SPIS TREŚCI Przedmowa ROZDZIAŁ 1. NAWIGACJA MORSKA, WSPÓŁRZĘDNE GEOGRAFICZNE, ZBOCZENIE NAWIGACYJNE. KIERUNEK NA MORZU. 1.1. Szerokość i długość geograficzna. Różnica długości. Różnica szerokości. 1.1.1. Podstawowe definicje i wyjaśnienia. 1.1.2. Obliczanie różnicy szerokości i różnicy długości geograficznej. 1.1.3. Obliczanie współrzędnych punktu przeznaczenia. 1.2. Jednostki miary używane w nawigacji. Zboczenie nawigacyjne. 1.2.1. Mila morska, kabel, węzeł. 1.2.2. Zboczenie nawigacyjne. 1.2.3. Zmiana różnicy długości na zboczenie nawigacyjne. 1.2.4. Zmiana zboczenia nawigacyjnego na różnicę długości. 1.3. Kierunek na morzu. 1.3.1. Podstawowe definicje i wyjaśnienia. 1.3.2. Zamiana kierunków z systemu ćwiartkowego na system okrężny (0 O -360 O ) i odwrotnie. 1.3.3. Zamiana kierunków z systemu połówkowego (0 O -180 O ) na system okrężny (0 O -360 O ) i odwrotnie. 1.3.4. Zamiana kierunków z rumbów na system okrężny, połówkowy, ćwiartkowy i odwrotnie. 1.3.5. Zamiana kątów kursowych. Przejście z jednego systemu liczenia kątów kursowych na inne. ROZDZIAŁ 2. PODZIAŁ KIERUNKÓW. MAGNETYZM ZIEMI I STATKU. 2.1. Podział kierunków. Poprawki kompasów. 2.1.1. Poprawka żyrokompasu. 2.1.2. Całkowita poprawka. 2.2. Magnetyzm ziemi. Uaktualnienie deklinacji. 2.3. Magnetyzm statku. Wybór dewiacji z tabeli dewiacyjnej. ROZDZIAŁ 3. ZAMIANA KIERUNKÓW. KURSY. NAMIARY. PRĘDKOŚĆ I DROGA STATKU. 3.1. Zamiana KŻ na KR i odwrotnie. Zamiana NŻ na NR. Wybór dewiacji prędkościowej z tabeli. 3.2. Zamiana kursu kompasowego i magnetycznego na rzeczywisty i odwrotnie. 3.3. Zamiana namiarów kompasowych NK na rzeczywiste NR. 3.4. Kontrola dewiacji. Określenie dewiacji i poprawek żyrokompasu. 3.5. Prędkość i droga statku. 11 13 14 14 15 17 19 19 20 21 24 27 27 31 33 34 35 39 39 41 44 45 49 53 53 58 61 64 72 5
3.6. Obliczenie czasu żeglugi i prędkości statku. 3.7. Prędkość i droga po wodzie. 3.8. Prędkość i droga nad dnem. 3.9. Poprawka logu. Współczynnik korekcyjny logu. ROZDZIAŁ 4. PRACA NA MAPACH 4.1. Podstawowe wiadomości o mapach morskich. 4.1.1. Warunki, jakie musi spełniać mapa morska. 4.1.2. Skala i dokładność mapy. Kierunki. 4.1.3. Podział map nawigacyjnych. 4.1.4. Tytuł i numeracja map. 4.1.5. Zero mapy. Głębokości. Rodzaje dna. 4.1.6. Wysokość wynurzenia. Wzniesienie źródła światła. Niebezpieczeństwa nawigacyjne. 4.1.7. Deklinacja, pływy i prądy pływowe. 4.1.8. Informacje o światłach podawane na mapach i w Spisie świateł. 4.1.9. Datowanie mapy. 4.2. Zasadnicze kreślenia i odczyty na mapie. 4.2.1. Odczytywanie współrzędnych dowolnego punktu. 4.2.2. Odczytywanie, mierzenie odległości. 4.2.3. Wykreślanie i odczytywanie kierunków. 4.3. Siatka mapy Merkatora. 4.3.1. Wiadomości wstępne. 4.3.2. Powiększona minuta szerokości. 4.3.3. Powiększona szerokość. Różnica powiększonej szerokości. 4.3.4. Długość liniowa minuty długości w danej skali mapy. Szerokość konstrukcyjna mapy. 4.3.5. Obliczanie elementów siatki mapy Merkatora. 4.3.6. Graficzne sporządzanie siatki mapy Merkatora. ROZDZIAŁ 5. POZYCJA ZLICZONA 5.1. Podstawowe definicje i wyjaśnienia. 5.2. Pozycja zliczona bez uwzględnienia wpływu wiatru i prądu, prąd i wiatr nie działa. 5.3. Pozycja zliczona przy przeciwdziałaniu dryfowi, poprawka na wiatr. 5.4. Pozycja zliczona przy przeciwdziałaniu prądowi (znosowi) poprawka na prąd. 5.5. Pozycja zliczona przy biernym uwzględnieniu prądu i wiatru. 5.6. Uwagi dotyczące graficznego zliczania drogi. 5.7. Pozycja zliczona zapobieganie zagrożeniom. 5.8. Ocena dokładności pozycji zliczonej. 5.9. Loksodroma. Rachunkowe zliczanie drogi. 5.9.1. Uwagi wstępne. 5.9.2. Podstawowe definicje i wzory. 5.9.3. Trójkąt Merkatora. Trójkąt drogowy. 5.10. Pierwszy problem żeglugi po loksodromie. Obliczanie współrzędnych punktu przeznaczenia. 6 74 75 78 79 83 83 83 84 84 85 87 89 92 94 98 98 98 100 100 118 118 120 121 123 123 126 131 131 133 148 155 169 177 182 187 197 197 198 200 201
5.10.1. Obliczanie współrzędnych punktu przeznaczenia za pomocą średniej szerokości. 5.10.2. Obliczanie współrzędnych punktu przeznaczenia za pomocą powiększonej szerokości. 5.11. Drugi problem żeglugi po loksodromie. Obliczanie odległości. 5.11.1. Obliczanie odległości po loksodromie za pomocą średniej szerokości. 5.11.2. Obliczanie odległości po loksodromie za pomocą powiększonej szerokości. 5.12. Rachunkowe zliczanie drogi. 5.12.1. Rachunkowe zliczanie drogi bez uwzględnienia wpływu wiatru i prądu. 5.12.2. Rachunkowe zliczanie drogi z uwzględnieniem dryfu. 5.12.3. Rachunkowe zliczanie drogi z uwzględnieniem dryfu i prądu. ROZDZIAŁ 6. POZYCJA OBSERWOWANA. OKREŚLENIE POZYCJI NA PODSTAWIE OBSERWACJI OBIEKTÓW STAŁYCH, KTÓRYCH POŁOŻENIE JEST POKAZANE NA MAPIE. 6.1. Pomiar odległości. 6.1.1. Radar w nawigacji uwagi ogólne. 6.1.2. Pomiar odległości za pomocą radaru. 6.1.3. Odległość z kąta pionowego. 6.2. Określanie pozycji na podstawie obserwacji jednego obiektu. 6.2.1. Sposoby podstawowe. Ocena dokładności. 6.2.2. Sposoby pomocnicze określania pozycji na podstawie obserwacji jednego obiektu. 6.3. Określanie pozycji na podstawie obserwacji dwóch obiektów. 6.3.1. Sposoby podstawowe określania pozycji na podstawie obserwacji dwóch obiektów. Kolejność namierzania i identyfikacja. 6.3.2. Sposoby pomocnicze określania pozycji na podstawie obserwacji dwóch obiektów. 6.4. Określanie pozycji na podstawie obserwacji trzech obiektów. 6.4.1. Sposoby podstawowe określania pozycji na podstawie obserwacji trzech obiektów. 6.4.2. Sposoby pomocnicze określania pozycji na podstawie obserwacji trzech obiektów. Dwa kąty poziome. 6.4.3. Ocena dokładności pozycji obserwowanej określonej na podstawie obserwacji dwóch i trzech obiektów. 201 207 212 212 217 222 222 224 226 231 231 231 235 235 237 237 262 273 274 283 284 284 289 295 ROZDZIAŁ 7. POZYCJA OBSERWOWANA. POZYCYJNE SYSTEMY SATELITARNE. 7.1 Pozycyjne systemy satelitarne. 7.1.1. System GPS Navstar. 7.1.1.1. Określanie pozycji. 7.1.1.2. Dokładność określonych pozycji. 7.1.1.3. Nanoszenie na mapę pozycji według współrzędnych określonych przez system. 7.1.1.4. Wykorzystanie systemu GPS wspólnie z metodami klasycznymi. 7.1.1.5. System DGPS. 299 299 299 300 302 303 305 315 7
ROZDZIAŁ 8. POZYCJA OBSERWOWANA. ZINTEGROWANE SYSTEMY NAWIGACYJNE. AUTOMATYCZNY SYSTEM IDENTYFIKACJI STATKÓW. 8.1. Wykorzystywanie monitora prezentacji danych nawigacyjnych (Nauto conning display) zintegrowanego systemu nawigacyjnego. 8.2. Wykorzystanie systemu map elektronicznych. 8.3. Automatyczny system identyfikacji statków. 8.3.1. Wykorzystanie systemu AIS dla zapobiegania zderzeniom. 8.3.2. Wykorzystanie systemu AIS w relacji statek-centrum VTS-statek. ROZDZIAŁ 9. POZYCJA OBSERWOWANA. OKREŚLANIE POZYCJI NA PODSTAWIE OBSERWACJI CIAŁ NIEBIESKICH. 9.1. Astronomiczne układy współrzędnych. 9.1.1. Podstawowe definicje. 9.1.2. Układ horyzontalny. 9.1.3. Układ równikowy. 9.1.4. Trójkąt sferyczny paralaktyczny rozwiązania rachunkowe. 9.2. Obliczanie średniego czasu miejscowego i strefowego, zmiana czasów, chronometr, granica daty. 9.2.1. Wiadomości wstępne. 9.2.2. Obliczanie miejscowego czasu średniego. 9.2.3. Obliczanie czasu strefowego. Granica daty. 9.2.4. Zmiana czasu strefowego na miejscowy czas średni. 9.2.5. Zmiana miejscowego czasu średniego na czas strefowy. 9.2.6. Miejscowy czas gwiazdowy. 9.2.7. Czas okrętowy. Czas państwowy. 9.2.8. Obliczenia związane z wykorzystaniem chronometru. 9.3. Obliczanie momentów wschodów, zachodów i kulminacji ciał niebieskich oraz momentów świtów i zmroków. Identyfikacja gwiazd i planet. 9.3.1. Podstawowe definicje i wyjaśnienia. 9.3.2. Słońce. Obliczanie momentów wschodów, zachodów, świtów, zmroków i kulminacji. 9.3.3. Księżyc. Obliczanie momentów widocznych wschodów, zachodów i kulminacji. 9.3.4. Planety. Obliczanie momentów kulminacji. 9.3.5. Gwiazdy. Obliczanie momentów kulminacji gwiazd. 9.3.6. Widoczność i wysokość kulminacyjna ciał niebieskich. 9.3.7. Retardacja i akceleracja. 9.3.8. Identyfikacja gwiazd i planet. 9.3.8.1. Identyfikacja gwiazd za pomocą tablic NP. 401 (H.D. 605). 9.3.8.2. Identyfikacja gwiazd i planet za pomocą identyfikatora typu N.P. 323. 9.4. Podstawowe zasady określania pozycji na podstawie obserwacji ciał niebieskich. 9.4.1. Wyjaśnienia wstępne i definicje. 9.4.1.1. Metoda wysokościowa. 9.4.1.2. Metoda szerokościowa. 317 318 323 327 329 331 333 333 333 334 340 348 350 350 351 355 361 363 365 366 366 371 371 373 386 393 401 405 407 414 415 419 422 422 425 427 8
9.4.2. Sekstant. 9.4.2.1. Pomiar wysokości ciał niebieskich. 9.4.2.2. Błędy sekstantu. 9.4.2.3. Określanie błędu indeksu. 9.4.3. Poprawianie zmierzonych wysokości ciał niebieskich. 9.4.3.1. Poprawianie zmierzonych wysokości Słońca. 9.4.3.2. Poprawianie zmierzonych wysokości gwiazd. 9.4.3.3. Poprawianie zmierzonych wysokości planet. 9.4.3.4. Poprawianie zmierzonych wysokości Księżyca. 9.4.4. Obliczanie kątów godzinnych i deklinacji ciał niebieskich za pomocą rocznika astronomicznego. 9.4.4.1. Obliczanie miejscowych kątów godzinnych i deklinacji Słońca. 9.4.4.2. Obliczanie miejscowych kątów godzinnych i deklinacji gwiazd. 9.4.4.3. Obliczanie miejscowych kątów godzinnych i deklinacji planet. 9.4.4.4. Obliczanie miejscowych kątów godzinnych i deklinacji Księżyca. 9.4.5. Obliczanie wysokości zliczonych i azymutów ciał niebieskich. 9.4.5.1. Obliczanie wysokości zliczonych i azymutów za pomocą wzorów. Wykreślanie linii pozycyjnych z pozycji zliczonej. 9.4.5.2. Obliczanie wysokości zliczonych i azymutów za pomocą tablic NP. 401 (H.D. 605). Wykreślanie linii pozycyjnych z pozycji zliczonej. 9.4.6. Obliczanie szerokości geograficznej. 9.4.6.1. Obliczanie szerokości geograficznej w momencie kulminacji Słońca. 9.4.6.2. Obliczanie szerokości geograficznej sposobem przypołudnikowym. 9.4.6.3. Obliczanie szerokości geograficznej z obserwacji Gwiazdy Polarnej. 9.4.7. Obliczanie długości geograficznej punktu wytyczonego. 9.5. Określanie pozycji na podstawie obserwacji Słońca. 9.5.1. Określanie pozycji na podstawie obserwacji Słońca. Wykreślanie linii pozycyjnych z pozycji zliczonej. Metoda wysokościowa, szerokościowa i długościowa. 9.5.2. Określanie pozycji na podstawie obserwacji Słońca. Wykreślanie linii pozycyjnych z pozycji skalkulowanej. 9.6. Określanie pozycji na podstawie obserwacji gwiazd i planet. 9.6.1. Wiadomości wstępne. 9.6.2. Określanie pozycji na podstawie obserwacji kilku ciał niebieskich. Wykreślanie linii pozycyjnych z pozycji zliczonej i skalkulowanej. 9.6.2.1. Określanie pozycji na podstawie obserwacji trzech ciał niebieskich. 9.6.2.2. Określanie pozycji na podstawie obserwacji kilku ciał niebieskich. Dobór ciał niebieskich parami. 9.6.3. Wykreślanie astronomicznych linii pozycyjnych metodą siecznej. Uwzględnianie poprawek na krzywiznę koła pozycyjnego. 9.7. Obliczanie poprawek kompasów. Uwagi o dokładności pomiarów i obliczeń astronomicznych. 9.7.1. Obliczanie całkowitej poprawki kompasu w momencie widocznego wschodu lub zachodu Słońca. 9.7.2. Obliczanie całkowitej poprawki na podstawie obserwacji ciał niebieskich w dowolnym momencie. 428 428 429 431 433 434 443 445 451 456 456 460 463 466 469 469 474 478 478 485 491 493 498 498 521 529 529 532 532 547 561 564 565 566 9
9.7.3. Obliczanie całkowitej poprawki na podstawie obserwacji Gwiazdy Polarnej. 9.7.4. Uwagi o ocenie dokładności pomiarów i obliczeń astronomicznych. ROZDZIAŁ 10. ORTODROMA 10.1. Rachunkowe rozwiązanie problemów żeglugi po ortodromie. 10.1.1. Podstawowe definicje i wyjaśnienia. 10.1.2. Obliczanie odległości po ortodromie. 10.1.3. Obliczanie początkowego kąta drogi. 10.1.4. Obliczanie końcowego kąta drogi. 10.1.5. Obliczanie współrzędnych wierzchołka ortodromy. 10.1.6. Obliczanie współrzędnych punktów zwrotnych. 10.1.7. Przykłady sporządzania odręcznych rysunków poglądowych. 10.2. Żegluga mieszana. 10.3. Praktyczna żegluga po ortodromie. 10.3.1. Wybór drogi oceanicznej na podstawie specjalnych map drogowych. 10.3.2. Wybór drogi oceanicznej na podstawie dróg oceanicznych świata. 10.3.3. Zadania praktyczne. Realizacja drogi po ortodromie metodą klasyczną i z wykorzystaniem zintegrowanych systemów nawigacyjnych i ECDIS. ZAŁĄCZNIKI LITERATURA 569 570 575 575 575 578 588 594 599 603 605 620 625 625 632 633 655 675 10