Acta Sci. Pol., Technica Agraria 5(2) 26, 75-85 TERMOFIZYCZNA CHARAKTERYSTYKA RODOWISKA POWIETRZNEGO W POMIESZCZENIACH Z BASENAMI DO KONTROLOWANEGO CHOWU RYB Henryk elazny Akademia Techniczno-Humanistyczna w Bielsku-Białej Streszczenie. Wilgo jest jedn z najgroniejszych przyczyn uszkodze budowli, sprzyja rozwojowi szkodliwych drobnoustrojów, a ponadto zwiksza straty ciepła, gdy przewodnictwo cieplne powietrza wilgotnego jest około 15 razy wiksze ni suchego. Ocen zawilgocenia obszaru powietrznego przeprowadzono w czterech pomieszczeniach z basenami do kontrolowanego chowu ryb. W okresie zimowym zmierzono miernikiem mikroklimatu temperatur i wilgotno wzgldn powietrza oraz prno pary wodnej, a w sposób obliczeniowy okrelono wilgotno maksymaln, wilgotno bezwzgldn i niedosyt fizyczny wilgotnoci. W badanych obiektach rodowisko powietrzne cechowało si stosunkowo wysok wilgotnoci i bardzo duym zrónicowaniem wskaników higrometrycznych, jednak bezwzgldna zawarto pary wodnej w powietrzu nie przekraczała wartoci notowanych przykładowo w tuczarniach trzody chlewnej. Zdecydowanie mniejszym zawilgoceniem charakteryzowały si pomieszczenia specjalnie wznoszone w celu prowadzenia kontrolowanego chowu ryb w porównaniu z obiektem fermowym, w którym tucz prowadzono w pomieszczeniu adaptowanym. Słowa kluczowe: budynek fermowy, rodowisko powietrzne, baseny, ryby WSTP Jednym z czynników oddziałujcych na budowl, pochodzcych ze rodowiska wewntrznego jest wilgotno powietrza [ cilewski 25], czyli zawarto pary wodnej w powietrzu [Dobrzaski i Kołacz 1996]. Wilgo jest jedn z najgroniejszych przyczyn uszkodze budynku, atakujc wszystkie jego konstrukcje i elementy [Thierry i Zaleski 1982]. W pomieszczeniach inwentarskich stymuluje procesy fizyczne, chemiczne i biologiczne [Łcki 1986]. Powietrze wilgotne cechuje si około 15 razy wikszym przewodnictwem cieplnym ni powietrze suche, dlatego organizmy ywe przebywajce w takich warunkach zmuszone s do zwikszonego oddawania ciepła w celu Adres do korespondencji Corresponding Author: Henryk elazny, Akademia Techniczno- -Humanistyczna w Bielsku-Białej, Katedra Inynierii Produkcji, ul. Willowa 2, 43-39 Bielsko- -Biała, e-mail: hzelazny@wp.eu
76 H. elazny ogrzania powietrza. Ponadto wilgotne powietrze ma take wiksz zdolno pochłaniania długich fal cieplnych i podczerwonych, co z kolei zwiksza oddawanie ciepła przez organizmy drog promieniowania [Rokicki 1991]. Wilgo, poza bezporednim szkodliwym oddziaływaniem, jest przyczyn powstawania innych negatywnych zjawisk procesów erozyjnych i korozyjnych [Thierry i Zaleski 1982]. Na przykład proces kondensacji, czyli skraplania si pary wodnej na cianach i sufitach, pociga za sob pora- enie tych przegród przez grzyby pleniowe [Zyska 1999], a rozwój drobnoustrojów, któremu sprzyja wysoka wilgotno powietrza, przyczynia si do przedwczesnego zniszczenia budynku [Rokicki 1991]. O iloci wilgoci w powietrzu w obiektach produkcyjnych decyduj procesy technologiczne [Olifierowicz 1987]. ródłem wilgoci w pomieszczeniu inwentarskim jest ewaporacja fizyczna (parowanie ze wszystkich mokrych powierzchni wewntrznych pomieszczenia), ewaporacja fizjologiczna (nieustanny proces parowania z powłok zewntrznych i dróg oddechowych organizmów ywych) oraz para wodna zawarta w powietrzu wentylacyjnym [Dobrzaski i Kołacz 1996]. Wilgotno powietrza moe by wyraona nastpujcymi wskanikami higrometrycznymi [Rokicki 1991, Dobrzaski i Kołacz 1996]: 1) wilgotnoci bezwzgldn (bezwzgldna zawarto pary wodnej w powietrzu wyraona w g m -3 ), 2) aktualn prnoci pary wodnej (cinienie parcjalne, jakie wywiera para wodna w powietrzu, wyraone w układzie SI w Pa, dawniej w mm Hg), 3) wilgotnoci maksymaln (wilgotnoci absolutn [Olifierowicz 1987]) albo maksymaln prnoci pary wodnej (maksymalna ilo pary wodnej, jaka musi si zmieci w powietrzu przy danym cinieniu atmosferycznym i temperaturze, wyraona odpowiednio w g m -3 lub Pa), 4) wilgotnoci wzgldn (procentowy stosunek wilgotnoci bezwzgldnej do maksymalnej wskazuje na stopie wysycenia powietrza par wodn), 5) niedosytem fizycznym wilgotnoci (rónica midzy wilgotnoci maksymaln a wilgotnoci bezwzgldn powietrza w danej temperaturze, wyraona w g m -3 wielko ta mówi, ile jeszcze gramów pary wodnej moe zmieci si w 1 m 3 powietrza, aby osign stan nasycenia), 6) niedosytem fizjologicznym wilgotnoci (rónica midzy wilgotnoci maksymaln w redniej temperaturze ciała zwierzt a wilgotnoci bezwzgldn informuje o intensywnoci parowania organizmu i wyraony jest w Pa), 7) punktem rosy (temperatura, przy której wilgotno aktualna jest równa maksymalnej). Miar rzeczywistej zawartoci pary wodnej w powietrzu jest wilgotno bezwzgldna [Olifierowicz 1987]. Okrelenie rónicy midzy wilgotnoci maksymaln a wilgotnoci bezwzgldn powietrza w danej temperaturze (czyli iloci wody brakujcej do nasycenia powietrza) jest bardzo wane przy projektowaniu wentylacji pomieszcze. Od wielkoci niedosytu fizycznego w duym stopniu zaley szybko parowania i działanie osuszajce powietrza (szybko parowania jest proporcjonalna do niedosytu) [Rokicki 1991]. W praktyce jednak czciej okrela si wilgotno w jednostkach wzgldnych midzy innymi dlatego, e w pewnych warunkach jednakowy poziom wilgotnoci wzgldnej wywiera przy rónych temperaturach powietrza podobne skutki, mimo rónej zawartoci pary wodnej w 1 m 3 powietrza. Do takich zjawisk mona zaliczy widocz- Acta Sci. Pol.
Termofizyczna charakterystyka rodowiska powietrznego w pomieszczeniach z basenami... 77 no pary wodnej w powietrzu, osiadanie lub nieosiadanie jej na elementach budynku, wysychanie lub niewysychanie rozlanej wody itp. [Borowski 1971]. Wilgotno wzgldna powietrza ma take decydujce znaczenie w odniesieniu do wpływu wilgotnoci na fizjologi człowieka. cile zalene od nasycenia otaczajcego powietrza jest wytwarzanie pary w błonach luzowych organizmu ludzkiego i na powierzchni skóry. Człowiek wydziela ciepło na zewntrz midzy innymi przez wytwarzanie pary wodnej. Jeeli nasycenie powietrza otaczajcego bdzie całkowite, czyli wyniesie 1%, wówczas powietrze takie nie bdzie przyjmowa dalszych iloci pary wodnej i pot na powierzchni skóry nie bdzie mógł parowa [Kozierski 1971]. W pomieszczeniach, w których wystpuje wysoka temperatura i dua wilgotno wzgldna powietrza, podstawowe znaczenie maj czynniki wewntrzne i mog one by główn przyczyn powstawania uszkodze w przegrodach zewntrznych [Matkowski 25]. W stosunku do elementów budynku znajdujcych si poza czciami przyziemnymi najistotniejszym czynnikiem agresywnym jest rodowisko gazowe charakteryzujce si włanie podwyszon wilgotnoci wzgldn powietrza oraz zawartoci gazów NH 3, H 2 S, CO 2 (bdcych wynikiem przemiany metabolicznej) [Łcki 1986]. Przytoczone przesłanki pozwalaj sformułowa hipotez, e pomieszczenia do kontrolowanego chowu ryb w basenach z odparowujc wod charakteryzuj si podwyszon wilgotnoci, która ma istotne znaczenie w fizjologicznym wytwarzaniu pary przez człowieka oraz w trwałoci obiektów fermowych. Celem pracy była ocena stopnia zawilgocenia rodowiska powietrznego w budynkach przeznaczonych do chowu ryb ciepłolubnych. MATERIAŁ I METODY Badania zawilgocenia obszaru powietrznego w pomieszczeniach z basenami do kontrolowanego chowu ryb oceniano: 1) w fermie suma w Baskiej koło Zakopanego, 2) w fermie w Szczyrku, 3) w laboratorium znajdujcym si na parterze budynku nalecego do PAN w Gołyszu, 4) w laboratorium znajdujcym si na pierwszym pitrze budynku nalecego do PAN w Gołyszu. Budynek w Baskiej był obiektem wzniesionym specjalnie do przemysłowej produkcji ryb. Jego widok na cz przeznaczon do tuczu zilustrowano na rysunku 1, a wntrze z basenami zobrazowano na rysunku 2. W Szczyrku natomiast ferma została zaadaptowana w pomieszczeniu, które wczeniej pełniło inn funkcj. Wilgotno powietrza okrelono w jednostkach wagowych i w jednostkach cinienia poprzez nastpujce wskaniki higrometryczne [Rokicki 1991, Dobrzaski i Kołacz 1996]: wilgotno bezwzgldna, inaczej aktualna (e), aktualna prno pary wodnej (p), wilgotno maksymalna (E), wilgotno wzgldna (f), niedosyt fizyczny wilgotnoci (Df). Technica Agraria 5(2) 26
78 H. elazny Rys. 1. Zamknity obiekt fermowy w Baskiej do kontrolowanego chowy ryb ciepłolubnych Fig. 1. The closed building for livestock in Baska for the controlled warmwater fish s breeding Rys. 2. Baseny ustawione w pomieszczeniu tuczu przemysłowego w Baskiej Fig. 2. Pools in the room for industrial fattening in Baska Acta Sci. Pol.
Termofizyczna charakterystyka rodowiska powietrznego w pomieszczeniach z basenami... 79 Rys. 3. Pomiar aktualnej prnoci pary wodnej, wilgotnoci wzgldnej oraz temperatury powietrza w pomieszczeniu fermowym w Szczyrku Fig. 3. Measurement of the current tension of water steam, the relative moisture and the air temperature in the building for livestock in Szczyrk Aktualn prno pary wodnej w badanych wntrzach, wilgotno wzgldn oraz temperatur powietrza, niezbdn do wyznaczenia z tabel wilgotnoci maksymalnej (E), ustalono na podstawie bada instrumentalnych, które przeprowadzono w okresie zimowym midzy 11.2.2 a 1.3.2. Pomiary wykonano miernikiem mikroklimatu MM-1, składajcym si z komputerowej jednostki centralnej i zespołu sond na statywie rysunek 3. W kadym obiekcie wykonano w centralnym punkcie pomieszczenia na wysokoci ok.,5 m od posadzki po 32 do 69 odczytów wartoci ocenianych parametrów w cigu jednej serii. Wilgotno bezwzgldn obliczono na podstawie zalenoci [Dobrzaski i Kołacz 1996] e = f E (1%) -1, g m -3, a niedosyt fizyczny wilgotnoci ze wzoru [Dobrzaski i Kołacz 1996] Df = E e, g m -3. WYNIKI I DYSKUSJA Na rysunku 4 przedstawiono pomierzone wartoci temperatury powietrza, słuce do wyznaczenia z tabel maksymalnej wilgotnoci powietrza dla poszczególnych pomieszcze kontrolowanego chowu ryb ciepłolubnych. Z kolei na rysunku 5 zobrazowano kształtowanie si wilgotnoci wzgldnej powietrza, a zapisane z pola odczytowego Technica Agraria 5(2) 26
8 H. elazny miernika wartoci aktualnej prnoci pary wodnej zamieszczono w formie wykresu na rysunku 6. Wyniki bada instrumentalnych wskazuj na do znaczne zrónicowanie tych trzech parametrów w zamknitych obiektach fermowych. Temperatura powietrza Air temperature [ o C] 3 25 2 15 1 5 27,7 Obiekt w Baskiej - Building in Baska 2,9 Obiekt w Szczyrku - Building in Szczyrk 16,8 Gołysz, ground floor 18,4 Rys. 4. Temperatura powietrza w badanych pomieszczeniach kontrolowanego chowu ryb Fig. 4 Air temperature in the studied rooms for the controlled fish's breeding Wilgotno wzgldna powietrza Relative humiditi of air, % 9 8 7 6 5 4 3 2 1 47,3 Obiekt w Baskiej - Building in Baska 83,4 Obiekt w Szczyrku - Building in Szczyrk 61,4 Gołysz, ground floor 71,3 Rys. 5. Wilgotno wzgldna w badanych pomieszczeniach kontrolowanego chowu ryb Fig. 5. Relative humiditi of air in the studied rooms for the controlled fish's breeding W celu obliczenia wilgotnoci bezwzgldnej powietrza okrelono wilgotno maksymaln, jaka musi si zmieci w powietrzu przy danej jego temperaturze, a jej kształtowanie si przedstawiono na rysunku 7. Na rysunku 8 odzwierciedlono obliczone war- Acta Sci. Pol.
Termofizyczna charakterystyka rodowiska powietrznego w pomieszczeniach z basenami... 81 toci wilgotnoci bezwzgldnej powietrza, natomiast na rysunku 9 wartoci niedosytu fizycznego wilgotnoci w badanych pomieszczeniach. Prno pary wodnej Tension of water steam, Pa 25 2 15 1 5 1758 Obiekt w Baskiej - Building in Baska 262 Obiekt w Szczyrku - Building in Szczyrk 1175 Gołysz, ground floor 1511 Rys. 6. Prno pary wodnej w badanych pomieszczeniach kontrolowanego chowu ryb Fig. 6. The tension of water steam in the studied rooms for the controlled fish's breeding 3 27,55 Wilgotno maksymalna Maximum moisture, g m -3 25 2 15 1 5 18,5 14,32 15,77 Obiekt w Baskiej - Building in Baska Obiekt w Szczyrku - Building in Szczyrk Gołysz, ground floor Rys. 7. Wilgotno maksymalna, jak moe by wysycone powietrze w badanych pomieszczeniach kontrolowanego chowu ryb dla zanotowanej w nich temperatury powietrza Fig. 7. The maximum moisture of the saturated air in studied rooms for the controlled fish's breeding for the measured air temperature Technica Agraria 5(2) 26
82 H. elazny Jak wynika z pomierzonych wartoci temperatury powietrza (rys. 4), powietrze w badanych pomieszczeniach, przeznaczonych do kontrolowanego chowu ryb, charakteryzowało si rónym stopniem nagrzania, a zrónicowanie przewyszało nawet 1 C. Zatem porównanie zawilgocenia poszczególnych wntrz tylko na podstawie wilgotnoci wzgldnej powietrza (rys. 5) w takich warunkach nie bdzie miarodajne. Analiza kształtowania si samej wilgotnoci wzgldnej powietrza pozwala jednak na ocen moliwo- ci kondensowania si pary wodnej na chłodniejszych powierzchniach w tych pomieszczeniach. Proces ten jest nieunikniony w obiekcie fermowym w Szczyrku, gdzie rednia wilgotno wzgldna powietrza wynosiła a 83,4%, a zjawisko skraplania si pary wodnej na belkach stropowych było wyranie zauwaalne podczas prowadzenia pomiarów instrumentalnych. Ponadto wysoka wilgotno wzgldna powietrza niewtpliwie sprzyja bdzie rozwojowi szkodliwych mikroorganizmów w tym pomieszczeniu. Obcienie biologiczne namnaanymi szkodliwymi drobnoustrojami moe take wystpowa w pomieszczeniu zlokalizowanym na pitrze budynku laboratoryjnego w Gołyszu, gdy wilgotno wzgldna powietrza przekraczała 7%. Najkorzystniejsze warunki panowały w budynku w Baskiej, który projektowany był od podstaw z myl o przemysłowej produkcji ryb ciepłolubnych. Wilgotno wzgldna nie przekraczała 5%, std warunki te nie naley uzna za szczególnie sprzyjajce rozwojowi ustrojów chorobotwórczych, a przy jednoczenie wysokiej temperaturze powietrza w tym wntrzu mało prawdopodobne wydaje si kondensowanie si pary wodnej na powierzchniach przegród. Wilgotno bezwzgldna Absolute moisture, g m -3 18 16 14 12 1 8 6 4 2 13,3 Obiekt w Baskiej - Building in Baska 15,43 Obiekt w Szczyrku - Building in Szczyrk 8,79 Gołysz, ground floor 11,24 Rys. 8. Wilgotno bezwzgldna w badanych pomieszczeniach kontrolowanego chowu ryb Fig. 8. Absolute moisture in the studied rooms for the controlled fish's breeding W ocenie kształtowania si wilgotnoci maksymalnej powietrza, która jest cile uzaleniona od jego temperatury i cechuje si podobnym zrónicowaniem pomidzy poszczególnymi pomieszczeniami (rys. 4 i 7), wartoci tego higrometrycznego wskanika wskazuj, e najwicej pary wodnej jeszcze mógł wchłon obszar powietrzny Acta Sci. Pol.
Termofizyczna charakterystyka rodowiska powietrznego w pomieszczeniach z basenami... 83 w budynku o najwyszej temperaturze powietrza, czyli w Baskiej. W obiekcie tym istniało najmniejsze ryzyko skraplania si pary wodnej mimo zysków wilgoci z basenów dla ryb. Najgorsza sytuacja w tym wzgldzie wystpiła w pomieszczeniu na parterze zabudowa laboratoryjnych w Gołyszu, które jednoczenie charakteryzowało si najnisz temperatur powietrza. 16 14,52 Niedosyt fizyczny wilgotnoci Physical insufficiency of moisture, g m -3 14 12 1 8 6 4 2 Obiekt w Baskiej - Building in Baska 3,7 Obiekt w Szczyrku - Building in Szczyrk 5,53 Gołysz, ground floor 4,53 Rys. 9. Niedosyt fizyczny wilgotnoci w badanych pomieszczeniach kontrolowanego chowu ryb Fig. 9. Physical insufficiency of moisture in the studied rooms for the controlled fish's breeding Informacj o rzeczywistej zawartoci pary wodnej w powietrzu w badanych budynkach nios prno pary wodnej (rys. 6) oraz wilgotno bezwzgldna powietrza (rys. 8). Wydaje si, e bardziej obrazowo o zawilgoceniu rodowiska gazowego mówi ten drugi wskanik, bowiem wprost wskazuje, ile masy pary wodnej znajduje si w jednym metrze szeciennym powietrza. Mimo to z oceny jego wartoci, podobnie jak w przypadku prnoci pary wodnej, nie wypływaj oczywiste wnioski o konsekwencjach natury fizjologicznej i technicznej zawilgocenia wntrza. W przeciwiestwie do wczeniejszej oceny wskazujcej na korzystne kształtowanie si mikroklimatu w zakresie temperatury i wilgotnoci wzgldnej powietrza w obiekcie w Baskiej, ferma ta cechowała si znaczn zawartoci pary wodnej w powietrzu (wilgotnoci bezwzgldn), bo równ 13,3 g m -3, czyli nieco tylko mniejsz ni w Szczyrku, gdzie wyniosła ona a 15,43 g m -3. Wartoci te w zasadzie nie przekraczaj wyników uzyskiwanych przez badaczy w rónych pomieszczeniach dla zwierzt gospodarskich, czyli 15 g m -3 [Dobrzaski i Kołacz 1996], a według bada własnych autora w tuczarni trzody chlewnej wskanik ten kształtował si w cigu roku w granicach 9,26 do 17,79 g m -3. Z kolei najmniejsza ilo wilgoci (najnisza warto wilgotnoci bezwzgldnej) zgromadzona była w powietrzu pomieszczenia na parterze obiektu laboratoryjnego w Gołyszu. Z drugiej strony powietrze to było najblisze stanu nasycenia, o czym wiadczy niewielka wartoci wilgotnoci maksymalnej (rys. 7), std najmniej pary wodnej mogło ono jeszcze wchłon przy dalszym procesie odparowywania wody z basenów. Technica Agraria 5(2) 26
84 H. elazny Najwikszym niedosytem fizycznym wilgotnoci charakteryzowała si Ferma w Baskiej. Fakt ten wiadczy o duej zdolnoci do parowania wody w basenach, co wiza si bdzie z jej niepodanym ubytkiem w zamknitym obiegu cyrkulacji. Natomiast intensywno tego zjawiska bdzie najmniejsza w obiekcie w Szczyrku, gdzie zanotowano najnisz warto niedosytu fizycznego wilgotnoci. WNIOSKI Na podstawie przeprowadzonych bada zawilgocenia rodowiska powietrznego w budynkach przeznaczonych do kontrolowanego chowu ryb sformułowano nastpujce stwierdzenia i wnioski: 1. Zamknite obiekty z basenami na ryby ciepłolubne charakteryzuj si duym zrónicowaniem zawilgocenia obszaru powietrznego. 2. Wilgotno bezwzgldna powietrza w badanych wntrzach róniła si nawet dwukrotnie, jednak nie przekraczała wartoci notowanych w pomieszczeniach inwentarskich. 3. Wilgotno wzgldna powietrza w niektórych pomieszczeniach fermowych przekraczała 7%, w zwizku z tym mogła sprzyja rozwojowi szkodliwych drobnoustrojów, a w budynku w Szczyrku była przyczyn kondensowania si pary wodnej na wewntrznych powierzchniach przegród. 4. W zabudowaniach w Baskiej ze rodowiskiem wewntrznym o najniszej wilgotnoci wzgldnej powietrza czyli o najkorzystniejszych warunkach w odniesieniu do fizjologii pracowników, obcienia mikrobiologicznego oraz trwałoci konstrukcji kształtowanie si niedosytu fizycznego wilgotnoci wskazywało na due moliwoci parowania, które powoduje ubytki wody z basenów. PIMIENNICTWO Borowski W., 1971. Zoohigieniczne załoenia projektowania pomieszcze inwentarskich. PWRiL, Warszawa. Dobrzaski Z., Kołacz R., 1996. Przewodnik do wicze z zoohigieny. Wyd. AR, Wrocław. Kozierski J., 1971. Zagadnienia fizykalne w budownictwie i instalacjach. PWN, Warszawa. Łcki W., 1986. Korozja i ochrona przed korozj budowli rolniczych. PWRiL, Pozna. Matkowski Z., 25. Problemy zwizane z wykonywaniem dachów nad pomieszczeniami o duej wilgotnoci wzgldnej powietrza na przykładzie basenu o konstrukcji drewnianej. [w:] Budownictwo ogólne. Zagadnienia konstrukcyjne, materiałowe i cieplno-wilgotnociowe w budownictwie. Wyd. Uczelniane ATR, Bydgoszcz. Olifierowicz J., 1987. Zagadnienia cieplno-wilgotnociowe przegród budowlanych. [w:] enczykowski W. (red.) Budownictwo ogólne T.3/1 Problemy fizyki budowli i izolacje. Arkady, Warszawa. Rokicki E., 1991. rodowisko zwierzt. [w:] Barej W. (red.). rodowisko a zdrowie i produkcyjno zwierzt. PWRiL, Warszawa. cilewski Z., 25. Trwało i ochrona przed korozj. [W:] Klemm P. (red.). Budownictwo ogólne. Tom 2. Fizyka budowli. Arkady, Warszawa. Thierry J., Zaleski S., 1982. Remonty budynków i wzmacnianie konstrukcji, Arkady, Warszawa. Zyska B., 1999. Zagroenia biologiczne w budynku. Arkady, Warszawa. Acta Sci. Pol.
Termofizyczna charakterystyka rodowiska powietrznego w pomieszczeniach z basenami... 85 THERMO-PHYSICAL CHARACTERISTIC OF AERIAL ENVIRONMENT IN ROOMS WITH POOLS FOR THE CONTROLLED FISH'S BREEDING Abstract. The moisture is one of the most dangerous causes of building damages. It favours developmental of harmful micro-organisms, and moreover it enlarges the loss of warmth, because heat conduction of the moist air is by about 15 larger higher than dry air. The assessment of the moisture of aerial area was conducted in four rooms with pools for the controlled fish's breeding. In winter period there were measured, by the measure of microclimate, the temperature and relative moisture of air and also the tension of water steam. In computational way there were determined maximum moisture, absolute moisture and physical insufficiency of moisture. Studied objects marked by comparatively high moisture of aerial environment and very large differentiation of hygrometrical coefficients, however the absolute content of water steam in air did not cross the value noted in farms. With smaller moisture there were characterized special rooms for the controlled fish s breeding in comparison with buildings for livestock, in which fatten was realized in adapted room. Key words: building for livestock, aerial environment, pools, fishes Zaakceptowano do druku Accepted for print: 5.12.26 Technica Agraria 5(2) 26