Rekomendacje w zakresie rozwiązywania problemu dot. usuwania odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, a także w sytuacji prowadzenia działalności niezgodnie z otrzymaną decyzją z zakresu gospodarki odpadami Załącznik Nr 1 do projektu stanowiska Zgromadzenia Ogólnego Śląskiego Związku Gmin i Powiatów z dnia 6 czerwca 2014 r. I. Rekomendacje Uwaga: ilekroć w niniejszym dokumencie następuje odniesienie do ustawy o odpadach, to mowa jest o ustawie o odpadach z dn. 14 grudnia 2012 r. (Dz.U.2013. nr 21). L.p. Opis problemu wraz z przykładem Proponowane rozwiązanie 1. W obecnym stanie prawnym decyzja dot. przetwarzania odpadów nie musi zostać zaopiniowana przez wójta, burmistrza, prezydenta właściwego ze względu na miejsce prowadzenia działalności. W związku z tym marszałek lub starosta wydaje decyzję na przetwarzanie odpadów, podczas gdy wójt, burmistrz, prezydent właściwy ze względu na miejsce prowadzenia działalności, nie posiada możliwości wypowiedzenia się w tej sprawie (nie wydaje opinii na temat planowanej działalności i nie jest uznany jako strona w przedmiotowym postępowaniu). W ustawie o odpadach należy dodać w art. 41 ust. 4a o następującym 1) marszałek województwa, regionalny dyrektor ochrony środowiska, starosta wydaje zezwolenie na zbieranie odpadów i zezwolenie na przetwarzanie odpadów po zasięgnięciu opinii wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, właściwego ze względu na miejsce zbierania lub przetwarzania odpadów; 2) wymóg zasięgnięcia opinii prezydenta miasta, o której mowa w pkt 1 nie dotyczy prezydenta miasta na prawach powiatu; 3) w przypadku nie wydania opinii w terminie określonym w art. 106 par. 3 ustawy KPA przyjmuje się że wydano opinię pozytywną; 4) na powyższe postanowienie nie służy zażalenie. 1
2. W obecnym stanie prawnym występuje brak powiązania pomiędzy decyzją nakazującą usunięcie odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania i magazynowania, a decyzją dot. przetwarzania czy zbierania odpadów. W rezultacie można mówić o braku prawnej możliwości odmowy wydania decyzji na przetwarzanie lub zbieranie odpadów ze względu na toczące się postępowanie prowadzone przez prezydenta miasta w/s usunięcia odpadów z miejsc nieprzeznaczonych. Tytułem przykładu strona otrzymała decyzję marszałka na przetwarzanie odpadów pomimo, że toczy się postępowanie w/s usunięcia odpadów. Następnie strona odwołuje się od wydanej decyzji na usunięcie odpadów, więc decyzja nie jest ostateczna. Wydana decyzja na przetwarzanie odpadów jest niejako zalegalizowaniem aktualnego stanu, czyli de facto nielegalnego składowania odpadów (bez żadnych decyzji z zakresu gospodarki odpadami). 3. W obecnym stanie prawnym w decyzjach zezwalających na przetwarzanie odpadów, polegające na wypełnianiu terenów niekorzystnie przekształconych, dopuszcza się do wykorzystywania m.in. odpad będący przesiewką po sortowaniu odpadów komunalnych, tj. odpad o kodzie 19 12 09 minerały (np. piasek, kamienie). Niniejszy odpad został dopuszczony w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dn. 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz.U.2006 Nr 49 poz. 356), który zezwolił na jego wykorzystanie w procesie wypełniania terenów niekorzystnie przekształconych. Stosowanie odpadu o kodzie 19 12 09 - minerały (np. piasek, kamienie), będącego najczęściej frakcją z procesu sortowania odpadów komunalnych jest bardzo problematyczne z uwagi na bardzo częstą obecność w tych odpadach części organicznych o nieprzyjemnym zapachu odpadów komunalnych. Pod tym kodem odpadu często przekazywane są odpady będące efektem źle przeprowadzonego procesu sortowania lub w ogóle jego braku. W art. 46 ust. 1 ustawy o odpadach należy dodać pkt 4 o następującym gdy teren planowanego przedsięwzięcia jest przedmiotem postępowania prowadzonego na podstawie art. 26 ustawy o odpadach. W Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dn. 21 marca 2006 r. w sprawie odzysku lub unieszkodliwiania odpadów poza instalacjami i urządzeniami (Dz.U.2006 Nr 49 poz. 356) w załączniku nr 1 do w/w rozporządzenia należy dodać: do odpadu o kodzie 19 12 09 minerały (np. piasek, kamienie): z wyjątkiem frakcji mineralnej pochodzącej z odpadów komunalnych. w punkcie 1 w/w załącznika wykreślić słowo będą. Obecne brzmienie pozwala na nieograniczoną interpretację planowanych działań. 2
4. W obecnym stanie prawnym trudno jest odmówić wydania decyzji zezwalającej na zbieranie lub przetwarzanie odpadów. Zgodnie z art. 29 ust. 1 pkt 1 poprzedniej wersji ustawy o odpadach właściwy organ mógł odmówić wydania zezwolenia, jeżeli zamierzony sposób gospodarki odpadami był niezgodny z wymaganiami przepisów o odpadach. Obecnie art. 46 ust. 1 ustawy o odpadach określa 3 przypadki, gdy organ odmawia wydania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów, jednakże nie precyzuje czy należy je spełnić łącznie czy wystarczy, że nie spełnia jednego z nich. W art. 46 ust. 1 ustawy o odpadach dodać pkt 5 o następującym jest niezgodny z wymaganiami przepisów o odpadach. W związku z powyższym proponuje się następujące brzmienie art. 46 ust. 1: Właściwy organ odmawia wydania zezwolenia na zbieranie odpadów lub zezwolenia na przetwarzanie odpadów, w przypadku gdy zamierzony sposób gospodarowania odpadami nie spełnia przynajmniej jednego z poniższych punktów: 1) mógłby powodować zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi lub dla środowiska; 2) jest niezgodny z planami gospodarki odpadami; 3) jest niezgodny z przepisami prawa miejscowego; 4) gdy teren planowanego przedsięwzięcia jest przedmiotem postępowania prowadzonego na podstawie art. 26 ustawy o odpadach; 5) jest niezgodny z wymaganiami przepisów o odpadach. 5. W obecnym stanie prawnym należy określać rodzaje odpadów w decyzjach wydawanych na podstawie art. 26 ustawy o odpadach. Odpady klasyfikuje się według źródła ich powstawania. W przypadku porzuconych odpadów określenie rodzaju odpadów jest niezwykle trudne (nawet dla biegłego), ponieważ nie jest znane ich pochodzenie. W celu określenia rodzaju odpadów znajdujących się w zamkniętych opakowaniach należy te opakowania otworzyć w miejscu ich magazynowania - może to spowodować różne zagrożenia. 6. Wydawanie decyzji nakazującej usunięcie odpadów, które mogą powodować zagrożenie dla życia i zdrowia ludzi, niebezpieczeństwo powstania szkód majątkowych w znacznych rozmiarach lub Art. 26 ust. 6 pkt 2 ustawy o odpadach powinien otrzymać następujące brzmienie: rodzaj odpadów, o ile jest możliwy do ustalenia. W ustawie o odpadach należy dodać w art. 26 ust. 7 o następującym 3
nieodwracalnych szkód w środowisku. Problemem w tym zakresie jest brak jednoznacznie określonych organów stwierdzających takie zagrożenia. Art. 26 ustawy o odpadach traktuje wszystkie odpady jednakowo. W przypadku braku możliwości ustalenia posiadacza odpadów, albo bezskuteczności egzekucji gminy nie posiadają środków umożliwiających usunięcie odpadów. W sytuacji, gdy na terenie gminy znalazły się porzucone odpady niewiadomego pochodzenia (prawdopodobnie niebezpieczne) odpowiednie organy podejmują następujące działania: Państwowa Straż Pożarna nie stwierdza zagrożenia; prokurator i policja stwierdzają zagrożenie natychmiast po zasięgnięciu informacji o magazynowaniu odpadów niewiadomego pochodzenia; wojewódzki inspektor ochrony środowiska stwierdza zagrożenie dla zwierząt. Powyższe organy wskazują postępowanie zgodnie z art. 26 ustawy o odpadach, choć według prokuratora, policji i WIOŚ zagrożenie powodowane odpadami wymaga natychmiastowych działań. W rezultacie rozpoczyna się długie postępowanie administracyjne (badania, biegli, odwołania), a do czasu uprawomocnienia się decyzji nakazujących usunięcie odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do składowania i magazynowania odpady cały czas zalegają i nikt ich nie usuwa. 7. Art. 26 ust. 5 ustawy o odpadach brzmi następująco: Władającemu powierzchnią ziemi przysługuje od posiadacza odpadów wynagrodzenie za udostępnienie nieruchomości. W związku z tym artykułem pojawia się problem w postaci sposobu ustalenia powyższej kwoty tj. czy powinna ona zostać ustalona za Organ właściwy do wydania decyzji, o której mowa w ust. 2 usuwa niezwłocznie odpady z miejsca nieprzeznaczonego do ich składowania lub magazynowania i gospodaruje nimi, jeżeli: 1) konieczne jest natychmiastowe usunięcie odpadów ze względu na zagrożenie życia, zdrowia, mienia oraz środowiska lub 2) konieczne jest natychmiastowe usunięcie odpadów ze względu na możliwość nieodwracalnych szkód w środowisku. W ustawie o odpadach należy dodać w art. 26 ust. 8 o następującym Zagrożenie życia, zdrowia, mienia i środowiska potwierdzone musi być przez jednostkę Państwowej Straży Pożarnej. W ustawie o odpadach należy dodać w art. 26 ust. 9 o następującym Możliwość nieodwracalnych szkód w środowisku musi być potwierdzone przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska. W ustawie o odpadach należy dodać w art. 26 ust. 10 o następującym W przypadku o którym mowa w ust. 7, kiedy odpady porzucił nieznany sprawca, koszty usunięcia odpadów pokrywane są ze środków finansowych wojewódzkiego funduszu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Należy rozszerzyć przepis art. 26 ust. 5 ustawy o odpadach o precyzyjne zasady ustalania wynagrodzenia. 4
pośrednictwem organu, czy poza nim. Ponadto należy także zastanowić się, czy kwotę wynagrodzenia wliczyć w ewentualne koszty egzekucyjne. W praktyce w tym zakresie wygląda to następująco - przedsiębiorca kupił nieruchomość z odpadami, a w tym czasie toczy się postępowanie egzekucyjne, którego przedmiotem są odpady. Nowy właściciel żąda wynagrodzenia za wstęp na jego teren w celu wykonania zastępczego, ale jednocześnie nie jest możliwy kontakt z posiadaczem odpadów. II. Inne uwagi wymagające uregulowania w kontekście rozwiązywania problemu dot. usuwania odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, a także w sytuacji prowadzenia działalności niezgodnie z otrzymaną decyzją z zakresu gospodarki odpadami a. Brak w obecnym systemie prawnym definicji władającego powierzchnią ziemi. Poprzednia ustawa o odpadach odsyłała w tym zakresie do ustawy Prawo ochrony środowiska z dn. 27 kwietnia 2001 r. (Dz.U.2013. nr 1232 j.t.), gdzie zdefiniowano władającego powierzchnią ziemi. Pożądanym byłoby w art. 3 ust. 1 ustawy o odpadach dopisać definicję pojęcia władającego powierzchnią ziemi. b. Do tej pory w porządku prawnym nie pojawiło się nowe rozporządzenie w/s zdefiniowania ilości określonych rodzajów odpadów przejmowanych od przedsiębiorcy. W praktyce oznacza to, iż zbieracze odpadów mogą przyjmować odpady do użycia na własne cele właściwie bez ograniczeń. Pożądanym byłoby wydać jak najszybciej nowe rozporządzenie w tej kwestii. c. Doświadczenia gmin wskazują, że przedsiębiorcy nie powiadamiają o zakończeniu prowadzenia działalności na danym terenie tytułem przykładu przedsiębiorca kończy prowadzić punkt skupu złomu, pozostawiając na terenie przedsiębiorstwa odpady. Po pewnym czasie trudno zlokalizować przedsiębiorcę, ponieważ wyrejestrował swoją działalność. Dlatego też pożądanym byłoby w ustawie o odpadach wprowadzić obowiązek zgłoszenia zaprzestania w/w działalności. Taki zapis występuje w ustawie o odpadach w art. 42 ust. 1 pkt 9 i w art. 76 ust. 3 - w przypadku trwałego zaprzestania wykonywania działalności przedsiębiorca sporządza i składa sprawozdania, o których mowa w art. 73 i art. 75, w terminie 7 dni od dnia zaprzestania wykonywania tej działalności. Jednak sprawozdania te są składane tylko marszałkowi. Dlatego też pożądanym byłoby dopisać w ustawie o odpadach, iż należy również o tym fakcie poinformować właściwy organ ze względu na miejsce prowadzenia działalności. 5
d. Wiele wątpliwości budzi fakt, iż w obecnym stanie prawnym do wniosków na zbieranie i przetwarzanie odpadów dołącza się decyzję o środowiskowych uwarunkowaniach, o której mowa w ustawie o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko z dn. 3 października 2008 r. (Dz.U.2013 nr 1235 j.t.), o ile jest wymagana. Pojawia się jednak wątpliwość jak postąpić w sytuacji, gdy mamy kontynuację działalności, a chcemy tę działalność rozszerzyć o odpady metalowe (złom)? W art. 42 ust. 4 ustawy o odpadach proponuje się dokonać zmiany poprzez enumeratywne wyliczenie sytuacji, kiedy decyzja środowiskowa jest wymagana. e. Ustawa o odpadach w sposób niejednoznaczny wskazuje, kiedy marszałek województwa jest organem właściwym do wydania zezwolenia na zbieranie i przetwarzanie odpadów łącznie. Wobec powyższego pojawia się pytanie, czy w każdej sytuacji kiedy należy wydać decyzję łączną na zbieranie i przetwarzanie odpadów organem właściwym jest marszałek województwa. Pożądanym byłaby zmiana przepisu art. 41 ust. 6 ustawy o odpadach, który w sposób jednoznaczny i precyzyjny określi przypadki, dla których właściwym organem jest marszałek, a dla których starosta. f. Zastrzeżenia budzą orzeczenia Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach, które w swoich rozstrzygnięciach nie bierze pod uwagę strony merytorycznej rozpatrywanej sprawy orzeczenia odnoszą się głównie do uchybień formalnych, często nakazując ustalenie informacji niemożliwych do ustalenia na drodze administracyjnej (np. sprawców nielegalnego składowania odpadów, a co za tym idzie uchybienia w postaci zbyt wczesnego zastosowania domniemania posiadacza odpadów) lub też czasem do kwestii nieistotnych z punktu widzenia wagi problemu związanego z nielegalnym składowaniem odpadów. Dlatego też do Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Katowicach kierowany jest apel dot. uwzględnienia w swoich rozstrzygnięciach skali problemów będących przedmiotem niniejszego dokumentu. g. Pożądanym byłoby wzmocnić etatowo wojewódzkie inspektoraty ochrony środowiska celem umożliwienia prowadzenia przez ten organ skuteczniejszego procesu kontroli. Opracowanie: grupa robocza ds. opracowania rekomendacji w zakresie rozwiązywania problemu dot. usuwania odpadów z miejsc nieprzeznaczonych do ich składowania lub magazynowania Śląskiego Związku Gmin i Powiatów. 6