KOD UCZNIA WPISUJE UCZEŃ DATA URODZENIA UCZNIA UZUPEŁNIA ZESPÓŁ NADZORUJĄCY Miejsce na naklejkę z kodem dzień miesiąc rok dysleksja MATERIAŁ ĆWICZENIOWY DLA TRZECIEJ KLASY GIMNAZJUM Z ZAKRESU PRZEDMIOTÓW HUMANISTYCZNYCH Jak Ŝyć? Instrukcja dla ucznia 1. Sprawdź, czy zestaw egzaminacyjny zawiera 13 stron. Ewentualny brak stron lub inne usterki zgłoś nauczycielowi. 2. Na tej stronie i na karcie odpowiedzi wpisz swój kod i datę urodzenia. 3. Czytaj uwaŝnie wszystkie teksty i zadania. 4. Rozwiązania zapisuj długopisem lub piórem z czarnym tuszem/atramentem. Nie uŝywaj korektora. STYCZEŃ 2010 5. W zadaniach od 1. do 20. są podane cztery odpowiedzi: A, B, C, D. Odpowiada im następujący układ kratek na karcie odpowiedzi: A B C D Czas pracy: 120 minut Wybierz tylko jedną odpowiedź i zamaluj kratkę z odpowiadającą jej literą - np. gdy wybrałeś odpowiedź A : 6. Staraj się nie popełniać błędów przy zaznaczaniu odpowiedzi, ale jeŝeli się pomylisz, błędne zaznaczenie otocz kółkiem i zaznacz inną odpowiedź. 7. Rozwiązania zadań od 21. do 30. zapisz czytelnie i starannie w wyznaczonych miejscach. Pomyłki przekreślaj. 8. Redagując odpowiedzi do zadań, moŝesz wykorzystać miejsca opatrzone napisem Brudnopis. Zapisy w brudnopisie nie będą sprawdzane i oceniane. Liczba punktów do uzyskania: 50 GH-A1 Powodzenia!
Tekst I List Leopolda Staffa do Juliana Tuwima 1 Kochany Panie! Serdecznie dziękujemy za list Pański młodym sercem pisany. Ucieszył mnie on jako dowód pięknego oddźwięku, który słowa moje w Panu znalazły, zakłopotał jednak postawionymi pytaniami. Streszczone brzmią one po prostu: Jak Ŝyć trzeba? Wieki całe, tysiące myślicieli zastanawiały się nad tym: nikt nie znalazł rozwiązania. Byłoby zuchwalstwem z mej strony, gdybym choć pozostawił Pana w złudzeniu, Ŝe odpowiedzieć na to potrafię. A jeśli sam nie znam hasła, jakŝe podawać je drugim? Brzmi to cierpko, bynajmniej nie rozpaczliwie. Nie znaczy to bowiem, by człowiek sam siebie znaleźć nie mógł lub przynajmniej zbliŝyć się do własnego piękna i harmonii. Tylko Ŝe stać się to moŝe pod warunkiem, Ŝe on sam drogę swoją własną znajdzie. A kto szuka, ten juŝ powoli znajduje. Wewnętrzny niepokój Pana nie jest znakiem złym. Kto się w 17 roku nie burzył, ten nie był nigdy morzem, chyba miską wody. Bezwzględnego spokoju nigdzie w Ŝyciu nie ma. Co się Panu pogodą wydaje, jest moŝe tylko poczuciem spełnionego choć w części zadania, którym jest: czynić wszystko, co w naszej mocy, by być w duszy do swego snu o pięknie podobnym. Sposobności nastręcza dzień kaŝdy. Jeden z poetów nazwał to przepięknie: czyhaniem na swego Boga, wszędzie i zawsze. Być zawsze gotowym do wspinania się, skoro tylko szczyt zjawi się przed nami. A jeśli się nawet do niego nie dojdzie, jeśli sił nam nie starczy, to jeszcze zostanie pewna dzielna radość w poczuciu: Feci quod potui, faciant meliora potentes 2. Ta skromność nasza moŝe być czasem najpiękniejszą dumą. W niej jest podpora. Pozdrawiam Pana serdecznie i dłoń Jego ściskam. Leopold Staff Gabriela Olszowska, Tadeusz Garstka, Napisz na szóstkę, Kraków 1988. 1 List L. Staffa z 1911 roku jest odpowiedzią na wcześniejszy list napisany przez J. Tuwima. 2 Zrobiłem, co mogłem, kto potrafi, niech zrobi lepiej. Zadanie 1. (0-1) Tekst I jest wypowiedzią w formie listu A. poetyckiego. B. urzędowego. C. prywatnego. D. motywacyjnego. Strona 2 z 13
Zadanie 2. (0-1) Odbiorcą listu jest A. kolega nadawcy. B. młody człowiek. C. dojrzały męŝczyzna. D. rozgoryczony filozof. Zadanie 3. (0-1) Jaki powód napisania listu przez J. Tuwima sugeruje L. Staff? A. Chęć zmierzenia się ze sławnym poetą. B. Prezentacja własnych poglądów na Ŝycie. C. Kryzys spowodowany upadkiem wiary w wartości. D. Młodzieńczy niepokój i poszukiwanie sensu Ŝycia. Zadanie 4. (0-1) Co, w kontekście tekstu I, oznacza zdanie Być zawsze gotowym do wspinania się, skoro tylko szczyt zjawi się przed nami? A. Stawianie sobie celów i ich realizację. B. Zachętę do uprawiania wspinaczki górskiej. C. DąŜenie do osiągnięcia celu za wszelką cenę. D. Natychmiastowe pokonywanie Ŝyciowych trudności. Zadanie 5. (0-1) Nadawca listu posłuŝył się łacińską sentencją, poniewaŝ chciał A. być autorytetem dla młodzieńca. B. popisać się znajomością łaciny. C. zainteresować odbiorcę staroŝytnością. D. wzmocnić siłę swego przekonywania. Zadanie 6. (0-1) Jak Ŝyć trzeba? to pytanie A. niedyskretne. B. niedorzeczne. C. filozoficzne. D. bezzasadne. Strona 3 z 13
Zadanie 7. (0-1) Leopold Staff napisał list w 1911 roku, czyli A. podczas I wojny światowej. B. podczas powstania wielkopolskiego. C. gdy Polska była pod zaborami. D. po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Tekst II Rozmyślania (fragment) Ks. II 1. Zaczynając dzień, powiedz sobie: Zetknę się z człowiekiem natrętnym, niewdzięcznym, zuchwałym, podstępnym, złośliwym, niespołecznym. Wszystkie te wady powstały u nich z powodu braku rozeznania złego i dobrego. Mnie zaś, którym zbadał naturę dobra, Ŝe jest piękne, i zła, Ŝe jest brzydkie, i naturę człowieka grzeszącego, Ŝe jest mi pokrewnym, nie dlatego, Ŝe ma w sobie krew i pochodzenie to samo, ale Ŝe ma i rozsądek, i boski pierwiastek, nikt nie moŝe wyrządzić nic złego. Nikt mnie bowiem nie uwikła w brzydotę. Nie mogę teŝ czuć gniewu wobec krewnego ani go nienawidzić. Zrodziliśmy się bowiem do wspólnej pracy tak, jak nogi, jak ręce, jak brwi, jak rzędy zębów górnych i dolnych. Wzajemne więc szkodzenie sobie jest przeciwne naturze, wzajemnym zaś szkodzeniem jest uczucie gniewu i nienawiści. [ ] Ks. II 5. KaŜdej chwili usilnie dbaj o to, jako Rzymianin i jako męŝczyzna, byś to, co masz właśnie pod ręką, załatwił z pełną, a nie udaną godnością i miłością, i swobodą i zachowaniem sprawiedliwości i byś zapewnił sobie niezaleŝność od wszelkich innych myśli. Zapewnisz zaś ją sobie, jeŝeli będziesz kaŝdą pracę wykonywał jakby ostatnią w Ŝyciu. [ ] Ks. V 1. Rankiem, gdy się niechętnie budzisz, pomyśl sobie: budzę się do trudu człowieka. CzyŜ więc czuć się mam niezadowolonym, Ŝe idę do pracy, dla której się zrodziłem i zesłany zostałem na świat? Czy na tom stworzony, bym się wygrzewał, wylegując w łóŝku? Ale to przyjemniejsze. CzyŜ zrodziłeś się dla przyjemności? CzyŜ nie do trudu, nie do pracy? [ ] Ks. V 5. Bystrością swą nie wzbudzisz podziwu. Mniejsza o to! Ale jest wiele innych zalet, o których nie moŝesz powiedzieć: nie mam z urodzenia. To więc, co zaleŝy tylko od ciebie, okazuj: czystość charakteru, powagę, wytrwałość, obojętność wobec rozkoszy, zadowolenie z losu, wstrzemięźliwość, Ŝyczliwość, swobodę, prostotę, zastanowienie i wielkoduszność. [ ] Marek Aureliusz (121-180) - cesarz rzymski i filozof. Zadanie 8. (0-1) Tematem tekstu II są rozmyślania nad A. dobrem i złem. B. wadami ludzkimi. C. rolą etyki w Ŝyciu. D. warunkami szczęśliwego Ŝycia. Marek Aureliusz, Rozmyślania. Arcydzieła wielkich myślicieli. Altaya 2001. Strona 4 z 13
Zadanie 9. (0-1) W akapicie 3. narrator zwraca się do odbiorcy, uŝywając A. apostrof. B. pytań retorycznych. C. trybu rozkazującego. D. trybu przypuszczającego. Zadanie 10. (0-1) Na podstawie akapitu 2. i 3. tekstu II odpowiedz, którą wartość autor ceni najwyŝej? A. Pracę. B. Miłość. C. Moralność. D. Sprawiedliwość. Zadanie 11. (0-1) Rozstrzygnij, na podstawie akapitu 4 tekstu II, która cecha, według autora, nie zaleŝy od człowieka. A. Prawość. B. Wytrwałość. C. Inteligencja. D. Wielkoduszność. Tekst III Manifest Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej z 22 II 1846 1. Polacy! Godzina powstania wybiła cała rozszarpana Polska dźwiga się i zrasta powstali juŝ bracia nasi w Księstwie Poznańskim, w Polsce Kongresowej, w Litwie i na Rusi biją się z wrogiem. Biją się o najświętsze prawa wydarte im podstępem i przemocą. Wszak wiecie, co się działo i co się ciągle dzieje, kwiat naszej młodzieŝy gnije w więzieniach, starcy, co wspierali nas radą, oddani bezcześci, księŝa obrani z wszelakiej powagi, słowem kaŝdy, kto czynem a myślą tylko pragnął Ŝyć, umierać dla Polski lub zniszczony, lub gnije w więzieniu, lub co chwila jest na to wystawiony. [ ] wydarli nam sławę zabraniają nam naszego języka nie pozwalają wyznawać wiary ojców naszych kładą nieprzebyte tamy ulepszeniom składu towarzyskiego uzbrajają braci przeciw braci sieją potwarze na najgodniejszych synów Ojczyzny. 2. Bracia! [ ] Jest nas dwadzieścia milionów, powstańmy razem jak mąŝ jeden, a potęgi naszej Ŝadna nie przemoŝe siła, będzie nam wolność jakiej dotąd nie było na ziemi, wywalczymy sobie skład społeczeństwa, w którym kaŝdy podług zasług i zdolności z dóbr ziemskich będzie mógł uŝytkować, a przywilej Ŝaden i pod Ŝadnym kształtem mieć nie będzie miejsca, w którym kaŝdy Polak znajdzie zabezpieczenie dla siebie, Ŝony i dzieci swoich, w którym upośledzony od przyrodzenia na ciele lub na duszy znajdzie bez upokorzenia niechybną pomoc całego społeczeństwa, w którym ziemia, dzisiaj przez włościan warunkowo tylko posiadana, stanie się bezwarunkową ich własnością, ustaną czynsze, pańszczyzny i wszelkie tym podobne naleŝytości bez Ŝadnego wynagrodzenia, a poświęcenie się sprawie narodowej z bronią w ręku będzie wynagrodzone ziemią z dóbr narodowych. Strona 5 z 13
Polacy! Nie znamy odtąd między sobą Ŝadnej róŝnicy, jesteśmy odtąd braćmi, synami jednej matki Ojczyzny, jednego ojca Boga na niebie! Jego wezwijmy na pomoc, a On pobłogosławi oręŝowi naszemu i da nam zwycięstwo; ale, aby wysłuchał głosów naszych, nie kalajmy się pijaństwem ani rabunkiem, nie plamijmy poświęconej broni samowolnością lub morderstwem bezbronnych róŝnowierców i cudzoziemców, bo nie z ludami, ale z ciemięzcami nasz bój prowadzimy. [ ] Manifest Rządu Narodowego Rzeczypospolitej Polskiej wydany w Krakowie 22 II 1846r., [w:] Wiek XIX w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S. B. Lenard, Warszawa 1998. Zadanie 12. (0-1) Z akapitu 2. tekstu III wynika, Ŝe manifest adresowany był do A. szlachty. B. chłopów. C. mieszczaństwa. D. wszystkich stanów. Zadanie 13. (0-1) Jaki rodzaj represji wobec Polaków nie został wskazany w akapicie 1. tekstu III? A. Konfiskata majątków. B. Zakaz posługiwania się językiem polskim. C. Bezczeszczenie pamięci wybitnych Polaków. D. Zakaz wyznawania religii rzymsko katolickiej. Zadanie 14. (0-1) Nadawca tekstu III zwraca się do odbiorcy uŝywając A. epitetu. B. metafory. C. apostrofy. D. porównania. Zadanie 15. (0-1) W tekście II dominuje styl A. potoczny. B. podniosły. C. urzędowy. D. publicystyczny. Strona 6 z 13
Tekst IV Drzeworyt Hansa Holbeina Hans Holbein Młodszy, Śmierć i skąpiec, drzeworyt. [online]. [dostęp: 29 XII 2007r.]. Dostępny w Internecie: http:// www.faculty.washington.edu/petersen/lba/hholbein_death_miser.jpg Zadanie 16. (0-1) Drzeworyt to A. czarno biała drewniana rzeźba. B. niewyraźny rysunek na drzewie. C. płaskorzeźba wklęsła w drewnie. D. odbitka rysunku wyŝłobionego w drewnie. Zadanie 17. (0-1) Śmierć ukazana została w sposób A. realistyczny. B. fantastyczny. C. alegoryczny. D. groteskowy. Strona 7 z 13
Zadanie 18. (0-1) Sposób przedstawienia skąpca podkreśla jego A. strach przed śmiercią. B. podporządkowanie się śmierci. C. próbę przekupienia śmierci. D. przywiązanie do tego, co ziemskie. Zadanie 19. (0-1) Uniesione ręce skąpca symbolizują A. błaganie. B. protest. C. powitanie. D. bezradność. Zadanie 20. (0-1) WskaŜ zdanie będące komentarzem do drzeworytu. A. Wartości doczesne są przemijające i marne. B. Człowiek ma prawo do ochrony swej własności. C. Wartości materialne są waŝniejsze od duchowych. D. O wartości człowieka decyduje jego stan majątkowy. Tekst V List do ludoŝerców Kochani ludoŝercy nie patrzcie wilkiem na człowieka który pyta o wolne miejsce w przedziale kolejowym zrozumcie inni ludzie teŝ mają dwie nogi i siedzenie Kochani ludoŝercy poczekajcie chwilę nie depczcie słabszych nie zgrzytajcie zębami Strona 8 z 13
zrozumcie ludzi jest duŝo będzie jeszcze więcej więc posuńcie się trochę ustąpcie Kochani ludoŝercy nie wykupujcie wszystkich świec sznurowadeł i makaronu Nie mówcie odwróceni tyłem: ja mnie mój moje mój Ŝołądek mój włos mój odcisk moje spodnie moja Ŝona moje dzieci moje zdanie Kochani ludoŝercy nie zjadajmy się Dobrze bo nie zmartwychwstaniemy Naprawdę Tadeusz RóŜewicz, List do ludoŝerców, [w:] Ryszard Matuszewski, Wiersze polskich poetów współczesnych, Warszawa 1976. Zadanie 21. (0-1) Wymień trzy występujące w wierszu nakazy. 1. 2. 3. Zadanie 22. (0-1) Uzupełnij tabelę, wpisując trzy cytaty zawierające sformułowane w wierszu zakazy, a następnie objaśnij ich znaczenie. Zakazy Znaczenie 1 2. 3.. 1.. 2.. 3.. Strona 9 z 13
Zadanie 23. (0-1) Jaką funkcję pełnią powtarzające się w wierszu zaimki: mnie, mój, moje, moja? Zadanie 24. (0-1) Podaj znaczenia wyrazu ludoŝerca. 1. dosłowne... 2. przenośne. Zadanie 25. (0-1) Wyjaśnij, czemu słuŝy w wierszu nagromadzenie wyrazów związanych z codziennością.. Zadanie 26. (0-1) Występujący w tytule wyraz list zastąp innym, oddającym przesłanie wiersza. Zadanie 27. (0-2) W której zwrotce i w jaki sposób ujawnia się podmiot liryczny?. Zadanie 28. (0-1) Jakich elementów listu brakuje w wierszu T. RóŜewicza? Wymień co najmniej dwa... Strona 10 z 13
Zadanie 29. (0-5) W imieniu przewodniczącego Szkolnego Koła Filozofów napisz podanie do dyrektora gimnazjum z prośbą o wyraŝenie zgody na wygłoszenie podczas akademii wykładu pt. Recepta na udane Ŝycie wg Marka Aureliusza. Zadanie 30. (0-16) Wybierz jeden z podanych tematów. 1. Napisz charakterystykę wybranej postaci literackiej lub historycznej, w postępowaniu której znajdziesz odpowiedź na pytanie Jak Ŝyć?. 2. Napisz rozprawkę na temat Jak Ŝyć?. Przywołaj co najmniej jeden argument wynikający z tekstów zawartych w arkuszu oraz jeden spoza arkusza (odwołaj się do literatury lub historii). Pamiętaj, Ŝe Twoja praca nie powinna być krótsza niŝ połowa wyznaczonego miejsca, czyli nie mniej niŝ 20 linii. Uwaga! Za pracę na inny temat nie przyznaje się punktów. Strona 11 z 13
... Strona 12 z 13
Brudnopis Strona 13 z 13