Regionalne programy operacyjne - próba porównania struktury wydatków

From the SelectedWorks of Dariusz Woźniak 2010 Regionalne programy operacyjne - próba porównania struktury wydatków Dariusz Woźniak Marek Reichel Available at: http://works.bepress.com/dariusz_wozniak/9/

Published in: Bartosz Jóźwik, Piotr Zalewa (eds.) Spójność ekonomiczno-społeczna regionów Unii Europejskiej, t. II, Wydawnictwo KUL, Lublin 2010, s. 97-110. Dariusz Woźniak, Wyższa Szkoła Biznesu National-Louis University z siedzibą w Nowym Sączu Marek Reichel, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu Regionalne programy operacyjne- próba porównania Regional operational programmes a comparison Wstęp W latach 2007-2013 Polska została największym beneficjentem środków strukturalnych. W tym okresie programowania przewidziano w ramach samej tylko polityki regionalnej Unii Europejskiej (strukturalnej, kohezji) 67 mld Euro wsparcia dla polskiej gospodarki 1. Środki Unii Europejskiej będą stanowiły w tym okresie jedno z głównych narzędzi polityki gospodarczej Polski 2. Środki polityki regionalnej spowodowały znaczną zmianę możliwości oddziaływania na rozwój społeczno-gospodarczy przez samorządne województwa. Wystarczy zaznaczyć, że w gestii zarządzających województwami będzie (średnio) około 1 mld Euro w regionalnych programach operacyjnych (RPO, środki Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego EFRR). Znaczenie środków EFRR łatwo zobrazować porównując te kwoty do rocznego budżetu przeciętnego województwa, który wynosi (średnia arytmetyczna, 2008r.) około 800 mln. zł. Celem głównym niniejszego opracowania jest porównanie 16 RPO 3. Głównym kryterium, w obszarze którego Autorzy podjęli próbę wskazania najważniejszych podobieństw i różnic pomiędzy programami były kierunki wydatkowania środków programów. Ze względu na dostępność danych, oparto się wyłącznie na alokacjach z EFRR. Analiza przeprowadzona w niniejszym opracowaniu opiera się na materiale badawczym, na który złożyło się w głównej mierze 16 regionalnych programów operacyjnych 4. Na metodę badawczą złożyły się: analiza literatury, analizy zestawień i rysunków oraz hierarchiczne techniki analizy skupień. 1 Warto w tym miejscu zaznaczyć, że roczna składka Polski do budżetu Unii Europejskiej to nieco ponad 12 mld zł (2009). Należy jeszcze podkreślić, że środki polityki kohezji to nie całość środków UE. 2 Aby wyobrazić sobie wagę środków polityki strukturalnej, warto zaznaczyć, że roczny budżet państwa w Polsce to około 250 mld zł (dochody, 2008). 3 Porównania RPO w świetle różnych kryteriów są podejmowane w literaturze. Np. porównanie RPO w kontekście realizacji celów Strategii Lizbońskiej zob. w: Sokołowska-Woźniak J., Woźniak D., Cele Strategii Lizbońskiej w regionalnych programach operacyjnych, [w:] Organizacje komercyjne i niekomercyjne wobec wzmożonej konkurencji oraz wzrastających wymagań konsumentów, pod redakcją. A. Nalepki, Nowy Sącz 2008. 4 Programy zostały pozyskane ze stron internetowych urzędów marszałkowskich (bądź witryn samych programów). Data odczytu: 15 listopada 2009r. 1

Oprócz powyższych źródeł, Autorzy odwołują się do literatury związanej z polityką regionalną, w tym do dokumentów planistycznych oraz aktów prawa związanych z polityką regionalną szczebla Unii Europejskiej, Polski i województw. Układ artykułu jest następujący. W pierwszej części przedstawiono ogólną charakterystykę RPO. Druga część jest poświęcona analizie podobieństw i różnic pomiędzy programami. Opracowanie kończą wnioski. Regionalne programy operacyjne RPO są integralną częścią dokumentu Polska.Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Narodowa Strategia Spójności (NSRO) 5 Dokument ten określa kierunki oraz strukturę wsparcia środkami polityki kohezji polskiej gospodarki. Na realizację celów polityki spójności: Konwergencja oraz Europejska Współpraca Terytorialna, przewidziano w NSRO 67,3 mld Euro współfinansowania działań rozwojowych Polski z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR, z wkładem w wysokości 52% ogółu środków), Europejskiego Funduszu Społecznego (15%) oraz Funduszu Spójności (33%). Do tych kwot należy doliczyć środki krajowe (oceniane na 11,9 mld Euro) oraz prywatne, szacowane na 6,4 mld Euro 6. Na rysunku 1 pokazano, że regionalne programy operacyjne są drugim, pod względem przewidywanych alokacji, obszarem wydatkowania środków EFRR (na rysunku nie uwzględniono tzw. krajowej rezerwy wykonania). Przy podziale środków pomiędzy poszczególne województwa zastosowano następujące kryteria: kryterium I, 80% środków zostało podzielone proporcjonalnie do liczby mieszkańców w poszczególnych województwach (uzasadnia się to zakwalifikowaniem wszystkich województw do obszarów celu Konwergencja polityki spójności); kryterium II, 10% środków podzielone zostało proporcjonalnie do liczby mieszkańców w województwach, w których średni poziom PKB na mieszkańca w latach 2001-2003 był niższy od 80% średniego poziomu na mieszkańca w kraju (kryterium podkreśla zróżnicowaniem poziomu zamożności w regionach); 5 Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, maj 2007 r.; dokument zaakceptowany decyzją Komisji Europejskiej zatwierdzającą pewne elementy Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia. Przygotowanie NSRO normowane jest przez rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. 6 NSRO, s. 116. 2

kryterium III, 10% środków przeznaczono dla powiatów, w których średnia stopa bezrobocia w latach 2003-2005 przekraczała 150% średniej krajowej (kryterium zwraca uwagę na marginalizację znaczących grup społecznych). Rysunek 1. Podział środków NSRO (środki EFRR) pomiędzy poszczególne programy operacyjne (w mld Euro). Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych NSRO, s 116. Rysunek 2. Alokacje środków EFRR pomiędzy poszczególne województwa. Środki EFRR w RPO, w mln Euro 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 EFRR w ROP, ogółem EFRR w ROP, w przeliczeniu na mieszkańca 200 0 DOLNOŚLĄSKIE KUJAWSKO-POMORSKIE LUBELSKIE LUBUSKIE ŁÓDZKIE MAŁOPOLSKIE MAZOWIECKIE OPOLSKIE PODKARPACKIE PODLASKIE POMORSKIE ŚLĄSKIE ŚWIĘTOKRZYSKIE WARMIŃSKO-MAZURSKIE WIELKOPOLSKIE ZACHODNIOPOMORSKIE 2000 1800 1600 1400 1200 1000 800 600 400 Środki EFRR w RPO na mieszkańca, w euro 200 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych z RPO. 3

Na rysunku 2 zobrazowano wyniki podziału środków pomiędzy województwa, stosując kryteria I-III. Najwięcej środków skierowanych zostało do województwa mazowieckiego oraz śląskiego. Najmniej otrzyma opolskie i lubuskie. W przeliczeniu na mieszkańca, największym beneficjentem jest województwo warmińsko mazurskie, najmniejsze środki będą do dyspozycji w województwie stołecznym oraz śląskim. Kryteria II i III zwracają uwagę na wyrównawcze nastawienie polityki interregionalnej w naszym kraju. Potwierdza to ujemny, istotny statystycznie współczynnik korelacji pomiędzy wydatkami RPO na mieszkańca (wydatkami z EFRR) a zmiennymi charakteryzującymi poziom rozwoju gospodarczego województw takimi jak inwestycje prywatne na mieszkańca oraz PKB na mieszkańca w 2005r. 7 W pierwszym przypadku współczynnik oszacowano na poziomie -0.511 (przy wartości p mniejszej od 0,05), w drugim na -0,633 (przy poziomie istotności p mniejszym od 0,01). Przyznanie pięciu najuboższym (kryterium PKB per capita) województwom (warmińsko-mazurskie, lubelskie, świętokrzyskie, podkarpackie i podlaskie) specjalnego programu operacyjnego Rozwój Polski Wschodniej, jeszcze bardzie podkreśla wyrównawczy charakter polityki interregionalnej. Rysunek 3. Podział środków RPO (EFRR) na realizację poszczególnych tematów priorytetowych. Źródło: Sokołowska-Woźniak J., Woźniak D., Cele Strategii Lizbońskiej, op. cit. s. 129. 7 Sokołowska-Woźniak J., Woźniak D., Cele Strategii, s. 126. 4

Strukturę wydatków w ramach RPO, według priorytetowych obszarów interwencji obrazuje rysunek 3. Tematy priorytetowe są określone w załączniku do rozporządzenia (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Najwięcej środków zaplanowano na obszar Transport (26%) oraz Badania i rozwój technologiczny, innowacje i przedsiębiorczość (24%). Kolejne pozycje, które osiągnęły prób co najmniej 5% udziału, to Ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom (11%), Inwestycje w infrastrukturę społeczną (11%), Społeczeństwo informacyjne (8%) oraz Rewitalizacja obszarów miejskich i wiejskich (6%). Porównanie RPO Ze względu na obszerną zawartość regionalnych programów operacyjnych, kompleksowe porównanie tych programów nie jest możliwe w niniejszym artykule. Autorzy skupili się na kryterium podziału środków EFRR pomiędzy tzw. tematy priorytetowe. Zanim jednak zostaną omówione alokacje, postanowiono zwrócić uwagę na źródła podobieństw pomiędzy programami jakimi są układ dokumentów oraz możliwe kierunki wydatkowania środków. Układ i zawartość dokumentów jest determinowany głównie przez wytyczne odnośnie programów opisane są w rozporządzeniu 1083/2006 8, gdzie, między innymi wymienia się następujące elementy 9 : a) analizę sytuacji kwalifikowanego obszaru lub sektora pod kątem mocnych i słabych stron oraz wybraną w odpowiedzi strategię; b) uzasadnienie wybranych priorytetów, mając na uwadze strategiczne wytyczne Wspólnoty dla spójności, narodowe strategiczne ramy odniesienia oraz wyniki oceny ex ante ( ), c) informację o osiach priorytetowych i ich konkretnych celach. Cele te określa się ilościowo, z wykorzystaniem ograniczonej liczby wskaźników produktu i rezultatu, z uwzględnieniem zasady proporcjonalności. ( ); d) do celów informacyjnych, indykatywny podział, według kategorii, zaprogramowanego wykorzystania wkładu funduszy w program operacyjny ( ); e) plan finansowy zawierający dwie tabele: 8 Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006, op.cit. 9 Tamże, art. 37. W tym artykule wymieniono obligatoryjne elementy programu. Wśród elementów obligatoryjnych można także wymienić konieczność przeprowadzenie oceny ex-ante (art. 48), jednakże istnieje możliwość przeprowadzenia takiej oceny dla więcej niż jednego programu. 5

a. tabelę przedstawiającą podział na każdy rok, ( ), kwotę całkowitych środków finansowych przewidzianych na wkład każdego z funduszy. ( ); b. tabelę określającą, dla całego okresu programowania, dla każdego programu operacyjnego i dla każdej osi priorytetowej kwotę całkowitych środków finansowych stanowiących wkład Wspólnoty i wkłady krajowe oraz wskaźnik wkładu funduszy; f) informacje o komplementarności ze środkami finansowanymi z EFRROW i działaniami finansowanymi z EFR, ( ); g) przepisy wykonawcze dla programu operacyjnego, w tym: a. wyznaczenie przez państwo członkowskie wszystkich jednostek, o których mowa w art. 59 (instytucję zarządzającą, certyfikującą, audytową, pośredniczącą); b. opis systemów monitorowania i oceny; c. informacje o instytucji właściwej dla otrzymywania płatności dokonywanych przez Komisję oraz o instytucji lub instytucjach odpowiedzialnych za dokonywanie płatności na rzecz beneficjentów; d. definicję procedur uruchamiania i przepływów finansowych w celu zapewnienia ich przejrzystości; e. elementy mające na celu zapewnienie promocji programu operacyjnego i upowszechniania informacji na jego temat( ); f. opis procedur uzgodnionych przez Komisję i państwo członkowskie w celu wymiany danych informatycznych ( ); h) indykatywny wykaz dużych projektów ( ). W oparciu o wymienione wyżej rozporządzanie (art. 37 i inne artykuły) oraz inne akty prawa Ministerstwo Rozwoju Regionalnego przygotowało wytyczne do przygotowania programów, gdzie znalazły się następujące elementy 10 : 1. Diagnoza sytuacji społeczno-gospodarczej kwalifikowalnego obszaru lub sektora z analizą sytuacji pod kątem mocnych i słabych stron ( ). 2. Strategia rozwoju sektora/regionu z uzasadnieniem wybranych osi priorytetowych, w odniesieniu do Strategicznych Wytycznych Wspólnoty, Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia oraz spodziewanych wyników oceny ex-ante ( ). 3. Informacje o osiach priorytetowych i ich celach ( ). 4. Informacje o komplementarności z działaniami finansowanymi z EFRROW oraz działaniami finansowanymi z EFR, tam gdzie jest to właściwe ( ). 5. Plan finansowy w podziale na lata i osie priorytetowe ze wskazaniem źródeł finansowania ( ). 6. Przepisy wykonawcze dla programu operacyjnego ( ). 7. Ocena programu przed rozpoczęciem realizacji (ocena ex ante) wraz z oceną spodziewanego efektu makroekonomicznego ( ). 8. Prognoza oddziaływania programu na środowisko( ). 9. Informacja o przeprowadzonych konsultacjach społecznych ( ). 10. Indykatywny wykaz dużych projektów ( ). 11. Indykatywną listę kluczowych projektów ( ). 12. Szczegółowy opis osi priorytetowych programu operacyjnego ( ). 13. Kryteria wyboru finansowanych operacji.( ). Cele i działania(operacje), zgrupowane w tzw. osie priorytetowe, podejmowane w ramach RPO wpisują się w realizację strategii województw. Pomimo różnych założeń i celów strategii poszczególnych województw, działania skupione w osiach priorytetowych (osi jest 10 Procedury przygotowania programów operacyjnych na lata 2007-2013 oraz innych dokumentów niezbędnych do uruchomienia Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (aktualizacja dokumentu z 17 lutego 2006 r.), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Projekt z dnia 14 września 2006 r. Należy zauważyć, że Procedury nie miały statusu aktu prawnego, stąd nie wszystkie elementy, które nie wynikały z przepisów prawa, zostały uwzględnione przez zespoły odpowiedzialne za przygotowanie dokumentów programowych. 6

od 6 do 10) mają jeden punkt wspólny. Tym punktem są kwestie objęte rozporządzeniem 1080/2006, gdzie w artykule 4 określono następujące priorytety 11 : 1) badania i rozwój technologiczny (BRT), innowacyjność i przedsiębiorczość, w tym zwiększanie zdolności w zakresie badań i rozwoju technologicznego, oraz ich włączenie do Europejskiej Przestrzeni Badawczej, w tym infrastruktury; pomoc na rzecz BRT, zwłaszcza w MŚP, oraz na rzecz transferu technologii; poprawę powiązań pomiędzy MŚP a placówkami szkolnictwa wyższego, instytucjami badawczymi i centrami badawczo-technologicznymi; rozwój sieci powiązań gospodarczych; partnerstwa dla biznesu i technologii grupom MŚP; oraz stymulowanie finansowania przedsiębiorczości i innowacji w MŚP za pomocą instrumentów inżynierii finansowej; 2) społeczeństwo informacyjne, w tym rozwój infrastruktury łączności elektronicznej, opracowanie zawartości, usług i aplikacji na poziomie lokalnym, poprawa bezpieczeństwa dostępności do publicznych usług on-line i ich rozwój; wsparcie i usługi na rzecz MŚP w procesie wdrażania i skutecznego wykorzystywania technologii informacyjnych i komunikacyjnych (TIK) lub wykorzystywania nowych pomysłów; 3) inicjatywy lokalne w zakresie rozwoju oraz wsparcie dla struktur świadczących usługi lokalne w tworzeniu nowych miejsc pracy, w przypadku gdy takie działania nie są objęte zakresem rozporządzenia (WE) nr 1081/2006; 4) środowisko, w tym inwestycje związane z zaopatrzeniem w wodę oraz z gospodarką wodną i odpadami; oczyszczanie ścieków oraz jakość powietrza; zapobieganie pustynnieniu, kontrola tego zjawiska i walka z nim; zintegrowany system zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli; pomoc w celu minimalizacji skutków zmian klimatu; rekultywacja środowiska naturalnego, w tym skażonych terenów i gruntów, oraz rewitalizacja terenów poprzemysłowych; propagowanie różnorodności biologicznej i ochrony przyrody, w tym inwestycje w tereny NATURA 2000; pomoc dla MŚP w zakresie propagowania zrównoważonych wzorców produkcji poprzez wdrażanie wydajnych systemów zarządzania środowiskiem oraz wdrażanie i stosowanie technologii zapobiegania zanieczyszczaniu środowiska; 5) zapobieganie zagrożeniom, w tym opracowanie i wdrożenie planów zapobiegania i stawiania czoła zagrożeniom naturalnym i technologicznym; 6) turystyka, w tym promowanie walorów przyrodniczych jako potencjału dla rozwoju zrównoważonej turystyki; ochrona i poprawa jakości dziedzictwa przyrodniczego w ramach wspierania rozwoju społeczno-gospodarczego; pomoc na rzecz zwiększenia podaży usług turystycznych poprzez wprowadzanie nowych usług o wyższej wartości dodanej oraz wspieranie nowych, zrównoważonych rodzajów turystyki; 7) inwestowanie w kulturę, w tym ochrona, promowanie i zachowanie dziedzictwa kulturowego; rozwój infrastruktury kulturalnej wspierającej rozwój społeczno-gospodarczy, zrównoważoną turystykę i zwiększoną atrakcyjność regionu; oraz pomoc na rzecz zwiększenia podaży usług kulturalnych poprzez wprowadzanie nowych usług o wyższej wartości dodanej; 8) inwestycje transportowe, w tym poprawę sieci transeuropejskich i połączeń z siecią TEN-T; zintegrowane strategie promocji ekologicznego transportu, które przyczyniają się do poprawy dostępności i jakości usług transportu pasażerskiego i towarowego, z myślą o uzyskaniu bardziej zrównoważonego podziału na różne rodzaje środków transportu oraz o promocji systemów intermodalnych i ograniczaniu oddziaływania na środowisko; inwestycje energetyczne, w tym poprawę sieci transeuropejskich, które przyczyniają się do poprawy bezpieczeństwa dostaw, integracji kwestii środowiska naturalnego, zwiększenia efektywności energetycznej oraz rozwoju energii odnawialnych; 9) inwestycje w edukację, w tym w kształcenie zawodowe, przyczyniające się do podwyższenia atrakcyjności i jakości życia; 10) inwestycje w infrastrukturę ochrony zdrowia i infrastrukturę społeczną, które przyczyniają się do rozwoju regionalnego i lokalnego oraz podwyższenia jakości życia. 11 Rozporządzenie (We) Nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 5 lipca 2006r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1783/1999. Rozporządzenie przewiduje także wsparcie obszarów miejskich (art. 8). 7

Jak zaznaczono powyżej, analiza różnic i podobieńst została oparta na udziałach wydatków na poszczególne grupy tematów priorytetowych. Udziały wydatków EFRR w całości współfinansowania przez EFRR w poszczególnych województwach na tle kraju zostały zaprezentowane na rysunku 4. Rysunek 4. Udziały preliminowanych wydatków EFRR w poszczególnych RPO na grupy tematów priorytetowych określonych w rozporządzeniu 1828. Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych RPO. Grupa Transport, na którą planuje się przeznaczyć w skali kraju najwięcej środków (por. rys. 3), ok. 3,39 mld Euro (głównie temat drogi regionalne/lokalne), ma największy 8

udział w całkowitych wydatkach RPO (wydatkach EFRR) w województwach: warmińsko mazurskim, podlaskim, pomorskim i wielkopolskim (w każdym powyżej 30%); najniższy zaś w województwie dolnośląskim (16%). Drugi co do wielkości obszar, Badania i rozwój technologiczny, innowacje, przedsiębiorczość (prawie 4 mld Euro), ma największy udział w planowanych wydatkach województwa opolskiego. Cztery województwa, które zdecydowały się przeznaczyć najmniejsze zasoby (względnie, z przedziału 21-22%) to: lubuskie, łódzkie, pomorskie i śląskie. Kolejna grupa tematów priorytetowych według wielkości wydatkowanych środków to Inwestycje w infrastrukturę społeczną (ponad 1,8 mld Euro). Najwięcej środków na tą grupę wydadzą województwa: dolnośląskie i małopolskie (ponad 14%). Najmniejsze udziały ten obszar będzie miał w województwach: opolskim, podlaskim, warmińsko-mazurskim oraz zachodniopomorskim (poniżej 9%). Podobna kwota wydatków przeznaczona jest w 16 RPO na Ochronę środowiska i zapobieganie zagrożeniom (prawie 1,8 mld Euro). Wśród województw, gdzie udział wydatków na ten obszar jest najwyższy, wyróżnia się województwo podkarpackie (ponad 17%). Najmniejszy udział można zauważyć w województwie zachodniopomorskim (poniżej 5%). Województwa: śląskie i mazowieckie zdecydowały się przeznaczyć najwięcej (ponad 11%) alokacji na grupę tematów priorytetowych Społeczeństwo informacyjne. Najmniejszy udział w wydatkach będzie miała ta grupa w województwie świętokrzyskim, pomorskim oraz zachodniopomorskim (5% i mniej). Na Rewitalizację obszarów miejskich i wiejskich względnie najwięcej wyda województwo śląskie (13,5%). W województwie podlaskim nie zdecydowano się na wydatkowanie środków kwalifikujących się do tego obszaru priorytetowego. Jak wcześniej zauważono, pozostałe obszary mają poniżej 5% udziału w całkowitej kwocie planowanych wydatków. W obszarze Energia żadne z województw nie przekracza 5% udziału wydatków. Obszar Turystyka ma największy udział w wydatkach w województwie zachodniopomorskim (9%) oraz warmińsko-mazurskim (7,1%). W województwie małopolskim zdecydowano się przeznaczyć znaczne środki (prawie 8%) na obszar Kultura. Aby uzupełnić powyższą analizę zastosowano hierarchiczną analizą skupień. Celem analizy jest pogrupowanie podobnych województw. Podobieństwo będzie odnosiło się do struktury wydatków RPO (podział wydatków na grupy tematów priorytetowych). Do badania wybrano techniki aglomeracyjne, w których początkowo każdy obiekt (województwo) jest odrębnym skupieniem. Zasadą wiązania, na którą się zdecydowano jest metoda średnich 9

połączeń ważonych 12. Na miarę odległości pomiędzy obiektami wybrano odległość euklidesową. Rysunek 5. Diagram drzewa, analiza skupień według średnich połączeń ważonych i odległości euklidesowej. 110 100 90 80 70 60 50 40 30 20 Małopolskie Zachodniopomorskie Opolskie Warmińsko-mazurskie Podlaskie Wielkopolskie Pomorskie Łódzkie Lubuskie Świętokrzyskie Kujawsko-pomorskie Mazowieckie Śląskie Podkarpackie 100*Odl/Odl.maks Lubelskie Dolnośląskie Źródło: Opracowanie własne na podstawie danych RPO. Na rysunku 5 zaprezentowano wyniki grupowania. Jako kryterium ustalenia liczby skupień wybrano regułę Mojeny 13 : gdzie d i odległość pomiędzy skupieniami; d d i 1 ks d d, s d - średnia oraz odchylenie standardowe d i k stał, przyjęto k=1,25. 12 Autorzy przeanalizowali wyniki innych metod aglomeracyjnych, m.in. pojedynczego wiązania, metody Warda, jednakże w tym przypadku zdecydowali się na metodę średnich połączeń ważonych. 13 Wskazówki do wyznaczenia krytycznego punktu można znaleźć w: A. Stanisz, Przystępny kurs statystyki, t.3 Analizy wielowymiarowe, StatSoft Polska, Kraków 2007, s. 141-142. 10

Kryterium to wskazuje na miejsce podziału na skupienia po 12 kroku aglomeracji. Daje nam to podział na cztery grupy: województwo małopolskie, województwo mazowieckie, województwa: śląskie, podkarpackie, lubelskie i dolnośląskie, województwa: kujawsko-pomorskie, świętokrzyskie, lubuskie, łódzkie, pomorskie, wielkopolskie, podlaskie, warmińsko-mazurskie, opolskie i zachodniopomorskie. Wyniki badania należy traktować bardzo ostrożnie, ze względu na wrażliwość wyników na zastosowaną metodę aglomeracji. Porównanie wyników badania przeprowadzanych z wykorzystaniem innych metod aglomeracyjnych wskazuje na pewną odrębność województw małopolskiego i mazowieckiego. Podsumowanie Najważniejsze wnioski z niniejszego opracowania są następujące: 1. Regionalne programy operacyjne stanowią przełom w dostępności środków będących w gestii samorządów wojewódzkich. 2. Najwięcej środków w ramach RPO otrzymały województwa mazowieckie i śląskie. W przeliczeniu na mieszkańca największe wsparcie otrzymały województwa najuboższe (najwięcej warmińsko-mazurskie). Kryteria podziału środków pomiędzy województwa stanowią o wyrównawczym podejściu do polityki regionalnej w kraju. 3. W RPO największe środki przeznacza się na wydatki związane z obszarem Transport (26%) oraz Badania i rozwój technologiczny, innowacje, przedsiębiorczość (24%). Kolejne miejsca (pod względem wydatkowanych środków zajmują: Ochrona środowiska i zapobieganie zagrożeniom (11%), Inwestycje w infrastrukturę społeczną (11%), Społeczeństwo informacyjne (8%) oraz Rewitalizacja obszarów miejskich i wiejskich (6%). Pozostałe grupy tematów priorytetowych określonych w rozporządzeniu 1828/2006 nie przekraczają 5% wydatków w ramach RPO. 4. Przeprowadzona analiza skupień sugeruje cztery grupy województw o względnie podobnej strukturze wydatków, przy czym dwie grupy (zbiory) są jednoelementowe. Są to: (I) województwo małopolskie oraz (II) województwo mazowieckie. Dwie kolejne grupy to (III) województwa: śląskie, podkarpackie, lubelskie i dolnośląskie 11

oraz (IV) pozostałe. Wyniki analizy, ze względu na dużą wrażliwość metody na dobór techniki aglomeracji należy ostrożnie interpretować. Jednakże, po uwzględnieniu innych technik zwraca uwagę odrębność szczególnie dwóch województw: mazowieckiego i małopolskiego. Bibliografia 1. Polska. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 Wspierające Wzrost Gospodarczy i Zatrudnienie. Narodowa Strategia Spójności, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, maj 2007r. 2. Procedury przygotowania programów operacyjnych na lata 2007-2013 oraz innych dokumentów niezbędnych do uruchomienia Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (aktualizacja dokumentu z 17 lutego 2006 r.), Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Projekt z dnia 14 września 2006 r. 3. Regionalne programy operacyjne, dokumenty programów pozyskane ze stron internetowych urzędów marszałkowskich (bądź witryn samych programów). Data odczytu: 15 listopada 2009r. 4. Rozporządzenie (WE) Nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 5 lipca 2006r. w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1783/1999. 5. Rozporządzenie Rady (WE) nr 1083/2006 z dnia 11 lipca 2006 r. ustanawiające przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. 6. Rozporządzenia (WE) nr 1828/2006 z dnia 8 grudnia 2006 r. ustanawiające szczegółowe zasady wykonania rozporządzenia Rady (WE) nr 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności oraz rozporządzenia (WE) nr 1080/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego 7. Sokołowska-Woźniak J., Woźniak D., Cele Strategii Lizbońskiej w regionalnych programach operacyjnych, [w:] Organizacje komercyjne i niekomercyjne wobec wzmożonej konkurencji oraz wzrastających wymagań konsumentów, pod redakcją. A. Nalepki, Nowy Sącz 2008. 8. Stanisz A., Przystępny kurs statystyki, t.3 Analizy wielowymiarowe, StatSoft Polska, Kraków 2007. Abstrakt/Abstract Celem artykułu jest porównanie 16 regionalnych programów operacyjnych na lata 2007-2013. Głównym kryterium, w obszarze którego Autorzy podjęli próbę wskazania najważniejszych podobieństw i różnic pomiędzy programami były kierunki wydatkowania środków programów. Ze względu na dostępność danych, oparto się wyłącznie na alokacjach z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Układ artykułu jest następujący. W pierwszej części przedstawiono ogólną charakterystykę RPO. Druga część jest poświęcona analizie podobieństw i różnic pomiędzy programami. Opracowanie kończą wnioski. 12

The main goal of this paper is to compare the 16 regional operational programmes (ROPs) for years 2007-2013. The fundamental criterion of the comparison is the allocation of ROPs funds (financed by the European Regional Development Fund) for the priority themes, listed in the Commission Regulation (EC) No 1828/2006 of 8 December 2006. The structure is as follows. In the first part the general characteristic of ROPs is presented. The differences and similarities of ROPs are described in the second section. The last part consists of conclusions. 13