Lekcja 43., 44. Temat: Analizowanie sytuacji finansowej przedsiębiorstwa Temat w podręczniku: Sprawozdania finansowe przedsiębiorstwa. Rentowność (dochodowość, opłacalność, zyskowność) jest to zdolność kapitału do wytworzenia dochodu. Sprawozdanie finansowe jest to dokument zawierający dane liczbowe, które dostarczają informacji na temat majątkowej, finansowej i dochodowej sytuacji przedsiębiorstwa. W skład sprawozdania finansowego zalicza się: bilans, rachunek zysków i start, informacje dodatkowe (obejmujące wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz informacje dodatkowe i objaśnienia). Bilans przedsiębiorstwa jest to zestawienie aktywów i pasywów przedsiębiorstwa na dany dzień. Aktywa (majątek) przedsiębiorstwa) są to wszystkie środki gospodarcze posiadane w danym momencie przez podmiot gospodarczy. Pasywa (kapitały, fundusze) są to zobowiązania podmiotu gospodarczego wobec właścicieli i wierzycieli, będące źródłem finansowania jego majątku. Aktywa Wykorzystanie środków (w jakie dobra gospodarcze są zainwestowane środki?) BILANS Pasywa Pochodzenie środków (skąd, od kogo pochodzą środki?) = Uproszczony schemat bilansu AKTYWA (Sposób zaangażowania kapitałów) Majątek trwały Majątek obrotowy Suma bilansowa aktywów PASYWA (Źródła pochodzenia kapitałów) Kapitały własne długoterminowe Kapitały obce krótkoterminowe Suma bilansowa pasywów Majątek przedsiębiorstwa (aktywa) dzielimy na: majątek trwały (aktywa trwałe) i majątek obrotowy (aktywa obrotowe). Majątek trwały są to składniki majątku przedsiębiorstwa, które będą wykorzystywane przez okres dłuższy niż rok, w wielu cyklach produkcyjnych, są kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki, np. maszyny, urządzenia, należności długoterminowe. Majątek obrotowy są to składniki majątku przedsiębiorstwa, które będą wykorzystywane przez okres krótszy niż rok, w jednym cyklu produkcyjnym lub posiadają niską wartość, np. surowce, półprodukty, produkty. Podział zasobów majątkowych przedsiębiorstwa na majątek trwały i obrotowy ma znaczenie praktyczne podczas określania kosztów działalności. 1
Kapitały przedsiębiorstwa dzielimy na: kapitały własne i kapitały obce (zobowiązania). Kapitały własne są to wkłady finansowe lub rzeczowe (aporty) właścicieli firmy oraz kapitały powstałe z osiągniętego zysku zatrzymanego w firmie. Kapitały obce są to środki finansowe pozyskane od innych podmiotów, które podlegają zwrotowi w określonym czasie. Kapitały obce długoterminowe jest to część kapitałów obcych, które są wymagalne po upływie 12 miesięcy do dnia bilansowego, np. kredyty i pożyczki długoterminowe. Kapitały obce krótkoterminowe jest to część kapitałów obcych, które są wymagalne w ciągu 12 miesięcy od dnia bilansowego, np. zobowiązania z tytułu dostaw i usług. Prowadząc działalność gospodarczą, przedsiębiorstwo zużywa swoje zasoby, czyli ponosi koszty. Koszt jest to wartość celowo zużytych materiałów, pracy ludzkiej, składników majątku trwałego i usług własnych. Koszt jest to więc wyrażona w pieniądzu wartość zużytych: składników majątku trwałego (tzw. amortyzacja), składników majątku obrotowego (surowce, materiały), pracy ludzkiej (wynagrodzenie pracowników), energii (tzw. światło, woda, gza), zakupionych usług (pralnia, dezynsekcja, deratyzacja) )itd. związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej w danym przedsiębiorstwie w określonej jednostce czasu, np. w miesiącu. Jeżeli przedsiębiorstwo otrzymuje przesyłkę materiałów do produkcji, to jest z tym przyrostem dóbr związany wydatek. Ponieważ materiały leżą jeszcze w magazynie, powstałemu wydatkowi odpowiada wartość zapasu magazynowego w dokładnie tej samej wysokości. Zużycie wartości i tym samym koszt występuje dopiero wtedy, gdy surowiec zostanie zabrany z magazynu i zużytkowany w procesie produkcji. Dzięki racjonalnemu zastosowaniu posiadanych zasobów przedsiębiorstwo generuje zyski, a nieracjonalne ich zużycie prowadzi do strat. Ze względu na związek kosztów ze zmianami rozmiarów produkcji wyróżniamy: koszty stałe, koszty zmienne. Koszty stałe są to takie składniki kosztów, których wysokość nie zmienia się wraz ze zmianą skali produkcji. Przykładami takich kosztów są koszty: płac w systemie czasowym, dzierżaw, amortyzacji, ogrzania i oświetlenia pomieszczeń. Mogą się one zmieniać w czasie, ale zmiana ta nie jest wynikiem zmiany skali produkcji, lecz np. inflacji, nowych warunków umowy, pory roku. Koszty zmienne są to takie składniki kosztów, których wysokość zmienia się wraz ze zmianą skali produkcji. 2
Prawie zawsze jest tak, że koszty te rosną wraz ze wzrostem skali produkcji i maleją wraz z nią. Przykładem takich kosztów są koszty: płac w systemie akordowym, energii technologicznej, surowców, półproduktów, materiałów. Celem prowadzenia działalności gospodarczej jest osiąganie zysku. Jednym z koniecznych warunków jest ustalenie ceny sprzedaży na właściwym poziomie. To znaczy na takim poziomie, który nie zniechęci klientów, a jednocześnie zapewni pokrycie wszystkich kosztów. Aby mieć pewność, że przychody zapewnią nadwyżkę nad kosztami można dokonać analizy punktu granicznego (progu rentowności). Próg rentowności jest to taka wielkość produkcji i sprzedaży, przy której przychody są równe kosztom całkowitym. Przedsiębiorstwo nie generuje jeszcze zysków, ale i nie ponosi już strat. Zyski pojawią się, gdy sprzedaż wzrośnie powyżej tego punktu. Opierając się na analizie punktu granicznego można: określić cenę po jakiej należy sprzedawać swoje produkty, aby przy założonej (spodziewanej) wielkości produkcji osiągnąć założony zysk lub określić wielkość produkcji, jaką należy wykonać, aby przy założonej cenie sprzedaży osiągnąć założony zysk. Zakładamy tutaj, że wielkość produkcji i wielkość sprzedaży są sobie równe, czyli że nie produkujemy na skład. W obliczeniach niezbędne jest posługiwanie się pojęciem jednostkowych kosztów zmiennych. Koszt zmienny jednostkowy jest to koszt zmienny, które należy ponieść w celu wyprodukowania jednostki produktu. Cenę po jakiej należy sprzedawać swoje produkty, aby przy założonej (spodziewanej) wielkości produkcji przedsiębiorstwo osiągnęło założony zysk można obliczyć ze wzoru: Wielkość produkcji, jaką należy wykonać, aby przy założonej cenie sprzedaży przedsiębiorstwo osiągnęło złożony zysk można obliczyć ze wzoru: gdzie: kz jednostkowy koszt zmienny, zł/szt., zł/kg, zł/ m 2 Wp wielkość produkcji i sprzedaży, szt., kg, m 2 c średnia cena sprzedaży, zł/szt., zł/kg, zł/ m 2 Z zysk, zł Ks koszty stałe, zł Kz koszty zmienne, zł Przykład Oblicz cenę zbytu bagietek wiedząc, że bagieciarnia: ponosi miesięczne koszty stałe na poziomie 30 000 zł, koszty surowców niezbędnych do wyprodukowania jednej bagietki wynoszą 1,00 zł/szt., 3
pozostałe jednostkowe koszty zmienne wynoszą 0,50 zł/ szt., spodziewana miesięczna wielkość produkcji/sprzedaży wynosi 30 000 szt., oczekiwany zysk (zysk brutto) wynosi 15 000 zł. Krzysztof Gergelewicz Odpowiedź: Aby przedsiębiorstwo osiągnęło 15.000 zł zysku musi sprzedawać bagietki w cenie 3,00 zł. Przychód ze sprzedaży jest to przychód rozumiany jako wartość sprzedaży wyliczoną jako sumę iloczynów ilości sprzedanych wyrobów, robót, usług, towarów i materiałów j i ceny sprzedaży. Przychody powstają w momencie sprzedaży produktów. Utarg jest to suma wpływów gotówkowych brutto ze sprzedaży towarów i usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, w ustalonym okresie rozliczeniowym. Różnica między utargiem a przychodem ze sprzedaży Utarg Przychód ze sprzedaży Obejmuje podatek VAT Nie obejmuje podatku VAT Obejmuje wpływy faktycznie uzyskane Obejmuje również wartości należne Wynik finansowy jest to różnica pomiędzy przychodami a kosztami ich uzyskania dla przedsiębiorstwa w wybranym okresie sprawozdawczym. Okres sprawozdawczy jest to okres, za który sporządza się sprawozdanie finansowe. Najczęściej jest to rok obrachunkowy (rok podatkowy), czyli dwanaście kolejno następujących po sobie miesięcy, najczęściej pokrywający się z rokiem kalendarzowym. Strata jest to ujemy wynik finansowy (czyli przeciwieństwo zysku). Zysk jest to dodatni wynik finansowy przedsiębiorstwa, danej inwestycji lub zaciągniętej pożyczki. Stanowi realny zarobek przedsiębiorstwa. Zysk brutto jest zyskiem osiąganym z całokształtu działalności przedsiębiorstwa. Uwzględnia powiązania przedsiębiorstwa z rynkiem finansowym oraz uwzględnia wyniki nadzwyczajne. Zysk netto jest tym zyskiem, który pozostaje do dyspozycji przedsiębiorstwa. Zysk netto przedsiębiorstwa można przeznaczyć na konsumpcję, inwestycje, modernizację produkcji lub nagrody dla pracowników. Obliczanie wyniku finansowego Kategoria Uwagi Wzór Objaśnienie symboli Przychód ze sprzedaży Ps = Wp x c Wynik finansowy Wynik może być dodatni brutto (zysk brutto) lub ujemny Wb = P K Wynik finansowy netto (strata brutto). Podatek odejmujemy, gdy Wb jest dodatni, czyli osiągnięto zysk Wn = Wb - Pd Ps przychód ze sprzedaży, zł Wp wielkość produkcji, szt., kg, m 2 c cena, zł Wb - wynik finansowy brutto, zł K koszty własne, zł Wn wynik finansowy netto, zł Pd podatek dochodowy, zł 4
Przykład Oblicz zysk netto osiągnięty przez zakład piekarski w poprzednim miesiącu, wiedząc, że sprzedał 2.000 bochenków chleba żytniego razowego oraz 15.000 bochenków chleba baltonowskiego. Cena zbytu wynosiła odpowiednio 1,60 zł i 1,20 zł. Koszt własny wynosił 17.000 zł. Przedsiębiorstwo płaci podatek dochodowy w wysokości 19%? Odpowiedź: Zakład piekarski osiągnął zysk netto w wysokości 3.402 zł. Ćwiczenia 1. Zdefiniuj pojęcia: rentowność, aktywa, pasywa, koszt, koszty stałe, koszty zmienne, próg rentowności, koszt zmienny jednostkowy, przychód ze sprzedaży, wynik finansowy, strata, zysk. 2. Wymień składniki bilansu przedsiębiorstwa. 3. Podaj trzy przykłady kosztów stałych przedsiębiorstwa. 4. Podaj trzy przykłady kosztów zmiennych przedsiębiorstwa. 5. Wyjaśnij różnicę między majątkiem trwałym a majątkiem obrotowym. 6. Wyjaśnij różnicę między kapitałami własnymi a kapitałami obcymi. 7. Wyjaśnij różnicę między kapitałami obcymi długoterminowymi a kapitałami obcymi krótkoterminowymi. 8. Wyjaśnij różnicę między zyskiem netto a zyskiem brutto. 9. Wyjaśnij, dlaczego wielkość produkcji, i sprzedaży, w dłuższym okresie powinna być większa od progu rentowności. 10. Wyjaśnij, dlaczego w dłuższym okresie przedsiębiorstwo powinno osiągać zyski. 11. Określ próg rentowności, wiedząc że cena sprzedaży produktu A wynosi 6,00zł/szt., suma kosztów stałych 7000zł, a jednostkowy koszt zmienny 5,00zł/szt. Odpowiedź:. 12. Oblicz wielkość produkcji bagietek wiedząc, że bagieciarnia: ponosi miesięczne koszty stałe na poziomie 10 000 zł, koszty surowców niezbędnych do wyprodukowania jednej bagietki wynoszą 1,50 zł/szt., pozostałe jednostkowe koszty zmienne wynoszą 0,50 zł/ szt., oczekiwany zysk (zysk brutto) wynosi 10 000 zł, możliwa do uzyskania cena zbytu wynosi 2,50 zł/szt. Odpowiedź:. 13. Oblicz sumę kosztów w poniższej tabeli. 5
Obliczanie kosztów działalności gospodarczej. Kategoria Wartość, w zł wariant I wariant II wariant III Amortyzacja 1 000 1 000 5 000 Wartość materiałów zużytych w produkcji 10 000 15 000 10 000 Światło, woda, gaz 800 300 500 Wynagrodzenia pracowników z narzutami 8 000 7 000 10 000 Koszty reklamy 1 000 0 0 Suma kosztów.. Amortyzacja jest to wyrażona w pieniądzu równowartość zużycia się środka trwałego. 14. Suma kosztów w przedstawionym niżej przykładzie wynosiła będzie Kategoria kosztów Amortyzacja 1 000 Wartość materiałów zużytych w produkcji 10 000 Światło, woda, gaz 500 Wynagrodzenia pracowników z narzutami 8 000 Wartość w zł Koszty reklamy 500 Suma kosztów. A. 18 000zł B. 19 000zł C. 12 000zł D. 20 000zł 15. Ustal zysk (stratę) netto osiągnięty przez przedsiębiorstwo X, wiedząc że: przychody ze sprzedaży wyniosły 100 000zł koszty własne wyniosły 60 000zł zapłacono podatek dochodowy w wysokości 20% Zysk brutto =. Zysk netto =. Odpowiedz:. 16. Ustal zysk (stratę) netto osiągnięty przez przedsiębiorstwo X, wiedząc że w ciągu ostatniego miesiąca: wyprodukowano 2000 szt. wyrobów sprzedano je po cenie 1.50zł za sztukę koszty własne wyniosły 2 500zł zapłacono podatek dochodowy w wysokości 20% Przychody ze sprzedaży =. Zysk brutto =. Zysk netto =. Odpowiedź:.. 6
17. Ustal zysk (stratę) netto osiągnięty przez przedsiębiorstwo X, wiedząc że w ciągu ostatniego miesiąca: wyprodukowano 2000 szt. wyrobów sprzedano je po cenie 1.50zł za sztukę amortyzacja wyniosła 600zł pozostałe koszty wyniosły 1 900zł zapłacono podatek dochodowy w wysokości 20% Przychody ze sprzedaży =. Koszty własne =. Zysk brutto =. Zysk netto =. Odpowiedź: Pytania testowe 1. Przykładami składników majątku trwałego w zakładzie gastronomicznym są: A. piec konwekcyjny i samochód dostawczy. B. ziemniaki i płuczkoobieraczka. C. mrożonki i kasa fiskalna. D. akcje i obligacje długoterminowe. 2. Majątek trwały obejmuje zarówno A. zarówno rzeczowe środki trwałe (np. zapasy surowców), jak i finansowy majątek trwały (np. zobowiązania). B. zarówno rzeczowe środki trwałe (np. maszyny), jak i finansowy majątek trwały (np. należności). C. zarówno rzeczowe środki trwałe (np. towary), jak i finansowy majątek trwały (np. należności). D. zarówno rzeczowe środki trwałe (np. maszyny), jak i finansowy majątek trwały (np. zobowiązania). 3. Pasywa dzielą się na: A. kapitały własne i obce. B. majątek trwały i obrotowy. C. kapitały obce i majątek obrotowy. D. majątek trwały i kapitały obce. 4. Różnica między przychodami a kosztami ich uzyskani nazywana jest A. zyskiem. B. stratą. C. wynikiem finansowym. D. utargiem. 7
5. Podział zasobów majątkowych przedsiębiorstwa na majątek trwały i obrotowy A. wynika jedynie z tradycji i nie ma znaczenia praktycznego. B. jest suwerenną decyzją przedsiębiorstwa. C. ma znaczenie praktyczne jedynie w spółkach akcyjnych. D. ma znaczenie praktyczne podczas określania kosztów działalności. Krzysztof Gergelewicz 6. Jednym z elementów kosztów jest amortyzacja, którą można określić jako A. wyrażoną w pieniądzu równowartość zużycia się środka obrotowego. B. wyrażoną w pieniądzu równowartość zużycia się środka trwałego. C. wyrażoną w jednostkach naturalnych (np. szt., m 2, kg itp.) równowartość środka trwałego. D. rezerwy środków, które mają złagodzić skutki nietrafnych decyzji gospodarczych. 7. Wynik finansowy netto przedsiębiorstwa, którego przychody ze sprzedaży kształtują się na poziomie 50 000zł, koszty własne 25 000zł, a podatek dochodowy 20% wynosi A. 2 000zł B. 12 000zł C. 20 000zł D. 75 000zł 8. Wielkość produkcji i sprzedaży, przy której przedsiębiorstwo nie ponosi już strat nazywamy A. wskaźnikiem rentowności. B. wskaźnikiem opłacalności. C. zyskiem netto. D. progiem rentowności. 9. Rzeczowe składniki majątku obejmują A. środki pracy, środki pieniężne, przedmioty pracy. B. środki pracy, środki pieniężne, produkty. C. środki pracy, przedmioty pracy, produkty. D. środki pieniężne, papiery wartościowe. 10. Kredyty długoterminowe zaliczamy do A. kapitałów własnych. B. kapitałów obcych. C. kapitału pracującego. D. kapitału zakładowego. 11. W poniższym bilansie wartość aktywów ogółem wynosi A. 105 000 zł. B. 10 000 zł. C. 90 000 zł. D. 75 000 zł. Bilans na 31 grudnia 2014 roku Aktywa Wartość Pasywa Wartość Majątek trwały 50 000 zł Kapitał własny 55 000 zł Majątek obrotowy 40 000 zł Kapitał obcy 35 000 zł Ogółem aktywa.. Ogółem pasywa 90 000 zł 8