MCh-DN-P/409 Piotr Grzegorzek Flora Karbońska opis okazów z darowizny Rafała Wąsika z Przeciszowa Chrzanów wrzesień 2012
Wstęp Kolekcja flory karbońskiej trafiła do zbiorów naszego Muzeum na mocy umowy nr um. 1/2012 zawartej w dniu 4 stycznia 2012 roku z Rafałem Wąsikiem, zamieszkałym w Przeciszowie. Po dokonaniu selekcji ustalono, że zbiór liczy 150 pozycji inwentarzowych. Okazom nadano numery od MCH/P/11501 do MCh/P/11650. Poszczególne okazy są oznaczone pobieżnie, a niniejsze opracowanie stanowi tylko materiał pomocniczy, który można będzie wysyłać do specjalistów, którzy mogli by ten zbiór opracować naukowo. Przy okazach brak dat pozyskania, ale według informacji ogólnej były one zbierane w pierwszej dekadzie obecnego stulecia. W przypadku kopalni Brzeszcze został przebrany materiał z hałdy, którą utworzono w latach 90. ubiegłego wieku a obecnie ponownie odsłonięto, przez co doszło do wypreparowania okazów. Opis okazów Okaz 1 MCh/P/11501 - Neuropteris - Mazon Creek USA Owalny fragment drobnoziarnistego piaskowca rdzawo-brązowej barwy. Na jednej powierzchni duży czarny listek paproci z jej dużego pierzastego liścia o wyraźnie widocznej nerwacji. Zarówno jego część szczytowa jak i dolna są niekompletne. Wymiary 6 x 4,5 x 1,5cm. Fot: 1-2 Odcisk blaszki liściowej pod dwoma kątami. Fot: 3 4 Powiększenie środkowej części blaszki liściowej oraz odwrotna strona okazu. Uwagi: Mazon Creek to stanowisko paleontologiczne typu Konservat-Lagerstatten, czyli w wolnym tłumaczeniu magazynu skamieniałości zlokalizowane w północno-wschodniej części stanu Illinois (USA) nad rzeką Mazon w okolicy Chicago. Stratygraficznie stanowi odpowiednik Westwalu D w karbonie produktywnym. Okazy z tego stanowiska są przedmiotem handlu i zapewne w taki sposób trafiły one do kolekcji Rafała Wąsika. Okaz 2 MCh/P/11502 Pecopteris - Mazon Creek USA Okaz podzielony na dwie części (pozytyw i negatyw).podłużny fragment jasnobrązowego, drobnoziarnistego piaskowca rozłupanego na dwie części. We wnętrzu dobrze zachowane odcisk oraz skamieniałość fragmentu liścia paproci z siedmioma dobrze zachowanymi parami bocznych listków. Paproć ta posiada liście złożone, podwójnie pierzaste. Tutaj mamy środkową część listka pierwszego rzędu. Wymiary 4,5 x 3 x 1,5cm. Fot: 5 7 Widok ogólny okazu z zewnątrz.
Fot: 8 10 Powiększony negatyw oraz pozytyw okazu sfotografowany pod dwoma kątami. Okaz 3 MCh/P/11503 Neuropteris z Nowej Rudy Trapezowaty w zarysie fragment mułowca barwy grafitowej. Na jednej stronie znajdują się pojedyncze boczne listki paproci o wyraźnej nerwacji. Na drugiej połamane gałązki. Tamże też znajduje się kilka fragmentów gałązek klinolistów. Najlepiej zachowany listek jest cztery razy dłuższy niż szerszy. Wymiary 13 x 11 x 1,5cm. Po prześledzeniu dostępnej literatury wychodzi, że jest to prawdopodobnie Neuropteris opata. Podobnie wyglądają listki gatunku Mariopteris nervosa. Fot: 11 12 Obie płaskie strony okazu. Fot: 13 14 Pojedyncze listki z głównej powierzchni skamieniałości oraz znajdująca się tam łodyżka Fot: 16-18 Fragment z domniemanymi szczątkami klinolistów oraz łodyżki z drugiej strony okazu
Okaz 4 MCh/P/11504 Paproć Nowa Ruda - Sudety Płaski, kilkuboczny fragment łupku barwy palonej cegły o wyraźnej drobno-rytmicznej laminacji. Na jednej z płaskich powierzchni znajduje się fragment liska pierwszego rzędu paproci o naprzemiennie położonych bocznych listkach drugiego rzędu. Są one przyrośnięte całą nasadą do osi blaszki liściowej. Ponadto na okazie znajduje się fragment liścia paproci o zaostrzonych listkach. Wymiary 10,5 x 8,5 x 0,5cm. Oznaczenie niepewne - Callipteris lub Mariopteris. Fot: 19 21 Strona lewa i prawa okazu oraz powiększenie środkowego odcinka blaszki liściowej. Okaz 5 MCh/P/11505 Paprocie Kopalnia Janina - Libiąż. Trzy fragmenty jasnoszarego piaskowca. Na pierwszym, najmniejszym fragmenty liści znajdują się po obu stronach. Na dwu kolejnych jest tylko po jednym fragmencie zaostrzonego liścia. Ten gatunek jest inny niż z pierwszego fragmentu. Wymiary a 3,5 x 3 x 1cm b 5 x 2,5 x 1cm c 4,5 x 3 x 1cm Fot: 22 23 Strony lewe i prawe wszystkich odłamków. Fot: 24 27 Strona lewa i prawa pierwszego odłamka oraz powiększenia odłamków drugiego oraz trzeciego. Okaz 6 MCh/P/11506 Stigmaria Kopalnia Janina, Libiąż. Fragment szarego drobnoziarnistego piaskowca z odciskami apendyksów. Wymiary 7,5 x 5 x 1,5cm Fot: 28 30 Obie strony okazu oraz powiększenie środkowego fragmentu powierzchni z odciskami.
Okaz 7 MCh/P/11507 Kalamit Kopalnia Janina, Libiąż Pięcioboczny kęs szarego, drobnoziarnistego piaskowca o strukturze drobno-rytmicznej. Na jednej powierzchni odcisk łodygi z okolicy węzła. Na wielu fragmentach znajdują się pozostałości zwęglonej materii. Szerokie wypukłe fragmenty oraz wgłębienia powodują, że skamieniałość przypomina w przekroju blachę trapezową. Ponadto każdy szeroki prążek jest dodatkowo, ale nieznacznie równolegle prążkowany. Wymiary 7,5 x 5,5 x 3,5cm. Fot: 31 33 Wygląd skamieniałości Fot: 34-36 Zbliżenie fragmentów skamieniałości. Okaz 8 MCh/P/11508 Kalamit Kopalnia Janina, Libiąż Płaski odłamek drobno-rytmicznego piaskowca barwy szarej. Na jednej z powierzchni znajduje się wyraźny odcisk łodygi z okolicy węzła. Widać charakterystyczne prążkowanie. Każdy szeroki prążek jest dodatkowo podłużnie prążkowany wąskimi równoległymi liniami. Wymiary 4,5 x 3,5 x 0,5cm. Fot: 37 38 Widok ogólny skamieniałości oraz zbliżenie węzła.
Okaz 9 MCh/P/11509 - Kalamit - Kopalnia Janina, Libiąż Fragment trapezowatego w zarysie odłamka łodygi kalamitu. Łodyga jest spłaszczona, ma przekrój soczewkowaty. Na jednej z powierzchni wyraźny ślad po węźle łodygi, na drugiej część węzła ale za to doskonale zachowane jej żebrowanie. Wymiary 3,5 x 5 x 1,5cm. Fot: 39 41 Widok jednej z powierzchni skamieniałości w dwu ujęciach oraz jej drugiej strony Fot: 42-44 Zbliżenie węzła z górnej powierzchni okazu oraz jego żebrowania. Fot: 45 Przekrój poprzeczny okazu Okaz 10 MCh/P/11510 - Stigmaria Bieruń (w latach 1975 1991 Tychy) Nieco ponad ćwiartka obwodu. Odłamek drobno ziarnistego piaskowca barwy szarej. Jest to odlew wnętrza korzenia. Na jednej z bocznych oraz płaskich powierzchni wyraźne wgłębienia po apendyksach. Wymiary 5,5 x 4,5 x 3cm. Fot: 46 47 Widok ogólny okazu.
Fot: 48 49 Zbliżenia fragmentów powierzchni okazu. Okaz 11 MCh/P/11511 - Lepidodendron - Bieruń (w latach 1975 1991 Tychy) Spłaszczony soczewkowato fragment łodygi pokryty na jednej powierzchni drobnymi, dachówkowato zachodzącymi łuskami. Druga z powierzchni wyraźnie żebrowana ze słabo zaznaczonymi łuskami. Powierzchnia okazu na prawie wszystkich powierzchniach czarna. Na węższym poprzecznym przełamie widoczne szare, drobnoziarniste wnętrze. Wymiary 5,5 x 4 x 2,5cm. Fot: 50 51 Powierzchnie boczne okazu. Fot: 52 53 Powierzchnie poprzeczne okazu. Fot: 54 55 Zbliżenie detali z powierzchni bocznych okazu.
Okaz 12 MCh/P/11512 - Kalamit Bieruń (w latach 1975 1991 Tychy) Nieco ponad ćwiartka obwodu. Fragment łodygi o podłużnym, grubym żebrowaniu. Liczba wszystkich żeber 13. Na powierzchni żeber soczewkowate zgrubienia, zachodzące pomiędzy siebie naprzemiennie. Wymiary 5 x 4,5 x 3cm. Fot: 56 58 Głównie powierzchnie okazu Fot: 59 60 Powierzchnia boczna oraz przekrój poprzeczny. Fot: 61 63 Szczegóły powierzchni skamieniałości Okaz 13 MCh/P/11513 - Kalamit - Nowa Ruda, Sudety Spłaszczony fragment łodygi o grubym żebrowaniu na wszystkich powierzchniach. Powierzchnia żeber wzdłuż ich osi drobno prążkowana. Wymiary 5 x 6,5 x 2cm. Fot: 64 66 Główne oraz poprzeczna powierzchnie okazu
Fot: 67 69 Zbliżenia prążkowania na głównych powierzchniach okazu. Okaz 14 MCh/P/11514 - Kalamit - Nowa Ruda, Sudety Materiałem skalnym tego okazu jest łupek barwy rdzawej. Połowa obwodu spłaszczonej łodygi. Cechą charakterystyczną jest obecność drugiej wewnętrznej warstwy z podłużnym żebrowaniem ujawnionym na jednej z szerszych powierzchni. Wymiary 4,5 x 3 x 3cm. Fot: 70 71 Powierzchnie okazu ze skamieniałością. Fot: 72 73 Powierzchnia okazu bez skamieniałości oraz zbliżenie skamieniałości. Okaz 15 MCh/P/11515 - Kalamit Rydułtowy Szary, drobnoziarnisty piaskowiec. Fragment łodygi, około trzeciej części obwodu. Na rdzawej lub żółtawej powierzchni delikatne podłużne prążkowanie. Wymiary 5,5 x 4,5 x 2,5cm Fot: 74 75 Widok ogólny dwu powierzchni okazu.
Fot: 76 77 Widok powierzchni poprzecznej oraz zbliżenie najlepiej zachowanego fragmentu. Okaz 16 MCh/P/11516 - Kalamit Rydułtowy Płaski, klinowato zwężający się fragment drobno-rytmicznego łupku ilastego barwy ciemnoszarej. Na powierzchni oraz w środku liczne płaskie łodygi kalamitów barwy rdzawej. Wymiary 14 x 9 x 2,5 Fot: 78 80 Widok ogólny głównych powierzchni skamieniałości. Fot: 81-83 Widok przekroju poprzecznego oraz widok detalu na powierzchni okazu ze zdjęcia 78 Fot: 84 85 Widok detalu na powierzchni okazu ze zdjęcia 78 oraz widok detalu z powierzchni ze zdjęcia 79
Okaz 17 MCh/P/11517 - Kalamit Rydułtowy Fragment bardzo drobno ziarnistego piaskowca barwy ciemnoszarej. Na powierzchni fragment ciemnoszarej łodygi z węzłem oraz wyraźnym podłużnym prążkowaniem. Wymiary 10 x 8 x 4cm. Fot: 86 88 Widok głównych powierzchni okazu. Fot: 89-90 Widok bocznej powierzchni oraz detalu, węzła łodygi z powierzchni pokazanej na zdjęciu 86 Okaz 18 MCh/P/11518 Kalamit Dębieńsko, Leszczyny Czerwionka Spłaszczony soczewkowato fragment łodygi. Wypełnienie stanowi szary drobnoziarnisty piaskowiec. Skamielina czarna. Z jednej strony wyraźnie zaznaczony węzeł łodygi. Wymiary 5 x 6 x 2,5cm Fot: 91 92 Widok głównych powierzchni okazu. Fot: 93 94 Widok poprzecznych powierzchni okazu.
Fot: 95 96 Widok detali z głównych powierzchni okazu. Okaz 19 MCh/P/11519 Kalamit Dębieńsko, Leszczyny Czerwionka Trapezowaty fragment przepalonego łupku ilastego. Na obu powierzchniach pozostałości łodyg. ułożonych względem siebie prawie prostopadle. Wymiary 5 x 3,5 x 1,5cm Fot: 97 98 Widok głównych płaskich powierzchni okazu. Fot: 99 100 Widok bocznych powierzchni okazu. Okaz 20 MCh/P/11520 Kalamit i Lepidodendron Dębieńsko, Leszczyny Czerwionka Jasny, prawie biały fragment przepalonego łupku. Na Jednej z powierzchni widoczny fragment łodygi Lepidodendronu leżący na łodydze kalamitu. Wymiary 5 x 7 x 1,5cm Fot: 101 103 Widok ogólny powierzchni okazu, po lewej właściwa skamieniałość
Fot: 104 106 Widok różnych fragmentów skamieniałości. Okaz 21 MCh/P/11521 Kalamit Dębieńsko, Leszczyny Czerwionka Prawie prostopadłościenny przepalonego na kolor ceglasty łupka. Na jednej z powierzchni wyraźnie widoczny jasny fragment łodygi kalamitu. Kilka fragmentów łodyg widać po przeciwnej stronie okazu. Wymiary 9 x 5,5 x 4cm Fot: 107 108 Widok głównych powierzchni okazu Fot 109 111 Widok okazu z boku oraz zbliżenie skamienialości Okaz 22 MCh/P/11522 Kalamit Dębieńsko, Leszczyny Czerwionka Niezbyt foremny czworoboczny fragment przepalonego łupka. Ja jednej z powierzchni widoczny szeroki fragment łodygi z odcinkiem węzłowym oraz dochodzący do niego ukośnie fragment innej łodygi. Wymiary 7 x 6,5 x 3cm Fot: 112 113 Widok ogólny skamieniałości oraz zbliżenie węzła łodygi
Fot: 114 116 Widok bocznych powierzchni okazu. Fot: 117 Zbliżenie skamieniałości Okaz 23 MCh/P/11523 Kalamit Dębieńsko, Leszczyny Czerwionka Fragment płaskiego przepalonego łupka barwy ciemnoczerwonej. Najważniejszą cechą okazu jest szeroki odcinek łodygi wraz z fragmentem węzła. Po drugiej, płaskiej stronie okazu widoczne liczne drobne łodygi oraz delikatne korzonki. Wymiary 12,5 x 5 x 1cm. Fot: 118-119 Widok obu płaskich stron okazu Fot: 120 122 Zbliżenie górnej powierzchni okazu Fot: 123 125 Zbliżenie drobnych korzonków z drugiej strony okazu