Czy na podstawie art. 194 ustawy o finansach publicznych bank może żądać od skarbnika gminy podpisu - kontrasygnaty na wekslu? Pytanie Czy na podstawie art. 194 ustawy o finansach publicznych bank może żądać od skarbnika gminy podpisu - kontrasygnaty na wekslu? Wydaje się, że kontrasygnata na deklaracji wekslowej" wypełnia obowiązek skuteczności czynności, której skutkiem może być w przyszłości zobowiązanie pieniężne (art. 46 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym). Gmina udzieliła poręczenia Miejskim Wodociągom i Kanalizacji - w związku z realizacją zadań inwestycyjnych naszej gminy przez Związek Dorzecza Parsęty w ramach zintegrowanej Gospodarki Wodno-Ściekowej. Jednak do składania oświadczeń woli w imieniu gminy został upoważniony jednoosobowo Pan Wójt (uchwała organu stanowiącego). W związku z tym, czy bank może przymuszać skarbnika gminy do takiego podpisu na wekslu? Nie chce uznać kontrasygnaty na deklaracji wekslowej". Jak wygląda odpowiedzialność cywilna skarbnika, gdy dokona kontrasygnaty z adnotacją kontrasygnuję za gminę" i czy nie przekroczy swoich uprawnień, jeżeli Rada Gminy nie upoważniła go do tego? Bardzo proszę o stanowisko Państwa w tej sprawie, gdyż problem dotyczy kilku skarbników rejonu kołobrzeskiego, białogardzkiego i szczecińskiego w związku z realizacją projektu wspólnych inwestycji wodno-kanalizacyjnych finansowanych z Funduszu Spójności, Narodowego Funduszu Ochrony środowiska i Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. Odpowiedź Przedstawione pytanie jest de facto pytaniem dotyczącym roli skarbnika gminy w związku z 1 / 5
udzielanym przez jednostkę samorządu terytorialnego (tu gminę) poręczeniem wekslowym. Nie ulega wątpliwości, że gmina jako jednostka samorządu terytorialnego ma prawo udzielania poręczeń. Wynika to wprost z przepisu art. 86 ustawy z 30.6.2005 r. o finansach publicznych (Dz. U. Nr 249, poz. 2104 ze zm., dalej: FinansePublU). Przepis ten stanowi, że jednostki samorządu terytorialnego mogą udzielać poręczeń i gwarancji z uwzględnieniem przepisów tejże ustawy w granicach łącznej kwoty poręczeń i gwarancji określonej w uchwale budżetowej. Ustawodawca zastrzegł przy tym, że udzielane poręczenia i gwarancje są terminowe i udzielane do określonej kwoty. Cytowany przepis nie ogranicza jednostek samorządu terytorialnego do udzielania poręczeń wyłącznie określonego rodzaju, np. tylko poręczenia cywilnego określonego przepisami art. 876 i następnych ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.). Uznać zatem należy, że jednostki samorządu terytorialnego mają prawo udzielania także poręczenia wekslowego określonego w przepisach ustawy z 28.4.1936 r. Prawo wekslowe (Dz.U. Rzeczypospolitej Polskiej Nr 37 z 11.5.1936 r.) z uwzględnieniem dyspozycji art. 88 FinansePublU. Poręczenie wekslowe uregulowane jest przepisami Działu IV Prawa wekslowego. Zasadne jest przywołanie ich tu w całości: Art. 30. Zapłatę weksla można zabezpieczyć poręczeniem wekslowym (awal) co do całości sumy wekslowej lub co do jego części. Poręczenie może dać osoba trzecia lub nawet osoba podpisana na wekslu. Art. 31. Poręczenie umieszcza się na wekslu lub na przedłużku. Poręczenie oznacza się wyrazem poręczam" lub innym zwrotem równoznacznym; podpisuje je poręczyciel. Sam podpis na przedniej stronie wekslu uważa się za udzielenie poręczenia, wyjąwszy sytuację, gdy jest to podpis wystawcy lub trasata. Poręczenie powinno wskazywać, za kogo je dano. W braku takiej wskazówki uważa się, że poręczenia udzielono za dostawcę. 2 / 5
Art. 32. Poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie za które poręcza było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej. Poręczyciel wekslowy, który zapłacił weksel nabywa prawa wynikające z weksla, przeciw osobie, za którą poręczył, i przeciw tym, którzy wobec tej osoby odpowiadają z weksla". Z opisu stanu faktycznego zawartego w pytaniu domniemywać należy, że poręczenie udzielane będzie na wekslu in blanco (tzw. wekslu niezupełnym) o którym mowa w art. 10 Prawa wekslowego, przy czym niewiadomym jest, czy na wekslu in blanco trasowanym czy własnym. Wprawdzie zasady udzielania poręczenia na wekslu in blanco są takie same, jak na wekslu zupełnym, jednakże przy udzielaniu poręczenia na wekslu in blanco stosowana jest zazwyczaj praktyka, że poręczyciel zawiera z wierzycielem porozumienie o wypełnieniu w uzgodniony sposób poręczonego weksla przez jego posiadacza. Od istnienia deklaracji lub innego pisemnego porozumienia nie zależy jednakże ważność poręczenia wekslowego. W zadanym pytaniu pojawia się kwestia złożenia podpisów na wekslu in blanco i deklaracji wekslowej. Z art. 31 Prawa wekslowego wyraźnie wynika, że poręczenia wekslowego dokonuje się w ten sposób, że na wekslu pod wyrazem poręczam lub innym równoznacznym zwrotem składa swój podpis poręczyciel. Poręczycielem wekslowym, podobnie jak każdym dłużnikiem wekslowym, może być wyłącznie osoba mająca zdolność do czynności prawnych, a takową niewątpliwie posiada gmina jako osoba prawna. Kwestie reprezentacji gminy jako jednostki samorządu terytorialnego w obrocie cywilnoprawnym w zakresie zaciągania przez nią zobowiązań cywilnoprawnych reguluje ustawa 3 / 5
z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym. Art. 46 ust. 1 tej ustawy, w brzmieniu aktualnie obowiązującym, przewiduje wyraźnie, że oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składają: 1. wójt jednoosobowo lub 2. działający na podstawie upoważnienia wójta zastępca wójta samodzielnie, lub 3. działający na podstawie upoważnienia wójta zastępca wójta wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą. W konsekwencji powyższego, za skuteczne złożenie oświadczenia woli w imieniu gminy może być tylko uznane złożenie - na wekslu i deklaracji wekslowej - podpisu przez wójta albo jego zastępcę, albo przez upoważnionego zastępcę wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą. Dlatego podpis Skarbnika na wekslu, czy deklaracji wekslowej - można potraktować co najwyżej jako kontrasygnatę w rozumieniu art. 46 ust. 3 ustawy z 8.3.1990 r. o samorządzie gminnym. W tym miejscu należy przywołać tezę z uzasadnienia wyroku Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z 26.3.2003 r. (sygn. akt: III CKN 608/98 - opublikowane: Orzecznictwo Sądu Najwyższego - Izby Cywilnej rok 2000, nr 9, poz. 172). Orzeczenie wydano wprawdzie w innym stanie faktycznym i prawnym sprawy, jednakże uwypukla się w nim istotę kontrasygnaty skarbnika. Dlatego zachowuje aktualność pod obecnym stanem przepisów prawa samorządowego i przepisów ustawy o finansach publicznych (cyt.): Sąd Najwyższy w orzeczeniach z dnia 31 stycznia 1995 r. I CRN 187/94 (niepubl.) oraz z dnia 15 grudnia 1999 r., I CKN 304/98 (niepubl.) wyjaśnił, że kontrasygnata nie jest oświadczeniem woli w rozumieniu prawa cywilnego oraz że jej brak nie powoduje nieważności umowy. /.../ Należy dodać, że kontrasygnata jest narzędziem dyscypliny budżetowej, a nie ograniczeniem kompetencji zarządu gminy w gospodarowaniu mieniem komunalnym (argument z art. 46 ust. 4 ustawy o samorządzie gminnym). Wynika to z roli skarbnika, który jest księgowym gminy (art. 18 ust. 2 pkt 3), uczestniczy w pracach zarządu odpowiedzialnego za wykonanie budżetu (art. 34) i zna jego [budżetu] stan. Dlatego odmowa kontrasygnaty jest równoznaczna z zawiadomieniem organu gminy oraz drugiej strony czynności, że stan budżetu czyni wątpliwym terminowe spełnienie obowiązku zapłaty". Reasumując: niezłożenie przez skarbnika gminy podpisu - kontrasygnaty na wekslu i deklaracji wekslowej nie powoduje nieważności udzielonego poręczenia wekslowego. Natomiast złożenie kontrasygnaty z wyraźnym zaznaczeniem, że jest to wyłącznie kontrasygnata dokonywana w trybie art. 46 ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym w związku z art. 194 ust. 1 ustawy z 4 / 5
30.6.2005 r. o finansach publicznych - nie powoduje osobistej odpowiedzialności wekslowej skarbnika ani też jego odpowiedzialności wobec posiadacza weksla na gruncie Kodeksu cywilnego. 5 / 5