Adam Tochmański / Przewodniczący Koalicji na rzecz Obrotu Bezgotówkowego i Mikropłatności, Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego w Narodowym Banku Polskim Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro Warszawa / 5 kwietnia 2016 r.
2 Cel prezentacji 1) Porównanie w czasie, czyli: - gdzie byliśmy wczoraj, czyli głównie 10-15 lat temu, - gdzie jesteśmy dziś, tj. według danych za lata 2014-2015, - gdzie będziemy jutro, tj. głównie w 2020 roku i kolejnych kilku latach. 2) Porównanie w przestrzeni, czyli wskazanie rozwoju obrotu bezgotówkowego w Polsce na tle innych krajów Unii Europejskiej. 3) Porównanie - na przykładzie wybranych wskaźników rozwoju - najważniejszych obszarów obrotu bezgotówkowego, tj.: - infrastruktury płatniczej (Co posiadamy?), - wykorzystania bezgotówkowych instrumentów płatniczych (Jak wykorzystujemy posiadaną infrastrukturę?), - pieniądza gotówkowego i bezgotówkowego (Jaki to ma skutek na formy pieniądza?)
3 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
4 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
Miejscowość / 2 września 2013
6 Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w latach 2001-2014 2,00 1,91 1,80 1,60 1,40 1,20 1,00 0,80 1,51 1,50 1,52 1,52 1,46 1,52 1,39 1,39 1,41 1,49 1,35 1,41 1,40 1,35 1,38 1,20 1,25 1,20 1,20 1,21 1,21 1,21 1,30 1,14 1,27 [WARTOŚĆ] 1,21 1,20 1,21 1,08 1,04 1,04 1,05 [WARTOŚĆ] 1,04 1,12 1,08 1,08 1,06 1,08 1,06 1,04 1,04 1,04 1,04 1,05 1,04 1,03 0,97 1,00 1,62 1,57 1,60 1,57 1,42 1,29 Polska Strefa Euro UE Strefa Euro* UE* UE*; Strefa Euro* - średnia skorygowana, wyliczona jako średnia spośród krajów, które udostępniły dane 0,60 0,45 0,48 0,52 0,58 0,62 0,67 0,40 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Finlandia Grecja Litwa Wielka Brytania Szwecja Łotwa Słowacja Holandia Irlandia belgia Słowenia EU 1,16 Francja Niemcy Strefa Euro 1,01 Austria Czechy Węgry Polska 0,63 Hiszpania Malta Cypr Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro Liczba rachunków bankowych na 1 mieszkańca w krajach Unii Europejskiej w 2006 r. 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1 Źródło: ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu/.
2,59 2,59 2,33 2,05 1,9 1,84 1,8 1,76 1,69 1,6 1,58 1,57 1,33 1,22 1,19 1,11 1,01 3,13 3,12 2,8 3 9,77 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro 8 Liczba rachunków bankowych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2014 r. 10 7,5 5 2,5 Średnia dla 22 krajów UE *: 1,9 Średnia UE: 1,29 0 b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. b.d. Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu Brak danych dla Bułgarii, Chorwacji, Austrii, Rumunii, Szwecji i Wielkiej Brytanii.
9 Udział rachunków z dostępem do przez Internet we wszystkich rachunkach w 2014 r. [1] Szwecja [2] Holandia [3] Łotwa [4] Estonia [5] Słowacja [6] Belgia [7] Finlandia [8] Węgry [9] Włochy [10] Malta [11] Litwa Średnia UE [12] Polska [13] Czechy [14] Dania [15] Austria [16] Hiszpania [17] Niemcy [18] Irlandia [19] Luksemburg [20] Portugalia [21] Słowenia [22] Grecja [23] Rumunia [24] Bułgaria [25] Cypr 35,01% 32,47% 29,26% 25,75% 24,31% 62,88% 60,59% 60,23% 59,14% 57,82% 57,23% 56,10% 55,26% 53,30% 48,31% 46,66% Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu Brak danych dla: Francji, Wielkiej Brytanii, Chorwacji. 90,93% 87,50% 85,08% 80,61% 78,74% 78,54% 78,47% 77,58% 76,80% 76,73% 0,00% 10,00% 20,00% 30,00% 40,00% 50,00% 60,00% 70,00% 80,00% 90,00% 100,00%
Miejscowość / 2 września 2013
Miejscowość / 2 września 2013
12 Odsetek osób posiadających rachunki (ubankowienie) 100% 95% 90% 87% (2011 r.) 90% (2014 r.) 93%? 85% 84%- 90% (2020 r.) 80% 75% 78% (2014 r.) Polska UE (średnia) 70% 65% 60% 70% (2011 r.) Wczoraj Dziś Jutro Źródło: 1) A. Demirguc-Kunt, L. Klapper, Measuring Financial Inclusion, World Bank Group, Policy Research Working Paper 6025, April 2012, badanie dla osób od 15 roku życia; 2) A. Demirguc-Kunt, L. Klapper, D. Singer, P. Van Oudheusden, The Global Findex Database 2014, World Bank Group, Policy Research Working Paper 7255, April 2015, badanie dla osób od 15 roku życia; 3) Program Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego w Polsce na lata 2014 2020, grudzień 2015 r., prognoza dla osób powyżej 18 lat.
13 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
14 Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w latach 2001-2014 1,8 1,6 1,4 1,2 1,18 1,25 1,31 1,22 1,33 1,30 1,37 1,34 1,41 1,42 1,46 1,46 1,45 1,44 1,45 1,49 1,50 1,45 1,47 1,44 1,42 1,43 1,44 1,44 Polska Strefa Euro 1,0 0,8 1,06 1,11 1,14 1,16 0,63 0,70 0,79 0,87 0,83 0,83 0,86 0,90 0,94 UE 0,6 0,4 0,38 0,45 0,41 0,47 0,53 0,2 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Wielka Brytania Luksemburg Holandia Portugalia Finlandia Hiszpania Belgia Słowenia Szwecja EU 1,38 Strefa Euro 1,34 Niemcy Malta Francja Estonia Grecja Włochy Cypr Austria Litwa Dania Irlandia Łotwa Węgry Czechy Słowacja Polska 0,63 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro Liczba wydanych kart płatniczych na 1 mieszkańca w krajach Unii Europejskiej w 2006 r. 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0 1 Żródło: ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu/.
0,72 1,04 1,64 1,63 1,58 1,53 1,46 1,42 1,38 1,34 1,29 1,22 1,21 1,2 1,18 1,17 1 1 0,97 0,94 0,9 1,79 2 1,97 1,96 2,28 2,46 3,8 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro 16 Liczba wydanych kart płatniczych na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2014 r. 4 3,5 3 2,5 2 1,5 Średnia UE: 1,5 1 0,5 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
17 Liczba kart płatniczych na 1 mieszkańca 2 1,8 1,82? 1,6 1,4 1,5 (2014 r.) 1,2 1 0,8 1,18 (2001 r.) 0,94 (2014 r.) 1,04 (2020 r.) Polska UE (średnia) 0,6 0,4 0,2 0,38 (2001 r.) 0 Wczoraj Dziś Jutro Źródło: 1) Porównanie wybranych elementów polskiego systemu płatniczego z systemami innych krajów UE za rok 2014 r., 2) Program Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego w Polsce na lata 2014 2020, grudzień 2015 r.
18 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
19 Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS oraz imprinterów) na 1 mln mieszkańców w latach 2001-2014 22 000 20 941 20 000 18 000 16 000 14 866 15 630 16 969 17 747 19 056 16 324 19 587 19 504 17 196 17 355 19 909 17 949 19 602 18 592 18 398 17 827 19 694 Polska 14 000 12 000 13 472 12 707 13 315 12 552 13 844 14 056 13 455 14 154 15 254 15 235 10 347 Strefa Euro UE 10 000 8 000 6 560 6 941 7 742 8 476 6 000 4 000 2 951 2 930 3 474 3 751 4 348 4 628 4 896 5 571 6 044 2 000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Łotwa Niemcy Litwa Czechy Malta Szwecja Finlandia Dania Włochy Grecja Luksemburg Francja Wielka Brytania Cypr Strefa Euro 17 008 Słowenia Portugalia EU 15 355 Holandia Irlandia Austria Belgia Estonia Polska 4 628 Węgry Słowacja Hiszpania Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS oraz imprinterów) na milion mieszkańców w 2006 r. 45000 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 1 Żródło: ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu/.
6 543 16 755 16 421 15 948 14 292 14 272 13 372 11 866 10 699 10 631 10 543 10 347 9 605 8 832 8 425 31 868 30 388 28 725 26 861 26 346 26 345 25 948 24 675 24 287 23 510 21 858 20 316 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro 21 Liczba urządzeń akceptujących elektroniczne instrumenty płatnicze (terminali POS) na 1 mln mieszkańców w poszczególnych krajach UE w 2014 r. 230 000 225 000 228 478 220 000 35 000 30 000 25 000 20 000 Średnia UE : 19.694 15 000 10 000 5 000 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
22 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
23 Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w latach 2001-2014 100 93,2 90 85,9 80 70 60 50 40 30 20 10 48,7 44,7 37,3 38,5 35,9 28,8 2,3 3,2 4,1 46,0 41,9 5,3 50,1 46,2 6,9 54,2 49,5 9,3 55,4 52,6 12,1 59,5 56,1 15,1 63,3 58,2 18,5 68,2 62,5 21,9 74,0 66,8 26,6 79,1 70,8 31,6 76,1 37,6 80,1 48,7 Polska Strefa Euro UE 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Wielka Brytania UE 54,17 Słowenia Finlandia Dania Szwecja Holandia Francja Luksemburg Estonia Belgia Portugalia Strefa Euro 49,17 Irlandia Hiszpania Austria Niemcy Cypr Łotwa Włochy Litwa Malta Węgry Polska 9,28 Czechy Słowacja Grecja Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro Liczba transakcji kartami płatniczymi na 1 mieszkańca w krajach Unii Europejskiej w 2006 r. 160 140 120 100 80 60 40 20 0 1 Żródło: ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu/.
11 9 8 51 50 49 47 46 45 41 36 33 59 59 68 65 96 94 122 135 143 188 188 182 201 244 270 269 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro 25 Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych kartami płatniczymi na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2014 r. 280 240 200 160 120 Średnia UE: 93,21 80 40 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
26 Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w latach 2000-2014 60 53,6 54,6 50 40 30 28,2 29,9 33,6 30,7 35,0 35,2 35,0 34,1 33,0 32,0 37,2 36,6 35,0 34,5 38,1 36,0 41,2 38,5 44,2 41,2 25,7 48,4 45,0 31,1 51,0 47,5 35,6 49,8 40,5 50,3 48,3 Polska Strefa Euro UE 20 24,4 25,6 11,1 12,7 14,5 17,0 18,5 20,7 10 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
13 13 5 6 28 26 24 21 20 41 41 38 38 38 37 35 45 50 50 58 67 72 93 103 102 126 144 155 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro 27 Liczba transakcji bezgotówkowych dokonanych pojedynczą kartą płatniczą w poszczególnych krajach UE w 2014 r. 160 120 80 Średnia UE: 54,6 40 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
28 Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w latach 2001-2014 5000 4500 4 488 4 560 4000 3 701 3 910 4 067 3 953 4 298 4 167 3500 3000 2500 2 774 2 171 3 131 2 554 3 255 3 197 2 631 2 657 3 350 3 376 3 401 3 291 2 741 2 749 2 755 2 739 2 638 2 412 3 489 2 978 2 842 3 257 3 724 3 214 3 041 3 467 3 856 3 331 Polska Strefa Euro UE 2000 1 958 1500 1 379 1 556 1000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
29 Liczba transakcji bezgotówkowych zrealizowanych w pojedynczym terminalu POS w poszczególnych krajach UE w 2014 r. [1] Szwecja [2] Holandia [3] Dania [4] Finlandia [5] Estonia [6] Belgia [7] Wlk. Bryt. [8] Irlandia [9] Łotwa [10] Francja [11] Polska [12] Czechy [13] Słowacja UE średnia [14] Litwa [15] Słowenia [16] Austria [17] Portugalia [18] Niemcy [19] Węgry [20] Chorwacja [21] Hiszpania [22] Rumunia [23] Cypr [24] Włochy [25] Malta [26] Bułgaria [27] Grecja [28] Luksemburg 1 417 1 275 1 096 793 566 517 356 2 033 2 033 4 560 4 423 4 322 4 167 4 043 3 893 3 780 3 426 3 044 2 992 5 674 5 454 5 134 6 995 6 768 8 233 7 957 9 931 11 529 10 505 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
30 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
31 Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w latach 2001 2014 60 50 40 30 41,3 39,9 39,8 40,3 43,9 43,0 45,6 42,0 47,3 44,3 49,9 47,2 45,9 42,7 46,6 43,5 29,3 47,9 45,0 34,5 49,4 47,8 38,1 50,7 49,6 42,2 51,5 50,8 45,1 54,0 53,1 47,9 53,0 51,4 52,9 Polska Strefa Euro 20 19,0 19,7 22,7 26,1 UE 16,2 10 13,4 13,3 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Finlandia Austria Luksemburg Szwecja Węgry Estonia Niemcy Słowenia Holandia Belgia Wielka Brytania Strefa Euro 50,06 Dania EU 47,03 Łotwa Francja Irlandia Słowacja Litwa Polska 24,06 Włochy Hiszpania Cypr Portugalia Malta Grecja Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro Liczba poleceń przelewu na 1 mieszkańca w krajach Unii Europejskiej w 2006 r. 140 120 100 80 60 40 20 0 Żródło: ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu/. 1
26,6 26,2 25,3 22,2 20,1 19,5 12,8 10,1 36,3 61,8 61,3 61,0 60,3 59,1 55,4 54,3 51,6 51,4 73,3 71,9 69,4 68,5 103,5 99,8 98,7 122,5 121,2 158,6 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro 33 Liczba poleceń przelewu na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2014 r. 180 160 140 120 100 80 60 Średnia UE: 53 40 20 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
34 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
35 Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w latach 2001-2014 250 200 150 100 50 130,41 122,83 141,05 133,97 15,87 16,53 140,53 151,87 20,46 157,49 150,51 148,99 142,87 24,52 26,93 165,80 165,64 157,63 151,69 38,73 32,36 171,88 158,21 44,98 175,5 188,24 175,48 180,50 163,92 163,9 69,41 53,5 53,51 194,13 187,54 77,23 203,79 202,32 202,49 197,34 100,66 86,09 Polska Strefa Euro UE 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Grecja Holandia Wielka Brytania Cypr Węgry Łotwa Włochy Malta Słowacja Litwa Polska 33,7 Francja Austria Dania Luksemburg Finlandia Belgia Szwecja Niemcy Strefa Euro 165,6 Słowenia EU 157,4 Estonia Irlandia Portugalia Hiszpania Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na 1 mieszkańca w krajach UE w 2006 r. 300 250 200 150 100 50 0 1 Żródło: ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu/.
23 22 44 79 168 160 159 154 136 135 124 115 115 101 101 92 218 182 181 289 287 308 329 383 367 403 402 3.064 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro 37 Liczba transakcji bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi na jednego mieszkańca w poszczególnych krajach UE w 2014 r. 3050 2950 500 400 300 200 Średnia UE : 202 100 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
38 Liczba transakcji bezgotówkowych na 1 mieszkańca 300 282 250 200 150 202,5 (2014 r.) 167 (2020 r.) Polska UE (średnia) 100 123 (2001 r. ) 101 (2014 r.) 50 0 16 (2001 r.) Wczoraj Dziś Jutro Żródło: ECB Statistical Data Warehouse.
39 Udział płatności gotówkowych i bezgotówkowych w Polsce 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 2 6 10 11 18 98 94 90 89 82 2005 2007 2009 2010 2011 Płatności gotówkowe Płatności bezgotówkowe
40 Udział % płatności bezgotówkowych w ogólnej liczbie płatności detalicznych osób fizycznych 70% 60% 58% 50% 40% 40% (2012 r.) 36% - 44% (2020 r.) Polska 30% UE (średnia) 20% 10% 22% (2008 r.) 10% (2008 r.) 18% -20% (2012 r.) 0% Wczoraj Dziś Jutro Źródło: Programu Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego w Polsce na lata 2014 2020, grudzień 2015 r., Retail Banking Research, T. Koźliński Zwyczaje płatnicze Polaków, 2012 r.,
41 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
42 Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze Dziś: 1) Karty płatnicze z funkcją zbliżeniową Polska jednym z liderów w Europie 2) Płatności mobilne, w szczególności system płatności mobilnych BLIK, w tym płatności P2P 3) Dwa systemy płatności natychmiastowych: - Express Elixir, - BlueCash 4) System płatności kartowych Inkart Jutro: 1) Nowy krajowy schemat kartowy?
43 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
44 Wielkość pieniądza gotówkowego w obiegu (poza kasami banków) w latach 2006-2015 (w mld zł) 150 149,7 140 mld zł 139,1 130 120 120,8 130,0 110 103,8 112,8 114,4 100 92,3 93,0 95,1 101,8 102,5 90 80 73,4 81,9 90,8 89,8 92,7 70 64,2 77,1 68,8 60
45 Wielkość depozytów na żądanie gospodarstw domowych w latach 2005-2015 (w mld zł) 350 330 mld zł 341,1 310 300,8 321,1 290 279,8 270 286,5 250 232,4 236,3 270,4 230 210 207,1 226,7 234,9 236,8 190 170 153,9 168,1 185,1 150 130 118,9 137,3 144,1 110 90 74,3 94,3 108,8 70 82,9
46 Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w latach 2001-2014 (w %) 35 32,3 30,9 30,3 30 28,9 25 20 17,1 19,5 19,4 19,3 25,9 17,5 24,9 17,1 23,0 18,0 26,0 19,7 23,1 18,5 20,6 18,1 21,8 21,1 19,2 18,6 20,6 17,7 21,5 17,1 Polska Strefa Euro UE 15 14,6 15,9 15,3 15,8 16,4 17,9 16,9 17,0 17,6 17,0 16,9 16,5 12,5 10 10,5 5 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
Polska 24,9 Łotwa Słowacja czechy Szwecja Dania Słowenia Węgry Litwa Malta Cypr SE 14,4 Estonia UE 19,2 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro Udział gotówki w M1 w krajach Unii Europejskiej w 2006 r. 35 30 25 20 15 10 5 0 1 * Średnia EU nie obejmuje Wielkiej Brytanii (brak dostępnych danych). Źródło: Obliczenia własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu/.
4,52 3,93 6,01 11,21 16,46 15,42 19,29 21,45 33,64 33,04 32,68 Płatności bezgotówkowe w Polsce wczoraj, dziś i jutro 48 Udział gotówki w agregacie podaży pieniądza M1 w krajach UE w 2014 r. (w %). 35 30 25 20 Średnia UE: 17,1 15 10 5 0 Źródło: Opracowanie własne na podstawie ECB Statistical Data Warehouse http://sdw.ecb.europa.eu
49 Udział % obiegu pieniądza gotówkowego w agregacie podaży pieniądza M1 35,00% 32,3% (2001 r.) 30,00% 25,00% 21,6% (2015 r.) 20,00% 15,00% 17,1% (2001 r.) 17,1% (2014 r.) 18,3% (2020 r.) 17,1% Polska UE (średnia) 10,00% 5,00% 0,00% Wczoraj Dziś Jutro Źródło: ECB Statistical Data Warehouse oraz Programu Rozwoju Obrotu Bezgotówkowego w Polsce na lata 2014-2020
50 Spis treści 1 2 Infrastruktura płatnicza Rachunki bankowe Karty płatnicze Sieć akceptacji elektronicznych instrumentów płatniczych Wykorzystanie bezgotówkowych instrumentów płatniczych Transakcje dokonane kartami płatniczymi Polecenia przelewu Transakcje dokonane bezgotówkowymi instrumentami płatniczymi Innowacyjne instrumenty i usługi płatnicze 3 Ilość pieniądza gotówkowego 4 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy?
51 Wnioski - Gdzie byliśmy? Gdzie jesteśmy? Dokąd zmierzamy? Gdzie byliśmy wczoraj? - Obrót bezgotówkowy w Polsce to doświadczenie jednego pokolenia (20-25 lat temu), startowaliśmy niemal od zera, bez żadnych tradycji płatności bezgotówkowych, traktując rachunek i kartę jako innowację. W rankingach krajów UE zwykle zajmowaliśmy ostatnie lub jedno z ostatnich miejsc. Obrót bezgotówkowy realizowała głównie stosunkowo mała grupa zapaleńców. Większość Polaków nie korzystała z obrotu bezgotówkowego. Bezgotówkowo realizowano głównie wysokie co do kwoty płatności. Brak było kompleksowej strategii rozwoju obrotu bezgotówkowego. Brak wsparcia ze strony państwa. Gdzie jesteśmy dziś? Infrastruktura płatnicza nadal jest poniżej średniej w Europie, ale już nie jesteśmy zawsze na niemal ostatnim miejscu w Europie. Jest za to wysokie wykorzystanie istniejącej infrastruktury (przeciętnie wyższe niż w Europie) przez osoby aktywne. Ograniczono szereg barier dla rozwoju obrotu bezgotówkowego. Zwiększył się odsetek osób posiadających rachunek i kartę oraz je wykorzystujących. Nadal jednak spora część Polaków nie korzysta z obrotu bezgotówkowego. Generalnie zmniejsza się nasz dystans do Europy. Polacy, nie będąc przyzwyczajonymi do tradycyjnych form obrotu bezgotówkowego (jak w krajach Europy Zachodniej od około 2 pokoleń), są otwarci na nowoczesne instrumenty i innowacyjne usługi. Polska jest liderem w Europie w kilku obszarach, w tym w szczególności w zakresie posiadania i korzystania z kart zbliżeniowych oraz płatności natychmiastowych. Płatności są realizowane na coraz niższe kwoty. Rzadko jednak płacimy bezgotówkowo mikropłatności. Istnieje kompleksowy program rozwoju obrotu bezgotówkowego. Rząd zaczyna szeroko promować obrót bezgotówkowy. Dokąd zmierzamy? Gdzie będziemy jutro? Naszym celem jest osiągnięcie co najmniej średniego poziomu w Unii Europejskiej tam, gdzie jesteśmy poniżej tego poziomu. W niektórych przypadkach, gdzie jesteśmy liderami, powinniśmy utrzymać takie przewodzenie w rankingach. Poza zwiększającą się grupą osób bardzo aktywnych w zakresie wykorzystywania obrotu bezgotówkowego, co najmniej podstawowy poziom zaawansowania obrotu bezgotówkowego powinien objąć niemal wszystkie osoby dorosłe i młodzież. Zwiększy się świadomość korzyści z posiadania konta i wykorzystywania bezgotówkowych instrumentów. Zostaną zlikwidowane pozostałe bariery dla rozwoju obrotu bezgotówkowego. Konsumenci, mając większą swobodę w wyborze formy płatności, w sposób świadomy będą powszechnie płacić bez gotówki. Bezgotówkowo będzie można zrealizować każdą płatność, w tym mikropłatności. Gotówka nadal będzie istniała, ale będzie jej znacząco mniej w relacji do pieniądza bezgotówkowego. Za 10 lat akcja Dzień bez płacenia gotówką może już nie być potrzebna.
Adam Tochmański Dyrektor Departamentu Systemu Płatniczego adam.tochmanski@nbp.pl
www.nbp.pl