ŚWIATOWY DZIEŃ WALKI Z SUSZĄ SCENARIUSZ ZAJĘĆ PO ZAJĘCIACH UCZNIOWIE: znają proporcję ilości wody pitnej/słodkiej/słonej na świecie; znają przyczyny zmniejszania się ilości dostępnej wody pitnej; wiedzą, gdzie na świecie występują największe niedobory wody; potrafią wskazać jakie działania należy podejmować w swoim otoczeniu, aby oszczędzać wodę. MATERIAŁY: 5 litrowy pojemnik, napełniony 4,75 litra wody (5 litrów bez jednej szklanki); trzy słoiki/szklanki podpisane kolejno woda słodka, woda gruntowa, rzeki i jeziora ; łyżka stołowa i ew. pipeta(?); duża mapa świata wisząca w sali; flipcharty, markery; skserowane dla każdego ucznia wykresy i pytania do opracowania. GRUPA DOCELOWA: Uczniowie starszych klas szkoły podstawowej i gimnazjum. CZAS TRWANIA: 45 MIN. 1. Przed lekcją nalej do pojemnika 4,75 litra wody. Na początku lekcji powiedz uczniom, że zebrana w pojemniku woda odzwierciedla cały ziemski zapas wody (atmosfera, lody Antarktydy, morza, oceany, rzeki, jeziora). Przypomnij, że od momentu powstania świata bilans wody, czyli jej całkowita ilość nie zmienia się, wody nie ubywa ani nie przybywa, choć zmienia się stan, w jakim występuje i jej jakość.
2. Poproś jednego z uczniów o odlanie z dużego pojemnika do słoika podpisanego woda słodka 6 łyżek stołowych wody. Wyjaśnij, że teraz woda zebrana w dużym naczyniu odzwierciedla całą słoną wodę świata, a woda w słoiku wody słodkie góry lodowe, rzeki, jeziora, wody gruntowe. Zapytaj, jaka jest różnica pomiędzy tymi dwoma rodzajami wody (woda słona nie nadaje się do picia). 3. Następnie poleć innemu ochotnikowi przelanie ze słoika woda słodka do słoika z napisem wody gruntowe 2 łyżki stołowe wody. Spytaj się uczniów, czy wiedzą czym są wody gruntowe (wody znajdujące się pod ziemią, pomiędzy warstwą piasku a nieprzepuszczalnymi skałami). Może niektórzy z nich kopiąc w ziemi dołki dokopali się kiedyś do wody wyjaśnij, że to są właśnie wody gruntowe. 4. Kolejny ochotnik ma za zadanie przelanie ze słoika woda słodka do słoika/probówki rzeki i jeziora około 6 kropel wody. Powiedz, że teraz uczniowie widzą proporcje, w jakich występują różne rodzaje wody na Ziemi. Powtórz, że najwięcej jest wody słonej (duży pojemnik), najwięcej słodkiej wody jest zmagazynowanych w atmosferze i lodowcach (słoik wody słodkie ). Jedynie niewielka część jest dostępna bezpośrednio do picia rzeki i jeziora. Spytaj uczniów jakie ich zdaniem skutki dla człowieka i Ziemi mogą mieć takie proporcje i tak niewielka ilość dostępnej wody pitnej. (10 min. ) 5. Spytaj, czy rzeczywiście cała woda zebrana w rzekach i jeziorach nadaje się do picia dlaczego nie? Zrób burzę mózgów co sprawia, że wody pitnej jest coraz mniej? Propozycje uczniów zapisuj na tablicy (zanieczyszczenia, ocieplenie klimatu wysuszanie rzek i jezior, topnienie zasobów wody słodkiej w lodowcach, zwiększająca się liczba osób korzystających z wody, rozwój przemysłu, rolnictwa także masowo zużywającego wodę, brak nawyków oszczędzania wody, traktowanie jej jak dobro nieograniczone). Raz jeszcze przypomnij, że ilość wody nie zwiększa się, a ponowne oczyszczenie skażonej wody jest trudnym procesem, wymagającym specjalnych technologii i większość ścieków nie jest poddawana oczyszczeniu. To także wpływa na zmniejszanie się ilości dostępnej wody pitnej na świecie.
(5 min.) 6. Rozdaj uczniom wykresy prezentujące liczbę osób, które nie posiadają dostępu do wody pitnej. Następnie poproś, aby uczniowie na wiszącej w klasie mapie świata pokazali obszary, w których ten problem jest największy (Afryka, Azja). Zaznacz, że często są to państwa dotknięte także innego rodzaju problemami przeludnieniem, ubóstwem, często wojnami (Afryka). Zwróć uwagę, jak niewielu ludzi na świecie ma zapewniony stały dostęp do wody i pitnej, i że w większości są to obywatele bogatych krajów Północy Ameryki Płn. i Europy. (5 min.) 7. Rozdaj uczniom kartki z wypisanymi na nich pytaniami: Jakie są złe strony, niebezpieczeństwa, wynikające dla człowieka z braku dostępu do czystej, pitnej wody? Jakie znasz przykłady marnowania wody w codziennych sytuacjach? Co możemy zrobić, aby oszczędzać wodę pitną? Każda para uczniów powinna dostać trzy kartki, a na każdej z nich jedno pytanie. Zadaniem uczniów jest w parach napisać na kartkach odpowiedzi (każde pytanie na oddzielnej kartce). Zbierz odpowiedzi, zachowując podział na pytania. Podziel klasę na trzy/sześć grup (w grupie powinno być cztery pięć osób). Każdej z nich wręcz zebrane odpowiedzi na jedno z pytań oraz flipchart i markery (jeśli jest sześć grup dwie grupy dostają po połowie odpowiedzi na dane pytanie). Zadaniem grup będzie przygotowanie plakatu, na którym przedstawione zostaną odpowiedzi najczęściej się powtarzające, lub uznane przez nich za najważniejsze. Następnie każda grupa prezentuje swój plakat, a także streszcza odpowiedzi zapisywane przez uczniów na kartkach. (20 min.) 8. Podsumuj zajęcia, powtarzając najważniejsze informacje, jakie podczas nich zostały przekazane (niewielka ilość wody pitnej, zanieczyszczenia, wielka liczba ludzi nie mających do czystej wody dostępu, sposoby na oszczędzanie wody). Powiedz, że
działania każdej osoby mają wpływ na to, ile wody pitnej będzie miał do dyspozycji świat za kilkanaście kilkadziesiąt lat. Powtórz, że mieszkańcy Polski są w niewielkim gronie szczęśliwców, którzy dostęp do wody mają nieograniczony, lecz sytuacja ta może ulec zmianie już za naszego życia, jeśli ubytek wody pitnej będzie postępował nadal tak szybko. PROPOZYCJE DZIAŁAŃ PO ZAJĘCIACH: uczniowie mogą wykonać mapę okolicznych wód stojących i płynących, określić ich stopień czystości, a także zlokalizować największe zagrożenia dla ich czystości (zakłady przemysłowe, nielegalne wysypiska, pola uprawne, duże skupiska ludności); monitoring zasobów wodnych w gminie niech uczniowie zasięgną w urzędzie gminy/miasta informacji o tym, skąd pochodzi płynąca w kranach woda czy jest to sztuczny zbiornik czy duża rzeka. Jak zapewniana jest jej czystość? Co dzieje się z gminnymi ściekami, gdzie są odprowadzane, jak i gdzie oczyszczane? ulotka promująca oszczędzanie wody zbiór zaleceń dotyczących oszczędzania wody podczas codziennych czynności, które każdy może zacząć wprowadzać w życie;
MATERIAŁY DLA UCZNIÓW: Źródło: wodapitna.pl Liczba ludzi nie posiadających wody pitnej w milionach (dane z 2002 roku, źródło raport WHO i UNICEF). Pytania do opracowania przez uczniów: Jakie są złe strony, niebezpieczeństwa, wynikające dla człowieka z braku dostępu do czystej, pitnej wody? Jakie znasz przykłady marnowania wody w codziennych sytuacjach? Co możemy zrobić, aby oszczędzać wodę pitną?