IDEOWE ZAGROŻENIA RODZINY Paweł Bortkiewicz TChr, UAM bortkiewicz@gmail.com
WPROWADZENIE tradycyjna instytucja rodziny heteroseksualna i monogamiczna wspólnota trwała i otwarta na życie miejsce solidarności, akceptowanej wzajemnej zależności, wierności
WPROWADZENIE Art. 16 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka z 1948: Rodzina jest naturalnym i fundamentalnym elementem społeczeństwa i ma prawo do ochrony ze strony społeczeństwa i państwa. w rodzinie poszczególne osoby żyją w społeczności societas (łac. socius towarzysz) = w stowarzyszeniu z innymi
WPROWADZENIE Obecnie rodzina - wszelkie wolne związki, utworzone za chwilowym przyzwoleniem stron związki homoseksualne, lesbijskie, jeden tylko rodzic mężczyzna lub kobieta, związki kazirodcze związki pedofilskie
WPROWADZENIE sytuacja rodziny w świecie współczesnym historia idei społecznego charakteru istoty ludzkiej: czy człowiek jest istotą z gruntu społeczną, czy też żyjemy w społeczeństwie tylko przez przypadek?
Człowiek jest istotą społeczną Człowiek nie jest istotą społeczną
I. CZŁOWIEK JEST ISTOTĄ SPOŁECZNĄ
1. FILOZOFOWIE STAROŻYTNI Arystoteles, Etyka Nikomachejska: człowiek jest istotą z natury stworzoną do życia w społeczności: Miłość jest, jak się wydaje, naturalnym uczuciem ojca do jego potomstwa i tegoż potomstwa do ojca, [ ] Nawet w czasie dalekich podróży możemy przekonać się, do jakiego stopnia człowiek odczuwa zawsze bliskość i przyjaźń dla drugiego człowieka
1. FILOZOFOWIE STAROŻYTNI Cyceron: przyjaźń nie z jakiegoś braku, lecz z naturalnego porywu Natura napełniła człowieka miłością do innych i uczyniła go istotą społeczną. człowiek = istota tworzona w relacjach społecznych i poprzez relacje społeczne od chwili poczęcia istotę ludzką łączą więzi z innymi
2. WKŁAD CHRZEŚCIJAŃSTWA doktryna chrześcijańska: miłosierdzie = miłość Boga i bliźniego najwyższym przedmiotem miłości lub przyjaźni jest sam Bóg przyjaźń między Bogiem a ludźmi w kulturze chrześcijańskiej wzorem dla wszelkiej ludzkiej przyjaźni chrześcijaństwo: wszyscy ludzie otrzymali dar istnienia od tego samego Boga i dlatego są braćmi każdy człowiek powinien być nie tylko szanowany, lecz i kochany jest po części odzwierciedleniem dobroci i piękna Boga
3. HISTORYCZNE WYŁONIENIE SIĘ PRAW CZŁOWIEKA świadomość równości wszystkich ludzi - zjawiskiem historycznym ustanowienie praw człowieka - opierało się na koncepcji chrześcijańskiej, ale i było stymulowane refleksją historyczną na temat doświadczeń poddaństwa, ucisku oraz upokorzenia człowiek najpierw doświadcza braku swych praw, dostrzega ich nieobecność odkrywa, że nie może działać tak, jak by chciał lub swobodnie się wypowiadać, uważa, że ma prawo do dobra, którego bliźni uparcie mu odmawia prawa są postrzegane, następnie wyrażone i zagwarantowane przez instytucje
4. EMMANUEL LEVINAS (1905-1995) W XX w - znaczenie instynktu społecznego istoty ludzkiej E. Levinas o prymacie etyki: Pragnienie obecności bliźniego towarzyskość rodzi się u istoty, której niczego nie brakuje lub dokładniej mówiąc, rodzi się niezależnie od wszystkiego, czego może jej brakować lub co może ją zadowalać.
II. CZŁOWIEK NIE JEST ISTOTĄ SPOŁECZNĄ
1. THOMAS HOBBES (1588-1679) Thomas Hobbes Dzień jego narodzin to 5 kwietnia roku pańskiego 1566. Tego piątkowego poranka przypadał akurat Wielki Piątek. Jego matkę chwyciły bóle, gdy ogarnęła ją trwoga na wieść o najeździe Hiszpanów Hobbes, filozof strachu
1. THOMAS HOBBES (1588-1679) przerażenie narodziło się wraz z nim niczym brat bliźniak obsesja śmierci nagłą śmierć zadaje tylko drugi człowiek: człowiek człowiekowi wilkiem chce przerwać tę wieczną wojnę każdego z każdym, aby wszyscy ludzie mogli żyć w pokoju
1. THOMAS HOBBES (1588-1679) Człowiek w stanie naturalnym Lewiatan: jak żyłby człowiek gdyby nie musiał obawiać się wspólnej władzy Kiedy idziemy spać, zamykamy drzwi, kiedy ruszamy w podróż, bierzemy ze sobą szpadę z obawy przed rabusiami
1. THOMAS HOBBES (1588-1679) stale zagrożona, przebywająca we wrogim środowisku, istota ludzka wiedzie żywot samotny, nędzny, trudny, quasi-zwierzęcy i krótki nie istnieje twoje, ani moje w naturze człowieka leży potrzeba poszukiwania jedynie własnego dobra jego pragnienia rosną w miarę ich zaspokajania
1. THOMAS HOBBES (1588-1679) W O naturze ludzkiej Hobbes porównuje ludzkie życie do wyścigu, którego celem jest wyprzedzenie wszystkich konkurentów każde pragnienie człowieka zawiera w sobie chęć władzy, dominacji nad innymi. I tak, jako generalną inklinację całej ludzkości stawiam w pierwszym rzędzie wieczne i nieustanne pragnienie zdobywania władzy za władzą, pragnienie, które wygasa dopiero z chwilą śmierci.
1. THOMAS HOBBES (1588-1679) Aby ludzie żyli w pokoju, możliwe jest tylko jedno rozwiązanie: jednostki muszą w pełni podporządkować się woli jednego wszechwładnego przywódcy (nieważne, czy chodzi o jednostkę, czy o zgromadzenie), zwanego Lewiatanem. nadaję władzę temu człowiekowi lub temu zgromadzeniu i zrzekam się prawa do stanowienia o samym sobie pod warunkiem, że ty tak samo zrzekniesz się swojego prawa i zezwolisz mu na wszelkie działania.
1. THOMAS HOBBES (1588-1679) Lewiatan w swym królestwie jest wszechwładny. Nie musi uzasadniać ani usprawiedliwiać swych czynów. jeśli Lewiatan zabroni wierzyć w Chrystusa, nie ma to żadnego znaczenia, tylko on ponosi odpowiedzialność za ten czyn
1. THOMAS HOBBES (1588-1679) człowiek w stanie naturalnym jest istotą zdominowaną przez strach przed drugim człowiekiem żyje samotnie i nędznie nigdzie nie wspomina o możliwości jakiegokolwiek serdecznego uczucia w stanie naturalnym prawo do dominacji nad dzieckiem należy do matki.
1. THOMAS HOBBES (1588-1679) W strukturze rodziny - ten sam schemat co w strukturze miastapaństwa: jestem posłuszny temu, kto chroni moje życie. Być posłusznym nie oznacza kochać! To strach nakazuje mi być istotą społeczną (towarzyską), a nie miłość
2. DOKTRYNA PREDESTYNACJI Hobbes: człowiek jest zdeterminowany kalwinistyczna doktryna o predestynacji: Bóg na wieki wieków naznaczył swych wybrańców i odrzucił potępionych, jeszcze nim przyszli na świat! jeśli moralność zależy od samej woli Boga, jak odkryć, co jest dobre, a co złe w oczach Boga? niektórzy filozofowie - w urządzeniu świata (por. Malthus)
3. THOMAS ROBERT MALTHUS (1766-1834) W 1798 anglikański pastor, Th. R. Malthus, Esej o teorii ludnościowej wnioski jedynie na podstawie przyrostu populacji w niektórych regionach Ameryki Pn. idea przyrostu ludności w postępie geometrycznym ludność podwaja swą liczbę co dwadzieścia pięć lat
3. THOMAS ROBERT MALTHUS (1766-1834) postęp geometryczny przyrostu ludności postęp arytmetyczny dla przyrostu środków żywnościowych
3. THOMAS ROBERT MALTHUS (1766-1834) Malthus: stosunek między człowiekiem a jego otoczeniem w formie pseudomatematycznego prawa = teoria ludnościowa (wyrażenie od Williama Godwina)
3. THOMAS ROBERT MALTHUS (1766-1834) teoria ludnościowa odzwierciedla prawa natury [chciane przez Boga] społeczeństwo może funkcjonować tylko na zasadzie nierówności jeśli walczę z nierównością społeczną, postępuję wbrew Bożym zamiarom człowiek może/musi być tylko egoistą
4. JEREMY BENTHAM (1748-1832) Człowiek poszukuje przyjemności uczynki moralnie dobre to te, które pomnażają szczęście. to Natura a nie jakiś tam Bóg każe człowiekowi poszukiwać przede wszystkim przyjemności, a unikać cierpień jedyną ważna rzeczą jest poszukiwanie własnej przyjemności
4. JEREMY BENTHAM (1748-1832) szczęście = suma przyjemności, jakich zazna jednostka w pewnym okresie czasu, pomniejszoną o sumę trudów i cierpień doświadczonych w tym samym czasie zadaniem prawodawcy = motywowanie ludzi do poszukiwania jak największego szczęścia dla wszystkich, do maksymalizacji przyjemności i minimalizacji cierpień podziela pesymizm Malthusa: liczba ludności wzrasta szybciej niż zasoby żywności. pomagać biednym, to sprowadzić stałe zagrożenie dla bezpieczeństwa osób i ich dóbr
4. JEREMY BENTHAM (1748-1832) Bentham zaleca używanie środków antykoncepcyjnych w nieopublikowanych w owym czasie rękopisach bierze w obronę praktyki napiętnowane wówczas jako zboczenie: homoseksualizmu mają wielką zaletę: nie pociągają za sobą żadnej prokreacji dostarczają przyjemności temu lub tej, który(a) go uprawia
4. JEREMY BENTHAM (1748-1832) inny przykład: dzieciobójstwo dlaczego go zakazywać? dziecko, które umiera przy urodzeniu, nie odczuwa prawie żadnego cierpienia w porównaniu z tym, jakiego byłoby sprawcą i jakiego by doświadczyło, gdyby przeżyło cierpienie dziesięciu tysięcy, stu tysięcy zgładzonych noworodków nie dorówna cierpieniu spowodowanemu wyrwaniem zęba
4. JEREMY BENTHAM (1748-1832) zwierzęta, to według Benthama - istoty odczuwające ból podobnie jak człowiek należy je traktować na równi z człowiekiem dojrzały koń lub pies jest istotą bardziej towarzyską i rozsądną niż jednodniowy noworodek, tygodniowe lub nawet miesięczne niemowlę! pierwszeństwo psu lub dorosłemu koniowi przed nowonarodzonym dzieckiem! w kręgu przyjaciół Benthama - Francis Place i Richard Carlile: zalążek ruchu na rzecz antykoncepcji
5. OD SELEKCJI NATURALNEJ DO SELEKCJI SZTUCZNEJ Karol Robert Darwin (1822-1882) wprowadził pojęcie ewolucji biologicznej jeden z jej głównych mechanizmów - selekcję naturalną
5. OD SELEKCJI NATURALNEJ DO SELEKCJI SZTUCZNEJ lektura Eseju Malthusa pozwoliła zrozumieć Darwinowi mechanizm selekcji naturalnej wszystkich gatunków walka o byt (wyrażenie Malthusa) = nieuchronną konsekwencją relacji między mnożeniem się w postępie geometrycznym wszystkich gatunków, a dostępną żywnością zdrowym, żywotnym i uprzywilejowanym osobnikom udaje się przeżyć i rozmnażać. słabe osobniki giną = sama natura zdecydowała, że nie wszyscy mogą przeżyć.
5. OD SELEKCJI NATURALNEJ DO SELEKCJI SZTUCZNEJ = biologiczne wytłumaczenie dla takich problemów społecznych jak bieda nędza jest dobrem, skoro pozwala wyeliminować wszystkie istoty biologicznie nieprzystosowane
5. OD SELEKCJI NATURALNEJ DO SELEKCJI SZTUCZNEJ Herbert Spencer (1820-1903- broni idei przeżycia to, co sprawdza się w przypadku jednostek, sprawdza się także w przypadku społeczeństw pozwolić działać naturze Kuzyn Karola Darwina, Galton (1822-1911) tworzy w 1883 roku słowo eugenika (sztuka dobrego płodzenia). poprawienie rasy ludzkiej odkrycie różnych współczynników dzietności w poszczególnych klasach społecznych w łonie jednego narodu ostrzega: filantropijne działania na rzecz biednych zagrażają normalnej ewolucji rasy ludzkiej zastąpić naturalną selekcję rodzaju ludzkiego przez selekcję sztuczną
6. EUGENIKA I NEOMALTUZJANIZM jednostki rozsądne i myślące (których potomstwo jest rasie ludzkiej potrzebne) stosują antykoncepcję, klasy ubogie rozmnażają się bez opamiętania. sprzyjać prokreacji najzdolniejszych, a równolegle hamować prokreację biednych od końca XIX w. w Anglii głosy domagające się sterylizacji osobników obciążonych wadami początek XX w. USA prawa dopuszczające sterylizację chorych umysłowo i kryminalistów
6. EUGENIKA I NEOMALTUZJANIZM antykoncepcja + głosy zwolenników eugeniki Margaret Sanger (1879-1966)= określenie Birth Control zmiana w terminologii brak negatywnych skojarzeń z Malthusem