1 Informacja: INFORMACJA to przekazywanie odbiorcy za pośrednictwem mediów wiedzy o faktach i zdarzeniach. PAKT FAKTOGRAFICZNY: wierność faktom, szczegółowość, zwięzłość, aktualność, rzetelność, jasność i precyzja. Zasady konstrukcji informacji: Odpowiedź na pytania: kto? co? gdzie? kiedy? jak? dlaczego? Odwrócona piramida najważniejsze informacje rozpoczynają przekaz, dalej uzupełnianie podanych informacji i podawanie pobocznych. Oddzielanie faktów od komentarzy. Cechy informacji aktualność: przekazanie informacji najszybciej jak to możliwe po wydarzeniu, które miało miejsce; wierność: odzwierciedlenie opisywanego lub pokazywanego faktu; zrozumiałość: konstrukcja i język dostosowane do odbiorcy, do którego kierowany jest przekaz; zwięzłość: precyzyjny opis wydarzeniu przy użyciu jak najmniejszej ilości słów; jednoznaczność: przekazanie informacji o danym fakcie w sposób ścisły z pominięciem wątków pobocznych; obrazowość: używanie zwrotów umożliwiających odbiorcy wyobrażenie sobie opisywanego wydarzenia. GATUNKI INFORMACYJNE Zajawka: Krótki tekst publikowany na pierwszej kolumnie zapowiadający ciekawy materiał wewnątrz numeru, (także publicystyczny). W serwisach radiowych i telewizyjnych rolę zajawki spełnia prezentacja głównych tematów czyli headlinów. Wzmianka: Powiadamia o pojedynczym fakcie lub zdarzeniu. Odpowiada tylko na pierwsze trzy pytania: co? kto? gdzie?
2 Notatka: Zwięzła informacja donosząca w sposób skrótowy i faktach i wydarzeniach, którym nie przypisuje się szczególnego znaczenia społeczno-politycznego. Wzmianka wzbogacona o dodatkowe, poboczne, ale jednocześnie szczegółowe fakty podawane statycznie. Wiadomość: Informuje o tym co, kto, gdzie, kiedy, jak, dlaczego i z jakim skutkiem zrobił. Podaje w sposób jasny, przystępny i obrazowy informacje o faktach i wydarzeniach najbardziej aktualnych. Realizuje w pełni zasadę odwróconej piramidy. Podmiot autorski z reguły jest nieobecny. Wzorzec kanoniczny wiadomości: o nagłówek: powiadamia zwięźle o zdarzeniu lub fakcie; o lid: streszcza lub hasłowo prezentuje dalszą treść wiadomości; o korpus: prezentuje właściwą treść wiadomości. Klasyfikacja nagłówków: o jednoczłonowe i wieloczłonowe, o nagłówki jedno i wielołamowe, o piramidalne, schodkowe uciekające, zwisłe, skaczące, ramkowe, o rozcięty, o afiszowy. Rodzaje lidów: o streszczające; o hasłowe; o prognozujące; o udramatyzowane; o mieszane; o anegdotyczne; o opisowe; o komentujące: zawierają oceny wyrażane zwykle wprost; o lidy cytaty: przytoczone wypowiedzi. Inne gatunki informacyjne: sylwetka, sprawozdanie, komunikat, sprostowanie,
3 raport, relacja. Publicystyka: PUBLICYSTYKA to publiczne informowanie o ważnych wydarzeniach społecznych połączone z komentarzem. Informacja wraz z interpretacją, wyjaśnieniem, subiektywną oceną i prognozowaniem faktów. Dziennikarz (osoba mówiąca) wyraźnie widoczna w wypowiedzi. Cechy publicystyki: aktualność, obrazowość, przystępność, różnorodność stylistyczna, tendencyjność, impresyjność, dociekliwość, ścisłość. GATUNKI PUBLICYSTYCZNE Artykuł: Ogólna nazwa dla materiałów prasowych, ale Podbudowa naukowo-intelektualna. Teza + analiza faktów, stan badań. Cytaty, zdjęcia, tabele. Precyzyjny, niezbyt naukowy język. Zapoznanie z problemami. Komentarz: Komentarz kształtuje sposób postrzegania problemu, rzuca nowe światło, wyjaśnia, naprowadza na tok myślenia, przekonuje do toku myślenia autora. Silnie zarysowane stanowisko autora. Poszerza wiedzę poprzez analizę i systematykę faktów już znanych, mających wpływ na sytuację obecną, bądź przewidywanie rozwoju sytuacji w przyszłości. Stanowisko autora musi być jasno sprecyzowane. Esej:
4 Obszerny utwór, swobodnie rozwijający, interpretujący jakieś zjawisko lub dociekający problemu. Eksponowanie przez osobę mówiącą swojego punktu widzenia. Sięganie do różnych dziedzin myśli, próba ekspertyzy wybranego zagadnienia z wielu punktów widzenia. Autor musi się wykazać: wszechstronną wiedzą pomysłowością i talentem pisarskim. Felieton: Gatunek na pograniczu literatury i dziennikarstwa: INFORMACJA subiektywnie selekcjonowana, dygresyjnie komponowana i wartościująco przetwarzana. To krótki utwór napisany w sposób lekki i efektowny, utrzymywany w osobistym tonie, interpretujący opisywane zjawisko. Wywiad: rozmowa przedstawiciela prasy z dowolną osobą w celu uzyskania informacji lub poznania opinii (narzędzie zbierania materiałów informacyjnych w celu wykorzystania ich w innych formach wypowiedzi) rozmowa dziennikarza z osobą publiczną prowadzona w celu publikacji w dowolnym medium Odmiany gatunkowe wywiadu: wywiad ankieta: do zbierania opinii większej grupy osób oraz tworzenia zbiorowego portretu pewnej grupy społecznej, do której ankietowani należą. wywiad dokument: zbieranie informacji na miejscu jakiegoś ważnego zdarzenia. Są to krótkie rozmowy ze świadkami gromadzone w celu stworzenia obrazu dokumentowanego wydarzenia. wywiad rozmowa: dłuższy dialog pomiędzy dziennikarzem a osobą publiczną. Cechy wywiadu: wywiad musi być prowadzony z osobą publiczną lub czymś się wyróżniającą, będącą autorytetem w jakiejś dziedzinie, treścią wywiadu powinny być rzeczy ciekawe, nowe i aktualne, omawiane problemy są prawdziwe i sprawdzalne, odpowiedzi powinny mieć piętno. Talk show: Jest jednocześnie spektaklem i rozmową. To gatunek widowiska telewizyjnego, w którym podstawą jest swobodna rozmowa dziennikarza z zaproszonym gościem lub gośćmi, w obecności publiczności, a niekiedy z jej udziałem. Talk-show mają prosty przepis: popularny dziennikarz zaprasza do studia kogoś ciekawego lub dziwnego.
5 Reportaż: Reportaż to gatunek dziennikarski występujący w prasie, radiu, telewizji i Internecie (jako blog reportażowy), którego podstawowym zadaniem jest ukazanie rzeczywistości za pośrednictwem reportera. Przestrzeganie zasady paktu faktograficznego (zjawiska znane z autopsji, relacji świadków, dokumentów). Aktualność i autentyzm. Wielostylowość. Obrazowość. Waga przedstawionych problemów. Fotografia prasowa: FOTOGRAFICZNE GATUNKI DZIENNIKARSKIE Dział fotografii użytkowej (stosowanej), którego celem jest szybkie przekazanie informacji szerokiemu ogółowi odbiorców (na łamach gazet i czasopism bądź w Internecie) Rodzaje fotografii ze względu na źródło: fotografia własna, fotografia agencyjna, materiał wiązany tekst i fotografia stanowią integralną całość i są autorstwa tej samej osoby, fotografia prywatna świadka zdarzenia. Infografia: Informacja ilustrowana grafiką lub udokumentowana fotografią. Tekst ma tłumaczyć NIE co widać na fotografii, ale dlaczego zostało to ukazane. Typologia fotografii według miejsca i sposobu publikacji: fotografia samotna, fotografia z tekstem, portret, fotoreportaż, fotomontaż, fotokronika, fotografia okładkowa. INTERNETOWE GATUNKI WYPOWIEDZI
6 Artykuł: definicja zbieżna z artykułem prasowy rozszerzona o następujące cechy: zwięzłość, krótkie akapity, często wzbogacone o pliki multimedialne oraz linki, łatwość uaktualnienia, możliwość bezpośredniego komentarza internautów. Hipertekst: łączenie dokumentów odnośnikami (linkami), dzięki czemu tworzą dynamiczną sieć powiązanych ze sobą treści, interakcyjność i multimedialność treści. Blog: dziennik internetowy, dziennikarz wydawca, solo jorunalism, zupełna dowolność wypowiedzi. Relacja na żywo: bezpośrednia transmisja wydarzenia w formie tekstu pisanego i publikowanego w Internecie, tekst pisany przez uczestniczącego w danym wydarzeniu (lub je obserwującego) dziennikarza w postaci krótkich informacji o przebiegu wydarzenia, publikowanych w niewielkich odstępach czasu (najczęściej z podaniem tego czasu), iluzja uczestnictwa. DZIENNIKARSTWO OBYWATELSKIE Każdy obywatel jest reporterem hasło prawdopodobnie pierwszego serwisu dziennikarstwa obywatelskiego OhMyNews; odbiorca staje się nadawcą; czynny udział obywateli w procesie zbierania, relacjonowania, analizowania i publikowania informacji; dodatkowym czynnikiem wymienianym przez niektórych badaczy zjawiska jest interes społeczny jako warunek zaistnienia dziennikarstwa obywatelskiego; cechy: o szybkość publikacji, o interaktywność, o multimedialność,
7 o hipertekstualność. wiarygodność czy jednostronność dylematy w określeniu dziennikarstwa obywatelskiego.