Algorytmizacja wybranych przepisów polskich dotyczących dróg ewakuacyjnych w budynkach

GAŁAJ Jerzy 1 KLAMA Tobiasz 2 Algorytmizacja wybranych przepisów polskich dotyczących dróg ewakuacyjnych w budynkach WSTĘP Ogół przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej budynków ma wspólny mianownik, którym jest zapewnienie bezpieczeństwa ludziom znajdującym się w danym obiekcie. Zasadniczy wpływ na to mają przepisy, których zastosowanie zapewnia szybką oraz bezpieczną ewakuację. W ich skład wchodzą wymagania dotyczące samego budynku takie jak konieczność zapewnienia odpowiednich warunków dla przejścia czy dojścia ewakuacyjnego. Lecz nie tylko one mają wpływ na to czy ewakuacja przebiegnie sprawnie oraz bezpiecznie. Kolejnymi z elementów, które przyczyniają się do zapewnienia skutecznej ewakuacji, są wymagania wobec właściciela, zarządcy lub użytkownika, ponieważ to na tych osobach na podstawie art. 4 Ustawy o ochronie przeciwpożarowej faktycznie spoczywa konieczność zapewnienia osobom przebywającym w budynku bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji. Z kolei akt wykonawczy do Ustawy [12] określa szczegółowo wymagania związane bezpośrednio z bezpieczeństwem ewakuacji. Należą do nich: zapewnienie odpowiedniej liczby wyjść ewakuacyjnych o wymaganej szerokości i wysokości, zachowanie dopuszczalnych długości, wysokości oraz szerokości przejść i dojść ewakuacyjnych, zabezpieczenie przed zadymieniem dróg ewakuacyjnych w przypadkach, gdy jest to wymagane, zapewnienie oświetlenia awaryjnego w przypadkach, gdy jest to wymagane, zastosowaniu DSO w przypadkach, gdy jest to wymagane. [10] Zasadniczy wpływ na sprawny przebieg ewakuacji, a co za tym idzie na jej bezpieczeństwo ma również wymagane przez Rozporządzenie [10] praktyczne sprawdzenie organizacji oraz warunków ewakuacji. Niektóre z przepisów związanych z bezpieczeństwem ewakuacji mogą zostać nieprawidłowo zinterpretowane przez osobę, która nie zajmuje się bezpośrednio zagadnieniami z zakresu ochrony przeciwpożarowej. Dlatego też algorytmy przedstawione w dalszej części opracowania mają za zadanie ułatwić takim osobom sprawdzenie wymagań związanych z bezpieczeństwem ewakuacji ludzi z budynków. Może nią być projektant, który wykonuje projekt budynku, wykonawca, który go wykonuje a nawet właściciel, zarządca bądź użytkownik, na których faktycznie spoczywa odpowiedzialność za zapewnienie tych wymagań. Algorytmy mogą również być pomocne dla osób zajmujących się sprawami związanymi z ochroną przeciwpożarową. Wynikiem algorytmu jest jasno określone wymaganie, które musi zostać spełnione. Przypadki wymagające szerszego spojrzenia na dany temat zostały zaopatrzone w komentarz, zapewniający jego jednoznaczne zrozumienie. Podobne zagadnienia odnoszące się m.in. do odporności pożarowej budynku i jego elementów były poruszane w [9]. Celem niniejszej pracy jest stworzenie algorytmów związanych z poszczególnymi wymaganiami w zakresie bezpieczeństwa ewakuacji ludzi z budynków, które wynikają z polskich przepisów [1]. Algorytmy mają za zadanie usprawnić sprawdzanie poszczególnych wymogów poprzez zadawanie pytań związanych z rozpatrywanym obiektem, które powinny w wyniku ich działania dostarczyć jednoznaczną odpowiedź na dane zagadnienie zazwyczaj w postaci wybranego fragmentu odpowiedniego przepisu. W ramach zagadnień związanych z ewakuacją ludzi z budynków podczas pożaru opracowano następujące algorytmy: Określania kategorii zagrożenia ludzi w budynku lub jego część. 1 Szkoła Główna Służby Pożarniczej, Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa Pożarowego; 01-629 Warszawa ul. Słowackiego 52/54. Tel: +48225617570, Fax: +48 228330724, galaj@sgsp.edu.pl 2 Komenda Powiatowa PSP Olesno, 46-302 Olesno ul. Solny Rynek 1. Tel: + 48 34 350-91-00, +48 726263760, Fax. 34 350-91-25, tobiaszklama@gmail.com 330

1. Określania grupy wysokości budynku. 2. Określania maksymalnej długości przejścia ewakuacyjnego. 3. Wydłużania maksymalnej długości przejścia ewakuacyjnego. 4. Określania minimalnej szerokości przejścia ewakuacyjnego. 5. Określania maksymalnej długości dojścia ewakuacyjnego. 6. Wydłużania maksymalnej długości dojścia ewakuacyjnego. 7. Określania minimalnej szerokości dojścia ewakuacyjnego. 8. Określania minimalnej szerokości klatki schodowej, spocznika oraz wysokości. 9. Określania budynków, w których wymagane jest stosowania obudowany klatek schodowych zamykanych drzwiami. 10. Określania pomieszczeń, z których wymagane są co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne. 11. Określania budynków, w których wymagane jest awaryjne oświetlenie ewakuacyjne. 12. Określania budynków, w których wymagane są stałe samoczynne urządzenia gaśnicze wodne. 13. Określania budynków, w których wymagane jest stosowanie systemu sygnalizacji. 14. Określania budynków, w których wymagane jest stosowanie dźwiękowego systemu ostrzegawczego Niniejsza praca stanowi jeden z elementów projektu mającego na celu opracowanie interaktywnej modułowej platformy przeznaczonej do oceny bezpieczeństwa pożarowego budynków i obiektów budowlanych na etapie ich projektowania i wykonania. W pierwszej jej części omówiono przepisy związane z bezpieczeństwem ewakuacji z budynków w drugiej zaś ze względu na ograniczoną objętość artykułu zaprezentowano tylko kilka wybranych algorytmów. Na końcu zamieszczono podsumowanie. 1. OMÓWIENIE POLSKICH PRZEPISÓW ZWIĄZANYCH Z EWAKUACJĄ LUDZI Z BUDYNKÓW Artykuł 4 Ustawy [12] nakłada na właściciela, zarządcę lub użytkownika obiektu, budynku lub terenu, obowiązek zapewnienia bezpieczeństwa oraz możliwości ewakuacji ludzi. Przepisy związane z tym zagadnieniem zostały zawarte w Rozporządzeniu [10]. W niniejszym rozdziale przedstawiono wymagania mające wpływ na bezpieczeństwo, czas oraz możliwość ewakuacji z budynków. Dostosowanie dróg ewakuacyjnych, zarówno poziomych jak i pionowych, do wymogów wpływających na bezpieczeństwo użytkujących je ludzi, stanowi podstawę zapewniającą bezpieczeństwo i możliwość ewakuacji ludzi z budynku. Dlatego też wymagania zawarte w tym rozdziale są niezwykle ważne nie tylko z uwagi na bezpieczeństwo użytkowników, lecz także z uwagi na konieczność spełnienia wymogów określonych przez Ustawę [12]. Wymagania dotyczące przejścia ewakuacyjnego zostały ściśle sprecyzowane z uwagi na fakt, iż ma ono znaczący wpływ na możliwość szybkiej i bezpiecznej ewakuacji osób znajdujących się w danym pomieszczeniu do innej strefy pożarowej bądź na drogę ewakuacyjną. Maksymalna długość przejścia ewakuacyjnego jest uwarunkowana strefą pożarową, w jakiej występuje oraz rodzajem zastosowanych urządzeń mających na celu poprawę bezpieczeństwa ewakuujących się osób. Przejście ewakuacyjne nie powinno prowadzić przez więcej niż trzy pomieszczenia, przy czym w przypadku prowadzenia przejścia przez kilka pomieszczeń ściany działowe pomiędzy tymi pomieszczeniami nie muszą spełniać kryterium, co do klasy odporności ogniowej wynikającej z klasy odporności pożarowej budynku. Ponadto przejście ewakuacyjne nie powinno przekraczać: a) w strefach pożarowych ZL 40 m, b) w strefach pożarowych PM: w budynkach o jednej kondygnacji nadziemnej, oraz w budynkach o gęstości obciążenia ogniowego nieprzekraczającej 500 MJ/m 2 o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej 100 m w budynkach o gęstości obciążenia ogniowego przekraczającej 500 MJ/m 2 o więcej niż jednej kondygnacji nadziemnej 75 m 331

W przypadku, gdy z przewidywanego przeznaczenia pomieszczenia nie wynika jednoznacznie sposób jego zagospodarowania, długość przejścia ewakuacyjnego nie może przekraczać 80 % długości wynikającej z przepisów. W pomieszczeniach zagrożonych wybuchem długość przejścia ewakuacyjnego nie powinna przekraczać 40 m. Ponadto dopuszcza się prowadzenie przez te pomieszczenia przejścia ewakuacyjnego z innego pomieszczenia pod warunkiem ich powiązania funkcjonalnego. Polskie przepisy dopuszczają również złagodzenia odnośnie maksymalnej długości przejścia ewakuacyjnego. Przy zachowaniu następujących warunków długość przejścia może zostać powiększona o odpowiednio: a) 25 % - w pomieszczeniach o wysokości powyżej 5 m, b) 50 % - pod warunkiem zastosowania stałych urządzeń gaśniczych wodnych c) 50 % - pod warunkiem zastosowania samoczynnych urządzeń oddymiających uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu Najmniejsza szerokość przejścia ewakuacyjnego może wynosić 0,8 m, a w przypadku gdy służy ono do ewakuacji maksymalnie 3 osób. W pozostałych przypadkach szerokość przejścia obliczamy proporcjonalnie do liczby osób, do których ewakuacji służy przyjmując 0,6 m na każde 100 osób, lecz nie może wynosić mniej niż 0,9 m. Wyjątkiem ustanowionym w przepisach są pomieszczenia przeznaczone dla dużej liczby osób tzn. powyżej 200 osób dorosłych lub 100 dzieci. W przypadku takich pomieszczeń szerokość przejścia ewakuacyjnego powinna wynosić minimum 1,2 m, jeśli służy ono do ewakuacji do 150 osób. Powyżej tej liczby szerokość przejścia należy zwiększać proporcjonalnie przyjmując 0,6 m na każde 100 osób. W takich pomieszczeniach ustanowiona jest również szerokość przejść pomiędzy rzędami, która musi wynosić co najmniej 0,45 m, a także maksymalna liczb siedzeń w rzędzie, która wynosi 16, a w rzędzie przyściennym 8. Dopuszczalną liczbę siedzeń w rzędzie można zwiększyć odpowiednio do 40 i 20 pod warunkiem zwiększenia odstępu między rzędami o 0,01 m na każde siedzenie powyżej 16 lub 8. Ponadto siedzenia lub ławki muszą być trwale przymocowane do podłoża lub sztywno połączone ze sobą w rzędach i między nimi [10]. Dojście ewakuacyjne - czyli odległość od wyjścia z pomieszczenia na drogę ewakuacyjną do wyjścia na zewnątrz budynku lub do innej strefy pożarowej, mierzone wzdłuż osi drogi ewakuacyjnej w zależności od ich liczby nie powinno przekraczać wartości określonych w tabeli 1. Tab. 1. Dopuszczalna długość dojść ewakuacyjnych w strefach pożarowych [10] Rodzaj strefy pożarowej Przy jednym dojściu Długość dojścia [m] Przy co najmniej 2 dojściach Z pomieszczeniem zagrożonym wybuchem 10 40 PM o gęstości obciążenia ogniowego Q 500 MJ/m 2 (bez pomieszczenia zagrożonego wybuchem) 30 60 PM o gęstości obciążenia ogniowego Q < 500 MJ/m 2 (bez pomieszczenia zagrożonego wybuchem) 60 100 ZL I, II, V 10 40 ZL III 30 60 ZL IV 60 100 Przy co najmniej dwóch dojściach ewakuacyjnych wartości podane w tabeli 1 dotyczą długości dojścia najkrótszego. Dopuszcza się, aby drugie dojście było dłuższe o 100 % od najkrótszego, przy czym dojścia te nie mogą się pokrywać ani krzyżować. Natomiast w przypadku stref pożarowych PM oraz ZL III maksymalna długość dojścia na poziomej drodze ewakuacyjnej nie powinna przekroczyć 20 m. Długość dojścia ewakuacyjnego może zostać zwiększona o 50 % pod warunkiem zabezpieczenia strefy pożarowej stałymi samoczynnymi urządzeniami gaśniczymi wodnymi lub zabezpieczeniu drogi 332

ewakuacyjnej urządzeniami oddymiającymi uruchamianymi za pomocą systemu wykrywania dymu. W przypadku zastosowania obu tych urządzeń długość dojścia można powiększyć o 100 % w stosunku do wartości wynikającej z tabeli 1. Polskie przepisy, jako wyjście do innej strefy pożarowej traktują również wyjście do obudowanej klatki schodowej, zamykanej drzwiami o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 30, oraz wyposażonej w urządzenia zapobiegające zadymieniu lub usuwające dym. Wyjątkiem, w którym klatka schodowa może być zamykana drzwiami dymoszczelnymi, a nadal traktujemy ją jako wyjście do innej strefy pożarowej, jest klatka schodowa w budynkach wysokich i wysokościowych zakwalifikowanych do ZL IV. W takim budynku poza wymaganiami przedstawionymi wyżej każde mieszkanie i pomieszczenie musi być oddzielone od poziomych dróg komunikacyjnych drzwiami o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 30. Wyjście z klatki schodowej, którą traktujemy jako strefę pożarową powinno prowadzić na zewnątrz budynku bezpośrednio lub poziomymi drogami komunikacji ogólnej, których obudowa spełnia wymagania co do odporności ogniowej dla stropów zgodnie z wymaganą klasą odporności pożarowej budynku, a otwory powinny mieć zamknięcia o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 30. Wymagania dotyczące obudowy poziomych dróg ewakuacyjnych łączących klatkę schodową traktowaną jako odrębną strefę pożarową z wyjściem na zewnątrz budynku w zależności od klasy odporności pożarowej budynku przedstawiono w tabeli 2. Tab. 2. Wymagana klasa odporności ogniowej obudowy poziomych dróg ewakuacyjnych łączących klatkę schodową traktowaną jako odrębną strefę pożarową z wyjściem na zewnątrz budynku w zależności od klasy odporności pożarowej budynku [10] Klasa odporności A B C D E pożarowej budynku Klasa odporności ogniowej obudowy poziomych dróg ewakuacyjnych REI 120 REI 60 REI 60 REI 30 Nie stawia się wymagań Przepisy dopuszczają prowadzenie drogi ewakuacyjnej przez hol pełniący funkcje związane z przeznaczeniem budynku lub pełniący funkcje uzupełniające, pod warunkiem że wysokość holu wynosi co najmniej 3,3 m, szerokość drogi ewakuacyjnej na tym holu, oraz drzwi wyjściowych jest co najmniej o 50 % większa od wymaganej oraz: a) przez jeden hol prowadzi droga ewakuacyjna z jednej klatki schodowej ( nie dotyczy klatek schodowych z odrębnym wyjściem ewakuacyjnym) b) hol powinien zostać wydzielony od poziomych dróg komunikacji ogólnej zgodnie z wymaganiami dla klatki schodowej ( zgodnie z tabelą 2.) c) hol nie może znajdować się w strefie pożarowej zawierającej pomieszczenie zagrożone wybuchem oraz PM o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m 2 [10]. Wymagania dotyczące szerokości drogi ewakuacyjnej są szczegółowo określone w Rozporządzeniu [10]. Szerokość poziomych dróg ewakuacyjnych obliczamy w zależności od maksymalnej liczby osób mogących przebywać jednocześnie na tej samej kondygnacji. Przyjmujemy przelicznik 0,6 m na każde 100 osób, lecz nie mniej niż 1,4 m. Wyjątek stanowi sytuacja gdy droga ewakuacyjna jest przeznaczona do ewakuacji maksymalnie 20 osób, wtedy minimalna jej szerokość powinna wynosić 1,2 m. Przy czym w każdym przypadku należy pamiętać że skrzydła drzwi stanowiące wyjście na drogę ewakuacyjną, po całkowitym otwarciu nie mogą powodować zmniejszenia jej wymaganej szerokości. Wysokość drogi ewakuacyjnej nie może być mniejsza niż 2,2 m, przy czym dopuszcza się lokalne obniżenia do 2 m, pod warunkiem że występuje one na długości nie większej niż 1,5 m [4]. Aby ograniczyć rozprzestrzenianie się dymu w obiektach zostały wprowadzone wymagania dla korytarzy stanowiących drogę ewakuacyjną w strefach pożarowych zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi. W korytarzach znajdujących się w takich strefach pożarowych powinny być 333

zastosowane rozwiązania techniczno budowlane zabezpieczające przed zadymieniem. W przypadku braku powyższych rozwiązań, korytarz należy podzielić na odcinki o długości nie większej niż 50 m za pomocą przegród z drzwi dymoszczelnymi lub innych urządzeń technicznych zapobiegających rozprzestrzenianiu się dymu. Przegrody te znajdujące się nad sufitami podwieszanymi i pod podłogami podniesionymi powyżej stropu lub podłoża muszą być wykonane z materiałów niepalnych. Na drogach ewakuacyjnych nie należy stosować spoczników ze stopniami, schodów ze stopniami zabiegowymi, jeśli są one drogą ewakuacyjną oraz schodów wachlarzowych, chyba że posiadają stopnie o szerokości co najmniej 0,25 m. Ponadto pochylnie i stopnie powinny być wyraźnie oznakowane. W budynku PM, w którym należy zapewnić dwie drogi ewakuacyjne z wyższej kondygnacji, dopuszcza się stosowanie drabiny ewakuacyjnej prowadzącej na dach nad niższą kondygnacją lub na poziom terenu, jeżeli nie jest to zakład pracy chronionej a ponadto liczba osób przebywających jednocześnie na wyższej kondygnacji nie przekracza 50, a w przypadku budynku z pomieszczeniem zagrożonym wybuchem 15. Wymagań stawianym drogom ewakuacyjnym nie muszą spełniać schody wewnętrzne w mieszkaniach w budynkach wielorodzinnych oraz jednorodzinnym, zagrodowym i rekreacji indywidualnej oraz budynki tymczasowe nie przeznaczone na zgromadzenia ludzi lub cele widowiskowe. Liczba wyjść z pomieszczenia, ich szerokość a także kierunek otwarcia drzwi mają niebagatelny wpływ na możliwość ewakuowania się z pomieszczenia, bądź obiektu w razie wystąpienia zagrożenia. Dlatego też wymagania odnośnie wyjść ewakuacyjnych zostały dokładnie sprecyzowane. Zgodnie z Rozporządzeniem [10] wyjścia z pomieszczeń na drogi ewakuacyjne powinny być zamykane drzwiami. Drzwi stanowiące wyjście ewakuacyjne z budynku, w którym może znajdować się powyżej 50 osób powinny otwierać się na zewnątrz. Wymaganie określające kierunek otwarcia drzwi dotyczy również: a) drzwi ewakuacyjnych z pomieszczeń, w których może przebywać jednocześnie ponad: 50 osób, 6 osób o ograniczonej zdolności poruszania się, b) pomieszczeń, do których możliwe niespodziewane przedostanie się mieszanin wybuchowych lub substancji trujących, duszących bądź innych, mogących utrudnić ewakuację, c) pomieszczeń zagrożonych wybuchem. Wyjścia ewakuacyjne z pomieszczenia zagrożonego wybuchem na drogę ewakuacyjną powinny prowadzić przez przedsionki przeciwpożarowe o minimalnych wymiarach rzutu poziomego 1,4 x 1,4 m. Przedsionki powinny być wykonane z materiałów niepalnych o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60 (z wyjątkiem obudowy przewodów elektroenergetycznych wykorzystywanych w przedsionku), zamykane drzwiami i wentylowane co najmniej grawitacyjnie z wyjątkiem budynków wysokich ZL II oraz wysokościowych ZL IV, gdzie powinny być urządzenia zapobiegające zadymieniu. Ustalając minimalną szerokość drzwi ewakuacyjnych z pomieszczenia należy uwzględnić maksymalną liczbę osób mogących w nim równocześnie przebywać, przyjmując 0,6 m szerokości na każde 100 osób, przy czym najmniejsza szerokość drzwi powinna wynosić 0,9 m. Dopuszcza się szerokość 0,8 m w przypadku drzwi służących do ewakuacji do 3 osób [10]. Jeżeli z przeznaczenia budynku nie wynika jednoznacznie maksymalna liczba użytkowników, należy ją wyliczyć według wskaźników powierzchni użytkowej, które wynoszą odpowiednio, dla: a) sali konferencyjnych, lokali gastronomiczno-rozrywkowych, poczekalni, holi, świetlic itp. 1 m 2 /osobę b) pomieszczeń handlowo usługowych 4 m 2 /osobę c) pomieszczeń administracyjno biurowych 5 m 2 /osobę d) archiwów, bibliotek itp. 7 m 2 /osobę e) magazynów 30 m 2 /osobę Drzwi ewakuacyjne oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej z pomieszczenia, w którym może przebywać jednocześnie ponad 300 osób należy wyposażyć w urządzenia przeciwpaniczne. 334

Szerokości drzwi ewakuacyjnych z budynku oraz drzwi na drodze ewakuacyjnej z klatki schodowej prowadzącej do innej strefy pożarowej lub na zewnątrz budynku nie może być mniejsza niż wymagana szerokość biegu klatki schodowej, która wynosi odpowiednio dla: a) budynków jednorodzinnych, zagrodowych oraz mieszkań dwupoziomowych 0,8 m b) budynków mieszkalnych wielorodzinnych, budynków zamieszkania zbiorowego ( z wyjątkiem zakładów opieki zdrowotnej), magazynowo składowych oraz usługowych o liczbie pracowników ponad 10 1,2 m c) przedszkoli i żłobków 1,2 m d) budynków opieki zdrowotnej 1,4 m e) garaży wbudowanych i wolno stojących (wielostanowiskowych) oraz budynków usługowych o liczbie pracowników do 10 0,9 m f) budynków użyteczności publicznej, budynków produkcyjnych oblicza się przyjmując co najmniej 0,6 m na 100 osób mogących równocześnie przebywać na kondygnacji lecz nie mniej niż 1,2 m g) wszystkich budynków schody do piwnic, pomieszczeń technicznych i poddaszy nieużytkowych 0,8 m [10] W tym przypadku należy również przestrzegać minimalnej szerokości drzwi ewakuacyjnych, która została obliczona na podstawie maksymalnej liczby osób mogących przebywać równocześnie w pomieszczeniu. W pozostałych przypadkach szerokość drzwi w świetle na drodze ewakuacyjnej należy obliczać proporcjonalnie do liczby osób, do których ewakuacji są przeznaczone, przyjmując co najmniej 0,6 m na 100 osób, lecz nie mniej niż 0,9 m w świetle ościeżnicy. Wysokość drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne odpowiada wymaganiom stawianym drzwiom wejściowym do budynku i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych oraz mieszkań i wynosi 2 m [10]. Z pomieszczenia należy zapewnić co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne oddalone od siebie nie mniej niż 5 metrów w przypadkach gdy : a) jest przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 50 osób, b) znajduje się w strefie pożarowej ZL II i jest przeznaczone do jednoczesnego przebywania ponad 30 osób, c) jego powierzchnia przekracza 100 m 2 i jest zagrożone wybuchem, d) jego powierzchnia przekracza 300 m 2 i znajduje się w strefie pożarowej ZL lub PM o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m 2, e) jego powierzchnia przekracza 1000 m 2 i znajduje się w strefie pożarowej PM o gęstości obciążenia ogniowego poniżej 500 MJ/m 2. Do celów ewakuacji zabrania się stosowania drzwi obrotowych i podnoszonych, dopuszcza się natomiast drzwi rozsuwane pod warunkiem, że nie są one przeznaczone jedynie do celów ewakuacji a ich konstrukcja pozwala na samoczynne rozsunięcie i pozostanie w pozycji otwartej w razie pożaru lub awarii drzwi oraz możliwe jest ich otwieranie automatyczne i ręczne bez możliwości zablokowania [10]. Na drodze ewakuacyjnej oraz wyjściu z pomieszczenia dopuszcza się stosowanie drzwi wahadłowych pod warunkiem zapewnienia: a) minimalnej szerokości 0,9 m w przypadku drzwi jednoskrzydłowych, b) minimalnej szerokości skrzydła 0,6 m w przypadku drzwi dwuskrzydłowych, przy czym oba skrzydła muszą mieć tą samą szerokość oraz przynajmniej jedno z nich o szerokości nie mniejszej niż 0,9 m musi być nieblokowane. W przypadku zastosowania na drogach ewakuacyjnych bram i ścian przesuwanych powinny znajdować się w nich drzwi otwierane ręcznie lub takie drzwi powinny znajdować się w sąsiedztwie oraz powinny być wyraźnie oznakowane. Wszystkie zamknięcia otworów o wymaganej odporności ogniowej takie jak drzwi, bramy itp. powinny posiadać urządzenia zapewniające samoczynne zamykanie otworu w razie pożaru, a w przypadku drzwi służących do ewakuacji należy zapewnić możliwość otwierania ręcznego. 335

Kolejnym bardzo ważnym elementem wpływającym na poziom bezpieczeństwa osób, które w wyniku powstania pożaru muszą ewakuować się z budynku są klatki schodowe. W momencie powstania pożaru dym oraz produkty spalania i pirolizy bardzo szybko przemieszczają się ku górze uniemożliwiając bezpieczną ewakuację osobom znajdującym się zwłaszcza na wyższych kondygnacjach. Dlatego też jasno sprecyzowane są obiekty, w których takie pionowe drogi ewakuacyjne muszą być odpowiednio zabezpieczone. Obowiązek stosowania obudowanych i zamykanych drzwiami klatek schodowych wyposażonych w urządzenia zapobiegające zadymieniu lub usuwające dym stawia się strefom pożarowym: a) ZL II niskim i średniowysokim, b) ZL I,III, V - średniowysokim, c) produkcyjno magazynowym o gęstości obciążenia ogniowego powyżej 500 MJ/m 2 lub zawierającym pomieszczenie zagrożone wybuchem - niskim i średniowysokim [10]. W przypadku budynków wysokich i wysokościowych wymagania te są bardziej rygorystyczne, stanowiąc o konieczności stosowania przynajmniej dwóch obudowanych klatek schodowych, oddzielonych od poziomych dróg komunikacji ogólnej oraz pomieszczeń przedsionkiem przeciwpożarowym, który musi spełniać poniższe wymagania: a) wymiary rzutu poziomego minimum 1,4 x 1,4 m b) ściany oraz stropy, a także osłony i obudowy powinny być wykonane z materiałów niepalnych o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60 c) musi być zamykany drzwiami d) wyposażenie w urządzenie zapobiegające w budynkach wysokościowych oraz wysokich z wyjątkiem stref pożarowych ZL IV, natomiast w strefach pożarowych PM w budynkach wysokich dopuszcza się stosowanie samoczynnych urządzeń oddymiających uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu. Wymagania dotyczące wyposażenia budynków w co najmniej dwie obudowane klatki schodowe zamykane przedsionkiem przeciwpożarowym dotyczą wszystkich budynków wysokich i wysokościowych, lecz w niektórych przypadkach przewiduje się złagodzenie bądź zaostrzenie wymagań. Dotyczy to: a) budynków zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi ZL IV dopuszcza się stosowanie klatek schodowych bez przedsionków oddzielających od dróg komunikacji ogólnej w przypadku gdy klatki schodowe są wyposażone w urządzenia zapobiegające zadymieniu lub w samoczynne urządzenia oddymiające uruchamiane za pomocą systemu wykrywania dymu, a każde mieszkanie lub pomieszczenie jest oddzielone od dróg komunikacyjnych drzwiami o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 60, b) budynków średniowysokich i wyższych zakwalifikowanych do ZL V, drzwi z pomieszczeń z pominięciem higieniczno-sanitarnych, prowadzące na drogi komunikacyjne powinny mieć klasę odporności pożarowej co najmniej EI 30, c) budynków wysokich z wyłączeniem budynków zawierających strefę pożarową ZL II, o powierzchni rzutu poziomego nieprzekraczającej 750 m 2 dopuszcza się stosowanie jednej klatki schodowej, d) budynków wysokościowych klatki schodowe powinny być dodatkowo wyposażone w urządzenia zapobiegające zadymieniu, e) budynków wysokich w strefach pożarowych zakwalifikowanych do innej niż ZL IV, klatki schodowe powinny być dodatkowo wyposażone w urządzenia zapobiegające zadymieniu, a w przypadku stref pożarowych PM dopuszcza się stosowanie samoczynnych urządzeń oddymiających uruchamianych za pomocą systemu wykrywania dymu. f) wszystkich budynków dopuszcza się dodatkowe klatki schodowe niespełniające wymagań, jeśli łączą one kondygnacje znajdujące się w jednej strefie pożarowej [10]. Celem oświetlenia drogi ewakuacyjnej jest zapewnienie bezpieczeństwa osobom, które opuszczają dany obiekt poprzez stworzenie im możliwości odnalezienia kierunku ewakuacji lub podręcznego 336

sprzętu gaśniczego, dzięki zapewnieniu widoczności umożliwiającej podjęcie tych działań. Zgodnie z Rozporządzeniem [10] awaryjne oświetlenie ewakuacyjne należy stosować: a) w pomieszczeniach widowni kin, teatrów, filharmonii, sal widowiskowych w pomieszczeniach audytoriów, sal konferencyjnych, czytelni, sal sportowych, przeznaczonych dla ponad 200 osób, b) w garażach oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym o powierzchni netto powyżej 1000 m 2, c) w budynkach użyteczności publicznej, zamieszkania zbiorowego, oraz produkcyjno magazynowych o powierzchni netto powyżej 2000 m 2, d) na drogach ewakuacyjnych: z wyżej wymienionych obiektów, w szpitalach oraz budynkach przeznaczonych do ludzi o ograniczonej zdolności poruszania się, w wysokich i wysokościowych budynkach użyteczności publicznej oraz zamieszkania zbiorowego, oświetlonych wyłącznie światłem sztucznym. Średnie natężenie oświetlenia na podłożu drogi ewakuacyjnej wzdłuż jej osi nie powinno być mniejsze niż 1 lx, natomiast na centralnym pasie drogi obejmującym co najmniej połowę szerokości drogi nie powinno wynosić mniej niż 0,5 lx. Ponadto drogom ewakuacyjnym stawia się następujące wymagania oświetleniowe: a) stosunek maksymalnego do minimalnego natężenia oświetlenia wzdłuż centralnej linii drogi ewakuacyjnej nie powinien być większy niż 40:1, b) jeżeli na drodze ewakuacyjnej nie znajdują się urządzenia przeciwpożarowe, punkty pierwszej pomocy i przyciski alarmowe, powinny być one tak oświetlone, aby natężenie światła na podłodze w ich pobliżu wynosiło co najmniej 5 lx, c) przeszkadzające olśnienie powinno być utrzymane na niskim poziomie, d) minimalna wartość wskaźnika oddawania barw dla źródeł światła powinna wynosić co najmniej 40, e) zewnętrzne strefy w pobliżu miejsc bezpiecznych powinny być oświetlone tak jak drogi ewakuacyjne [6], f) minimalny czas działania oświetlenia ewakuacyjnego powinien wynosić godzinę, przy czym 50 % wymaganego natężenia oświetlenia powinno być wytworzone w 5 s, a w ciągu 60 s pełny poziom natężenia [5]. Średnie natężenie oświetlenia w strefie otwartej czyli takiej o nieokreślonej drodze ewakuacji i powierzchni powyżej 60 m 2, powinno wynosić co najmniej 0,5 lx na poziomie podłogi, na całej powierzchni pomieszczenia z wyłączeniem pół metrowego pasa przyściennego. W obrębie dróg ewakuacyjnych występujących w tej strefie natężenie oświetlenia powinno wynosić co najmniej 1 lx na poziomie podłogi. Minimalny czas działania oświetlenia ewakuacyjnego powinien wynosić godzinę przy czym 50 % wymaganego natężenia oświetlenia powinno być wytworzone w 5 s, a w ciągu 60 s pełny poziom natężenia. Pozostałe wymagania są identyczne jak dla oświetlenia awaryjnego dróg ewakuacyjnych [13]. Oświetlenie awaryjne strefy wysokiego ryzyka ma na celu umożliwienie zakończenia czynności wpływających na bezpieczeństwo ludzi w danym obiekcie oraz zapewnienie bezpieczeństwa ludziom mogącym wykonywać potencjalnie niebezpieczne czynności przebywając w takiej strefie. W strefach wysokiego ryzyka natężenie oświetlenia awaryjnego mierzone na płaszczyźnie odniesienia powinno wynosić nie mniej niż 10 % eksploatacyjnego natężenia oświetlenia, lecz równocześnie nie mniej niż 15 lx. Minimalny czas działania oświetlenia powinien być uzależniony od czasu w którym występuje zagrożenie dla ludzi. W strefach wysokiego ryzyka wymagane jest aby pełne natężenie oświetlenia awaryjnego było osiągnięte już po 0,5 s od momentu jego zadziałania. Strefy te muszą spełniać pozostałe wymagania jak dla dróg ewakuacyjnych. Oświetlenie zapasowe w przypadku, gdy jest stosowane jako oświetlenie ewakuacyjne musi spełniać wymagania dla tego typu oświetlenia. W przypadku pomieszczeń użytkowanych przy wyłączonym oświetleniu dodatkowym, pomieszczenia takie należy wyposażyć w oświetlenie dodatkowe uwidaczniające przeszkody wynikające z układu budynku oraz drogi komunikacjo ogólnej. Pomieszczenia takie powinny być wyposażone również w podświetlane znaki wskazujące kierunki ewakuacji [10]. 337

Obowiązek oznakowania dróg ewakuacyjnych wynika z Ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, a precyzuje go 4 ust 2 pkt 4 lit a) rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów który stanowi iż właściciele, zarządcy lub użytkownicy budynków oraz placów składowych i wiat z wyjątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych oznakowują znakami zgodnymi z Polskimi Normami drogi i wyjścia ewakuacyjne z wyłączeniem budynków mieszkalnych oraz pomieszczenia, w których zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi są wymagane co najmniej 2 wyjścia ewakuacyjne, w sposób zapewniający dostarczenie informacji niezbędnych do ewakuacji. Znaki ewakuacyjne powinny być rozmieszczone w taki sposób, aby były widoczne z każdego miejsca na drodze ewakuacyjnej, w którym może wystąpić trudność z rozpoznaniem kierunku ewakuacji. Należy dążyć do rozmieszczania znaków ewakuacyjnych w sąsiedztwie źródeł światła w celu zapewnienia ich dostatecznej luminacji. Wymiary znaków ewakuacyjnych powinny być dostosowane do odległości, z której powinny być widoczne przez ludzi ewakuujących się z budynku. Wymiary znaków ewakuacyjnych w zależności od odległości, z której muszą być widoczne przedstawia tabela 3. Tab. 3 Wymiary znaków ewakuacyjnych w zależności od odległości z której muszą być widoczne [13] Odległość [m] Wysokość wielkich liter [mm] Szerokość znaku Wyjście ewakuacyjne < 20 50 200 20 30 75 300 > 30 100 400 W pomieszczeniach i na drogach ewakuacyjnych należy stosować: a) znaki ewakuacyjne fotoluminescencyjne w miejscach, w których występuje oświetlenie dzienne bądź elektryczne, które oświetla znaki przez czas umożliwiający dostarczenie do znaków odpowiedniej ilości energii b) znaki ewakuacyjne podświetlane w miejscach, w których nie występuje oświetlenie dzienne bądź elektryczne, bądź może występować ono okresowo uniemożliwiając oświetlenie znaków przez czas wymagany do zmagazynowania odpowiedniej ilości energii [10] W przypadku zastosowania stałych samoczynnych urządzeń gaśniczych wodnych (SUG) relatywny poziom bezpieczeństwa osób znajdujących się w danej strefie pożarowej jest wyższy aniżeli w przypadku, gdy w tego typu urządzenia dana strefa pożarowa wyposażona nie będzie. Z uwagi na to dopuszcza się powiększenie długości przejścia i dojścia ewakuacyjnego o 50 % w stosunku do długości dopuszczalnych pod warunkiem zastosowania takich urządzeń. W niektórych budynkach stosowanie stałych urządzeń gaśniczych wodnych jest wymagane. Są nimi budynki zakwalifikowane do kategorii zagrożenia ludzi: 1. ZL I : a) jednokondygnacyjne budynki handlowe i wystawowe o powierzchni powyżej 8000 m 2 b) wielokondygnacyjne budynki handlowe i wystawowe o powierzchni powyżej 5000 m 2 c) budynki służące celom gastronomicznym o liczbie miejsc powyżej 600 d) wysokościowe 2. ZL II wysokościowe 3. ZL III wysokościowe 4. ZL V wysokościowe Dźwiękowy system ostrzegawczy (DSO) wpływa bezpośrednio na bezpieczeństwo i możliwość szybkiej ewakuacji osób znajdujących się w budynku. System ten umożliwia rozgłaszanie komunikatów ostrzegawczych, które są nadawane przez system sygnalizacji pożarowej w razie wykrycia pożaru, a także bezpośrednio przez operatora. Obowiązek stosowania DSO występuje w strefach pożarowych zakwalifikowanych do kategorii zagrożenia ludzi [11]: 338

1. ZL I: a) handlowych lub wystawowych: jednokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 8000 m 2, wielokondygnacyjnych o powierzchni strefy pożarowej powyżej 5000 m 2, b) salach widowiskowych i sportowych o liczbie miejsc powyżej 1500, c) kinach i teatrach o liczbie miejsc powyżej 600, d) stacjach metra i kolei podziemnych, e) dworcach i portach, przeznaczonych do jednoczesnego przebywania ponad 500 osób, f) wysokich i wysokościowych. 2. ZL II: a) szpitalach i sanatoriach o liczbie łóżek powyżej 200, wyłączając pomieszczenia intensywnej opieki medycznej, sali operacyjnych oraz sali chorych, b) wysokich i wysokościowych. 3. ZL III: a) wysokich i wysokościowych. 4. ZL V: a) liczbie miejsc noclegowych powyżej 200, b) wysokich i wysokościowych. 2. WYBRANE ALGORYTMY ZWIĄZANE Z EWAKUACJĄ LUDZI Z BUDYNKÓW Spośród algorytmów wymienionych we wstępie, jako przykład zdecydowano się wybrać i omówić dwa z nich: algorytmy określania wymagań dla przejść i dojść ewakuacyjnych składające się de facto z trzech oddzielnych algorytmów pierwszego wyznaczającego maksymalną długość przejścia (dojścia) w metrach, drugiego decydującą o ewentualnym jego wydłużeniu w procentach i trzeciego określającego jego minimalną szerokość w metrach. Oparte one zostały na przepisach omówionych w rozdziale 1. Algorytmy zostaną przedstawione w postaci schematów graficznych, na którym połączenia poszczególnych bloków informują jednoznacznie o kolejności oraz sposobie wykonywania poleceń. Użytkownik algorytmów musi dysponować podstawowymi danymi dotyczącymi budynku, dla którego sprawdza on wymagania. Z uwagi na fakt, iż dane takie jak kategoria zagrożenia ludzi oraz klasa wysokości budynku będą potrzebne, jako dane wejściowe, na początku opracowano algorytmy, które umożliwią jego zakwalifikowanie do odpowiedniej kategorii zagrożenia ludzi oraz klasy wysokości. Danymi wejściowymi niezbędnymi do tego, aby z danego algorytmu mogły wyniknąć konkretne wymagania, jakie musi spełnić dany budynek, strefa pożarowa lub pomieszczenie są w szczególności: 1. Wysokość budynku. 2. Kubatura budynku. 3. Liczba kondygnacji. 4. Rodzaj budynku. 5. Ilość osób mogących przebywać jednocześnie w budynku, na kondygnacji, w pomieszczeniu. 6. Informacje na temat użytkowników obiektu. 7. Maksymalna gęstość obciążenia ogniowego w przypadku strefy pożarowej PM. 8. Liczba stanowisk w przypadku garaży. 9. Zastosowanie urządzeń zabezpieczających ( np. SSP, SUG itp.). Ogólny schemat algorytmu przeznaczonego do określania wymagań dla przejść ewakuacyjnych został pokazany na rysunku 1, natomiast jego elementy składowe na rysunkach 2-4. Analogiczne schematy, ale dotyczące dojść ewakuacyjnych zostały przedstawione na rysunkach 5-9 z tym, że na rysunku 7 pokazano schemat algorytmu ustalania kategorii zagrożenia ludzi, który stanowi jeden z elementów schematu zamieszczonego na rysunku 6. 339

Rys. 1. Schemat blokowy algorytmu przeznaczonego do określania wymagań dla przejść ewakuacyjnych [2] Rys. 2. Schemat blokowy algorytmu określania maksymalnej długości przejścia ewakuacyjnego (MDPE) [2] Objaśnienia do rysunku 2: Komentarz 1. Są to budynki produkcyjne i magazynowe, a także garaże, hydrofornie, kotłownie, węzły ciepłownicze, rozdzielnie elektryczne, stacje transformatorowe, centrale telefoniczne oraz inne o podobnym przeznaczeniu [Rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r, w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 Nr 75 poz. 690 z późn. zm.)] 340

Komentarz 2. Gęstość obciążenia ogniowego jest to energia cieplna, wyrażona w megadżulach, która może powstać przy spaleniu materiałów palnych znajdujących się w pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku materiałów starych przypadająca na jednostkę powierzchni tego obiektu, wyrażona w metrach kwadratowych. [PN-B-02852 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru]. Aby obliczyć gęstość obciążenia ogniowego należy skorzystać ze wzoru znajdującego się w ww. normie. Przedstawia on się następująco: n Qci Gi i 1 Qd (1) F gdzie: n liczba rodzajów materiałów palnych znajdujących się w pomieszczeniu, strefie pożarowej lub składowisku, Q ci ciepło spalania poszczególnych materiałów, MJ/kg. G i masa poszczególnych materiałów, kg. F powierzchnia rzutu poziomego pomieszczenia, strefy pożarowej lub składowiska, m 2. Aby móc prawidłowo obliczyć gęstość obciążenia ogniowego należy zapoznać się ze szczegółowymi informacjami odnośnie materiałów, których masy nie uwzględnia, bądź uwzględnia się w części. W normie znajdują się również wartości ciepła spalania niektórych materiałów. Komentarz 3. Pomieszczenie, w którym może wytworzyć się mieszanina wybuchowa, powstała z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu przekraczający 5 kpa, określa się, jako pomieszczenie zagrożone wybuchem [Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. 2010 nr 109 poz. 719 z późn. zm.)]. Aby obliczyć przyrost ciśnienia mogący wystąpić w danym pomieszczeniu należy skorzystać ze wzorów zawartych w załączniku do ww. rozporządzenia zawierającym wytyczne w zakresie określania przyrostu ciśnienia w pomieszczeniu, jaki mógłby zostać spowodowany przez wybuch. Rys. 3. Schemat blokowy algorytmu wydłużania maksymalnej długości przejścia ewakuacyjnego [2] 341

Rys. 4. Schemat blokowy algorytmu określania minimalnej szerokości przejścia ewakuacyjnego [2] Objaśnienie do rysunku 4: Komentarz 1. Dopuszczalna ilość siedzeń w rzędzie między przejściami 16, w rzędzie przyściennym 8. Dopuszcza się zwiększenie liczby siedzeń odpowiednio do 40 i 20 pod warunkiem zwiększenia szerokości przejścia o 0,01 m na każde krzesło powyżej 16 i 8. [ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r, w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 Nr 75 poz. 690 z późn. zm.)]. Działanie algorytmu na platformie internetowej polega na tym, że użytkownik odpowiada na kolejno zadawane mu pytania (najczęściej są dwie alternatywne odpowiedzi: Tak lub Nie) aż do momentu, w którym system jest w stanie podać konkretną wartość poszukiwanej wielkości lub wyświetlić odpowiedni fragment przepisu dotyczący wybranego problemu. Często na górze ekranu jest również wyświetlana określona wartość np. maksymalna długość przejścia lub dojścia. Przykładowy ekran związany z wybranym z listy zagadnieniem pt. Maksymalna długość przejścia ewakuacyjnego został pokazany na rys. 10. Rys. 5. Schemat blokowy algorytmu przeznaczony do określania wymagań dla dojścia ewakuacyjnego [2] 342

Rys. 6. Schemat blokowy algorytmu określania maksymalnej długości dojścia ewakuacyjnego (MDDE) [2] Rys. 7. Schemat blokowy algorytmu ustalania kategorii zagrożenia ludzi [2] 343

Rys. 8. Schemat blokowy algorytmu wydłużania maksymalnej długości dojścia ewakuacyjnego [2] Rys. 9. Schemat blokowy algorytmu określania minimalnej szerokości dojścia ewakuacyjnego [2] 344

Rys. 10. Widok okna platformy z widocznym menu i odpowiedzią na wybrane zagadnienie pt. Maksymalna długość przejścia ewakuacyjnego [14] 3. PODSUMOWANIE I WNIOSKI Dział bezpieczeństwa pożarowego, jakim jest bezpieczeństwo ewakuacji jest niezwykle ważnym elementem, o który należy zadbać już na etapie projektowania budynku. Niektórych zaniedbań konstrukcyjnych nie można bowiem tak łatwo dostosować do obowiązujących wymagań już w fazie jego użytkowania np. szerokości biegu schodów, spocznika czy wysokości stopni. W takim przypadku jedynie pomoc Rzeczoznawcy ds. zabezpieczeń przeciwpożarowych może pomóc poprzez zaproponowanie rozwiązań zamiennych bądź zastępczych dostosowujących budynek do tych wymagań. Mogą się one okazać jednak bardzo kosztowne. Przedstawione w pracy graficzne schematy określania konkretnych wymagań z zakresu bezpieczeństwa ewakuacji, mogą okazać się pomocne dla osób nie zajmujących się na co dzień zagadnieniami z zakresu bezpieczeństwa pożarowego. np. inwestorowi, który chciałby zapoznać się z wymogami, do których musi dostosować budynek, aby wstępnie przekalkulować opłacalność inwestycji. Algorytmy przedstawione w niniejszym opracowaniu, dzięki jasno sformułowanym pytaniom, pozwalają w jednoznaczny sposób na określenie wymagań związanych z bezpieczeństwem ewakuacji dla danego obiektu np. wymogów dotyczących przejścia czy też dojścia ewakuacyjnego. Każdy z elementów ujęty jest w odrębnym algorytmie, dzięki czemu uniknięto bardzo rozbudowanych formuł. Jest to bardzo praktyczne rozwiązanie w przypadku, gdy chcemy sprawdzić tylko jeden interesujący nas element w obiekcie. Mogą one posłużyć jako podstawa do stworzenia programu komputerowego. Mógłby on na podstawie wprowadzonych przez użytkownika danych wejściowych takich jak kategoria zagrożenia ludzi, wysokość, liczba osób przebywających na danej kondygnacji itp. doprowadzić automatycznie do wygenerowania wszystkich wymagań związanych z bezpieczeństwem ewakuacji dla danego budynku. 345

Pracując w Państwowej Straży Pożarnej często spotyka się ludzi, którzy nie są świadomi wymogów, jakie muszą spełnić obiekty przez nich użytkowane. Często również nie zdają sobie sprawy, że podczas zmiany sposobu użytkowania obiektu ciąży na nich obowiązek dostosowania budynku do obowiązujących przepisów. Wynika to z ich nieświadomości w zakresie wymagań, jakie muszą spełnić, a także z niewiedzy, gdzie tych wymagań szukać. Przedstawione w niniejszym opracowaniu algorytmy pozwolą w łatwy sposób porównać warunki panujące w danym obiekcie do warunków, jakie muszą zostać zapewnione. Również w przypadku chęci zmiany sposobu użytkowania obiektu można będzie w prosty sposób sprawdzić, co należy zamienić w budynku, a tym samym przekalkulować opłacalność inwestycji. Podsumowując, algorytmy opracowane w niniejszej pracy mogą okazać się przydatne, zwłaszcza w przypadku osób chcących sprawdzić zgodność stanu faktycznego obiektu z obowiązującymi wymaganiami. Algorytmy pozwolą im na szybkie odnalezienie poszczególnych fragmentów przepisów, w których zawarte są wymagania, jakie muszą zostać spełnione w rozpatrywanym obiekcie np. w przypadku zmiany sposobu jego użytkowania. Powyższe oraz wiele innych algorytmów spośród wymienionych w rozdziale 1 zostało zaimplementowanych na interaktywnej modułowej platformie internetowej przeznaczonej do oceny bezpieczeństwa pożarowego budynków w zakresie ich projektowania i wykonania, o której wspomniano we wstępie. Streszczenie W artykule zaprezentowano koncepcję algorytmizacji polskich przepisów związanych z ewakuacją ludzi z budynków a w szczególności tych odnoszących się do dróg ewakuacyjnych. W pierwszej części omówiono wymagania obligatoryjne, jakie muszą spełniać budynki w zakresie zagadnień związanych z ewakuacją ludzi. Większość przepisów została zawarta w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r, w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. W drugiej części podano schematy blokowe algorytmów przeznaczonych do określania wymagań w zakresie dróg ewakuacyjnych. Każdy z nich składa się z trzech części: algorytmu określania maksymalnej długości przejścia lub dojścia, wydłużania maksymalnej długości przejścia lub dojścia oraz określania minimalnej szerokości przejścia lub dojścia ewakuacyjnego. W pracy pokazano również przykład praktycznego zastosowania algorytmu na platformie internetowej przeznaczonej do oceny bezpieczeństwa pożarowego budynków. Na końcu zamieszczono podsumowanie i wnioski wynikające z przeprowadzonej algorytmizacji. Algorithmization of selected polish regulations connected with evacuation routes in buildings Abstract General concept of algorithmization of polish regulations connected with people evacuation from the buildings especially those concerning evacuation routes is presented in this paper. Obligatory requirements which must be satisfied by the buildings in area of people evacuation are described in the first part of article. A majority of them is included in the order of Ministry of Infrastructure dated 12 April 2002 on technical conditions to be met by buildings and their location. Schematic blocks of algorithms applied to determination of requirements regarding evacuation route are given in the second part of the work. Every of them consists of three elements: algorithm for determination of maximum length of passage and access evacuation, lengthening and minimum width of them. Practical example of algorithm application on internet platform used for assessment of building fire safety is included. Final remarks and conclusions are included at the end of the paper. BIBLIOGRAFIA 1. Aho A., Hopcroft J., Ullman J., Algorytmy i struktury danych, tłum. A. Grażyński, Gliwice 2003. 2. Klama, T., Ogólna koncepcja algorytmizacji obowiązujących w Polsce przepisów dotyczących ewakuacji ludzi z budynków. Praca magisterska, SGSP, Warszawa 2013. 3. Korzeniewski W., Warunki techniczne dla budynków i ich usytuowanie z komentarzem i 145 rysunkami, Wydanie 8. Uaktualnione i rozszerzone, Warszawa 2009. 346

4. PN-B-02852 Ochrona przeciwpożarowa budynków. Obliczanie gęstości obciążenia ogniowego oraz wyznaczanie względnego czasu trwania pożaru. 5. PN-EN 1838: 2005 Zastosowanie oświetlenia. Oświetlenie awaryjne. 6. PN-EN 50172: 2005 Systemy awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego. 7. PN-N 01256-02: 1992 P Znaki bezpieczeństwa Ewakuacja. 8. PN-N 01256-02: 1992 Znaki bezpieczeństwa. Zasady umieszczenia znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych i drogach pożarowych. 9. Pońska P., Ogólna koncepcja budowy algorytmu wyboru polskich przepisów z zakresu bezpieczeństwa pożarowego budynków dla wybranego zagadnienia. Praca magisterska SGSP, Warszawa 2013. 10. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r, w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. 2002 Nr 75 poz. 690 z późn. zm.), 11. Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. 2010 nr 109 poz. 719 z późn.zm.), 12. Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2009 r. Nr 178, poz. 1380 z późn. zm.). 13. www.ciop.pl/20148, 03.04.2014. 14. www.sgsp-podrecznik.x-code.pl, 03.06.2014. 347