BIULETYN Z WYMIANY DOŚWIADCZEŃ W RAMACH PROJEKTU LEONARDO DA VINCI VETPRO pt. Doskonalenie kompetencji pracowników nadzoru pedagogicznego Projekt współfinansowany przez Unię Europejską w ramach Programu Uczenie się przez całe życie.
Uczestnicy Projektu Leonardo da Vinci VETPro nr 2010-1-PL1-LEO03-10548 Rimini, Włochy. 2
Dlatego, że nie znajdujemy, czego szukamy, nie powinniśmy rezygnować z szukania tego, co znaleźć możemy. Gottfried Wilhelm Leibniz Projekt pt. "Doskonalenie kompetencji pracowników nadzoru pedagogicznego" był zrealizowany w miejscowości Rimini we Włoszech w drugim tygodniu maja 2011r. Uczestnikami byli pracownicy. Projekt odpowiadał zakresowi działań instytucji. Zadaniem naszej instytucji jest sprawowanie nadzoru pedagogicznego nad szkołami i placówkami oświatowymi wszystkich typów oraz wspieranie rozwoju systemu edukacji w regionie świętokrzyskim. Głównym celem projektu było doskonalenie umiejętności pracowników w obszarze nadzoru pedagogicznego związane zarówno z kształceniem ogólnym jak i zawodowym, opieką i wychowaniem dzieci i młodzieży. Kadra wizytatorów wszechstronnie i kompleksowo jest zaangażowana w jakościowy rozwój szkół i placówek oświatowych. Celem projektu był również rozwój zawodowy i osobisty pracowników. Językiem roboczym projektu był język angielski. Programy sektora edukacyjnego Unii Europejskiej dają dodatkową możliwość podnoszenia kwalifikacji pracowników. Uczestnicy wymiany zagranicznej poznali funkcjonowanie systemu oświaty we Włoszech. Poznali metody pracy w różnego typu szkołach i placówkach oświatowych dokonując konfrontacji doświadczeń i wiedzy z nauczycielami, pedagogami i urzędnikami sektora oświatowego pracującymi w kraju o podobnym potencjale społecznym i gospodarczym do Polski. Podczas wyjazdu była możliwość porównania naszych i włoskich form pracy. Element przygotowania kulturowego realizowanego projektu dał możliwość poszerzenia informacji dotyczących historii i kultury, obyczajów i tradycji odwiedzonego kraju. ( Opracowanie:. wizytator Maciej Długosz ) Wenecja maj 2011 3
DZIEŃ 1 9 MAJA 2011 ROKU W dniu 9 maja odbyliśmy wizytę w liceum językowego (liceo linguistico) w Rimini. Gospodarzem spotkania była Pani Wicedyrektor. Jest to szkoła ś rednia, pięcioletnia, kończąca się maturą. W trakcie spotkania uzyskaliśmy dokładne informacje o włoskim systemie egzaminów maturalnych, który składa się z części pisemnej i ustnej. Część pisemna obejmuje język włoski, język obcy i trzy przedmioty wybierane przez ministerstwo edukacji. Uczniowie klas maturalnych zapoznawani są z decyzjami ministerstwa w lutym. W części ustnej zdawane są niemal wszystkie przedmioty. Zestawy maturalne opracowywane są przez pracowników ministerstwa. Do szkoły dostarczane są przez policję. Egzamin maturalny oceniany jest przez trzech nauczycieli tej szkoły oraz trzech pracujących poza Rimini. System egzaminów maturalnych we Włoszech jest w trakcie przebudowy. Zmiany dotyczą zarówno formy jak i zakresu merytorycznego egzaminu. Pensum nauczycielskie wynosi 18 godzin tygodniowo (jedna godzina lekcyjna to 60 minut). Dyrektor może zlecić odpłatne prowadzenie jeszcze 6 dodatkowych lekcji. Nadzór pedagogiczny sprawowany przez dyrektora jest niezwykle ograniczony. Sprowadza się do ogólnej dbałości o ład organizacyjny tj. punktualne rozpoczynanie zajęć, prawidłowe prowadzenie dokumentacji szkolnej, czy zapewnienie bezpieczeństwa uczniom etc. Praca nauczycieli nie podlega ocenie. Nie ma, tak jak w Polsce, stopni awansu zawodowego, czego konsekwencją jest brak zróżnicowania wynagrodzeń nauczycieli. We Włoszech trwają prace nad reformą systemu oświaty i kształtem nadzoru pedagogicznego. W pracach tych ma pomóc badanie kompetencji uczniów klas drugich przeprowadzane w jednym terminie w całych Włoszech. Na podstawie wyników tego badania maja być wyciągane wnioski na temat jakości pracy szkoły i nauczycieli. Zmianie ma ulec także sposób kształcenia nauczycieli. Do tej pory obowiązywał dwuletni dualny system kształcenia. Po ukończeniu studiów na danym kierunku potencjalny nauczyciel odbywał jeszcze szkolenie teoretyczne oraz praktyki pedagogiczne pod kierunkiem nauczyciela tutora. Przedłużające się terminy ustaleń legislacyjnych jak i częste zmiany rządów we Włoszech powodują wydłużenie w czasie opisanych wyżej reform lub częste ich modyfikacje. Refleksje po wizycie: Szkoła nie była właściwie przygotowana do spotkania. Brakowało wyznaczonego miejsca do rozmowy uczniowie zostali wyproszeni z sali lekcyjnej, ażeby nasza grupa mogła wejść. Pani wicedyrektor dość chaotycznie i rozwlekle odpowiadała na pytania. ( Opracowanie: wizytator Marzena Stempniak i wizytator Teresa Dzik ) Pracownia języków obcych w liceum językowym 4
DZIEŃ 2 10 MAJA 2011 ROKU W dniu 10 maja delegacja Kuratorium przebywała w Istituto Scolastico Comprensivo Statale w miejscowości Bellaria. Jest to jedyna szkoła w miasteczku. Tworzy zespół, w skład którego wchodzi przedszkole, szkoła podstawowa i szkoła ś rednia I stopnia dla uczniów w wieku 11-14 lat. Do szkoły uczęszcza ogółem 2000 dzieci. W placówce zatrudnionych jest 150 nauczycieli i 44 pracowników administracyjno-obsługowych. Dyrektorem placówki jest Pani Mara Marani. W toku spotkania z Panią Dyrektor poruszano głównie sprawy kadrowe oraz kwestie związane z funkcjonowaniem nadzoru pedagogicznego. Szczególne zainteresowanie pracowników Kuratorium wzbudziły te kwestie, które są odmienne od rozwiązań polskich. W przeciwieństwie do polskich rozwiązań we Włoszech dyrektor szkoły nie jest dla nauczycieli pracodawcą. Nauczycieli zatrudniają regionalne władze oświatowe. Dyrektor szkoły nie sprawuje nad nauczycielami nadzoru pedagogicznego, nie ma planu takiego nadzoru ani sprawozdawczości związanej z jego realizacją. De facto jest on jedynie osobą odpowiedzialną za organizację pracy placówki. Brak jest we Włoszech sformalizowanego systemu nadzoru zewnętrznego nad szkołą. Inspektorzy z regionalnych władz oświatowych pojawiają się w placówce okazjonalnie, praktycznie wyłącznie w związku z wpływającymi skargami. Odmienny jest również system rekrutacji na stanowisko dyrektora szkoły. Nie odbywają się tam konkursy a dyrektor jest powoływany na to stanowisko i praktycznie pełni tę funkcje do czasu przejścia na emeryturę. Po odejściu dyrektora następcą zazwyczaj zostaje jego asystent. Duże zainteresowanie pracowników Kuratorium wzbudził także odmienny od polskiego system państwowego zewnętrznego badania wiedzy uczniów. W szkole podstawowej taki sprawdzian odbywa się po II i V klasie a w szkole średniej I stopnia po I i III klasie. ( Opracowanie: Sławomir Meresiński, Dyrektor Wydziału Nadzoru Pedagogicznego, i Andrzej Jakubiec, Kierownik oddziału zamiejscowego w Starachowicach) Lekcja w zespole szkół w Bellaria 5
DZIEŃ 3 11 MAJA 2011ROKU W trzecim dniu wizyty odwiedziliśmy Prywatne Liceum Klasyczne i Naukowe w Rimini [LICEO CLASSICO, LICEO SCIENTIFICO RIMINI ]. Liceum prowadzone jest przez Fundację CARIS. Fundacja prowadzi pięć typów szkół na różnych poziomach. W szkole jest 11 oddziałów klasowych. Klasy liczą 15-25uczniów. Zatrudnionych jest 14 nauczycieli. Nauczycieli w Liceum zatrudnia Fundacja według własnych określonych kryteriów. Dyrektora również zatrudnia fundacja. Dyrektor ocenia prace nauczycieli nowo zatrudnianych poprzez obserwacje ich pracy, rozmowę i udzielane wskazówki. Ocenianie nie jest sformalizowane. Państwowe władze oświatowe nie ingerują w życie szkoły, tylko na zasadzie interwencji, z własnej inicjatywy bardzo rzadko. W wizytowanym liceum uczniowie mają do wyboru 6 profili nauczania. Klasyczny, gdzie miedzy innymi nauczana jest łacina i greka, naukowy, gdzie rozszerzona jest nauka przedmiotów ścisłych, artystyczny, nauk humanistycznych z rozszerzoną nauką przedmiotów humanistycznych, ale również z pedagogiką i socjologią oraz profil muzyczny i językowy. Od 2011r. następuje zmiana programowa, pojawiają się nowe plany nauczania. Szkoły prywatne są elitarne, decyduje o tym wysokie czesne oraz duże wymagania w stosunku do uczniów. Nauczyciele zatrudnieni w szkołach prywatnych podlegają wewnętrznej kontroli. Składają się na nią wyniki osiągane przez uczniów, presja rodziców oraz obserwacja dyrektora szkoły. Jest duża różnica miedzy szkołami publicznymi a prywatnymi. Pozytywnie wypadają szkoły prywatne. Szkoły prywatne nie otrzymują pomocy finansowej od państwa. Wszystkie koszty związane z utrzymaniem szkoły ponosi fundacja.nauczyciele w szkole prywatnej zarabiają mniej od swoich kolegów ze szkól publicznych. Mimo to praca w prywatnym licem jest traktowana jako nobilitacja. ( Opracowanie:. Dariusz Nowak, Kierownik Oddziału Zamiejscowego w Jędrzejowie ) Zdjęcie w pokoju nauczycielskim w zespole szkół w Rimini 6
DZIEŃ 4 Czwarty dzień wymiany z powodów organizacyjnych poświęcony był realizacji programu kulturowego a część merytoryczna z tego dnia została przeniesiona i dodana do programu dnia piątego. "Miasto na wodzie", a ściślej mówiąc na licznych bagnistych wyspach na Morzu Adriatyckim.. Wenecja leży na 117 wyspach i wysepkach poprzedzielanych ponad 100 kanałami, a cały transport opiera się na wodzie lub... nogach. Komunikację między poszczególnymi wyspami umożliwiają mosty, których liczba przekracza 400. Architektura i nietypowe położenie Wenecji sprawiło, iż znalazła się ona na Liście Światowego Dziedzictwa UNESCO. Niestety, dzisiaj Wenecja jest zagrożona zatopieniem, gdyż stare budynki, nieustannie podmywane przez zanieczyszczone morze, ulegają korozji. Wenecja słynie nie tylko z gondoli, ale i z mnóstwa wspaniałych zabytków. Jeden dzień to zdecydowanie za mało na zapoznanie się ze wszystkimi atrakcjami. Długą listę miejsc koniecznych do ujrzenia otwiera Bazylika św. Marka - udekorowana z zewnątrz i wypełniona po brzegi wewnątrz skarbami sztuki i łupami z egzotycznych wypraw. Bez wątpienia Plac św. Marka jest niesamowity i architektonicznie powalający (Piazza San Marco), przy nim zlokalizowana jest również Dzwonnica św. Marka, z której rozpościera się wspaniały widok na całą okolicę, naprzeciwko znajduje się Pałac Dożów - to majstersztyk weneckiego gotyku (Palazzo Ducale) dawna siedziba władz Republiki Weneckiej. Na początek wodnych atrakcji należy wybrać przejażdżkę tramwajem wodnym po Grand Canal (Canale Grande), pod mostem Rialto, wśród kolorowych fasad domów i pałaców jest to po prostu obowiązkiem szanującego się turysty, to bezapelacyjnie główna arteria komunikacyjna miasta. Następnym wtajemniczeniem w atmosferę Wenecji jest wyprawa gondolą. Do atrakcji należy również kurs elegancką taksówką wodną. Główne i mniejsze kanały zostały przystosowane do żeglugi. Gęsta sieć ponad 2 tysięcy ulic i uliczek, przeznaczonych tylko dla pieszych, uzupełnia ten niezwykły system. ( Opracowanie:. wizytator Maciej Długosz ) Wenecja przystań gondoli 7
DZIEŃ 5 pierwsza wizyta W dniu 13 maja 2011 r. odwiedziliśmy Ministero dell` Istruzione, dell `Universita e della Ricerca, Ufficio Scolastico Regionalne per l` Emilia Romagna Direzione Generale W spotkaniu uczestniczyło 4 pracowników ww. instytucji. Zatrudnione są w niej 34 osoby, w tym 3 osoby Działu Administracyjno Finansowego. Pozostałych 31 pracowników to pracownicy merytoryczni. Głównym celem instytucji jest rozwiązywanie problemów organów podległych wspomaganie 46 szkół państwowych (w tym 12 zespołów szkół) oraz 86 prywatnych. Zadaniem tej instytucji jest również kontrola budżetu szkół mieszczących się w innych prowincjach (obowiązkowa 2 razy do roku każda szkoła musi być skontrolowana, ale tych kontroli może być więcej w zależności od potrzeb). Z dyskusji prowadzonej z pracownikami ww. instytucji dowiedzieliśmy się, że szkoły państwowe finansowane są w całości przez państwo, natomiast szkoły prywatne tylko częściowo (wydatki są wynagrodzenia dla nauczycieli pokrywane są z budżetu szkoły). Instytucja ta w przeciwieństwie do Kuratoriów Oświaty funkcjonujących w Polsce nie przekazuje dotacji przeznaczonych na stypendia socjalne lub dla uczniów zdolnych. Funkcję tę pełnią instytucje regionalne, w których zatrudnieni są inspektorzy wybierani w trybie konkursu państwowego. Plan finansowy zatwierdzany jest w styczniu i może zostać zmieniony w ciągu roku w zależności od potrzeb. Sprawozdania finansowe przekazywane są do Ministerstwa wyłącznie w trybie on-line. Następnie Pani Anna Bravi przedstawiła system nauczania uczniów niepełnosprawnych. We Włoszech od końca lat 70- tych brak jest szkół placówek specjalnych. Uczniowie niepełnosprawni uczęszczają do tych samych szkół i klas co uczniowie pełnosprawni. Włochy to jedyny kraj, który włącza uczniów niepełnosprawnych w pełne życie szkoły. Organizacja tej integracji wymaga dużo pracy. 3% wszystkich uczniów w szkołach to dzieci niepełnosprawne. W związku z powyższym każdy uczeń niepełnosprawny ma przydzielonego opiekuna w zależności od stopnia niepełnosprawności. Liczba uczniów w klasach, w których uczą się uczniowie niepełnosprawni, nie jest ustalona ustawowo a decyzje o ilości uczniów podejmuje nauczyciel wraz z dyrektorem szkoły. Najczęściej 1 osoba z ciężką niepełnosprawnością przypada na klasę i w takim przypadku liczba uczniów w klasie jest ograniczana do maksimum 20 osób. Szkoła również dostaje dodatkowe środki finansowe i dydaktyczne na wydatki związane z uczniami niepełnosprawnymi, których wysokość zależy od stopnia niepełnosprawności oraz liczby dzieci niepełnosprawnych. W przypadku choroby dzieci realizowany jest tok indywidualnego nauczania w domu dziecka. Szkoła dostaje w takich przypadkach dodatkowe środki finansowe na wynagrodzenia dla nauczycieli, które są uzależnione od stopnia niepełnosprawności dzieci. ( Opracowanie: Anna Kowalik Buras, Dyrektor Wydziału Finansowo-Administracyjnego i Spraw Socjalnych i Izabela Bartnik, Zastępca Dyrektora Wydziału Finansowo-Administracyjnego i Spraw Socjalnych.) Wizyta w Urzędzie - Ufficio Scolastico Regionalne per l` Emilia Romagna 8
DZIEŃ 5 Drugą wizytą w dniu 13 maja 2011 r. były odwiedziny w szkole gastronomiczno - hotelarskiej ( będącej odpowiednikiem naszego 5-cioletniego technikum zawodowego zakończonego egzaminem dojrzałości ) w miejscowości CERVIA, pełna nazwa szkoły: I. P. S. S. A. R. ISTITUTO PROFESSIONALE STATALEPER I SERVIZI ALBERGHIERI E DELLA RISTORAZIONE. Dyrektor szkoły: IL DIRIGENTE SCOLASTICO Dott. ssa Carla Maria Gatti. Szkoła liczy 800 uczniów, 120 nauczycieli i 40 pracowników administracyjno-obsługowych. Jest to placówka publiczna. Wpisowe do szkoły wynosi 150 euro, a opłata za egzamin praktyczny -50 euro. Prowadzone są 3 kierunki kształcenia: hotelarstwo, kuchnia, obsługa baru. Nauka trwa 5 lat: od 14-ego do 19-go roku życia. Pierwsze 2 lata nauki są takie same dla wszystkich kierunków kształcenia zawodowego. Po 2-ch latach uczniowie wybierają kierunek i przez kolejne 3 lata uczą się już w konkretnym zawodzie. Z tego wynika zróżnicowanie liczebne poszczególnych klas - na początku liczą po ok. 25 uczniów, a potem jedne np. liczą 15 uczniów, a inne powyżej 25 ( liczby te zależą od wyborów kierunków dokonanych przez uczniów ). Wszyscy uczniowie zdają egzamin końcowy złożony z egzaminu zawodowego i ogólnego. Po 3-ciej klasie jest pierwszy egzamin z przygotowania zawodowego - tzw. regionalny, po którym w wieku 16 lat uczniowie mogą zacząć pracować w zawodzie na terenie regionu nauki. Dopiero po egzaminie końcowym - po 5-tej klasie - mogą pracować wszędzie. Warunkiem ukończenia szkoły jest zdanie całego egzaminu łącznie, tj. z przedmiotów zawodowych i ogólnych. Obowiązkowe praktyki zawodowe są w 2-giej i 4-tej klasie. W 3-ciej klasie i w 5-tej klasie są egzaminy zawodowe - wtedy więc nie ma obowiązkowego stażu zawodowego. Praktyki - staże organizują sobie sami uczniowie lub w razie potrzeby zapewnia je też szkoła. Lekcje rozpoczynają się o 8.15. Kształcenie zawodowe prowadzone jest w 7-miu laboratoriach i 5-ciu salach podań. Szkoła jest bardzo dobrze wyposażona w specjalistyczny sprzęt do nauki zawodu. Uczniowie uczą się obowiązkowo 2-ch języków obcych: angielskiego i niemieckiego. Można wybrać jeszcze dodatkowo język francuski. W szkole połowę uczniów stanowią obcokrajowcy - najwięcej jest Rosjan. ( Opracowanie:. st. wizytator Zdzisława Wielguszewska ) Pracownia w szkole gastronomiczno-hotelarskiej w miejscowości CERVIA 9
San Marino Wielu turystów wybiera się do San Marino skuszonych sławą najstarszej republiki świata, jej malowniczą scenerią. To jedno z najmniejszych państw świata rozłożone jest na stokach Monte Titano. Jego powierzchnia nieznacznie przekracza 60 km kw, a liczba obywateli wynosi ok. 26 tys. San Marino kusi turystów rozległymi widokami na okolicę i wieloma malowniczymi zaułkami. Nastrój miasta kształtują wąskie i strome brukowane uliczki oraz liczne średniowieczne budowle. Centralnym punktem miasta, opasanego XVI-wiecznymi murami, jest Piazza Della Liberta. Wychodzących na plac z ciasnych uliczek zaskakuje wspaniała panorama na dolinę rzeki Marchia i majaczące w oddali góry. Pośrodku dominuje pomnik Wolności, stojący przed Palazzo del Governo, siedzibą najwyższych władz. Wewnątrz można obejrzeć m. in. salę audiencji, salę głosowań oraz salę Wielkiej Rady. Po drugiej stronie placu stoi Palazzo Della Posta, siedziba urzędu pocztowego, zajmującego się miedzy innymi emisją cenionych na rynku filatelistycznym znaczków pocztowych. Nieco powyżej placu wznosi się średniowieczna bazylika San Marino. Nad miastem, na trzech wierzchołkach Monte Titano wznoszą się trzy średniowieczne fortece zwane Tre Torii (Trzy Wieże) lub Tre Penne (Trzy Pióra). Najstarszą i najważniejszą jest otoczona potrójnym pierścieniem murów Rocca Guaita, dominująca bezpośrednio nad centro. Twierdze są kapitalnymi punktami widokowymi, a łączy je malownicza droga poprowadzona krawędzią grani. Miejscami ma formę ufortyfikowanego korytarza, z którego raz po raz otwierają się zapierające dech w piersi widoki. ( Opracowanie:. wizytator Maciej Długosz ) 10
Rimini Miejscowość Rimini jest stolicą prowincji o tej samej nazwie, leży w północnych Włoszech, w regionie Emilia- Romania. Jest to jedno z najpopularniejszych miast turystyczno-wypoczynkowych nad północnym Adriatykiem. Rozległy zespół plaż powstał w ciągu ostatnich 40 lat. Niedaleko od Rimini leży San Marino. Turystyczne walory Rimini to nie tylko wspaniała plaża o długości ponad 20 km, lecz także piękne, zabytkowe centrum ze śladami antycznej przeszłości. Miłośników sztuki zainteresują relikty z czasów rzymskich: Łuk Cesarza Augusta (Arco d Augusto 27 r. p.n.e.), most Tyberiusza, ruiny amfiteatru, a także zabudowa głównych placów Rimini - Piazza Cavour, Piazza Tre Martiri. Najciekawszym zabytkiem jest Tempio Malatestiano. Choć nazwa sugeruje jakiś pogański zabytek, w rzeczywistości jest to kościół św. Franciszka, zbudowany w XIII w. i gruntownie przekształcony dwa stulecia później, gdy Sigmondo Malatesta postanowił urządzić sobie w nim mauzoleum. Dwór Malatesty był jednocześnie ważnym ośrodkiem kultury, skupiającym humanistów i poetów. Przy przebudowie kościoła zatrudniani byli najlepsi, sprowadzani z Toskanii artyścigenialny architekt i teoretyk sztuki Alberti oraz Agostino di Ducia, autor zachwycających, subtelnych płaskorzeźb. Architektura jest hołdem złożonym kulturze antycznej: kompozycja fasady powtarza układ starożytnych łuków triumfalnych a zaprojektowana w końcu nawy rotunda miała naśladować rzymski Panteon. Przy głównych placach miasta wznoszą się okazałe średniowieczne pałace, zawdzięczające obecny wygląd konserwacji z lat międzywojennych dzięki temu prezentują się dziś efektownie. Pobliska Rocca Malatestiana to średniowieczny zamek Malatestów, starannie odbudowany po zniszczeniach ostatniej wojny. ( Opracowanie:. wizytator Maciej Długosz ) 11
Wnioski ogólne. Wizyty w szkołach i instytucji oświatowej nie były przygotowane we właściwy sposób przez Sistema Turismo, instytucję pośredniczącą. Dyrektorzy szkół i wydziału oświaty nie znali tematyki wizyty i jej zakresu merytorycznego. Duże zastrzeżenia budził sposób przyjęcia naszej grupy, tzn. brakowało właściwej etykiety i formy, w jakiej prowadzone były rozmowy. W dwóch szkołach zamiast dyrektorów szkół podejmowali nas nauczyciele, a w szkole gastronomiczno-hotelarskiej oprowadzali nas uczniowie. W urzędzie oczekiwanie na dyrektora - pomimo umówionej wizyty - przedłużyło się do ponad godziny. W wielu miejscach brakowało nawet pomieszczenia, gdzie można byłoby usiąść do rozmowy, przyjęcia naszej grupy odbywały się w drzwiach, na schodach. Po zakończeniu ostatniego dnia wymiany nasza grupa została zaproszona przez opiekunów z ramienia instytucji pośredniczącej do wypełnienia ankiety ewaluacyjnej. W tych ankietach umieściliśmy nasze uwagi, znalazły się tam przeważnie oceny najniższe z dostępnych do wyboru, a w opisach wyszczególniane były uwagi krytyczne dotyczące wyżej przytoczonych już uwag. Realizacja części kulturowej nie budziła zastrzeżeń. Program tej części został wykonany zgodnie z założeniami i na właściwym poziomie jakościowym. Wnioski merytoryczne. We Włoszech nadzór pedagogiczny sprawowany jest przez dyrektora w bardzo niewielkim zakresie. Sprowadza się jedynie do spraw organizacyjnych związanych z prawidłowym funkcjonowaniem szkoły. Praca nauczycieli nie podlega sformalizowanej ocenie, nie ma także stopni awansu zawodowego różnicujących pensje. Dyrektor szkoły nie jest dla nauczycieli pracodawcą ( nauczycieli zatrudniają regionalne władze oświatowe). Nie ma również sformalizowanego nadzoru zewnętrznego nad szkołą. Inspektorzy z regionalnych władz oświatowych pojawiają się w placówkach okazjonalnie, praktycznie wyłącznie na zasadzie interwencji np. z powodu skarg. Państwowe władze oświatowe nie ingerują w życie szkoły. Podsumowanie realizacji projektu. Projekt spełnił oczekiwania osób, które go realizowały. Realizację projektu można podzielić na trzy etapy. Pierwszy polegał na przygotowaniu do wyjazdubył to czas poświęcony na przygotowanie językowe i kulturowe, które zrealizowano na kursach i indywidualnie we własnym zakresie. Drugi etap to właściwa wymiana, czas zamknięty w przedziale jednego tygodnia. Czas najważniejszy, bo intensywnie spędzony. Pomimo niedociągnięć organizacyjnych a może i również dzięki nim można było jeszcze wyraźniej dostrzec różnice pomiędzy systemem edukacyjnym polskim i włoskim. Konfrontacja wypadła bardzo korzystnie dla naszego systemu krajowego. Taka wizyta studyjna dała możliwość przyjrzenia się z bliska codzienności oświatowej we Włoszech. Dodatkowym i nieplanowanym efektem tej wymiany były spostrzeżenia dokonane w związku z obserwacjami dotyczącymi jakości usług realizowanych przez dość popularną instytucję pośredniczącą na rynku usług, z którego korzystają beneficjenci Programu Leonardo davinci. Trzeci etap nie będzie zakończony, gdyż polega na upowszechnianiu osiągnięć zrealizowanego projektu. Ze względu na charakter pracy uczestników tego projektu ma to miejsce w codziennej praktyce zawodowej. Praca wizytatora daje możliwość korzystania ze zdobytych doświadczeń podczas wielu czynności zawodowych. Był to również czas szkolenia indywidualnego. 12