝdym rejonie i obwodzie spisowym. Dodatkowo w celu uzyskania podziału miasta najbardziej zbliŝonego do odczuć mieszkańców i ich poczucia przynaleŝności do danego obszaru uwzględniono równieŝ istniejące, nieformalne podziały na osiedla oraz granice wynikające z: - stałych obwodów wyborczych (Tab.9) - rejonów szkół podstawowych (Rys.7) - rejonów gimnazjów (Rys.8). 26

Tabela 9. Podział miasta Skarszewy na stałe obwody wyborcze Numer okręgu 1. SKARSZEWY : Granice okręgu Ulice: Gdańska, Działkowa, Kwiatowa, Krótka, Łąkowa, Spokojna, Os. Gen. Sikorskiego nr 3,5,7,9,11.11A,1 IB,11C SOŁECTWO: Wolny Dwór 2. SKARSZEWY: Os Gen Sikorskiego nr 2,4,6,8,10,12,14,15,16,17,18,19,20,20a,22,24,26 3. SKARSZEWY : Ulice: Bednarska, Drogowców, Dworcowa, Górna, Grobla Mickiewicza, Polna, Sobieskiego, Targowa, Wąska 5. SKARSZEWY : Ulice: Kamierowska, Kopernika, Kościuszki, Ks. Ściegiennego, Ogrodowa, Rzeczna 6. SKARSZEWY: Ulice : Deszczowa, Długa, Na Wzgórzu, Nad Stawem, Pogodna, Putynkowskiego, Słoneczna, Starogardzka, Tczewska, Tęczowa, Wczasowa, Wichrowa, Zakładowa, Część ulicy Ko Ścierski ej (od nr 1 do ulicy Dworcowej) 7. SKARSZEWY Ulice: Akacjowa, Bukowa, Brzozowa, Cisowa, Dębowa, Jaśminowa, Kasztanowa, Kleszczewska, Klonowa, Leśna, Piaskowa, Rzemieślnicza, RóŜana, Sosnowa, Wrzosowa, Zielona Część ulicy Kościerski ej (od ul Dworcowej do końca) 8. SKARSZEWY Ulice: Chojnicka, Kościelna, Kowalska, Młyńska, Plac Gen. J. Hallera, Spichlerzowa, Szkolna, Św. Jana,, Wodna, Wybickiego, Zamkowa, Zduńska. Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Wydziału Organizacyjnego i Spraw Obywatelkich UM Skarszewy 27

Rysunek 7. Podział miasta Skarszewy na rejony szkół podstawowych Źródło: Opracowanie własne 28

Rysunek 8. Podział miasta Skarszewy na rejony szkół gimnazjalnych Źródło: Opracowanie własne 29

3.3. Wykaz jednostek urbanistycznych wydzielonych na terenie miasta W wyniku przedstawionego powyŝej podziału miasta, na terenie Skarszew wyodrębniono łącznie 9 jednostek urbanistycznych (Rys.9.), w tym: 1 jednostkę dla głównego zbiornika wodnego - Jezioro Borówno Wielkie, 2 jednostki dla terenów innych", w tym produkcyjno-usługowych oraz leśnych, 6 jednostek dla terenów mieszkaniowych. Wykaz jednostek urbanistycznych wydzielonych w przestrzeni Skarszew wraz z danymi dotyczącymi powierzchni danej jednostki, powierzchni terenów mieszkaniowych, gęstości zaludnienia oraz mieszkańców przedstawiono w poniŝszej tabeli (Tab.10). Charakterystykę zagospodarowania przestrzennego poszczególnych jednostek wraz z rozmieszczeniem punktów adresowych przedstawia Rys.10. Natomiast wykaz obwodów spisowych GUS wchodzących w skład poszczególnych jednostek urbanistycznych wraz z wykazem adresowym ulic i budynków pochodzącym z systemu informatycznego identyfikacji adresowej ulic, nieruchomości, budynków i mieszkań NOBC, wykorzystywanego w spisach powszechnych oraz badaniach reprezentacyjnych Urzędu Statystycznego w Gdańsku zawiera Załącznik nr 2 do niniejszego raportu. Tabela 10. Jednostki urbanistyczne wyodrębnione w przestrzeni miasta Skarszewy Powierzchnia ogółem % w całkowitej powierzchni miasta 1 - tereny mieszkaniowe - os. Sikorskiego Powierzchnia terenów mieszkaniowych % terenów mieszkaniowych w powierzchni ogółem % ogółu mieszkańców miasta Gęstość zaludnienia 90 8,33 30,00 33,33 22,28 17,07 2 - tereny mieszkaniowe - ul. Kopernika, Tczewska oraz Putynkowskiego 90 8,33 30,00 33,33 15,92 12,20 3 - tereny mieszkaniowo-przemysłowe - Starogardzka, Słoneczna, Wichrowa, Zakładowa, Nad Stawem, Na Wzgórzu, Piaskowa, Wczasowa, Tęczowa, Chojnicka, Bednarska, Polna 160 14,81 60,00 37,50 9,66 4,16 4 - tereny mieszkaniowe "Kleszczewskie" - Akacjowa, Bukowa, Brzozowa, Cisowa, Dębowa, Jaśminowa, Kasztanowa, Klonowa, Kleszczewska, Leśna, RóŜana, Rzemieślnicza, Sosnowa, Wrzosowa, Zielona 110 10,19 85,00 77,27 16,4 10,28 5 - tereny mieszkaniowe "Skarszewy-Północ" - Kościerska, Górna, Dworcowa, Wąska, Grobla Mickiewicza, Sobieskiego, Wodna, Młyńska, Drogowców, Działkowa, Gdańska, Krótka, Kwiatowa, Łąkowa, Spokojna 130 12,04 89,00 68,46 20,58 10,92 6 - tereny mieszkaniowe "Stare Miasto" - Wybickiego, Szkolna, Kowalska, Kościelna, Zduńska, Św. Jana, Hallera, Kościuszki, Ściegiennego, Ogrodowa, Rzeczna, Kamierowska, Zamkowa 110 10,19 96,00 87,27 15,16 9,50 7- tereny przemysłowe - Drogowców 8 - tereny leśne 120 11,11 0 0,1 0 0 140 12,96 0 0 0 0 9 - jezioro wraz z kompleksem wypoczynkowym RAZEM 130 12,04 0 0 0 0 1080 100 390 nd 100 nd 30

Źródło: Opracowanie na podstawie danych z Wydziału Organizacyjnego i Spraw Obywatelkich UM Skarszewy oraz Głównego InŜyniera i Ochrony Środowiska UM Skarszewy PowyŜsze zestawienie podsumowuje przedstawiony w poprzednim podrozdziale opis podziału miasta na jednostki urbanistyczne. ZauwaŜyć moŝna, Ŝe zgodnie z załoŝeniami powierzchnia ogółem poszczególnych jednostek urbanistycznych w terenach mieszkaniowych tylko nieznacznie przekracza 10%, a liczba mieszkańców równieŝ nieznacznie przekracza 15% ogółu ludności zamieszkującej miasto. Drobne odstępstwa wynikają z konieczności dostosowania się do pozostałych załoŝeń, w tym np. istniejących nieformalnych podziałów oraz wielkość miasta i historyczny układ urbanistyczny. Rysunek 9. Jednostki urbanistyczne w przestrzeni miasta Skarszewy Źródło: Opracowanie na podstawie danych Wydziału Głównego InŜyniera i Ochrony Środowiska UM Skarszewy 31